September 2015 Jaargang 44 Nr 9. Warm rioolwater. Numeriek stromingsmodel. Water Out, Shit In. Thema: Sanitaire technieken
|
|
- Lodewijk Brander
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 September 2015 Jaargang 44 Nr 9 Warm rioolwater Numeriek stromingsmodel Water Out, Shit In Thema: Sanitaire technieken
2 Ongeëvenaarde energiebesparingen Grote prestaties Optimale efficiëntie De VRF-systemen van TOSHIBA bieden een oplossing voor vrijwel iedere toepassing, van woning tot groot bedrijfsgebouw. De unieke afzonderlijke en individuele aansturing van iedere TOSHIBA Twin-Rotary DC compressor in het systeem zorgt, naast een probleemloos en betrouwbaar comfort, voor ongeëvenaarde energiebesparingen. Alle VRF-systemen bieden de mogelijkheid tot een buitengewoon flexibele leidingcon figuratie met een totale leidinglengte tot wel 500 meter. Met een breed scala aan beschikbare binnendelen gecombineerd met nauwkeurige, flexibele en bedieningsvriendelijke regeltechniek zijn de VRF-systemen van TOSHIBA topklasse! toshiba-airconditioner.nl Intercool Technics BV verzorgt al 40 jaar exclusief de distributie activiteiten van Toshiba airconditioners in Nederland. Postbus AL Zwijndrecht intercool@intercool.nl
3 Inhoudsopgave REDACTIERAAD: Drs.ir. P.M.D. (Martijn) Kruijsse (voorzitter) Ir. J.H.A. (Jan) Feijes Ing. J. (John) Lens H. (Henk) Lodder I. (Irene) Meijdam W. (Will) Scheffer Mw. drs.ir. I. (Ineke) Thierauf Ing. J. (Jaap) Veerman Ing. R (Rienk) Visser Ing. F.J. (Frank) Stouthart (eindredacteur) REDACTIE: Drs.ir. P.M.D. (Martijn) Kruijsse (voorzitter) Ing. J. (John) Lens I. (Irene) Meijdam Ing. F.J. (Frank) Stouthart (eindredacteur) REDACTIE-ADRES: TVVL: De Mulderij 12, 3831 NV Leusden Telefoon redactie (033) Fax redactie (033) i.meijdam@tvvl.nl TVVL MAGAZINE September 2015 LEGIONELLA IS DE WERELD NOG NIET UIT B.L.M. (Brenda) van Rijn, drs.ir. A.J. (Ton) van Oostwaard 6 NUMERIEK STROMINGSMODEL Prof. L.Y. Cheng 10 REKENTOOLS VOOR LEIDINGWATERINSTALLATIES W.J.H. (Will) Scheffer 14 WATER OUT, SHIT IN Dr.ir. J.H.G. (Jan) Vreeburg 18 UITGAVE: Merlijn Media BV Zuidkade 173, 2741 JJ Waddinxveen Telefoon (0182) info@merlijnmedia.nl SECRETARIAAT: info@merlijnmedia.nl ABONNEMENTEN: Merlijn Media BV Zuidkade 173, 2741 JJ Waddinxveen Telefoon (0182) info@merlijnmedia.nl Benelux 109,- Buitenland 212,- Studenten 87,- Losse nummers 18,- Extra bewijsexemplaren 13,- Het abonnement wordt geacht gecontinueerd te zijn, tenzij 2 maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk wordt opgezegd. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE: Merlijn Media BV Ruud Struijk Telefoon (0182) r.struijk@merlijnmedia.nl PREPRESS: Yolanda van der Neut DRUK: Ten Brink, Meppel ISSN TVVL, 2015 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daar in vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs kunnen echter geen verantwoordelijkheid aanvaarden voor de gevolgen van eventuele onjuistheden. STUDIE NAAR CLOSETSPOELING KLEINER DAN 6 LITER R. (Rijk) Gerritsen MSc., ir J.D. (Jaap) Klein 22 REGELING MATERIALEN IN CONTACT MET DRINKWATER R. (Roger) Loop, W. (Will) Scheffer 26 WARM RIOOLWATER: VERGETEN ENERGIE MET POTENTIE Ir. (Emil) E. Hartman, ir. J.M. (Martin) Bloemendal 32 INZICHT IN EFFICIËNTIE VAN WARMTAPWATER BEREIDER Ir. A. Moerman, dr.ir. E.J.M. Blokker, ir. E.M. Slingerland, ing. E. van der Blom 36 NATIONAAL CONGRES SANITAIRE TECHNIEKEN W. (Will) Scheffer 40 HET DATACENTER VAN DE TOEKOMST K. (Karl) van Ginderdeuren, J. (Jurjen) Ophuis 44 EDITORIAL 4 INTERVIEW 48 DE OPINIE VAN HANS VAN WOLFEREN 51 PROJECTBESCHRIJVING 52 ACTUEEL 55 UITGELICHT 57 AFSLUITING CURSUSSEIZOEN TVVL 58 INTERVIEW VAN DORP 62 INTERNATIONAAL 64 REGELGEVING 65 STUDIEVERENIGING MOLLIER GOES CHINA (1) 66 NIEUWS 69 PRODUCTNIEUWS 71 VOORBESCHOUWING/SUMMARY 72/73 REVIEWED: Artikelen in TVVL Magazine zijn beoordeeld door redactieraadleden. De uniforme peer review waarborgt de onafhankelijke en kwalitatieve positie van TVVL Magazine in het vakgebied. Een handleiding voor auteurs en beoordelingsformulier voor de redactieraadleden ( peer reviewers ) zijn verkrijgbaar bij het redactie-adres. WATER OUT, SHIT IN INTERVIEW: LEO BIKKER PROJECT: VLIEGTERMINAL ABU DHABI AGENDA 74 TVVL Magazine is het officiele orgaan van TVVL Platform voor Mens en Techniek. De vereniging, opgericht op 26 mei 1959, heeft tot doel de bevordering van wetenschap en techniek op gebied van installaties in gebouwen en vergelijkbare objecten. Als lid kunnen toetreden personen, werkzaam (geweest) in dit vakgebied, van wie mag worden verwacht, dat zij op grond van kennis en kunde een bijdrage kunnen leveren aan de doelstelling van de vereniging. Het abonnement op TVVL Magazine is voor leden en begunstigers van TVVL gratis. De contributie voor leden bedraagt 140,00 incl. BTW per jaar. Informatie over de bijdrage van begunstigers wordt op aanvraag verstrekt. 3
4 editorial Minister ziet hoop legionellapreventie In dit themanummer over Sanitaire Technieken is er in omvang wat minder aandacht voor legionellapreventie dan u gewend bent in de themanummers van de afgelopen jaren. Is er dan na 15 jaar beleid op het gebied van legionellapreventie minder over te melden? Nee, in tegendeel, zo blijkt uit het overzicht van het Landelijk Overlegorgaan Preventie Legionella (LOPL) dat voor dit themanummer is geschreven. Met meer dan gemiddelde belangstelling kijkt het LOPL uit naar de door de minister van I&M aangekondigde beleidsevaluatie van legionellapreventie in leidingwaterinstallaties. In het juninummer heeft u kunnen lezen dat het RIVM en waakhond Actal die evaluatie proberen te beïnvloeden door te pleiten voor veel minder regels. Maar dat doen ze met zeer discutabele argumenten. W.J.H. (Will) Scheffer, Redactieraad en TVVL Expertgroep Sanitaire Technieken H (Henk) Lodder, Redactieraad en Deerns Nederland BV Bij de opening van het Nationaal Congres Sanitaire Technieken op 10 juni, waarover in dit nummer verslag wordt gedaan, ging dagvoorzitter Eric van der Blom daarop verder in: Het Actal-rapport lijkt naar de wensen van de recreatiebranche te zijn toegeschreven. En hij lijkt gelijk te krijgen. Want twee weken later zegt de minister van I&M in de Tweede Kamer: De VVD heeft de opmerking gemaakt dat ze blij is dat er voor de legionellabestrijding nu doelwetgeving komt in plaats van een middelenwetgeving, en dat er ook een voorstel komt van VVD-zijde op dat vlak. Dus ik ben natuurlijk heel benieuwd. Ik ben zelf laatst eens gaan controleren op legionella bij park Duinrell en je komt toch wel een hoop gekke regeltjes tegen als je dat aan het doen bent, waarvan je je afvraagt of nut en noodzaak daar nou zo groot van zijn. Het is natuurlijk allemaal ooit ontstaan naar aanleiding van een dramatische gebeurtenis bij Bovenkarspel, maar uiteindelijk moet je dan kijken of de regels en het beleid dat je gemaakt hebt uiteindelijk wel past bij de realiteit. Misschien moet de minister zich ook maar eens laten informeren op één van de lotgenotendagen van de Stichting Veteranenziekte. CONTACT MET DRINKWATER Terwijl door het ministerie van I&M wordt gewerkt aan het aanpassen en aanvullen van een aantal bijlagen van de Nederlandse Regeling materialen en chemicaliën drink- en warmtapwatervoorziening, werd tijdens een twee dagen durend congres in Brussel de Europese Commissie gesmeekt om toch alsjeblieft nu eens snel met Europese regelgeving 4 TVVL Magazine EDITORIAL
5 gekke regeltjes voor of aanwijzingen te komen die leiden tot een geharmoniseerde aanpak van materialen in contact met drinkwater in alle Europese lidstaten. De huidige situatie, met nationale regelgeving op basis van de Europese Drinkwaterrichtlijn, wordt als ongewenst ervaren vanwege economische effecten, risico s voor de volksgezondheid en lasten voor bedrijfsleven en overheden. Een uitgebreid verslag over dit congres is geschreven voor dit themanummer. ONTWERP LEIDINGWATERINSTALLATIES Voor de ontwerper van collectieve leidingwaterinstallaties heeft ISSO een serie rekentools ontwikkeld ter ondersteuning van het gebruik van de richtlijnen uit ISSO-publicatie 55 Leidingwaterinstallaties voor woon- en utiliteitsgebouwen. Deze tools zijn vooral bedoeld voor het versnellen van het proces van structuurontwerp tot en met voorlopig ontwerp. Deze ontwerpfasen liggen ten grondslag aan het maken van een kostenraming of begroting in het offertestadium. Het artikel hierover geeft een overzicht van de 13 tools en beschrijft de verbanden tussen de verschillende tools en de gebruiksmogelijkheden voor het voorlopig ontwerp van een collectieve leidingwaterinstallatie, het bepalen van de maximale momentvolumestromen, het bepalen van drukverhoging en drukzones, en het voorlopig ontwerp van een warmtapwatercirculatiesysteem en de collectieve warmtapwaterbereiding. In een andere bijdrage wordt toegelicht hoe met een uniek energiemodel inzichtelijk is te maken wat het totale rendement, de jaarlijkse kosten en CO2-emissie zijn van verschillende typen warmtapwaterbereiders voor een grote variatie aan huishoudens, elk met hun eigen samenstelling en leidingwaterinstallatie. MOGELIJKHEDEN RIOLERING Het huidige rioleringssysteem functioneert met water als transportmedium. In een riolering die voldoet aan de Nederlandse norm kan met een standaard closetspoeling van 6 liter water een voldoende transportafstand van fecale stoffen worden bereikt. Maar het streven van de Europese Commissie (en van Duurzaamheidskeurmerken) om een gelijkwaardige prestatie van het rioleringssysteem ook te realiseren met closetspoelingen van 4 liter, wordt een stuk lastiger. Dat leest u in het artikel over de TVVL-voorstudie ST-38. En het wordt nog moeilijker als aan de wens van terugwinnen en hergebruiken van grondstoffen uit afvalwater moet worden voldaan. Die wens maakt dat de concentratie van organische stof belangrijk is. En dat lijkt strijdig met de eisen gericht op transport met water. Daarom is een compleet nieuw systeem van inzameling noodzakelijk, zo leest u in een ander artikel. Maar het huidige rioleringssysteem leent zich ook voor andere interessante toegevoegde opties. Het water in de buitenriolering voor huishoudelijk afvalwater is vaak warm genoeg om daaruit energie te onttrekken met een warmtewisselaar en dit vervolgens om te zetten naar verwarmingsenergie met een warmtepomp. Ondanks dat de technieken voorhanden zijn, staat de toepassing in Nederland nog in de kinderschoenen. Veel warmte gaat daardoor nog onnodig verloren. In deze editie lezen we dat met een nieuw model berekend kan worden hoeveel energie er op een bepaalde plek gewonnen kan worden en wat het effect daarvan is op de temperatuur benedenstrooms, dus van het afvalwater bij rioolwaterzuiveringsinstallatie. Dit helpt bij het vinden van kansrijke locaties voor Riothermie. DATACENTER VAN DE TOEKOMST In eerdere uitgaven van TM is reeds aandacht besteed aan ontwikkelingen op het gebied van datacentra. Datacentra nemen tegenwoordig immers een cruciale rol in onze maatschappij in. Cruciaal voor het datacenter van de toekomst is om een nog betere balans te vinden tussen duurzaamheid, betrouwbaarheid, investeringen en flexibiliteit. Nederland loopt hierbij voorop in de wereld. Het nieuwste beschreven concept hierin is de gepatenteerde ecube. Hierbij werkt men met passieve koeldeuren en worden de investeringskosten verder omlaag gebracht door het gebouw optimaal op de techniek af te stemmen. ABU DHABI AIRPORT Als projectbeschrijving dit keer de nieuwbouw van het Abu Dhabi Midfield Terminal Complex, wat een onderdeel vormt van Abu Dhabi International Airport. Het is ontworpen om op natuurlijke wijze in de omliggende woestijn op te gaan. Het complex wordt medio 2017 opgeleverd en vormt een aanlokkelijke toegangspoort tot een van de snelst groeiende steden ter wereld. Met dit themanummer trachten wij u met name de laatste ontwikkelingen op het gebied van Sanitaire Technieken nader onder de aandacht te brengen. Wij zijn alle auteurs zeer erkentelijk voor hun bereidwillige bijdrage en wensen u veel leesplezier! TVVL Magazine EDITORIAL 5
6 Overlegorgaan legionellapreventie bestaat acht jaar Legionella is de wereld nog niet uit De afgelopen vijftien jaar heeft het Nederlandse beleid op het gebied van legionellapreventie zich in snel tempo ontwikkeld; prioriteiten zijn gesteld en aan verschillende innovaties is ruimte gegeven. Het Landelijk Overlegorgaan Preventie Legionella (LOPL) volgt vanaf 2007 de ontwikkelingen op het gebied van legionellapreventie op de voet. Via de inbreng en uitwisseling van kennis en ervaringen draagt het overlegorgaan bij aan de implementatie van het gevoerde beleid, gericht op minimalisering van het risico op legionellabesmettingen. Dit artikel blikt terug op het inmiddels achtjarig bestaan van het overlegorgaan. Het LOPL constateert dat er veel is gebeurd, maar dat er nog een schone taak ligt. Legionella is de wereld nog niet uit. B.L.M. (Brenda) van Rijn, zelfstandig adviseur bij Van Rijn Advies; drs.ir. A.J. (Ton) van Oostwaard, directeur-adviseur BMT Consultants Als opvolger van het Communicatieplatform Legionella (CPL) is in april 2007 het Landelijk Overlegorgaan Preventie Legionella (LOPL) opgericht. Het LOPL houdt zich bezig met legionellapreventie in alle aërosolvormende (vernevelende) watervoerende installaties, vanaf de bron en voor alle soorten water. Het overlegorgaan functioneert aanvullend op andere instanties of organisaties die zich met bestrijding, opvang of nazorg bij legionella en/of andere infectieziekten bezig houden. Het RIVM rapporteert per jaar gemiddeld 300 Nederlandse slachtoffers van legionella pneumophila (de gevaarlijke variant van de legionellabacterie die zware longontsteking veroorzaakt). De verwachting is dat het aantal slachtoffers in werkelijkheid hoger ligt doordat bij longontstekingen nog lang niet altijd getest wordt op de aanwezigheid van deze bacterie. KENNISUITWISSELING Voor het LOPL staat kennisuitwisseling centraal. Het overlegorgaan voert zelf geen beleid of maatregelen uit. Vier keer per jaar komen vertegenwoordigers van overheden, brancheorganisaties, onderzoekers, uitvoerende en adviserende partijen en onafhankelijke deskundigen bijeen. Binnen deze vergaderingen wordt open gesproken, kunnen belangenoverstijgende discussies worden gevoerd. Ook buiten het overlegorgaan om weten de leden elkaar goed te vinden. Mevrouw Te Wechel van de Nationale Politie, eind 2014 toegetreden: Ik zie het LOPL vooral als platform voor kennisuitwisseling. Het belang om in alle openheid en zonder belangen informatie met elkaar uit te wisselen waardeer ik ten zeerste. Het LOPL geniet zowel binnen als buiten het platform grote waardering. Kennisdeling binnen het platform heeft onder andere geleid tot nieuwe ideeën, een effectievere en efficiëntere uitvoering van individuele activiteiten, tot meer synergie tussen verschillende initiatieven en meer samenwerking tussen individuele leden. De ruime aanwezigheid van deskundigheid op het gebied van legionellapreventie maakt dat ook niet in het LOPL vertegenwoordigde partijen veel waarde hechten aan de visie van het overlegorgaan. Wellicht wat op de achtergrond, maar met gezag, draagt het LOPL hierdoor bij aan de implementatie van het in Nederland gevoerde beleid op het gebied van legionellapreventie. ZORGPLICHT De regelgeving rond legionellapreventie in leidingwaterinstallaties die in het jaar 2000 voor het eerst werd uitgevaardigd had een zeer brede reikwijdte: zo n collectieve installaties moesten een risicoanalyse uitvoe- 6 TVVL Magazine LEGIONELLA
7 ren en eventueel een beheersplan hebben. Vanuit verschillende organisaties werd er bij de politiek op aangedrongen die regeldruk te verminderen. Vanaf 2007 is de wettelijke verplichting van legionellapreventie in leidingwaterinstallaties er alleen nog voor de zogeheten prioritaire installaties, zoals bijvoorbeeld ziekenhuizen, hotels en campings. Dit zijn in totaal zo n bedrijven. De overige installaties vallen onder de algemene zorgplicht van de Drinkwaterwet. De start van het LOPL in 2007 viel ongeveer samen met het onder de algemene zorgplicht brengen van een groot aantal locaties. Vanaf dat moment kunnen eigenaren van deze locaties zelf bepalen of zij ten aanzien van de aanwezige collectieve leidingwaterinstallatie een risicoanalyse en zo nodig beheersmaatregelen uitvoeren. De verantwoordelijkheid voor het leveren van veilig en kwalitatief goed leidingwater blijft bestaan. Mocht zich een legionellabesmetting voordoen, dan kunnen de eigenaren aansprakelijk zijn voor de eventuele gezondheidsschade. Een adequaat onderhoud en beheer van de leidingwaterinstallatie blijft in alle gevallen nodig. Verschillende partijen binnen het LOPL hebben gebouweigenaren gefaciliteerd bij het serieus invulling geven aan deze zorgplicht. Temeer omdat niet prioritair niet betekent dat er geen aerosolvormende tappunten in casu legionellarisico s op zo n locatie aanwezig zijn. Binnen het LOPL wordt de reikwijdte van de zorgplicht versus de prioritaire locaties regelmatig besproken, bijvoorbeeld in het licht van de ontwikkelingen rond het combineren van woon- en zorgfuncties. Ook wordt regelmatig bekeken of er nieuwe of onderschatte risico s zijn die om nadere aandacht vragen. De risico s van thermostatische mengkranen, binnenfonteinen en andere vernevelende sproeiinstallaties zijn bijvoorbeeld in TVVL-verband nader onderzocht HULPMIDDELEN De Rijksgebouwendienst en de Dienst Vastgoed Defensie ontwikkelden de website Naast ISSOpublicatie 55.1 voor prioritaire locaties werd ISSO-publicatie 55.2 ontwikkeld, gericht op de invulling van de zorgplicht. Vanuit het LOPL werden de website en de ISSO-publicatie onder de aandacht gebracht van belanghebbende organisaties en aangesloten leden. Verschillende branches, waaronder de technici in de gezondheidszorg (NVTG) onderhoudsbedrijven (VBOI), en de horecasector (Koninklijke Horeca), werden met behulp van in het LOPL ontwikkelde branche-specifieke informatiedocumenten geholpen hun aangesloten leden over alle wettelijke en beleidsmatige ontwikkelingen te informeren. SAMENSTELLING EN AGENDA LOPL Begin 2015 bestaat het LOPL uit vertegenwoordigers van het Ministerie van Infrastructuur & Milieu, Rijksvastgoedbedrijf (voorheen Rijksgebouwendienst/Dienst Gebouwen Defensie), Infomil, Uneto-VNI, ISSO, TVVL, KIWA, KWR, Stichting Flora Veteranenziekte, NVTG, VBOI, Nationale Politie, Bureau Leiding, Envaqua en onafhankelijke deskundigen, L. Bikker, W. Scheffer, F. Balster. Onderwerpen op de agenda van het LOPL zijn onder andere de actuele ontwikkelingen rond wet- en regelgeving inclusief controle en handhaving, innovaties, ontwikkelingen rond de kwaliteit van watervoerende installaties inclusief beheer en onderhoud, tappunten, detectiemethoden, beheerstechnieken etc. De tijdens de vergaderingen afgesproken acties worden veelal individueel uitgevoerd. Regelmatig worden gastsprekers uitgenodigd om actuele ontwikkelingen nader toe te lichten. KWALITEIT Op grond van het Bouwbesluit moet de eigenaar van een leidingwaterinstallatie ervoor zorgen dat voldaan wordt aan NEN De kwaliteit van collectieve leidingwaterinstallaties en de kwaliteit van het water aan het tappunt is steeds een belangrijk punt van aandacht voor het LOPL geweest. Met name brancheorganisatie Uneto-VNI heeft zich via het Actieplan Veilige Leidingwaterinstallaties (2007) sterk gemaakt om gebouweigenaren te helpen te voldoen aan NEN1006 en de kwaliteit van bestaande leidingwaterinstallaties door onderhoud en beheer te verbeteren. In het kader van de uitvoering van dit Actieplan zijn onder andere hulpmiddelen ontwikkeld, publicaties verschenen, opleidingen verzorgd en is een certificatieregeling ontwikkeld voor het veilig en efficiënt uitvoeren van onderhoud en beheer aan leidingwaterinstallaties (BRL c). Indien een drinkwaterinstallatie aan deze norm voldoet, kunnen beheersmaatregelen die voortvloeien uit legionellapreventie minimaal zijn. Inmiddels heeft het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (destijds VROM) in het Drinkwaterbesluit vastgelegd dat risicoanalyses en beheersplannen voor de zogenoemde prioritaire locaties alleen nog door gecertificeerde bedrijven mochten worden gemaakt. In zeer korte tijd heeft toen een groot aantal bedrijven zich gecertificeerd voor de hiertoe ontwikkelde BRL6010 Legionellapreventie in collectieve leidingwaterinstallaties. Begin 2015 waren 111 bedrijven gecertificeerd voor BRL6010 Legionellapreventie in collectieve leidingwaterinstallaties (bron KvINL). De kwaliteit van het voor de meter geleverde water is regelmatig in het LOPL besproken, bijvoorbeeld ook in relatie tot de de effectiviteit van waterfilters bij binnenkomst in gebouwen. Binnen het LOPL zijn partijen vertegenwoordigd die de relatie kunnen leggen met de voor leidingwaterinstallaties relevante normen en richtlijnen (o.a. de Waterwerkbladen). KOELTORENS Gedurende de afgelopen jaren is de aandacht voor legionellapreventie in natte koeltorens (proceswater) binnen het LOPL toegenomen. Bij onvoldoende beheer en onderhoud kunnen natte koeltorens kleine schadelijke besmette waterdruppels (aërosolen) in de omgeving versproeien. Recentelijk zijn er nationaal en internationaal besmettingen geweest, bijvoorbeeld in Amsterdam (Nederland) en Warstein (Duitsland). Diverse presentaties zijn verzorgd en inbreng is geleverd bij de ontwikkeling van verschillende tools en communicatiemiddelen, zoals ISSO-publicatie 55.3, modelrisicoanalyse, model-beheersplan, checklisten en informatiedocumenten voor gemeenten en eigenaren van natte koeltorens, een overzicht van vigerende wet- en regelgeving rond koeltorens inclusief de relatie met de arbeidsomstandighedenwet. Of het nu gaat om legionellapreventie in leidingwater, natte koeltorens of zwembadinstallaties: de systematiek van de regelgeving is steeds dezelfde. De elementen zijn: het uitvoeren van een risicoanalyse en het opstellen en uitvoeren van een beheersplan (inclusief periodieke analyse van het water op de aanwezigheid van legionellabacteriën, als controle om vast te stellen of de maatregelen effectief zijn). Nieuwe koeltorens moeten vanaf 2010 worden gemeld bij het voor de Wet Milieubeheer bevoegd gezag. Volgens de Atlas van de Leefomgeving, waar een registratie van natte koeltorens wordt bijgehouden, staan er in Nederland circa vierduizend torens. Daarvan is ongeveer 30% bij toezichthouders bekend (bron RIVM). Voor een overzicht van beschikbare informatie: onderwerpen/hinder-gezondheid/legionella/ natte-koeltorens/. Eind 2014 heeft ISSO een congres over legionellapreventie in koeltorens georganiseerd. DRINKWATERWET In 2011 zijn de regels op het gebied van legionellapreventie in leidingwater opgenomen in de nieuwe Drinkwaterregelgeving (Drinkwaterwet, Drinkwaterbesluit en bijbehorende Regelingen). In de periode rond de inwerkingtreding van de nieuwe regelgeving TVVL Magazine LEGIONELLA 7
8 is intensief gesproken over de ontwikkeling en introductie van verschillende alternatieve beheerstechnieken ter voorkoming of bestrijding van legionellabesmettingen. Dit in relatie ook tot het reguliere thermische beheer (de eerste stap op de zogenaamde beheersladder). De ervaringen in proefprojecten, waaronder ook de energetische en milieueffecten, de voorwaarden waaronder deze technieken mogen worden toegepast en het vastleggen van deze voorwaarden in wet- en regelgeving inclusief aanpassingen van de Beoordelingsrichtlijnen (BRL6010 en BRL K14010 delen 01 en 02), vormen tot op de dag van vandaag een regelmatig terugkerend onderwerp op de agenda. Er verscheen een nieuwe ISSO-publicatie 55.4 over alternatieve beheerstechnieken. Jurist mr. Wilfred Reinhold, senior beleidsmedewerker bij het Ministerie van Infrastructuur & Milieu: Het Ministerie maakt bij het toetsen van ontwerp-regelgeving dankbaar gebruik van de deskundige inbreng vanuit het LOPL. KENNISNIVEAU De deelnemers van het LOPL informeren over het algemeen zelf hun leden over ontwikkelingen op het gebied van legionellapreventie. Zo ook rond de nieuwe Drinkwaterregelgeving. Het Ministerie van I&M heeft nieuwe Informatiebladen over de wet- en regelgeving (beleid, controle & handhaving) uitgegeven. In 2011 heeft het LOPL samen met ISSO een congres over de ontwikkelingen rond de nieuwe Drinkwaterregelgeving georganiseerd. Het LOPL constateert dat de kennis over legionellapreventie nog niet overal op het gewenste niveau aanwezig is. Legionellapreventie wordt door veel gebouweigenaren als ingewikkeld ervaren. Regelmatig worden er nieuwsartikelen in het LOPL besproken die gebouweigenaren of andere partijen op het verkeerde been kunnen zetten. Gebouweigenaren krijgen niet altijd de juiste informatie of werkbare beheersplannen aangereikt. Zo ontstaat mogelijk een beeld van legionellapreventie als complex, lastig, duur en wellicht ook disproportioneel. Het LOPL zet zich via haar leden in om de juiste context te schetsen. Via artikelen, persoonlijke reacties of anderszins, zetten leden van het LOPL zich in om misverstanden, vooroordelen of te positieve of negatieve berichtgeving weg te nemen en/of te nuanceren. Met de periodieke evaluatie binnen het LOPL van de controleresultaten van de betrokken certificerende instelling wordt een indruk verkregen van het kennisniveau en kennisbehoefte van legionellapreventieadviseurs. Deze evaluatie wordt ook bezien in het licht van de uitkomsten van de door ILT uitgevoerde controles op de kwaliteit van de leidingwaterinstallaties. Door de aanwezigheid van zowel de betrokken certificerende instelling, vertegenwoordigers van de installatiebranche en het kennisinstituut voor de installatiebranche wordt richting gegeven aan verdere kennisontwikkeling en -ontsluiting. INTERPRETATIES Alhoewel het LOPL in haar opzet intern gericht is, onderneemt het overlegplatform in uitzonderingssituaties activiteiten die naar buiten gericht zijn. Belangrijke voorbeelden hiervan zijn: - op verzoek van het Ministerie van I en M heeft een werkgroep binnen het LOPL het Informatiedocument Nadere Toelichting Drinkwater wet- en regelgeving opgesteld. In 2013 is dit document via ISSO en via de websites van de bij het LOPL aangesloten organisaties breed verspreid; - in 2014 hebben het LOPL en de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) afspraken gemaakt over het door LOPL inbrengen van onderwerpen die zich lenen voor een formeel beleidsstandpunt van ILT. Hiermee is een belangrijke stap gezet richting een uniforme interpretatie van regelgeving door marktpartijen en handhavers, met meer duidelijkheid in de markt tot gevolg. In 2014 is er bijvoorbeeld door leden van het LOPL een interpretatie rond oogdouches (lees aerosolvormend tappunten) in politiebureaus met cellen en/of ophoudruimten opgesteld, zie de twee voorbeelden. Elke vergadering wordt gekeken naar potentieel nieuwe onderwerpen waarvoor een interpretatie nuttig kan zijn. TOEKOMST Voor legionellapreventie zijn meer partijen nodig dan alleen legionellapreventieadviseurs, en ontwerpers en installateurs van leidingwaterinstallaties en of andere waterinstallaties. Ook partijen zoals architecten en aannemers zullen legionella integraal mee moeten meenemen in het ontwerp- en bouwproces. Met de door ISSO en SBR gemaakte publicatie (811 Integraal ontwerpen van Legionellaveilige woningen ) is een eerste belangrijke stap in die richting gezet. De Stichting Veteranenziekte heeft tijdens haar derde lustrumcongres van oktober 2014 Ketensamenwerking gericht op legionellapreventie als dagthema gehad. Het jaarlijks aantal legionellabesmettingen en slachtoffers blijft de laatste jaren ongeveer op hetzelfde niveau. Bij een groeiende gebouwenvoorraad en navenante toename van het aantal leidingwaterinstallaties en (vernevelende) installaties kan voorzichtig geconstateerd worden dat het beeld relatief iets beter lijkt te zijn geworden. Helaas is legionella de wereld nog niet uit. Eén grote besmetting en de cijfers en conclusies zijn compleet anders. Het LOPL ziet genoeg onderwerpen om actief te blijven volgen. Zo zijn er de ontwikkelingen op het gebied van legionellapreventie bij natte koeltorens, de wijzigingen in de Regelingen Legionellapreventie en Materialen en Chemicaliën, herziening en revisie van de bestaande kwaliteitsrichtlijnen, verdere stimulering van kennisvergroting en verduidelijking van wet- en regelgeving via interpretatiedocumenten. Met meer dan gemiddelde belangstelling kijkt het LOPL naar de door het Ministerie van I & M aangekondigde evaluatie van de Drinkwaterregelgeving. Het overlegplatform ziet voor zichzelf in 2015 dan ook een belangrijke taak in de voorbereiding van deze beleidsevaluatie weggelegd. Het LOPL erkent de beperkingen als gevolg van haar keuze om vooral een overlegorgaan te zijn. Binnen haar mogelijkheden is het LOPL vast van plan om zich intensief en positief kritisch met legionellapreventie bezig te blijven houden. Met al haar deskundigheid biedt het overlegplatform voor verschillende instanties een aantrekkelijke ingang naar kennis over het complexe onderwerp legionellapreventie en relevante relatienetwerken. WEBSITES De website zorgplicht-legionella.nl werd in eerste instantie ontwikkeld voor de gebouwen van de Rijksgebouwendienst en de Dienst Vastgoed Gebouwen van het Ministerie van Defensie (nu ondergebracht in het Rijksvastgoedbedrijf RVB). Via de applicatie kunnen gebouweigenaren eenvoudig een risicoanalyse en beheersplan op maat maken en uitdraaien. Vervolgens werd de applicatie ook geschikt gemaakt voor andere doelgroepen. De applicatie is door iedereen gratis te gebruiken. De website wordt jaarlijks door ca bezoekers bezocht en functioneert naast de informatieve website 8 TVVL Magazine LEGIONELLA
Nationaal Congres Sanitaire Technieken 19 juni 2017
Nationaal Congres Sanitaire Technieken 19 juni 2017 Nationaal Congres Sanitaire Technieken 2017 Opening door Eric van der Blom Voorzitter TVVL Expertgroep ST Vakspecialist ST UNETO-VNI, Techniek & Markt
Nadere informatieNationaal Congres Sanitaire Technieken 2017
Nationaal Congres Sanitaire Technieken 2017 Eric van der Blom Voorzitter TVVL Expertgroep ST Vakspecialist ST UNETO-VNI, Techniek & Markt TVVL Themajaar 2017: metathema 2016-2020 2 2 Organisatie: TVVL
Nadere informatieWet- en regelgeving (alternatieve) Legionella beheerstechnieken voor leidingwaterinstallaties
ISSO-congres Alternatieve technieken tegen legionella Wet- en regelgeving (alternatieve) Legionella beheerstechnieken voor leidingwaterinstallaties Mr. Wilfred Reinhold, Minisiterie van Infrastructuur
Nadere informatie1. Vraagstuk. 2. Juridisch kader
1. Vraagstuk Ondernemers zijn zich op dit moment vaak niet bewust van hun juridische positie is als zij een recreatiegebouw (laten) bouwen dan wel een recreatiebedrijf inrichten. In deze notitie geven
Nadere informatieGevolgen van nieuw Drinkwaterbesluit
VSK 2012: 7 februari 2012 De zorg voor de kwaliteit van drinkwater Legionellapreventie Gevolgen van nieuw Drinkwaterbesluit Will Scheffer Het nieuwe Drinkwaterbesluit vraagt om een strakke regie van de
Nadere informatieLegionella verschil tussen theorie en praktijk
Legionella verschil tussen theorie en praktijk NVvA-Congres 2016 Kurhaus - Scheveningen Mascha van Hofweegen Praktijk -1 Wij hebben ons Legionella-beheersplan extern laten controleren. Zij hebben dit goedgekeurd
Nadere informatieControleresultaten Legionellapreventie Cluster 1: zwembaden en sauna's. Datum 25 september 2009 Status Definitief
Controleresultaten Legionellapreventie 2009 Cluster 1: zwembaden en sauna's Datum 25 september 2009 Status Definitief Colofon VROM-Inspectie Directie Uitvoering Programma Schoon en Veilig water Rijnstraat
Nadere informatieControleresultaten legionellapreventie 2009. Cluster 3: Zorginstellingen. Datum 1 juni 2010 Status Definitief
Controleresultaten legionellapreventie 2009 Cluster 3: Zorginstellingen Datum 1 juni 2010 Status Definitief Colofon VROM-Inspectie Directie Uitvoering Programma Schoon en Veilig Water Rijnstraat 8 Postbus
Nadere informatieControleresultaten Legionellapreventie Cluster 2: Ziekenhuizen en buitenpoliklinieken. Datum 25 september 2009 Status Definitief
Controleresultaten Legionellapreventie 2009 Cluster 2: Ziekenhuizen en buitenpoliklinieken Datum 25 september 2009 Status Definitief Colofon VROM-Inspectie Directie Uitvoering Programma Schoon en Veilig
Nadere informatieWET- EN REGELGEVING LEGIONELLAPREVENTIE IN DRINK- EN WARM TAPWATER
NADERE UITLEG WET- EN REGELGEVING LEGIONELLAPREVENTIE IN DRINK- EN WARM TAPWATER Landelijk Overlegorgaan Preventie Legionella (LOPL) Werkgroep IWR-LPD 5 maart 2013 DOELSTELLING Veel marktpartijen ervaren
Nadere informatieChecklist risico-inventarisatie Legionella
Checklist risico-inventarisatie Legionella Inleiding Vanaf augustus 2000 zijn er voor recreatiebedrijven, horeca, ziekenhuizen en andere instellingen waar met water wordt gewerkt, strengere regels om legionellabesmetting
Nadere informatieInleiding. Checklist risico-inventarisatie Legionella
Inleiding Vanaf augustus 2000 zijn er voor recreatiebedrijven, horeca, ziekenhuizen en andere instellingen waar met water wordt gewerkt, strengere regels om legionellabesmetting te voorkomen. Legionella
Nadere informatieEen goed begin is het halve werk
Een goed begin is het halve werk Veilige leidingwaterinstallaties in woningen met herziene ISSO-30 Ruimte in NEN1006 voor elektrische doorstromers < 60 graden Herziening Waterwerkbladen: hygiënisch werken
Nadere informatieWet- en regelgeving Legionellapreventie in drink- en warmtapwater
Informatieblad Wet- en regelgeving Legionellapreventie in drink- en warmtapwater Uitleg over zorgplicht, alternatieve technieken en risico-analyse Wat is úw verantwoordelijkheid? kennisinstituut voor de
Nadere informatieG.04 Legionella beheersplan.
G.04 Legionella beheersplan. Protocol als bedoeld in artikel 9 lid 2 van het Huishoudelijk Reglement van de Tielse Watersportvereniging De Waal. Risicoanalyse & beheersplan legionella In de Drinkwater
Nadere informatieResultaten legionellapreventie Cluster 4: Hotels, bed&breakfasts, campings en jachthavens. Datum 1 juni 2010 Status Definitief
Resultaten legionellapreventie 2009 Cluster 4: Hotels, bed&breakfasts, campings en jachthavens Datum 1 juni 2010 Status Definitief Colofon VROM-Inspectie Directie Uitvoering Programma Schoon en Veilig
Nadere informatieBeheer en onderhoud van leidingwaterinstallaties
Beheer en onderhoud van leidingwaterinstallaties Cursusboek Nieuwegein, 2012 w w w. w a t e r o p l e i d i n g e n. n l Stichting Wateropleidingen, november 2012 Groningenhaven 7 3433 PE Nieuwegein Versie
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 34 297 Initiatiefnota van het lid Ziengs over legionellaregelgeving Nr. 2 INITIATIEFNOTA 1. Het plan in het kort De initiatiefnemer wil de regeldruk
Nadere informatieDe legionellacontrole van collectieve drinkwaterinstallaties in 2011 en 2012
De legionellacontrole van collectieve drinkwaterinstallaties in 2011 en 2012 Colofon Inspectie Leefomgeving en Transport Water, Bodem en Bouwen Graadt van Roggenweg 500 Utrecht Pagina 2 van 10 Colofon
Nadere informatieTitel: protocol legionellabeheer
Protocol: legionellabeheer. Zorgcentrum Sint Franciscus heeft samen met woonstichting Leystromen afspraken gemaakt betreffende het legionellabeheer binnen de nieuwbouw (GW, ZA en algemene ruimtes) en de
Nadere informatieWIE IS ER NU EIGENLIJK VERANTWOORDELIJK?
WIE IS ER NU EIGENLIJK VERANTWOORDELIJK? 2 Wat zijn de risico s van legionella? Een paar legionellabacteriën zijn geen punt. En met legionella besmet water drinken, is ook niet gevaarlijk. Het wordt wél
Nadere informatieRaads Informatiebrief
gemeente Eindhoven Raadsnummer o3.r365.oox Inboeknummer osnoszo6s Classificatienummer x.zz4 Dossiernummer 306.55x 4 februari 2003 Raads Informatiebrief Betreft samenhangende aanpak legionellapreventie.
Nadere informatieNatte Koeltorens. Els Joosten Wabo adviseur Omgevingsvergunningen & Activiteitenbesluit. Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied
Natte Koeltorens 1 Natte Koeltorens Els Joosten Wabo adviseur Omgevingsvergunningen & Activiteitenbesluit Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied els.joosten@odnzkg.nl 2 Aanleiding Uitbraak Post CS Amsterdam
Nadere informatie-4 SEP. 2013. Ministerie van Infrastructuur en Milieu
Ministerie van Infrastructuur en Milieu > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag Leveranciers van alternatieve technieken voor legionellapreventie, Aqua Nederland en Platform Biociden Branche-organisaties
Nadere informatieUpdate drinkwaterbesluit en BRL-903
Update drinkwaterbesluit en BRL-903 Update drinkwaterbesluit en BRL-903 Inhoud presentatie: 1. Huidige stand van zaken drinkwaterbesluit en BRL-903 2. Korte stand van zaken mbt drinkwaterbesluit 3. Korte
Nadere informatieAltijd en overal veilig douchen
Altijd en overal veilig douchen Met de SanPro legionellapreventiesystemen van Flamco VEILIG BETROUWBAAR ENERGIEZUINIG EFFICIËNT Het belang van zorgvuldige legionella-preventie Preventie is wettelijk verplicht
Nadere informatieControle drinkwaterinstallaties door de waterbedrijven. Caleffi Academy 24 maart 2015 Eindhoven. March 11, 2015 1
Controle drinkwaterinstallaties door de waterbedrijven Caleffi Academy 24 maart 2015 Eindhoven March 11, 2015 1 Waterleidingbedrijven in Nederland March 11, 2015 2 Programma Waarom controles Wettelijk
Nadere informatieCASE Thermografie toegepast bij brononderzoek legionella
CASE Thermografie toegepast bij brononderzoek legionella 2010002, CalamiteitenSupport gebouw X Document.doc, Versie 1.0 Opdrachtgever Xigna BV Postbus 960 7550 AZ Hengelo Ov Auteur Inspecteur Inhoudsopgaaf
Nadere informatieAlternatieve Technieken Legionellapreventie
Alternatieve Technieken Legionellapreventie 1 Programma Dagdeel 1 Inleiding en mag ik me even voorstellen? Wanneer welke techniek toepassen? Algemene wetgeving Legionellapreventie Drinkwaterbesluit (nieuw)
Nadere informatieHet inspectiebeleid voor drinkwaterinstallaties!
Het inspectiebeleid voor drinkwaterinstallaties! Caleffi Academy Zwolle, 26 maart 2015 N.V. Waterleidingmaatschappij Drenthe (WMD) Felix Timmermans Korte introductie WMD Kentallen WMD * 32 miljard liter
Nadere informatieAan de Minister van Infrastructuur en Milieu Mw. Drs. M.H. Schultz van Haegen-Maas Geesteranus Postbus EX DEN HAAG
Aan de Minister van Infrastructuur en Milieu Mw. Drs. M.H. Schultz van Haegen-Maas Geesteranus Postbus 20901 2500 EX DEN HAAG Datum 22 oktober 2014 Onderwerp Regeldruk bij legionellabeheersing Uw kenmerk
Nadere informatieNatte Koeltorens. Els Joosten Wabo adviseur Omgevingsvergunningen & Activiteitenbesluit. Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied
Natte Koeltorens Natte Koeltorens Els Joosten Wabo adviseur Omgevingsvergunningen & Activiteitenbesluit Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied els.joosten@odnzkg.nl Aanleiding 2006: Uitbraak Post CS Amsterdam
Nadere informatieDe waterleiding. De waterleiding. Legionella. Wilco van der Lugt. Wilco van der Lugt. inhoud
De waterleiding De waterleiding Legionella Wilco van der Lugt Wilco van der Lugt Installateur BRL 6010, gecertificeerd IntegraalAdviseur Vastgoed (onderhoud), gecertificeerd Monsternemer legionella, gecertificeerd
Nadere informatieAan de Minister van Infrastructuur en Milieu Mw. drs. M.H. Schultz van Haegen-Maas Geesteranus Postbus EX DEN HAAG
Aan de Minister van Infrastructuur en Milieu Mw. drs. M.H. Schultz van Haegen-Maas Geesteranus Postbus 20901 2500 EX DEN HAAG Datum 23 oktober 2014 Onderwerp Regeldruk bij legionellabeheersing Uw kenmerk
Nadere informatieControle van leidingwaterinstallaties
Controle van leidingwaterinstallaties Cursusboek Nieuwegein, 2012 w w w. w a t e r o p l e i d i n g e n. n l Stichting Wateropleidingen, november 2012 Groningenhaven 7 3433 PE Nieuwegein Versie 8.3 Niets
Nadere informatieControleresultaten Legionellapreventie Cluster 1: Ziekenhuizen en buitenpoliklinieken. Datum 5 november 2010 Status Definitief
Controleresultaten Legionellapreventie 2010 Cluster 1: Ziekenhuizen en buitenpoliklinieken Datum 5 november 2010 Status Definitief Colofon VROM-Inspectie Directie Uitvoering Programma Schoon en veilig
Nadere informatieLegionellaveilig installeren in de praktijk
Artikel Legionellaveilig installeren in de praktijk label: sanitair 19 apr De meeste installatiebedrijven kennen de richtlijnen voor legionellapreventie in drinkwaterinstallaties. Toch blijkt het in de
Nadere informatieSamenvatting. Veteranenziekte
Samenvatting Na de epidemie van legionellapneumonie die in 1999 uitbrak onder bezoekers van de West-Friese Flora in Bovenkarspel, heeft de minister van VWS advies gevraagd aan de Gezondheidsraad. De minister
Nadere informatie1. Informeren eigenaar, de directeur en de verantwoordelijke voor de drinkwaterinstallatie, of de vervangers hiervan;
Doel De wettelijke norm voor Legionella in leidingwater is
Nadere informatieHieronder vind u onze bevindingen. Ter verduidelijking zijn de meest relevante onderdelen van wetsteksten in kaders toegevoegd.
Retouradres Postbus 2232 3500 GE UTRECHT BodemenergieNL Martin Bloemendaal Postbus 1072 3430 BB Nieuwegein Nederland Rijkswaterstaat Water, Griffioenlaan 2 3526 LA Utrecht UTRECHT Postbus 2232 3500 GE
Nadere informatieTheorie gedeelte examen bestaande uit meerkeuzevragen. Totaal 40 vragen / 40 punten
Theorie gedeelte examen bestaande uit meerkeuzevragen. Totaal 40 vragen / 40 1 Eisen van de BRL6010 kent en begrijpt de eisen die de BRL stelt aan een legionella risicoanalyserapport en een legionella
Nadere informatieLegionella Preventie. Antwoord op de meest gestelde vragen. ing. Irene van Veelen ISSO projectcoördinator Water&Gas
Legionella Preventie Antwoord op de meest gestelde vragen ing. Irene van Veelen ISSO projectcoördinator Water&Gas www.legionellavraagbaak.nl: Wie is bevoegd om keerkleppen te controleren? Wie is verantwoordelijk
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 29 304 Certificatie en accreditatie in het kader van het overheidsbeleid Nr. 5 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van
Nadere informatieLegionella beheer noodzakelijk kwaad of zakelijke noodzaak? Leo de Zeeuw. 14 april 2016
Legionella beheer noodzakelijk kwaad of zakelijke noodzaak? Leo de Zeeuw 14 april 2016 Sauna Ridderkerk dicht na nieuwe Legionella. Dood sauna-bezoeker leidt niet tot veel onrust. Dode door Legionella
Nadere informatieDe burgemeester van de gemeente Vlaardingen mevrouw mr. A.M.M. Jetten MSc Postbus EB Vlaardingen. Datum 23 november 2017
> Retouradres Postbus 16191 2500 BD Den Haag De burgemeester van de gemeente Vlaardingen mevrouw mr. A.M.M. Jetten MSc Postbus 1002 3130 EB Vlaardingen ILT Water, Producten en Stoffen Handhaving Drinkwater
Nadere informatie1. Informeren eigenaar, de directeur en de verantwoordelijke voor de drinkwaterinstallatie, of de vervangers hiervan;
Doel De wettelijke norm voor Legionella in leidingwater is
Nadere informatieLegionellapreventie: betere naleving Waterleidingwet nodig
Legionellapreventie: betere naleving Waterleidingwet nodig Versteegh, A. ; Brandsema, P. ; Aa, M. van der ; Dik, H. H2O : tijdschrift voor watervoorziening en afvalwaterbehandeling 40(2007)17 p 10-12 Dekker
Nadere informatieWATERWERKBLAD LEIDINGWATERINSTALLATIES IN GEBOUWEN EN INRICHTINGEN VOOR BEHANDELING VAN AFVALWATER
Herziening van juni 2004 WATERWERKBLAD LEIDINGWATERINSTALLATIES IN GEBOUWEN EN INRICHTINGEN VOOR BEHANDELING VAN AFVALWATER WB 1.4 B DATUM: JAN. 2017 Auteursrechten voorbehouden Dit werkblad heeft betrekking
Nadere informatieBeheer en Onderhoud Legionella. Richard Peet
Beheer en Onderhoud Legionella Richard Peet 1 Programma Relatie tussen Legionella en Beheer en onderhoud Inspectierichtlijn en ILen T Wateropleidingen 2 Legionella Aangetoond 1976, bijeenkomst Legionairs
Nadere informatieWATERWERKBLAD LEIDINGWATERINSTALLATIES BIJ BOOR- EN WINLOCATIES VOOR GAS EN OLIE
Herziening van juni 2004 WATERWERKBLAD LEIDINGWATERINSTALLATIES BIJ BOOR- EN WINLOCATIES VOOR GAS EN OLIE WB 1.4 C DATUM: JAN. 2017 Auteursrechten voorbehouden Dit werkblad heeft betrekking op de aanleg
Nadere informatieNatte koeltorens in de Atlas Leefomgeving
Natte koeltorens in de Atlas Leefomgeving Handleiding voor melders (burgers, bedrijven en instellingen) Versie 1 Maart 2016 Inhoud 1. Inleiding 1.1. Atlas Leefomgeving 1.2. Natte koeltorens in de Atlas
Nadere informatieLegionella beleidsplan. Documentinformatie. V Manager Health, Safety en Security - R. Kamst
2006-0037425 Toepassingsgebied RWE Generation NL Geldigheid tot 01-12-2020 Documentinformatie Versie Versiedatum Autorisatie V2.0 01-12-2017 Manager Health, Safety en Security - R. Kamst Wijzigingen t.o.v.
Nadere informatieLegionella pneumophila (veteranenziekte)
Legionella pneumophila (veteranenziekte) Inleiding De legionella-uitbraak in 1999 op de bloemententoonstelling in Bovenkarspel was voor de overheid aanleiding om maatregelen te nemen om een nieuwe uitbraak
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 1 juli 2019 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 25 VX Den Haag T 070 340 79 F 070 340 78 34
Nadere informatieHandboek Beheer van Scoutingkampeerterreinen. Infoblad 8.3 LEGIONELLA. Op dit infoblad vind je informatie over de volgende onderwerpen:
Infoblad 8.3 LEGIONELLA Op dit infoblad vind je informatie over de volgende onderwerpen: - Legionella - Regelgeving - Risicoanalyse - Verplichte monstername - De kosten - Meer informatie Als eigenaar en
Nadere informatieHoe kan ik legionella voorkomen?
Stichting Veteranenziekte Hoe kan ik legionella voorkomen? Informatie over de veteranenziekte en praktische tips om besmetting te voorkomen Legionella en haar verschijnselen Wat houdt de ziekte in? De
Nadere informatieLEGIONELLA overzicht met feiten en cijfers. Drs. Hans Schoon OMEGAM-Water
LEGIONELLA overzicht met feiten en cijfers Drs. Hans Schoon OMEGAM-Water Onderwerpen Wat weten we van Legionella Meldingen Legionellose Bronopsporing patiënten Besmettingen leidingwater Praktijk 18 jaar
Nadere informatiePlatform voor certificatie van milieuen arbomanagementsystemen
Platform voor certificatie van milieuen arbomanagementsystemen SCCM stimuleert de uitwisseling van kennis en praktijkervaring en brengt partijen bij elkaar. Inhoud Platform voor certificatie van milieu-
Nadere informatieVraag 1 Bent u bekend met het artikel Luchtkwaliteit beoordelen bij plattelandswoningen van 4 februari 2015?
> Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA Den Haag Ministerie van Infrastructuur en Milieu Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus
Nadere informatieRisicoanalyse en beheersplan klimaatinstallaties volgens ISSO-55.3
Inhoud Risicoanalyse en beheersplan klimaatinstallaties volgens ISSO-55.3 Oscar Nuijten Projectcoördinator, ISSO Wat is ISSO? Wetgeving legionellapreventie proceswater ISSO 55.3 Risicoanalyse en beheersmaatregelen
Nadere informatieJaarverslag SCCM 2017
Jaarverslag SCCM 2017 SCCM, platform voor certificatie van managementsystemen voor milieu en gezond en veilig werken Speerpunten en resultaten >> Cijfers ISO 14001 >> Cijfers OHSAS 18001 >> Overige activiteiten
Nadere informatieDigitaal Wabo-toezicht met itoezichtprotocol. www.itoezichtprotocol.nl
Digitaal Wabo-toezicht met itoezichtprotocol 1 Inleiding De ipad-inspectietool itoezichtprotocol is een gebruiksvriendelijke applicatie voor de inspectie van gebouwen/ bouwwerken op technische staat en
Nadere informatieVentilatie op basis CO 2. in school. Uitgelicht: Hybride ventilatie. Legionellaveilige installatie. BaOpt klimaat in scholen
Februari 2017 Jaargang 46 Nr 02 Hybride ventilatie Legionellaveilige installatie BaOpt klimaat in scholen Uitgelicht: Ventilatie op basis CO 2 in school D E S I G N I N G I N N O V A T I V E S O L U T
Nadere informatieNieuwe energieprestatienorm
Nieuwe energieprestatienorm >> Als het gaat om energie en klimaat De tools Uw weg vinden in de nieuwe energieprestatienorm, wie helpt u daarbij? Heeft u hem al in huis, de nieuwe energieprestatienorm NEN
Nadere informatieBeyond (Smart) Cities. (Drink)watervoorziening. Thema: Drinkwatertemperatuur. Toekomstige drinkwatervraag. Gevolgen door klimaatverandering
Januari 2017 Jaargang 46 Nr 1 Drinkwatertemperatuur Toekomstige drinkwatervraag Gevolgen door klimaatverandering Thema: Beyond (Smart) Cities (Drink)watervoorziening Soler & Palau maakt innovatieve systemen
Nadere informatieTerms of Reference (ToR) Overlegplatform General Aviation
Plesmanweg 1-6 Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag Contactpersoon Doelstelling Terms of Reference (ToR) Overlegplatform General Aviation Het Overlegplatform General Aviation (hierna: het platform)
Nadere informatieNatte koeltorens en legionella
Natte koeltorens en legionella Is het nu goed geregeld met toezicht en handhaving? DCMR Milieudienst Rijnmond - Yvonne Jansen 4 december 2014 DCMR Milieudienst Rijnmond De gezamenlijke omgevingsdienst
Nadere informatieBeheer gebouw gebonden
Beheer gebouw gebonden Om bedrijven en de particulieren een totaalpakket te kunnen bieden is Taylor Elektrotechniek B.V. in 2008 een samenwerking aangegaan met PBK Technische Installaties B.V Voor een
Nadere informatieINFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING WET MILIEUBEHEER
Ministerie van Economische Zaken en Klimaat INFORMATIEPLICHT ENERGIEBESPARING WET MILIEUBEHEER VNO/NCW Stedendriehoek Stef Strik Directoraat-generaal Klimaat en Energie 19 november 2018 Nationaal Energieakkoord:
Nadere informatieWorkshop Zonnewarmte Regelgeving. Gerard van Amerongen vaconsult
Workshop Zonnewarmte Regelgeving Gerard van Amerongen vaconsult Inhoudsopgave Regelgeving Kwaliteitseisen Specificaties Vragen 30 minuten is kort! o Focus op toepassen o Vaak alleen aanhalen en enkele
Nadere informatieLegionellapreven,e bij scholen, kantoren en andere niet- prioritaire loca,es niet nodig interpreta,e zorgplicht Drinkwaterwet
Legionellapreven,e bij scholen, kantoren en andere niet- prioritaire loca,es niet nodig interpreta,e zorgplicht Drinkwaterwet Alvin Bartels, Marjolijn Schalk, Petra Brandsema, Helma Ruijs (RIVM- Centrum
Nadere informatieOpvragen certificatieregeling VGO-keur: www.vgokeur.nl
Certificatieregeling VGO-keur Informatiewijzer 2015 Wat is de certificatieregeling VGO-keur? De certificatieregeling VGO-Keur bestaat sinds 2006 en is bedoeld om bedrijven zich te laten onderscheiden die
Nadere informatieAanpassing wet- en regelgeving ST
Aanpassing wet- en regelgeving ST Driebergen, 20 september 2017 Eric van der Blom e.vanderblom@uneto-vni.nl Vakspecialist ST / Vakgroepmanager S&RT Inhoud 1. Bouwbesluit; 2. Drinkwaterwetgeving; 3. NEN
Nadere informatieNieuws1010 Onafhankelijke uitgave van Meer1010
29-8-2014 16:22 Juni 2014-4 Stekerend installeren (4) Commentaar op NIEUWSBRIEF NEN 3140 van mei 2014 Stekerend installeren een tijdbom? Inleiding Jay Smeekes, die namens UNETO-VNI lid is van de normcommissie
Nadere informatieWATERWERKBLAD. AANLEG VAN LEIDINGWATERINSTALLATIES Algemeen
WATERWERKLAD AANLEG VAN LEIDINGWATERINSTALLATIES Algemeen W 3.1 DATUM: OKT 2011 Auteursrechten voorbehouden Met betrekking tot de aanleg van leidingwaterinstallaties is in artikel 3.1 van NEN 1006 (AVWI-2002)
Nadere informatie1. De interventiestrategie legionellapreventie in leidingwater
Regio Zuid-West Postbus 29036 3001 GA Rotterdam Telefoon 010 2244462 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer Fax 010 2244485 der Staten-Generaal www.vrom.nl Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Interventiestrategie
Nadere informatieNEN-EN-IEC 62305. De norm voor bliksembeveiliging uitgelegd
NEN-EN-IEC 62305 De norm voor bliksembeveiliging uitgelegd NEN-EN-IEC 62305 Sinds 1 januari 2009 is NEN-EN-IEC 62305 voor bliksembeveiliging van kracht, met voor Nederland de aanvulling NPR 1014. De norm
Nadere informatieHoe betrouwbaar drinkwater veilig stellen?
Hoe betrouwbaar drinkwater veilig stellen? OASEN Lexmond, maart / april 2010 Eric van der Blom UNETO-VNI Beleidsmedewerker sanitaire technieken UNETO-VNI: ondernemingsorganisatie voor de installatiebranche
Nadere informatieEnergie Bouwbesluit en het Activiteitenbesluit
Rijkswaterstaat Ministerie van Infrastructuur en Milieu Energie Bouwbesluit en het Activiteitenbesluit Het behalen van energie-efficiëntieverbetering in een bepaald type gebouw wordt zowel door het Bouwbesluit
Nadere informatiePROJECT Legionella Binnenvaart 2000 A412
PROJECT Legionella Binnenvaart 2000 A412 Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Versie: januari 2002 Postadres: Postbus 90801 te 2509 LV DEN HAAG Bezoekadres: Anna van Hannoverstraat 4 te DEN
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA Den Haag
> Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA Den Haag Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070
Nadere informatieCongres alternatieve technieken legionellapreventie. Certificatie
Kiwa Nederland B.V. 9 april 2013, Unit Drinkwaterinstallaties, Jos van der Westen Partner for progress Congres alternatieve technieken legionellapreventie Certificatie Inhoud Certificatie in het Drinkwaterbesluit
Nadere informatieNIEUWS. Legionella gevonden in. Dokkumer zwembad. Dongeradeel legionella wordt gecon- vondst van de legionella is. matie. worden vrij gegeven.
MEDIA-KAART 2017 Legionella biedt een mix van nieuws, achtergrondverhalen en interviews. Op een toegankelijke manier biedt Legionella informatie aan voor zowel beleidsmakers als utility verantwoordelijken.
Nadere informatieLegionella. Een grote gedeelde Zorg
Legionella Een grote gedeelde Zorg 30 oktober 2014 Henk Thiesen Bouw & Huisvesting De Zorggroep Agenda Even voorstellen De Zorggroep Inrichting Legionellabeheersplannen De Zorggroep Wat gaat er fout en
Nadere informatieIn BRL6010 is een Model risicoanalyse en beheersplan Legionellapreventie Leidingwaterinstallatie bijgevoegd en verplicht gesteld.
Proefexamen RL 6010 Legionellapreventie advies 1 Is de volgende stelling juist? In RL6010 is een Model risicoanalyse en beheersplan Legionellapreventie Leidingwaterinstallatie bijgevoegd en verplicht gesteld.
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 22 Den Haag
Aan de Voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 22 Den Haag Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag Postbus 20061 Nederland www.minbuza.nl Minbuza-2014.234720 Bijlage(n) fichedocument
Nadere informatieNEN1006 rapportage Inspectie Drinkwaterveiligheid
NEN1006 rapportage Inspectie Drinkwaterveiligheid Locatienaam Adres Plaats Datum Opdrachtgever Inhoudsopgave 1. Achtergrondinformatie over deze NEN1006 rapportage................................... 4 2.
Nadere informatiePortefeuillehouder: P. Broeksma Behandelend ambtenaar J.G. Komduur, 0595 447792 gemeente@winsum.nl (t.a.v. J.G. Komduur)
Vergadering: 7 juni 2012 Agendanummer: 10 Status: Opiniërend Portefeuillehouder: P. Broeksma Behandelend ambtenaar J.G. Komduur, 0595 447792 E mail: gemeente@winsum.nl (t.a.v. J.G. Komduur) Aan de gemeenteraad,
Nadere informatiewater lucht energie woning keuring brand beveiliging asbest
water lucht energie woning keuring brand beveiliging asbest strooming Strooming onderzoekt, adviseert en beheert Strooming is specialist op het gebied van onderzoek, advies en beheer aangaande water, lucht
Nadere informatieEnergieke Regio in Holland Rijnland? Alphen aan den Rijn 11 november 2015
Energieke Regio in Holland Rijnland? Alphen aan den Rijn 11 november 2015 Krijn Ratsma (architect en voorzitter Stichting Energieke Regio) inhoud: ontstaan Energieke Regio opzet van het project ook in
Nadere informatieSeptember 2016 Jaargang 45 Nr 9. Veiliger leidingwater. Goten dimensioneren. Nationaal Congres ST. Thema: Sanitaire Technieken
September 2016 Jaargang 45 Nr 9 Veiliger leidingwater Goten dimensioneren Nationaal Congres ST Thema: Sanitaire Technieken Decentraal ventilatie-systeem met warmteterugwinning Muro DL50 WE Decentrale ventilatie
Nadere informatieTrainingen najaar Gas en Water. Bovenop de praktijk van de installatietechniek.
Trainingen najaar 2016 Gas en Water Bovenop de praktijk van de installatietechniek www.nen.nl/installatie Meer maatwerk met een bedrijfstraining Wist u dat we in 2015 ruim 2000 deelnemers met een bedrijfstraining
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon
Nadere informatieDatum 14 januari 2015 Betreft Signaal van enkele toezichthouders over de relatie tussen toezicht en certificatie
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directie en Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres
Nadere informatieThermische prestatie contracten
10 november 2005 Thermische prestatie contracten Conform ISSO-publicatie 74 Bert Elkhuizen Chrit Cox TNO Bouw en Ondergrond te Delft Contactgegevens: 015 276 33 10 Bert.Elkhuizen@tno.nl Inhoudsopgave 1.
Nadere informatieVoor meldingen kunt u het formulier downloaden, invullen en opsturen naar de inspectie in uw regio.
Legionella is een bacterie die de veteranenziekte kan veroorzaken. De ziekteverschijnselen kunnen variëren van een fikse verkoudheid tot een flinke griep met longontsteking. Infectie vindt plaats door
Nadere informatieeen veilig gevoel: dat wil toch iedereen?
een veilig gevoel: dat wil toch iedereen? Een GND-deur, een ECHT veilig gevoel GND is een stichting waar 14 toonaangevende Nederlandse deurenfabrikanten bij zijn aangesloten. Samen maken we ons sterk voor
Nadere informatieStandpunten ENVAQUA werkgroep legionellapreventie
1 Standpunten ENVAQUA werkgroep legionellapreventie Wetgeving en toezicht kan eenduidiger De verplichtingen tot legionellapreventie verschillen per type waterinstallatie. Zo komen ze voor drinkwaterinstallaties
Nadere informatieWat wilt u uitstralen??
ISSO/LOPL Symposium Implementatie Wetgeving rondom Legionella preventie Wat wilt u uitstralen?? Duurzaamheid Maatschappelijk betrokken zijn Legionella preventie Koeltorens hoe organiseer ik dat Paul JM
Nadere informatie