Voeding bij de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa. Ginette van Lienen, diëtist

Transcriptie

1 Voeding bij de ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa Ginette van Lienen, diëtist

2 De diagnose en dan? Nog niet wetenschappelijk aangetoond dat voeding een rol speelt bij ontstaan IBD Er is géén specifiek dieet dat de ernst van de ziekte beïnvloedt

3 Programma De diagnose en dan? Wat dan wel! Voedingsproblemen: ondervoeding diarree en winderigheid lactose intolerantie ongewenste gewichtstoename Supplementen: pre- en probiotica visolie vitamines en mineralen Vragen beantwoorden

4 Wat dan wel? Leefstijl! Gezonde voeding (incl. regelmaat) Dagelijks bewegen (min. 30 minuten) Stoppen met roken Voldoende slaap

5 Gezonde voeding Elke dag: gezonde, volwaardige voeding Variatie Ruim gebruik van belangrijke voedingstoffen: eiwit, vet, koolhydraten (en voedingsvezel)

6 Voedingsstoffen Koolhydraten en vetten: energie Eiwitten: bouwstof Mineralen: opbouw en onderhoud spieren, botten, weefsels Vitamines: o.a. beschermen tegen bepaalde ziekten en aandoeningen Vezels: darmfunctie en stoelgang Vocht: circulatie en afvoer

7

8 Rol voeding bij IBD Voor: Goede conditie tijdens behandeling Herstel van de behandeling Beter afweersysteem

9 Oorzaak tekorten? eetlust, buikpijn, kramp, koorts, stenosering inname ziekteactiviteit energiebehoefte fistels, littekenweefsel vertering bij ZvC Ongewenst gewichtsverlies inname minder dan verbruik

10 Gevolgen tekorten Bij opvlamming: risico op voedingstekorten en gewichtsverlies Alert zijn op tekorten van: div. vitamines, o.a. foliumzuur, B12 en D div.mineralen, o.a. calcium, ijzer

11 Ondervoeding Bij opname screenen op ondervoeding: Onbedoeld gewichtsverlies van > 10% in 6 maanden of > 5% in 1 maand Of Body Mass Index (BMI (gewicht / lengte 2 )) < 18,5 Poliklinisch: Combinatie van SNAQ en BMI Voorbeeld: Crohn, G 80 kilo, L 1.70 (BMI = 28). Binnen 1 maand: 75 kilo! Na 6 maanden 71 kilo!! = ondervoed

12 Gevolgen ondervoeding Afname gewicht en spiermassa Verminderde wondgenezing/ toename kans decubitus Meer kans op infecties (verminderde darmwerking en verlaagde weerstand) Ondervoeding Langere opnameduur Afname kwaliteit van leven Meer kans op complicaties

13 Adviezen bij ongewenst gewichtsverlies Voldoende kcal (energie) voor een stabiel gewicht Voldoende eiwit (voor instandhouding en opbouw van o.a spieren, organen en bloed); voornamelijk in dierlijke producten (vlees, vis, kaas, ei en zuivel), vegetarische vervangers (tahoe, tempeh e.d.), peulvruchten en noten

14 Praktische adviezen bij onbedoeld gewichtsverlies Gebruik vaak kleine maaltijden (6 x per dag) Zachte en vloeibare voeding gaat vaak beter Gebruik ruim vet en suiker: volle zuivel, kaas, boter, room dubbel beleg op brood zoete en hartige snacks Dieetvoeding kan helpen: vraag de diëtist

15 Diarree Oorzaak: (opvlamming van de) ziekte Advies: volwaardige, gezonde voeding voldoende vocht (ca. 15 glazen) vaak kleine maaltijden voedingsvezel (indikken van ontlasting) aandacht voor extra zout evt. gebruik ORS ter voorkoming uitdroging langdurig diarree: attentie gewicht (maat voor voedingstoestand)

16 Voldoende vocht 15 kopjes / glazen Alles telt mee: thee, koffie, sap, fris, limonade melk, zuiveldrank bouillon, soep vla, pap, yoghurt (mineraal)water

17 Winderigheid Gemiddeld laat iedereen winden per dag Bij verminderde darmwerking door IBD toename van winderigheid Let op lucht inslikken (praten, frisdrank, slagroom, omelet, vers brood, kauwgom, roken) Voedingsmiddelen die extra gasvorming geven: koolsoorten, ui, prei, paprika, meloen, nieuwe aardappelen, peulvruchten, (te) veel fruit en/of vruchtensap. Let op zoetstoffen sorbitol en xylitol Bij uitbreiden vezels in voeding: stapsgewijs

18 Lactose intolerantie bij IBD? Primaire lactose intolerantie Secundaire lactose intolerantie: t.g.v chronische darmontsteking (meestal tijdelijk!) Klachten: opgeblazen gevoel, winderigheid, diarree, buikpijn, krampen

19 Advies bij lactose intolerantie kleine hoeveelheden lactose en zure melkproducten meestal wel verdragen harde NL kaas: geen lactose Wanneer geen zuivel in voeding: tekort aan calcium, vit B2 en eiwit

20 Botontkalking Langdurig gebruik van prednison: risico op botontkalking Zeker in combinatie met onvoldoende inname van zuivel Suppletie calcium en vitamine D Zonlicht op onbedekte huid Vrouwen boven 50: +10 mcg vitamine D (ook zonder IBD)

21 Ongewenste gewichtstoename Gevolg van gebruik prednison Blijf alle basisproducten dagelijks gebruiken Zorg voor regelmaat en variatie Beperk gebruik van vet en suiker magere en halfvolle zuivel halvarine op brood 20+ of 30+ kaas mager vlees of vleesbeleg zoetstof, light frisdrank Geniet, maar gebruik met mate: alcohol zoete en hartige snacks

22 Pre- en probiotica Prebiotica: koolhydraten/vezels) verbeteren condities in de darm dus geen levende bacteriën Probiotica: (voedingsmiddelen met) levende micro-organismen waaraan een gezondheids-bevorderende werking wordt toegeschreven

23 Prebiotica en darmflora Belangrijk voor spijsvertering Onverteerbare voedselresten (voedingsvezels) voedsel voor darmbacteriën Bij afbraak ontstaan: Korte keten vetzuren zuurder darmmilieu ziekteverwekkende bacteriën brandstof voor cellen van de darm stimuleert groei van nieuwe darmwandcellen 10% v.d. energieleverantie! Melkzuur voedingsbron voor andere darmbacteriën zuurder darmmilieu Vitamines (B12 en K)

24 Probiotica: toekomstmuziek? Interactie probiotica en cellen immuunsysteem. Onderzoek naar rol van probiotica in preventie en behandeling van IBD. Niet mogelijk om remissie te bewerken bij actieve IBD. Enige aanwijzingen dat remissieperiode verlengd kan worden bij IBD door gebruik probiotica.

25 Probiotica: stand van zaken? ZvC: waarschijnlijk geen effect CU: proberen waard: LGG (Vifit) of een combinatie-supplement, tijdens actieve fase snelst waarneembaar wel/niet effect. Tijdens remissie: langdurige inneming remt mogelijk exacerbatie. Pouchitis: voorkoming en behandeling: klinisch wetenschappelijk bewijs voor werking VSL#3 en LGG (Vifit)

26 IBD en visolie (omega 3 vetzuren) CU: geringe aanwijzingen dat omega-3 vetzuren geassocieerd is met lager prednisongebruik ZvC: geen consistent klinisch effect bij behandeling met omega-3 vetzuren CONCLUSIE: onvoldoende wetenschappelijk bewijs voor aanbeveling algemeen gebruik

27 IBD en vitamines/mineralen Tekorten van ijzer, magnesium, zink en foliumzuur gerapporteerd (m.n. ZvC) Bij operatie van ileocoecaalhoek attentie tekort vitamine B12 Gebruik van prednison: attentie calcium en vitamine D

28 Gebruik vitamines en mineralen Kunnen goede voeding niet vervangen Baat het niet dan schaadt het niet gaat NIET op Bij problemen: dagelijks 1 multivitamine-mineraalpreparaat Veilige dosis: 100% van de ADH (aanbevolen dagelijkse hoeveelheid); lees het etiket:

29 Voorbeeld van een etiket

30 Praten over verwijzing naar diëtist met arts of verpleegkundige Ik ben meer dan 3-6 kg ongewenst afgevallen Ik heb moeite om voldoende basisproducten te gebruiken Ik kan of mag niet alles eten door ziekte of behandeling Ik heb vragen over speciale producten of een dieet

31 De diëtist Persoonlijk advies Uitgangspunt voeding patiënt Mogelijk aanpassen aan klachten Elk advies is maatwerk

32 Verdere informatie

33 Bedankt voor uw aandacht! Vragen??