SPORTEN MET EEN POMP DE JUISTE ENERGIE OP HET JUISTE MOMENT? Cyriel Courteyn Jolien Lewyllie Jasmien Wille - Luk Buyse

Transcriptie

1 SPORTEN MET EEN POMP DE JUISTE ENERGIE OP HET JUISTE MOMENT? Cyriel Courteyn Jolien Lewyllie Jasmien Wille - Luk Buyse

2 CYRIEL COURTEYN SPORTIEF MET DIABETES : diagnose diabetes type 1, 33jaar, basaal-bolus : start zwemmen, beperkt fietsen - 1 uur zwemmen = 2 uur tijdsinvestering - Gunstige invloed op glycemies : vooral fietsen, na een tijd ook lopen - Fietsen: meer uithouding, weinig hypo s tijdens fietsen - Lopen: vooral tijdens winter Overschakelen basaal/bolus (lantus) naar pomp: waarom?

3 BASAAL/BOLUS NAAR POMP WAAROM? - Lantus werkt geen 24 uur.. - Lantus in 2x/d toedienen = extra spuiten.. - Effect van sporten gedurende ong 36 uur, dosis aanpassing lantus bij om de ander dag sporten =moeilijk twee dagen naeen sporten = helemaal probleem

4 POMP = MAKKELIJKER OM TE SPORTEN? PRO EN CONTRA - Geen langwerkende insuline, korter op de bal spelen - Verschillende basale patronen mogelijk - Pompinfo makkelijk uit te lezen en door te geven aan ZH - Minidosissen makkelijk toe te dienen: tot 0.05 E (ipv 1 E met spuit - Deurklinken zijn niet mijn beste vrienden.. - Alleen maar voordelen als je kan vergeten dat dat ding aan je lijf hangt - Je moet slim genoeg zijn om ermee te werken

5 VERPLEEGKUNDIG ADVIES CGM/POMP Medtronic Minimed Paradigm Veo + Enlite 2: CGM-systeem geïntegreerd in insulinepomp Alarmen hoog laag + voorspellende alarmen Indien Laag: pompstopfunctie gedurende 2 uur, nadien basaal hervatten Vereiste kalibratie: 2, na 12u Alleen kalibratie bij stabiele BG Medtronic Minimed 640G Smartguard Trendpijlen Pompstop Hervatting insulinetoedieningen Vereiste kalibratie: Ca 2 Minder nadruk op vereiste stabiele BG Titel van de presentatie

6 VERPLEEGKUNDIGE ADVIES STUDIES EFFICIENTIE CGM/POMP 1. STAR 3-studie STAR 3 Randomized Controlled Trial to Compare Sensor-Augmented Insulin Pump Therapy with Multiple Daily Injections in the Treatment of Type 1 Diabetes: Research Design, Methods, and Baseline Characteristics of Enrolled Subjects Stephen N. Davis, M.D., F.R.C.P., 1 Edward S. Horton, M.D., 2 Tadej Battelino, M.D., Ph.D., 3 Richard R. Rubin, Ph.D., C.D.E., 4 Kevin A. Schulman, M.D., M.B.A., 5 and William V. Tamborlane, M.D., F.A.A.P., F.A.C.E , 485 ptn, 2 groepen: cgm + pomp en BG + MDI Resultaten: ca 1% winst indien sensor > 81% gedragen Reductie HbA1c is 3x groter in CGM groep Bij groep die CGM gebruikte van bij start behoudt ook op langere termijn HbA1c winst Titel van de presentatie

7 VERPLEEGKUNDIGE ADVIES STUDIES EFFICIENTIE CGM/POMP 2. Switch studie The SWITCH study (sensing with insulin pump therapy to control HbA(1c)): design and methods of a randomized controlled crossover trial on sensor-augmented insulin pump efficacy in type 1 diabetes suboptimally controlled with pump therapy Conget I, Battelino T, Giménez M, Gough H, Castañeda J, Bolinder J; SWITCH Study Group. Diabetes Technol Ther Jan;13(1): doi: /dia Results: the results will establish if adding CGM to existing, capable, insulin pump users can enable better metabolic control. 2008, 8 centra, 153 pompptn met ervaring, sensor ON, sensor OFF 6 maanden Resultaten: Na 6 maanden ca 0,5% HbA1C winst Meer tijd binnen streefbereik Minder hypo s bij 70% gebruik Gedragsverandering: geavanceerd gebruik pomp Effect verloren na 4 maanden Titel van de presentatie

8 POMP MET CGM OF FLASH? Flash (Libre): - Je moet zelf initiatief nemen om te scannen - Daardoor: minder nachtelijke waarden - Vertraging tov actuele waarde Continue glucosemeting (Dexcom): - 24/7 glycemiewaarden - Vertraging tov actuele waarde - Bij warm weer/te weinig gedronken: te lage waarde - Je moet calibreren, dus toch nog vingerprik

9 VERPLEEGKUNDIG ADVIES CGM/POMP Geïntegreerd CGM-systeem met pomp: Verbeterde levenskwaliteit: minder angst, meer flexibiliteit Intensieve educatie nodig Betere metabole controle? Sensorcalibratie (ijking) Bloedglucose meten blijft noodzakelijk (hypo/hyper) Esthetiek/huidirritatie/allergie Alarmen kunnen storend werken Interferentie van stoffen: vb alcohol, vitamine c,.. Technische problemen Titel van de presentatie

10 SPORTEN MET POMP EEN FANTASTISCH MEDICIJN! - werk: zittend (betontechnoloog: productie v beton, planning camions, breekwerf,..).. s avonds uitwaaien op de fiets is leuk! - 3x/wk na het werk fietsen, km, 2 uur, meestal alleen, op eigen tempo, van vrij vlak (langs Dender) tot Muur v Geraardsbergen langs alle kanten op fietsen.. - Weekend: lange duurrit, toertocht, wedstrijd.. - De moeilijkste meters zijn die tot aan de voordeur Aanpak aangepast aan soort inspanning!

11 VOEDINGSADVIES ALGEMEEN: SPORTEN MET DIABETES TYPE 1 - Zelfde mogelijkheid tot maximale prestatie als (jonge) niet-diabeet - Moeilijkere omschakeling tussen glucose en vetzuuroxidatie (diacylglycerol en ceramide) - Gevolg: duur belastbaarheid spier is verminderd - Aandacht voor ontregeling: - Hypoglycemie: - Door sporten geen daling van de insulineafgifte - Stimulatie opname spier - Daling lipolyse, gluconeogenese en glycogenolyse - Hyperglycemie: - Te weinig insuline (te veel gereduceerd?!) - Keto-acidose

12 VOEDINGSKUNDIG ADVIES ALGEMEEN - Regels voor, tijdens en na - ZEER individueel verschillend - BELANGRIJK: inzicht in koolhydraatstofwisseling - Bv. ontstaan van hypoglycemie Climbing for Life diabetes les 2 Alpes

13 WEEKDAG VLAKKE RIT +/- 2U KM Insuline: Géén aanpassingen Voeding: Trachten om wat op te suikeren zo n goed halfuur op voorhand (banaan, meli-honingwafel, ) Tijdens de rit: enkel isotone sportdrank Indien toch hypo(-gevoel) standaardprocedure

14 Rijnoevers

15 VOEDINGSADVIES +/- 2U 50 À 60 KM : RUSTIGE KORTE RIT Insuline: 1u vooraf: geen aanpassing of 50 % geschatte duur of intensiteit Controleer glycemie op voorhand! < 110 mg/dl extra koolhydraten > 270 mg/dl sport uitstellen en/of meer insuline Voeding: (1 E /45mg/dl >270mg/dl, ketonen?) 2u voor: KH-rijke maaltijd, lage glycemische index eventueel nog extra KH rijke snack kort ervoor tijdens: Lichte inspanning = gr KH/uur na: extra koolhydraten 0,8-1,2 KH/kg met hoge glyc index Evt. reduceren insuline en lagere bolus volgende maaltijd afhankelijk v. metingen Climbing for Life diabetes les 2 Alpes

16 WEEKDAG MUUR V GERAARDSBERGEN KLIMTRAINING: 2-3U (1000 HM) Insuline: Meestal basale snelheid 2u op voorhand naar 50 à 75%, afhankelijk van geschatte intensiteit Voeding: Opsuikeren zo n goed halfuur op voorhand (banaan, meli-honingwafel, ) Tijdens de rit: isotone sportdrank & na 1u +/- 25g Kh opnemen (banaan, meli-honingwafel, sportreep, ) Indien toch hypo(-gevoel) standaardprocedure

17 0:00 0:41 1:21 2:01 2:46 3:26 4:06 4:56 5:36 6:16 7:01 7:36 8:16 9:01 9:36 9:56 10:26 11:05 11:41 12:21 13:00 13:31 15:28 17:36 18:19 18:51 19:41 20:01 20:36 21:01 21:48 21:51 22:31 23:06 23:34 23:56 0:36 1:26 2:16 3:01 3:56 4:46 5:36 6:26 7:16 8:06 9:00 9:46 10:26 Blood Glucose (mg/dl) INTENSIEVE TRAINING INTERVAL - HIIT Uithoudings vs high intensity training: effect van catecholamines, cortisol: glycemie stijgt 400 Glycemie van T1DM renner Exercising (HIT) Climbing for Life Muco Galibier Time (h:min) Hit exercise trial: study VUB

18 VOEDINGSADVIES KLIMTRAINING 2-3U: INTENSIEVE INSPANNING Insuline: 1u vooraf: 50 % of meer afh v geschatte duur en intensiteit Controleer glycemie op voorhand! < 110 mg/dl extra koolhydraten > 270 mg/dl sport uitstellen en/of meer insuline (1 E /45mg/dl >270mg/dl, ketonen?) Voeding: 2u voor: KH-rijke maaltijd met lage glycemische index Kort vooraf: evt extra KHrijke snack afh v intensiteit tijdens: 60 gr KH/uur na: extra koolhydraten 1,4 gr KH/kg - hoge glycemische index + kleine dosis extra insuline (beter opname glucose) Eventueel reduceren insuline en lagere bolus volgende maaltijd Climbing for Life diabetes les 2 Alpes

19 WEEKEND SOLO OF KLEINE GROEP LANGE DUUR: 5-6 UUR Insuline: Basale snelheid 2u op voorhand naar 50 à 75%, afhankelijk van geschatte duur & intensiteit Ontbijtbolus verminderen naar de helft tot een derde Direct nà de rit: 1à2 E bolussen + recupshake Voeding: Ontbijt (minder dan 1u voor aanvang rit): Havermoutpap met fruit & agavesiroop óf 125 à 150g brood met beleg (1 met choco of confituur) Tijdens de rit: isotone sportdrank & om het uur eten (boterham, banaan, meli-honingwafel, sportreep, )

20 LAAG TOT MATIG INTENSIEVE INSPANNING LANGE DUUR GLYCEMIE DAALT.. Climbing for Life Muco Galibier

21 VERPLEEGKUNDIG ADVIES SOORTEN SPORT Duurtraining: Ritmische, herhaalde en continue bewegingen Bv fietsen, zwemmen, joggen, sportief wandelen Intervaltraining: Afwisselend hoogintensief met lager intensieve inspanning (verbetert de uithouding en doorbloeding) Bv Spinning Krachttraining: Arbeid tegen weerstand of verplaatsen van gewicht (verbetert de spierkracht) Bv bodybuilding Insuline en educatie pomp aan te passen aan soort inspanning Titel van de presentatie

22 VOEDINGSADVIES LANGE DUUR 5-6U, MATIGE INTENSITEIT Insuline: strategie afhankelijk van glycemie/duur/intensiteit - <150mg/dl: basaal %, gr KH extra mg/dl: zie schema vlgde slide! Insuline bij startglycemie mg/dl inspanning Licht Middel zwaar - >250mg/dl: - ketonen? - basaal full dose eerste 45 min, daarna ifie van glyc. Voeding: 2u voor:kh-rijke maaltijd met lage glycemische index Kort vooraf: eventueel extra KH rijke snack afhankelijk v intensiteit of lange duur Bolus 100% 50% 50% Basaal tijdens 50% 50% 0% Basaal na 100% 100% 75% tijdens: 60 gr KH/uur na: extra koolhydraten 1,4 gr KH/kg hoge glycemische index + kleine dosis extra insuline (betere opname suikers door insuline)

23 WEEKEND - WEDSTRIJD DUATLON ALLES GEVEN! Insuline: Basale snelheid 2u op voorhand naar 80%, afhankelijk van geschatte duur & intensiteit Direct nà de rit: 1à2 E bolussen + recupshake Voeding: Opsuikeren zo n goed halfuur op voorhand (sportreep, meli-honingwafel, boterham, ) + extra banaan vlak voor de start Tijdens de rit: zo veel mogelijk isotone sportdrank & trachten te eten tussendoor (sportgel of sport- moezekes )

24 STARTEN MET HOGE GLYCEMIE? banaan sportdrank Glycemiewijziging voor/tijdens/na 3 uur lopen bij 5 IDDM ( ) en niet DM lopers. Zermatt ½ marathon post-chemo Ook met hoge startglycemie mooie prestatie mogelijk als voldoende insuline aanwezig!! Diabetes Care, Vol 11, no 1, jan 1988, p1-7 24

25 VOEDINGSADVIES WEDSTRIJD Insuline: Maaltijdbolus voor inspanning verminderen + basaal 1u vooraf 50% of meer afh v geschatte duur en intensiteit Controleer glycemie vooraf! (cfr supra) Voeding: 2 u voor:kh-rijke maaltijd met lage glycemische index Extra KH- rijke snack kort ervoor Tijdens: gr KH/uur NA: extra koolhydraten 1,4 gr KH/kg hoge glycemische index + kleine dosis extra insuline (betere opname suikers door insuline) Eventueel reduceren insuline en mindere bolus volgende maaltijd Climbing for Life Diabetes Stelvio

26 MEERDAAGSE TOCHT 7-10 DAGEN FUN Aanpassingen insuline: Basale snelheid 24/7 naar 50%, vanaf dag 2 Ontbijtbolus verminderen naar de helft tot een derde Middagbolus: verminderen naar 25% Direct nà de rit: 1à2 E bolussen + recupshake Voeding: Ontbijt op <1u voor vertrek Tijdens de rit: voldoende isotone sportdrank & eten om het uur (banaan, meli-honingwafel, sportreep, )

27 Change in Blood Glucose (mm) Korte, high intensity sprints kunnen hypo s voorkomen b b c b c c Time Post-sprint (min) b b b b b 10 sec max sprint na % VO 2 peak voorkomt daling vd glycemie na inspanning. Geen effect op daling van glycemie tijdens inspanning indien sprint vóór duurinspanning gedaan wordt. b, P<0.05 v 0 min time point after moderate exercise in control trial; c, P<0.05 vs 0 min time point after moderate exercise in sprint trial Bussau et al, Diabetes Care, vol 29, 3, march 2006,

28 VERPLEEGKUNDIG ADVIES SPORTEN MET EEN POMP Optimale voorbereiding = beste start Rekening houden met tijdstip van inspanning Bij gevarieerde en geavanceerde inspanning is het effect van de insulinegevoeligheid na 48uur weg Zo Hypo voor sporten (zelfs dag voordien) is dit sterk voorspellend om hypo te doen tijdens, direct na en laattijdig Titel van de presentatie

29 VOEDINGSADVIES 7-10 DAGEN RIT Insuline: Dagelijks basaal verlagen afh v intensiteit en duur Ontbijt- en middagbolus verminderen meten is weten! Controleer telkens glycemie op voorhand! (Cfr supra) Voeding: 2 u voor: KH-rijke maaltijd met lage glycemische index + extra KH rijke snack kort ervoor Tijdens: gr KH/uur NA: extra koolhydraten 1,4 gr KH/kg hoge glycemische index + kleine dosis extra insuline (betere opname suikers door insuline) Eventueel reduceren insuline en mindere bolus volgende maaltijd Climbing for Life Muco Galibier

30 TAKE HOME MESSAGES TRIAL AND ERROR Al het voorgaande zijn algemene richtlijnen Elke dag is anders! Routine vinden is dus niet altijd evident! Als het niet loopt zoals gepland; gellekes to the rescue of blijven trappen tot de glycemie zakt (soms dus níet eten aan bevoorrading #moeilijk) Indien toch hypo(-gevoel) standaardprocedure Sport-gelleke en 15min proberen wachten, dan nog melihoningwafel of sportreep

31 PRAKTISCH: POMPGEBRUIKERS ADVIEZEN

32 VERPLEEGKUNDIG ADVIES SPORTEN MET POMP: TAKE HOME MESSAGES Algemeen: Draag uw diabetesidentiteit/gsm mee op zak Informeer huisgenoten waar en hoelang de sportactiviteiten gaan doorgaan Breng medesporters/begeleiders op de hoogte van diabetes Glucagen/ snacks/ drank meenemen Zorg voor aangepaste sportkledij / schoenen Les 2 Alpes, 2016 Titel van de presentatie

33 Uit een forum geplukt: Geef het ook wat tijd, hé S. Bij mij zeiden ze dat je toch zes maanden moest rekenen om je pomp helemaal te leren kennen en de juiste instellingen een beetje te vinden. Doe ik maar ik was vooral benieuwd... t is gelijk met ne fiets leren rijden, eerst rijdt ge alleen maar rechtdoor maar na nen tijd durft ge al eens rondjes beginnen maken Climbing for Life Muco Galibier