Ventilatie op basis CO 2. in school. Uitgelicht: Hybride ventilatie. Legionellaveilige installatie. BaOpt klimaat in scholen

Transcriptie

1 Februari 2017 Jaargang 46 Nr 02 Hybride ventilatie Legionellaveilige installatie BaOpt klimaat in scholen Uitgelicht: Ventilatie op basis CO 2 in school

2 D E S I G N I N G I N N O V A T I V E S O L U T I O N S AIRCONDITIONING EN VERWARMINGSOPLOSSINGEN DUURZAAMHEID OF KRACHT? A Q U A F O R C E M E T P U R E T E C K O U D E M I D D E L, Z O D A T U N I E T H O E F T T E K I E Z E N. GWP<1 * Valt niet onder de beperkingen van de F-gassenverordening van de Europese Unie Zeer energiezuinig Verminderde CO 2 - voetafdruk Warm water tot 85 C ** Een volledige reeks beschikbaar met HFO koudemiddel Reeds geïnstalleerd in Nederland * Gebaseerd op het 5de IPCC-evaluatieverslag ** Enkel watergekoelde units Sinds Willis Carrier s werelds eerste moderne klimaatsysteem ontwikkelde in 1902, hebben Carrier engineering teams geavanceerde oplossingen ontwikkeld en de standaarden inzake milieuverantwoordelijkheid bepaald. En zodat u niet hoeft te kiezen tussen duurzaamheid of kracht, heeft Carrier aan de epertise en betrouwbaarheid van de AquaForce serie een generatie koudemiddelen voor de lange termijn toegevoegd: PUREtec. De nieuwe generatie AquaForce met PUREtec koudemiddel omvat een volledige serie koelmachines en warmtepompen die een koudemiddel met een GWP (Global Warming Potential) van bijna nul gebruikt: HFO R-1234ze(E). De combinatie van het PUREtec koudemiddel en de Carrier technologie levert een hoge energie-efficiëntie en een lagere CO 2 voetafdruk en verlegt de bedrijfslimieten van warmtepompen zodat water tot 85 C geproduceerd kan worden. Ontdek de nieuwste generatie AquaForce met PUREtec koudemiddel op Carrier Alle rechten voorbehouden

3 Inhoudsopgave REDACTIERAAD: Drs.ir. P.M.D. (Martijn) Kruijsse (voorzitter) Ir. J.H.A. (Jan) Feijes Dr.ing. L. (Lada) Hensen Centnerová Ing. J. (John) Lens H. (Henk) Lodder I. (Irene) Meijdam W. (Will) Scheffer Mw. drs.ir. I. (Ineke) Thierauf Ing. R (Rienk) Visser Ing. F.J. (Frank) Stouthart (eindredacteur) REDACTIE: Drs.ir. P.M.D. (Martijn) Kruijsse (voorzitter) Ing. J. (John) Lens I. (Irene) Meijdam Ing. F.J. (Frank) Stouthart (eindredacteur) REDACTIE-ADRES: TVVL: Korenmolenlaan 4, 3447 GG Woerden Telefoon redactie Fa redactie i.meijdam@tvvl.nl TVVL MAGAZINE Februari 2017 NEN 1006:2015 BEVAT VOORSCHRIFTEN VOOR EEN LEGIONELLAVEILIGE INSTALLATIE W.J.H. (Will) Scheffer, ing. E. (Eric) van der Blom HYBRIDE VENTILATIE, VARIANTEN M. (Michiel) van Bruggen REKENEN MET LUCHT/WATERWARMTEWIS SELAARS (1) Ir. A.H.T.M. (Alet) van den Brink UITGAVE: Merlijn Media BV Zuidkade 173, 2741 JJ Waddinveen Telefoon (0182) info@merlijnmedia.nl SECRETARIAAT: info@merlijnmedia.nl ABONNEMENTEN: Merlijn Media BV Zuidkade 173, 2741 JJ Waddinveen Telefoon (0182) info@merlijnmedia.nl Benelu 112,- Buitenland 141,- Studenten 87,- Losse nummers 18,- Etra bewijseemplaren 13,- Het abonnement wordt geacht gecontinueerd te zijn, tenzij 1 maand voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk wordt opgezegd. ADVERTENTIE-EXPLOITATIE: Merlijn Media BV Ruud Struijk Telefoon (0182) r.struijk@merlijnmedia.nl PREPRESS: Yolanda van der Neut VENTILATIE OP BASIS VAN CO 2 IN EEN SCHOOL IS RENDABEL Ir. H. (Henk) Winters BAOPT KLIMAAT IN SCHOLEN M. (Mike) van der Linden, prof.ir. W. (Wim) Zeiler RISICO GEDREVEN BESLUITVORMING Ir. T.J. (Dave) Baas, ir. H.N. (Rik) Maaijen, ir. W.H. (Wim) Maassen PDEng, prof.ir. W. (Wim) Zeiler ONDERZOEK NAAR VERBETERING VAN HET BINNENMILIEU Dr.ir. C.P.G. (Paul) Roelofsen INTERVIEW PROJECTBESCHRIJVING ACTUEEL VENTILATIE OP BASIS VAN CO 2 IN EEN SCHOOL 28 INTERVIEW: NATHALIE DE VRIES DRUK: Ten Brink, Meppel INTERNATIONAAL 45 ISSN TVVL, 2017 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daar in vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs kunnen echter geen verantwoordelijkheid aanvaarden voor de gevolgen van eventuele onjuistheden. UITGELICHT REVIEWED: Artikelen in TVVL Magazine zijn beoordeeld door redactieraadleden. De uniforme peer review waarborgt de onafhankelijke en kwalitatieve positie van TVVL Magazine in het vakgebied. Een handleiding voor auteurs en beoordelingsformulier voor de redactieraadleden ( peer reviewers ) zijn verkrijgbaar bij het redactie-adres. 48 PROJECT: KANTOOR BREEMAN 32 TVVL Magazine is het officiele orgaan van TVVL Platform voor Mens en Techniek. De vereniging, opgericht op 26 mei 1959, heeft tot doel de bevordering van wetenschap en techniek op gebied van installaties in gebouwen en vergelijkbare objecten. Als lid kunnen toetreden personen, werkzaam (geweest) in dit vakgebied, van wie mag worden verwacht, dat zij op grond van kennis en kunde een bijdrage kunnen leveren aan de doelstelling van de vereniging. Het abonnement op TVVL Magazine is voor leden en begunstigers van TVVL gratis. De contributie voor leden bedraagt 140,00 incl. BTW per jaar. Informatie over de bijdrage van begunstigers wordt op aanvraag verstrekt. 3

4 NEN 1006:2015 bevat voorschriften voor een legionellaveilige installatie In het tweede artikel over NEN 1006:2015 Algemene voorschriften voor leidingwaterinstallaties inventariseren we de voorschriften die direct of indirect betrekking hebben op legionellapreventie. Op het TVVL Nationaal Congres Sanitaire Technieken 2016 werd de kritiek weerlegd dat legionellapreventie ongelooflijk veel geld zou kosten en er te veel regels zijn. Maar als je kijkt naar NEN 1006, waaraan alle leidingwaterinstallaties moeten voldoen, dan heb je al voor 90% legionellapreventie te pakken. En als die ontbrekende 10% ook nog eens slim wordt aanpakt, dan blijkt dat legionellapreventie niet zo n ongelooflijke regeldruk met zich mee brengt, aldus Stichting veteranenziekte. Bij het volledig voldoen aan de eisen in NEN 1006:2015 is het fundament gelegd voor een legionellaveilige installatie. W.J.H. (Will) Scheffer, Rehva Fellow/TVVL Epertgroep Sanitaire Technieken; ing. E. (Eric) van der Blom, voorzitter TVVL Epertgroep Sanitaire Technieken Leidingwaterinstallaties is de verzamelnaam voor drinkwater-, warmtapwater- en huishoudwaterinstallaties. NEN 1006:2015 (verder NEN 1006) bevat de minimale eisen en voorwaarden waaraan leidingwaterinstallaties moeten voldoen. Vanuit het Bouwbesluit 2012 worden alleen de eisen die in deze norm vanuit het oogpunt van volksgezondheid relevant zijn, aangewezen (zie kader). De belangrijkste doelstelling van het normblad is dat de leidingwaterinstallatie functioneel en duurzaam is en dat het water in de installatie aan de gestelde eisen voldoet. De Grondslagen waaraan de uitvoering van de installatie moeten voldoen zijn aan die doelstelling aangepast. Ten aanzien van de vorige versie is toegevoegd dat, naast de voor het doel beoogde volumestroom en gebruiksdruk, ook de beoogde temperatuur aan de desbetreffende tappunten beschikbaar moet zijn. En waar staat dat het water bij de tappunten - met het oog op de volksgezondheid - betrouwbaar moet zijn voor het gebruiksdoel, is toegevoegd dat het water aan de tappunten aan de normen voor fysische, chemische en microbiologische kwaliteit moet voldoen. De kwaliteit van het water zal echter onder invloed van de tijd, contact met materialen en gebruiksomstandigheden altijd iets afnemen. Er moet voor worden gezorgd dat binnen de levensduur van de installatie het kwaliteitsverlies van het leidingwater in de installatie en aan de tappunten zo beperkt mogelijk blijft opdat de waterkwaliteit altijd aan de wettelijke eisen blijft voldoen. Dit besef is de reden dat in NEN 1006 nu meer is ingezet op beheer. Het beheer betreft alle bestuurlijke activiteiten die nodig zijn om de kwaliteit van de leidingwaterinstallatie in stand te houden. Vanuit het beheer wordt het onderhoud aangestuurd. Dan gaat het om de uitvoering van maatregelen die nodig zijn om de waterkwaliteit in stand te houden. Aan de Grondslagen voor de uitvoering is dan ook toegevoegd dat de leidingwaterinstallatie gemakkelijk moet kunnen worden bediend, beheerd en onderhouden. LEGIONELLAPREVENTIE De eisen in NEN 1006 richten zich op thermisch beheer ter voorkoming van bacteriologische nagroei en voor afdoding van eventueel aanwezige bacteriën, zoals Legionella. Daaruit volgt dat als zowel het ontwerp, de aanleg en het beheer van de leidingwaterinstallatie 4 TVVL Magazine LEGIONELLA

5 BOUWBESLUIT 2012 Hoofdstuk 1 Algemene bepalingen Artikel 1.16 Zorgplicht 1.Een bij of krachtens de wet aanwezige installatie als bedoeld in hoofdstuk 6 van dit besluit: a.functioneert overeenkomstig de op die installatie van toepassing zijnde voorschrift en; b.wordt adequaat beheerd, onderhouden en gecontroleerd, en c.wordt zodanig gebruikt dat geen gevaar voor de gezondheid of de veiligheid ontstaat dan wel voortduurt. Hoofdstuk 6 Voorschriften inzake installaties Afdeling 6.3 Watervoorziening, nieuwbouw en bestaande bouw Artikel 6.11 Aansturingsartikel 1. Een bouwwerk met een voorziening voor drinkwater of warmwater heeft een voorziening voor drinkwater of warmwater die de gezondheid niet nadelig beïnvloedt. 2. Aan de in het eerste lid gestelde eis wordt voldaan door toepassing van de voorschriften in deze afdeling. Artikel 6.12 Drinkwatervoorziening 1. Een voorziening voor drinkwater voldoet aan NEN Bij ministeriele regeling kunnen voorschriften worden gegeven over het in het eerste lid bepaalde. Artikel 6.13 Warmwatervoorziening 1. Een voorziening voor warmwater voldoet aan NEN Bij ministeriele regeling kunnen voorschriften worden gegeven over het in het eerste lid bepaalde. voorschrift : > 60 C bij gebruik conform de ontwerpcondities voorschrift : > 60 C bij gebruik conform de ontwerpcondities voorschriften 2.1.2, 3.1.8, en 3.4.3: stijgleidingen koud water in 'koele' schachten ( < 25 C) voorschrift 3.1.4: gebruik tappunt (of ververs leiding) minimaal éénmaal per week voorschrift 5.3: materialen en toestellen moeten voldoen aan de 'Regeling materialen en chemicaliën drink- en warmtapwatervoorziening voorschrift : als niet op alle plaatsen in de boiler continu de vereiste warmwatertemperatuur van > 60 C heerst, dan minimaal wekelijks thermisch desinfecteren voorschrift : > 60 C bij gebruik conform de ontwerpcondities overeenkomstig NEN 1006 zijn, er voldoende vertrouwen mag zijn op een legionellaveilige installatie. Maar daarvan kan slechts sprake zijn als de leidingwaterinstallatie zo wordt gebruikt, beheerd en onderhouden dat de kwaliteit van de uitvoering van de installatie blijvend gewaarborgd is. Dat maken we op uit voorschrift van NEN Dit normblad is dus tevens het fundament voor een legionellaveilige leidingwaterinstallatie. Met betrekking tot legionellabeheer wordt in informatieve Bijlage B van NEN 1006 er wel voorschrift 1.4.2: water moet o.a. voldoen aan norm voor microbiologische kwaliteit voorschrift 2.1.2: warmwateruittapleiding, moet als geen water wordt getapt, binnen 45 min, afkoelen tot een temperatuur < 25 C voorschrift 3.1.4: gebruik tappunt (of ververs leiding) minimaal éénmaal per week voorschrift: 3.1.8: voldoende afstand voorschrift : temperatuur opstellingsruimte drukverhogingsinstallatie, < 25 C, doch bijvoorkeur < 20 C (brandblusleiding) voorschriften en 4.5.4: keerklep EA -Figuur 1- Overzicht voorschriften uit NEN 1006:2015 voor een legionellaveilige leidingwaterinstallatie op gewezen dat in het normblad eisen worden gesteld aan het algemeen beheer en onderhoud. Ten aanzien van de verplichte legionellapreventie voor de (relatief) kleine specifieke groep van zogenoemde prioritaire locaties gelden daar bovenop eisen die zijn gesteld in het Drinkwaterbesluit, de Drinkwaterregeling en de Regeling Legionellapreventie in drinkwater en warm tapwater. Deze specifieke eisen voor het aantoonbaar maken dat legionelleapreventie wordt toegepast zijn dus niet in NEN 1006 opgenomen. GEBRUIK VAN INSTALLATIE De wijze waarop een leidingwaterinstallatie wordt gebruikt speelt een belangrijke rol voor het in stand houden van een betrouwbare installatie en het water daarin. Het gebruik moet dan ook in overeenstemming zijn met de ontwerpcondities. De gebruiker moet daarover worden geïnformeerd met het installatiegebonden dossier. In NEN 1006 is voorgeschreven dat een maand na oplevering van de installatie een dossier met alle relevante informatie voor het gebruik, beheer en onderhoud bij de installatie aanwezig moet zijn. Maar dat ten minste een wekelijkse verversing van de leidinginhoud een belangrijk uitgangspunt is, daarop moet de gebruiker al bij de ingebruikname worden gewezen. Dat blijkt uit voorschrift 3.1.4, dat ten opzichte van de vorige versie van NEN 1006, mede door samenvoegingen van artikelen, aanzienlijk is uitgebreid Nu staat in het voorschrift dat de leidingwaterinstallatie, bij gebruik overeenkomstig de ontwerpcondities, zo moet zijn uitgevoerd dat: - een zodanige doorstroming van alle leidingen wordt bereikt, dat een voldoende verversing is gewaarborgd; - langdurige stilstand wordt voorkomen; - de leidingen éénmaal per week ververst c.q. gebruikt worden in verband met de organoleptische aspecten (geur, kleur en smaak); - aan het begin van een leidingdeel minimaal een terugstroombeveiliging EA is aangebracht indien de inhoud van dat leidingdeel niet wekelijks wordt ververst, en op dit leidingdeel geen tappunten zijn aangesloten voor hygiënische en consumptieve doeleinden; - een dode leiding/dood eind niet voorkomt. Een dode leiding is een leidinggedeelte waarin geen doorstroming met leidingwater plaatsvindt doordat bijvoorbeeld op het uiteinde van dit leidinggedeelte geen tappunten zijn aangesloten (die gebruikt worden). Deze eisen hebben betrekking op een gezond en vers drinkwater, niet specifiek op legionellapreventie. WATERTEMPERATUREN De temperatuur van het drinkwater (en huishoudwater) mag niet hoger zijn dan 25 C. Nieuw daarbij is de opmerking dat er omstandigheden zijn waarin een overschrijding van de grens van 25 C niet te voorkomen is, zoals bij een hittegolf. Maar een kortdurende overschrijding van die grens levert niet direct een gevaar voor de gezondheid op. Ook nieuw zijn de bepalingsmethoden die in hoofdstuk 5 zijn opgenomen en waarmee wordt aangetoond dat aan de temperatuureisen wordt voldaan. In Waterwerkblad WB 2.1A staat dat met de uitkomst van de temperatuurmeting TVVL Magazine LEGIONELLA 5

6 vloerverwarming vloerverwarming A min dekvloer waterleidingen A min dekvloer constructievloer constructievloer A min waterleidingen isolatie constructievloer -Figuur 2- Voorschriften uit NEN 1006:2015 zijn veelal nader uitgewerkt in de Waterwerkbladen en ISSO-publicaties iets wordt gezegd over het voldoen van de leidingwaterinstallatie aan de temperatuureisen. Het resultaat van de meting hangt echter af van meer factoren dan alleen de uitvoering van de leidingwaterinstallatie. Daar komen we in een volgend artikel op terug. Het water in warmwater-uittapleidingen moet, als geen water wordt getapt, binnen 45 min afkoelen tot een temperatuur gelijk aan of lager dan 25 C. De temperatuur van warmtapwater aan het tappunt in een woninginstallatie moet ten minste 55 C zijn. Dat geldt voor installaties zonder circulatiesysteem. Voor een woninginstallatie met warmtapwatercirculatie moet die temperatuur ten minste 60 C zijn. Die temperatuur geldt ook voor alle tappunten die zijn aangesloten op een collectieve warmtapwaterinstallatie en voor het water in de retourleiding(en) en de eventueel aanwezige deelringen. Volgens Informatieve Bijlage C van het normblad is in collectieve installaties en in installaties met een circulatiesysteem het risico op groei van Legionella groter. Daarom is ter preventie van Legionella gekozen voor vloerverwarming vloerverwarming dekvloer. vloerverwarming dekvloer constructievloer waterleiding Nadere uitwerkingen van voorschriften uit NEN 1006:2015 staan o.a. in de Waterwerkbladen en ISSO-publicaties, zoals voor de afstandsmaat A min voor waterleidingen in vloeren. Die maat is afhankelijk van: - uitvoering verwarming in onderliggende ruimte; - vloerbedekking; - temperatuur (aanvoer) water vloerverwarming - temperatuur ruimte boven vloer; - temperatuur aan plafond onderliggende ruimte -Figuur 3- Het water in warmwateruittapleidingen moet, als geen water wordt getapt, binnen 45 min afkoelen tot een temperatuur gelijk aan of lager dan 25 C Voorschrift uit NEN 1006:2015 De afstand (A min ) van waterleidingen tot leidingen voor verwarming en andere warmtebronnen moet zo zijn, dat het leidingwater niet onbedoeld kan worden opgewarmd tot boven 25 C. Uittapleidingen voor warmtapwater worden bij normaal gebruik niet als warmtebron beschouwd. A min een temperatuur van minimaal 60 C. De temperatuureisen voor warmtapwater en retourwater gelden bij gebruik conform de ontwerpcondities. Het is daarom van groot belang dat de ontwerpcondities worden vastgelegd in het installatiegebonden dossier. WARMTAPWATERVOORRAAD TOESTELLEN Nieuw is ook het voorschrift waarin voor warmtapwatervoorraadtoestellen eisen zijn opgenomen voor de temperatuur in relatie tot de standtijd. Als in een warmtapwatervoorraadtoestel niet continu op alle plaatsen een temperatuur van tenminste 60 C heerst (voor woninginstallatie zonder circulatiesysteem 55 C), dan moet deze ter voorkoming van bacteriologische nagroei minimaal wekelijks thermisch worden gedesinfecteerd: 60 C (overal in het toestel) gedurende minimaal 20 min, of 65 C gedurende 10 min, of 70 C gedurende 5 min. ONGEWENSTE OPWARMING Om ongewenste opwarming van het leidingwater in meterruimten te voorkomen moet rekening worden gehouden met de eisen uit NEN 2768 Meterruimten en bijbehorende bouwkundige voorzieningen in woningen. NEN 1006 geeft een opsomming waarop die eisen betrekking hebben: - de ventilatie van de meterruimte; - de positionering van installatieleidingen; - warmtebronnen in en nabij de meterruimte; - inwendige afmetingen en indeling van de meterruimte; - de meterruimte, stijgruimte, schacht en koker bij aanwezigheid van een warmteaansluiting. Op meerdere plaatsen in NEN 1006 staan voorschriften die verband houden met het voorkomen van ongewenste opwarming van leidingwater, zoals dat de afstand van waterleidingen tot leidingen voor verwarming, warmtapwater en andere warmtebronnen zo moet zijn, dat het leidingwater niet onbedoeld opwarmt tot boven 25 C. Daarbij is opgemerkt dat uittapleidingen voor warmtapwater bij normaal gebruik niet als warmtebron worden beschouwd. De temperatuur in de opstellingsruimte voor de drukverhogingsinstallatie mag niet hoger zijn dan 25 C, bij voorkeur lager dan 20 C. CONCLUSIE Het in dit artikel kort beschreven overzicht van voorschriften in de nieuwe versie van NEN 1006:2015 beperkt zich tot die voor het realiseren en in standhouden van (o.a.) legionellaveilige leidinginstallaties. De normsubcommissie Functionele eigenschappen leidingwaterinstallaties van NEN is er in geslaagd het normblad zo in te richten dat bij voortduring voldoen aan de voorschriften de risicofactoren vermeden worden waarbij Legionella groeit. Daar waar behoefte is aan een nadere uitwerking van een algemeen geformuleerd voorschrift of eis kan het betreffende Waterwerkblad worden geraadpleegd of één van de ISSO-publicaties met betrekking tot legionellapreventie en het beheer en onderhoud van leidingwaterinstallaties. TOELICHTING BOUWBESLUIT 2012 Wanneer een bouwwerk een drinkwaterinstallatie voor menselijke consumptie en voor hygiëne heeft, en een warmtapwaterinstallaties voor de menselijke hygiëne, moeten die installaties voldoen aan NEN Uit NEN 1006 volgt tevens aan welke eisen de installaties moeten voldoen om het risico op Legionella te beperken. Een belangrijk aspect daarvan is het voorkomen van hotspots in de drinkwater- en warmwater-uittapleidingen. Hotspots zijn die plaatsen in die leidingen waar water tot boven 25 C kan opwarmen en worden vastgehouden. Zie ISSO/SBR-publicatie 811 Ontwerpen van legionellaveilige woningen en de ISSO Checklist hotspots in waterleidingen. Hierbij moet worden opgemerkt dat in ISSO-publicaties een verhoging van minimaal 5 C ook als een hotspot wordt gezien, terwijl de temperatuur onder de 25 C kan blijven. 6 TVVL Magazine LEGIONELLA

7 PERFECTE HECHTENIS DE NIEUWE SAFE PP BEUGEL SUPERSNEL BEUGELEN IN EEN HANDOMDRAAI, TIJDWINST VOOR IEDERE INSTALLATEUR! NIEUW ROOKGASAFVOER BEUGELING IN EEN HANDOMDRAAI Ga voor meer informatie naar burgerhout.nl Burgerhout

8 Deel 2 Hybride ventilatie, varianten De huidige ontwikkeling richting bijna energieneutrale gebouwen zorgt voor nieuwe gebouwen met een zeer geringe warmtebehoefte. Met het verkorten van het stookseizoen neemt echter de behoefte aan koeling toe. Vanwege de grote gevoeligheid van deze gebouwen voor de interne warmtebelasting is het niet ongebruikelijk dat ook in het stookseizoen nog behoefte is aan koeling. De gelijktijdigheid van de koelbehoefte in een gebouw en een lagere buitentemperatuur dan de gewenste binnentemperatuur zorgen voor een groot potentieel voor vrije koeling. Omdat het energiegebruik van nieuwe gebouwen sterk afneemt neemt het aandeel van elektriciteitsverbruik door ventilatoren in het totale energiegebruik toe. Hybride ventilatie voorziet in de verseluchtbehoefte terwijl het potentieel aan vrije koeling optimaal benut wordt en daarbij ventilatorenergie bespaard wordt door het gebruik van natuurlijke ventilatie. M. (Michiel) van Bruggen, De Energiemanager, TVVL epertgroep klimaattechniek T.a.v. de interactie tussen het natuurlijk en het mechanisch ventilatiesysteem kan onderscheid gemaakt worden naar de wijze waarop de systemen samenwerken: ruimtelijk en/of fysisch. Bij ruimtelijke samenwerking wordt onderscheid gemaakt tussen een systeem met zonering en een systeem zonder zonering. In een gezoneerd systeem kan in verschillende ruimten onafhankelijk van elkaar de samenwerking tussen natuurlijke en mechanische ventilatie geregeld worden, zie figuur 1. Er zijn verschillende overwegingen om te Dit artikel is deel twee uit een serie van vier artikelen over hybride ventilatie. De artikelen zijn gebaseerd op de rapportage KT-26 Hybride ventilatie van TVVL. Deze rapportage is mede mogelijk gemaakt door inhoudelijke en/of financiële bijdragen van TVVL, Duco ventilation and suncontrol, Zehnder Group Nederland b.v., Velu en ISSO. De rapportage zal ook gebruikt worden voor het actualiseren van ISSO publicaties waar dit onderwerp aan de orde komt. De rapportage is voor leden gratis te downloaden via de website van TVVL. Artikel 1: Definitie en uitgangspunten Artikel 2: Varianten van hybride ventilatie Artikel 3: Ontwerpen met natuurlijke krachten: Thermische trek en wind Artikel 4: Drukevenwicht, Voorbeeldberekening, Nachtventilatie Kijk voor enkele handige hybride ventilatie rekentools kiezen voor een gezoneerd systeem: - het ruimtelijk ontwerp van het gebouw. Bijvoorbeeld natuurlijk geventileerde ruimten langs de gevel en mechanisch geventileerde (en eventueel gekoelde) ruimten in het centrum van het gebouw (bijvoorbeeld vergaderruimten); - afwijkende eisen aan comfort of ventilatie, zoals bijvoorbeeld laboratoria of keukens; - afwijkende warmtelast in ruimten, zoals bijvoorbeeld computerruimten; - specifieke omgevingsomstandigheden, zoals bijvoorbeeld de heersende windrichting, of veel belemmeringen bij de eerste lagen van het gebouw. Bij een systeem zonder zonering is op een specifiek moment voor het hele gebouw hetzelfde ventilatiesysteem of dezelfde combinatie van 8 TVVL Magazine VENTILATIE