DE WAARHEID OVER VETTEN. Een Onthullend En Helder Verhaal Over Wat Gezonde En Ongezonde Vetten Zijn. Bart van Veen

Transcriptie

1 DE WAARHEID OVER VETTEN Een Onthullend En Helder Verhaal Over Wat Gezonde En Ongezonde Vetten Zijn Bart van Veen

2 Voorwoord Beste lezer, Dankje voor je interesse in het E-book De Waarheid over Vetten. Ik denk dat je met dit op zich eenvoudig ogend boekje een hele gezonde dosis verruimende en krachtige kennis in huis hebt gehaald waar je niet alleen jezelf (lichamelijk) mee kunt helpen, maar waarmee je hopelijk ook jouw omgeving wilt attenderen op de sluimerende gevaren van de onheilspellende boodschappen die we dagelijks via TV, radio en krant voorgeschoteld krijgen en met zijn allen als vanzelfsprekend lijken aan te nemen. Ik heb dit boekje geschreven omdat ik vind dat er een tegengeluid moet komen voor de informatie die we dagelijks aangeboden krijgen door de media: denk om je cholesterol, eet niet teveel vet, verzadigd vet is slecht, onverzadigd vet is goed enzovoorts. Het is mijn persoonlijke ervaring en mening dat er nuances gemaakt moeten worden in veelbesproken onderwerpen als cholesterol, verzadigde vetten en de impact op de gezondheid. Dat is de reden dat ik het leven heb geschonken aan De Waarheid over Vetten. Veel leesplezier en heb je naar aanleiding van dit boekje vragen, schroom dan niet mij te mailen op Succes! Bart van Veen! Leestip Houd, als je dit document leest, de linker Ctrl-toets ingedrukt en druk dan op de letter L. Je leest het document dan in volledig scherm (erg prettig!). Navigeer door de bladzijden met je pijltjestoetsen of de scroll-knop van je muis.

3 Inhoud Samenvatting Deel 1: De waarheid over vetten Wat zijn de heersende ideeën over vetten? Wat heeft recent onderzoek over vetten onthuld? Conclusie Deel 2: Wat zijn vetten? Onverzadigde vetten Enkelvoudig onverzadigde vetten (EOV) Meervoudig onverzadigde vetten (MOV) Bijzondere MOV: EPA en DHA Verzadigde vetten MCT Laurinezuur Transvetten Natuurlijke en kunstmatig verkregen transvetten Het verschil tussen trans- en verzadigde vetten

4 Samenvatting Er heerst veel verwarring bij vele mensen omtrent wat nu gezonde en wat nu ongezonde vetten zijn. In dit E-book behandel ik eerst de 8 meestvoorkomende heersende waarheden over vetten, om ze vervolgens met behulp van echte onderzoeksgegevens en informatie te ontkrachten. Deze ontkrachting leidt onder andere tot de volgende nieuwe, op onderzoek en waarheid gebaseerde uitspraken over vetten: Verzadigd vet is gezond en het tegendeel is nog nooit in één enkel goed uitgevoerd onderzoek aangetoond Van verzadigd vet behoud je gezonde aderen. Verzadigde vetzuren zijn zelfs ondervertegenwoordigd in de vetafzettingen van zieke vaatwanden Verzadigde vetten zijn goed voor je cholesterol en verhogen het meest van alle soorten vetzuren het HDL-niveau Verzadigde vetten zijn, in tegenstelling tot de transvetzuren, waarmee verzadigde vetten vroeger onterecht vergeleken werden, gezond in vele opzichten Je zou een gebalanceerde inname moeten eten van verzadigde én onverzadigde vetten Onverzadigde en verzadigde vetzuren zijn beide onmisbaar voor een gebalanceerde gezondheid Verzadigde vetten bevatten net zoveel calorieën als elk ander vet, en soms zelfs minder calorieën zoals in het geval van kokosolie Van vet eten hoef je niet dik te worden, als je je maar aan enkele basisprincipes houdt en de mechanismen erachter begrijpt.

5 Deel 1: De waarheid over vetten Wat zijn de heersende ideeën over vetten? Wat heeft recent onderzoek over vetten onthuld?

6 Wat zijn de heersende ideeën over vetten? De uitspraken die ik hieronder doe over vetten zullen je allemaal ongetwijfeld bekend in de oren klinken. Dat is niet raar, want slecht geïnformeerde mensen wiens macht uitstrekt tot het publiceren van reclame-uitingen voor commerciële gezondheidsproducten, maken er veelvuldig gebruik van. Dit zijn de heersende ideeën over vetten: Verzadigd vet is ongezond Van verzadigd vet slibben je aderen dicht Verzadigde vetten zijn slecht voor je cholesterol Verzadigde vetten zijn net zo slecht als transvetten Je zou voornamelijk onverzadigde vetzuren moeten eten Onverzadigde vetzuren zijn gezonder dan verzadigde vetten Verzadigde vetten bevatten meer calorieën dan onverzadigde vetten Van vet eten word je dik. Je moet zo min mogelijk vet eten, zodat je afvalt Ok, ben je er klaar voor? Elke Van De 8 Uitspraken Uit Het Rijtje Hierboven Is Pertinent ONWAAR Waaróm dit zo is en hoe ik dit onderbouw met onderzoek, lees je in het volgende hoofdstuk.

7 Wat heeft recent onderzoek over vetten onthuld? Hieronder behandel ik de uitspraken die ik op de vorige pagina noemde en zal ik aantonen dat de uitspraken / heersende opvattingen over (verzadigde) vetten niet door onderzoek worden ondersteund en dus geen waarheidsgrond hebben. Verzadigd vet is ongezond Van verzadigd vet slibben je aderen dicht Verzadigde vetten zijn slecht voor je cholesterol Wat zeggen de experts over verzadigde vetten? Professor Michael Gurr, biochemicus met specialisatie in vetten (1996): Wat de oorzaak van hart- en vaatziekten ook moge zijn, het is in eerste instantie niet een hoge inname van verzadigde vetzuren. Bovendien is het onwaarschijnlijk dat grote aanpassingen van de consumptie van verzadigde vetzuren zullen leiden tot reductie van hart- en vaatziekten Dr. Walter Willett, voedingsonderzoeker (1990): Ook al is de aandacht bij voedingsadviezen normaliter gericht op vermindering van verzadigd vetinname, er is heden ten dage in de uitgebreidste vooruiziende onderzoeken nog geen verband gelegd tussen de consumptie van verzadigde vetten en hart- en vaatziekten. En: De gegevens uit ons onderzoek ondersteunen niet de sterke relatie tussen de consumptie van verzadigde vetten en het risico van hart- en vaatziekten, die er volgens internationaal onderzoek zou bestaan. Dr. William P. Castelli, hoofd van het beroemde Framingham Instituut, wiens onderzoeksresultaten door velen zijn gebruikt om hart- en vaatziekten met verzadigde vetten in verband te brengen, verklaarde in 1992 al in een redactioneel artikel dat:...hoe meer verzadigde vetten, cholesterol en calorieën iemand tot zich nam in Framingham, Massachussetts, des te lager bleek zijn cholesterolniveau te zijn...het tegenovergestelde van wat de vergelijkingen van Hegsted et al (1965) en Keys et al (1957) voorspellen... Castelli gaf verder het volgende toe:

8 ...in Framingham bijvoorbeeld ontdekten we dat de mensen die de grootste hoeveelheid cholesterol, verzadigde vetten en calorieën tot zich namen het minst wogen en fysiek het actiefst waren. Onlangs is de consumptie van melkvet (een voornamelijk verzadigde vetbron) bij mannen van 70 jaar onderzocht. De conclusie luidde dat er een negatief verband bestaat tussen melkvet en de ontwikkeling van cardiovasculaire aandoeningen. Met andere woorden: melkvet is goed. Dit verbaasde de onderzoekers, die er zoals zoveel mensen onterecht van waren uitgegaan dat verzadigde vetten slecht voor de gezondheid zouden zijn (Smedman et al, 1999). De voornaamste vetzuren die in afzettingen op de wanden van zieke aderen worden gevonden zijn: 74% onverzadigd 41% meervoudig onverzadigd 26% verzadigd Er zijn dus verhoudingsgewijs veel meer onverzadigde dan verzadigde vetzuren aanwezig in deze afzettingen (Felton et al, 1994). Verzadigde vetten zijn net zo slecht als transvetten Onderzoek heeft aangetoond wat de risico's van transvetzuren zijn (beperkte lijst): verlaging van het goede HDL-cholesterol verhoging van het LDL-cholesterol verslechtering van de LDL/HDL-ratio verhoging van het aderverkalking veroorzakende lipoproteïne-a onwenselijke verlaging van cholesterol in het bloed met mg/ dl laag geboortegewicht vermindering van de natuurlijke afweer verhoging insuline, wat leidt tot een hogere kans op diabetes verlaging van de testosteronspiegel bij mannen zwangerschapscomplicaties verminderde reactie van rode bloedcellen op insuline hinderen van membraanenzymen zoals delta-6-desaturase, waardoor de omzetting van linolzuur in arachidonzuur wordt gehinderd verandering van de elasticiteit van het membraan van de menselijke cel

9 veranderingen in de afmeting van vetcellen, het aantal vetcellen, soorten lipiden en vetzuursamenstelling versnelde ontwikkeling van astma bij kinderen verslechterde gezichtsscherpte bij baby die moedermelk krijgen met hoge concentraties transvetzuren Dr. Mann en professor Kumerow verklaarden in 1998: Omdat er van transvetzuren geen gunstige uitwerkingen op de gezondheid bekend zijn, en er sterke aanwijzingen zijn dat zij bijdragen tot een verhoogd risico van hart- en vaatziekten, is het verstandig om de hoeveelheid transvetzuren in voeding te beperken. Kijken we naar de door onderzoek vastgestelde effecten van verzadigde vetten dan zien we: verhoging van het HDL-cholesterol (Mensink et al, 2003) verhogen het goede HDL-cholesterol het meest van alle soorten vetzuren (Mensink et al, 2003) verbetering van de LDL/HDL-ratio (Mensink et al, 2003) verbetering van de totaal / HDL-ratio (Mensink et al, 2003) verlaging van het ontstekingsbevorderende lipoproteïne-a (Mensink et al, 2003) myristinezuur (14:0) verhoogt het actieve omega-3-vetzuur EPA (eicosapentaeenzuur) in weefsels caprinezuur (10:0) verlaagt het VLDL-plasmagehalte en verhoogt de weerstand tegen de chlamydiabacterie (Bergsson et al 1998) capron-, capryl- en caprinezuur (resp. 6:0, 8:0 en 10:0) verhogen allen de weerstand tegen ongunstige bacteriën en schimmels (Lieberman S, Enig MG, Preuss HG, 2006, Bergsson et al 1998) laurinezuur (12:0): verhoogt de weerstand tegen een uiteenlopende verzameling bacteriën en schimmels waaronder Listeria monocytogenes, Helicobacter pylori, chlamydia en Candida albicans.(lieberman S, Enig MG, Preuss HG, 2006, Bergsson et al 1998) Zie ook het plaatje aan het begin van de volgende bladzijde, waarop te zien is uit het onderzoek van Mensink et al uit 2003 hoe verzadigde vetten het HDL het meest van alle soorten vetzuren doen stijgen. Hoewel verzadigde vetten, na transvetzuren óók het LDL sterk doen stijgen, is de stijging van het HDL een gunstiger effect dan dat de stijging van het LDL ongunstig is. Dat komt doordat LDL (sterk afgerond) gemiddeld met 4,65 mmol / liter in het

10 bloed voorkomt en HDL gemiddeld met 1,1 mmol/liter. Hierdoor is een HDL-stijging van 0,01 mmol / L (zie plaatje) een veel ingrijpendere waarde dan een LDL-stijging van 0,03 mmol / L. De HDL-stijging is namelijk relatief (0,01/1,1*100%=) 0,9%, terwijl de LDL-stijging relatief (0,03/4,65*100%=) 0,65% is. Je zou voornamelijk onverzadigde vetzuren moeten eten Waarom? De natuur levert alle olie- en vetrijke producten in een evenwichtige hoeveelheid aan. Een gebalanceerde voeding levert zowel verzadigde als enkelvoudig en meervoudig onverzadigde vetzuren aan. Volgens Mary Enig, een erkend voedselwetenschapper uit de VS, zou de vetverdeling ongeveer als volgt moeten zijn: 2 3% omega-6 vetzuren 1 1,5% omega-3-vetzuren 25,5% niet-essentiële vetzuren Teveel meervoudig onverzadigde vetzuren zorgen overigens voor een ongebalanceerde bloedbalans met ontstekingsbevorderende omstandigheden. Mensen die teveel meervoudig onverzadigde vetzuren binnenkrijgen, krijgen deze meestal binnen in de vorm van omega-6-vetzuren uit bvb zonnebloemolie, sojaolie en slaolie (een mix van oliën).

11 Hierdoor worden stoffen aangemaakt met ontstekingsbevorderende eigenschappen. Onverzadigde vetzuren zijn gezonder dan verzadigde vetten Ook dit heb ik eigenlijk voor een groot deel al in het vorige stukje getackeld: onverzadigde vetzuren zijn helemaal niet gezonder dan verzadigde vetzuren en andersom kun je ook niet zomaar ongenuanceerd zeggen dat verzadigde vetzuren gezonder zijn dan onverzadigde. Het gaat allemaal om balans en samenwerking. Waarom zouden onverzadigde vetzuren gezonder zijn dan verzadigde als:...verzadigde vetzuren het HDL-cholesterol meer doen stijgen dan de onverzadigde of welk andere soort vetzuur dan ook?...'s werelds meest antibacteriële en antivirale vetzuur een verzadigd vetzuur is, te weten laurinezuur?...verzadigde vetzuren de LDL/ HDL-ratio verbeteren?...myristinezuur (een verzadigd vetzuur van 14 koolstofatomen lang) het omega-3-vetzuur EPA helpt in de uitvoering van zijn ontstekingsbestrijdende taken in weefsels?...caprinezuur (10:0) het VLDL-cholesterolgehalte verlaagt (VLDL is de voorloper van LDL) en de weerstand verhoogt tegen de Chlamydiabacterie?...nog nooit in één onderzoek is aangetoond dat een hogere inname van verzadigde vetzuren tot een hoger risico op hart- en vaatziekten leidt of meer sterfte? Verzadigde vetten bevatten meer calorieën dan onverzadigde vetten Ook dit is niet waar: een pond kokosolie (96% verzadigd vet) bevat 100 kilocalorieën minder dan een pond sojaolie (plantaardig vet met voornamelijk MOV). Kokosolie bevat 8,6 kcal per gram ten opzichte van het gemiddelde van 9,0 kcal/ gram voor alle vetten gemiddeld. Dit komt doordat kokosolie voor een groot deel uit MCT / MCFA bestaat, die minder energie leveren dan de meeste vetzuren waar gangbare oliën en vetten uit zijn opgebouwd. Van vet eten word je dik. Je moet zo min mogelijk vet eten, zodat je afvalt Je wordt alleen dik van vet als je er teveel koolhydraten bij eet. Bovendien hangt het ook zeer af van het soort vet dat je eet.

12 Als je bijvoorbeeld relatief veel transvetzuren eet doordat je veel koekjes, chips en vage bakkerijproducten uit verre landen eet waar de controle op de toevoeging van transvetzuren vaak een stuk slechter is, ja, dan werp je wat over jezelf af. Naast het feit dat de transvetzuren een cascade van slechte reacties in je lichaam teweegbrengen met alle gevolgen van dien (hoger risico op hart- en vaatziekten, diabetes, overgewicht) worden ze ook nog eens slecht verteerd en eet je bij deze rommel ook nog eens veel ongezonde koolhydraten. Vervang jij echter een aanzienlijk deel van je gebruikelijke olie- en vetbronnen voor bijvoorbeeld kokosolie, met zijn minder calorieën per gram, metabolisme verhogende werking door schildklierstimulering, meer MCT-vetten en weerstand verhogende eigenschappen, dan val je juist eerder af als gevolg van vetverbranding en calorieverbranding. En als je sowieso minder koolhydraten gaat eten vooral de échte slechte zoals pasta's, pizza, macaroni, rijst en witbrood krijgen de vetten díe je inneemt een veel betere kans om verbrand te worden. Bovendien kun je nooit teveel vet eten in deze omstandigheid, omdat je lichaam ze uiteindelijk gewoon via de ontlasting uitscheidt. Is een calorie wel een calorie? Onderzoekers hebben het volgende aangetoond. Stel, je zet een groep mensen op een voeding met 2200 kcal per dag, en deze voeding bestaat uit de standaard aanbevolen voeding. Dus grofweg 50% koolhydraten, 30% vet en 20% eiwit. Verschuif je dit nu naar 15% koolhydraten, 40% en 45% eiwit, dan blijkt dat de beschikbare hoeveelheid calorieën afneemt ook al eet je op papier nog net zoveel calorieën! Dit komt doordat het lichaam eiwitten, koolhydraten en vetten allemaal anders behandelt. Je lichaam verbruikt zogezegd meer interne energie om vetten en eiwitten om te zetten dan om koolhydraten om te zetten. Dat betekent dus dat zodra je je energie anders over koolhydraten, eiwitten en vetten gaat verdelen, je lichaam zelf meer verbruikt van de vrijgekomen energie en er dus minder overtollige energie is om eventueel als vet opgeslagen te worden. Dus word je van vet eten vet? Ik denk het niet. Eerder dunner! Als je je maar aan bepaalde regels houdt en de mechanismen erachter begrijpt...

13 Conclusie Ik heb de volgende algemene heersende opvattingen over vetten opgetekend: Verzadigd vet is ongezond Van verzadigd vet slibben je aderen dicht Verzadigde vetten zijn slecht voor je cholesterol Verzadigde vetten zijn net zo slecht als transvetten Je zou voornamelijk onverzadigde vetzuren moeten eten Onverzadigde vetzuren zijn gezonder dan verzadigde vetten Verzadigde vetten bevatten meer calorieën dan onverzadigde vetten Van vet eten word je dik. Je moet zo min mogelijk vet eten, zodat je afvalt Wanneer je verder kijkt dan je neus lang is en je los kunt maken van de boodschappen hierboven, die vaak op angst gebaseerd zijn, zie je in dat het allemaal losse, op niets gegronde uitspraken zijn die uit de jaren '50 en'60 dateren toen het allemaal nog niet zo duidelijk was als nu. Kijk maar eens wat een angstwoorden er in de bovenstaande uitspraken zitten: slibben je aderen dicht, calorieën, slecht voor je cholesterol, je wordt dik. Nu gaan we de uitspraken hierboven eens positief herformuleren: 1. Verzadigd vet is gezond en het tegendeel is nog nooit in één enkel goed uitgevoerd onderzoek aangetoond 2. Van verzadigd vet behoud je gezonde aderen. Verzadigde vetzuren zijn zelfs ondervertegenwoordigd in de vetafzettingen van zieke vaatwanden 3. Verzadigde vetten zijn goed voor je cholesterol en verhogen het meest van alle soorten vetzuren het HDL-niveau 4. Verzadigde vetten zijn, in tegenstelling tot de transvetzuren, waarmee verzadigde vetten vroeger onterecht vergeleken werden, gezond in vele opzichten 5. Je zou een gebalanceerde inname moeten eten van verzadigde én onverzadigde vetten 6. Onverzadigde en verzadigde vetzuren zijn beide onmisbaar voor een gebalanceerde gezondheid 7. Verzadigde vetten bevatten net zoveel calorieën als elk ander vet, en soms zelfs minder calorieën zoals in het geval van kokosolie 8. Van vet eten hoef je niet dik te worden, als je je maar aan enkele basisprincipes houdt en de mechanismen erachter begrijpt. Zeg nou zelf, klinken deze positieve versies echt ongeloofwaardig? Vind ik ook niet!

14 Alle bovenstaande uitspraken zijn bovendien op echt onderzoek gebaseerd. ********************************************************************* Dit is het einde van deel 1. In Deel 2 kun je diepgaandere informatie vinden over vetten en vetzuren. Ik raad je aan om ook dit deel door te nemen. Het kan geen kwaad om te weten hoe het nou écht in elkaar zit met die vetten en vetzuren.

15 Deel 2: Wat zijn vetten? Wat zijn vetten? Onverzadigde vetten Enkelvoudig onverzadigde vetten (EOV) Meervoudig onverzadigde vetten (MOV) Bijzondere MOV: EPA en DHA Verzadigde vetten MCT Laurinezuur Transvetten Natuurlijke en kunstmatig verkregen transvetten Het verschil tussen trans- en verzadigde vetten

16 Wat zijn vetten? Vetten zijn in feite onderdeel van de voedingsgroep die 'lipiden' wordt genoemd. De lipiden bestaan uit de triglyceriden (vetten en oliën), fosfolipiden en sterolen. Wat wij doorgaans als "vetten" zien, zijn de vetten en oliën zoals we die in de dagelijkse praktijk tegenkomen. Voorbeelden zijn: roomboter, olijfolie, zonnebloemolie en pindaolie (arachide-olie). Vetten zijn moleculen met een glycerolmolecuul, waaraan drie vetzuren verbonden zijn. In het plaatje hieronder kun je dit zien. De drie lange uitsteeksels zijn de vetzuren, die via het glycerolmolecuul in het midden aan elkaar verbonden zijn. Vetzuren bestaan uit koolstofatomen (symbool C), waterstofatomen (symbool H) en zuurstofatomen (symbool O). Technisch heten vetmoleculen 'triglyceriden', waarin het woord glycerol ook weer voorkomt.

17 Onverzadigde vetten Enkelvoudig onverzadigde vetten (EOV) Meervoudig onverzadigde vetten (MOV) Bijzondere MOV: EPA en DHA

18 Enkelvoudig onverzadigde vetten (EOV) Met enkelvoudig onverzadigde vetten wordt bedoeld: vetmoleculen die voornamelijk bestaan uit vetzuren met enkelvoudig onverzadigde vetzuren. Een bekend voorbeeld van een enkelvoudig onverzadigd vetzuur is oliezuur, zie het plaatje hieronder. Wat betekent nu die term onverzadigd? Ook dat kan ik het beste met een illustratie uitleggen. Hierboven zie je een schematische tekening van een vetzuurmolecuul. Tussen sommige C-atomen (koolstofatomen) zie je één streepje, tussen het andere zie je twee streepjes. Wat je voor nu moet weten is dat we een verbinding tussen twee koolstofatomen (C ) met twee streepjes een dubbele ofwel een onverzadigde binding noemen. Wanneer in een vetzuurmolecuul dus maximaal één zo'n dubbele binding voorkomt, spreken we van een enkelvoudig onverzadigde verbinding (in het plaatje staan er meerdere, dus hier zien we geen enkelvoudig onverzadigd vetzuur, maar het is slechts ter illustratie). Dieper hoeven we hier nu niet op in te gaan.

19 Meervoudig onverzadigde vetten (MOV) Als je het principe van dubbele bindingen snapt ( twee streepjes tussen koolstofatomen ), dan zul je de term meervoudig onverzadigde vetten ook snel begrijpen. Meervoudig onverzadigde vetten zijn dus vetten die voornamelijk bestaan uit meervoudig onverzadigde vetzuren. Dat zijn dus vetzuren met méér dan één dubbele binding, bijvoorbeeld 2 of 3 dubbele bindingen. Bovenstaand plaatje zou dus een goed voorbeeld van zo'n meervoudig onverzadigd vetzuur kunnen zijn.

20 Bijzondere MOV: EPA en DHA Ik wil er tot slot graag een tweetal belangrijke MOV uithalen en dat zijn EPA (eicosapentaeenzuur) en DHA (docosahexaeenzuur). Dit zijn de belangrijkste vetzuren uit de welbekende visolie. Hiernaast staat een EPA molecuul uitgebeeld. Het molecuul heeft zó veel dubbele bindingen, dat het in ruimtelijk opzicht helemaal gekromd is. Dit is het effect van de dubbele bindingen omdat die zorgen voor veel starheid in het molecuul. De scheikundige notatie voor EPA is 20:5 (n-3) Hier rechts zie je een voorbeeld van het vetzuurmolecuul DHA. De scheikundige notatie voor DHA is 22:6 (n-3). Deze twee vetzuren zijn in verband gebracht met verminderde kans op depressie, functioneren van het geheugen, verminderen van ontstekingen en een beter cholesterolprofiel.

21 Verzadigde vetten Verzadigde vetten bestaan uit triglyceriden met voornamelijk verzadigde vetzuren. Verzadigde vetzuren hebben dus géén dubbele bindingen. Uitsluitend enkelvoudige bindingen tussen koolstofatomen. In het plaatje hieronder zie je een voorbeeld van een verzadigd vetzuur (stearinezuur). Doordat het molecuul geen dubbele bindingen heeft, staat het recht en heeft het geen krommingen. Dit is de reden dat de meeste oliën en vetten die uit voornamelijk verzadigde vetten bestaan, vast zijn bij kamertemperatuur. De moleculen kunnen zich namelijk netjes op elkaar stapelen door hun ruimtelijke platheid en dit zorgt voor een compacter product.

22 MCT en MCFA 'MCT' staat voor Medium Chain Triglycerids (middellange keten triglyceriden) en 'MCFA' staat voor Medium Chain Fatty Acids (middellange keten vetzuren, waar vetten dus uit zijn opgebouwd). Het medium slaat op het feit dat de vetzuurmoleculen in dit soort vetten middelmatig lang zijn, meestal tussen de 6 en 14 koolstofatomen (alhoewel sommige wetenschappers de grens bij 12 stellen). Stearinezuur, uit het voorbeeld op de vorige bladzijde, is een Long Chain Fatty Acid, omdat het een vrij lang molecuul is, bestaande uit 18 C-atomen. Een voorbeeld van een MCFA is laurinezuur. Zie het plaatje hieronder. Het bestaat uit 12 C-atomen en valt daarmee dus tussen de middellange keten vetzuren (MCFA). Met laurinezuur kom ik gelijk op misschien wel het belangrijkste verzadigde vetzuur uit de verzadigde vetzuur groep (daarover op de volgende pagina meer). MCT zijn gunstig voor de gezondheid omdat ze: sneller worden opgenomen en verbrand dan andere vetzuren net zo snel worden verbrand als koolhydraten in het lichaam stoffen vormen die allerlei bacteriën, virussen, schimmels en parasieten aanvallen niet worden opgeslagen als lichaamsvet

23 Laurinezuur Laurinezuur, het verzadigde vetzuur bestaande uit 12 C-atomen, chemische notatie 12:0, is misschien wel een van de belangrijkste (al dan niet verzadigde) vetzuren die er bestaan. Hierboven zie je een schematische voorstelling van laurinezuur. Je ziet het koolstofskelet met zijn 12 C-atomen, de waterstofatomen (H) en de twee zuurstofatomen (O) aan het rechter uiteinde. Op het eerste gezicht ziet het er niet echt indrukwekkend uit, maar wacht maar tot je hoort waar dit eenvoudige molecuul toe in staat is... Als laurinezuur in het lichaam wordt verbrand ontstaat er in je lichaam monolaurine uit (zie plaatje). En dit monolaurine is zó krachtig tegen kwaadaardige virussen, bacteriën, schimmels, parasieten, wormen en andere kleine beestjes dat er zelfs een patent in de VS door een producent is aangevraagd waarin dit geïsoleerde monolaurine in hoge concentraties is verwerkt. Het middel wordt ingezet tegen onder andere ontstekingen, infecties met kwaadaardige bacteriën, virussen, schimmels e.d. En zelfs HIV.

24 Transvetten Transvetten zijn vetten die in voedingsmiddelen kunnen zitten die in 99% van de gevallen door mensen zijn gemaakt. Men spreekt ook wel over (gedeeltelijk) gehydrogeneerde vetten. Dat betekent dat men in een chemisch proces waterstofatomen (H) aan onverzadigde vetten heeft toegevoegd. Men doet dit om de gunstige bakeigenschappen van natuurlijke verzadigde vetten na te bootsen. Echter, er gaat bij dit proces wel wat mis en dankzij onderzoek weten we inmiddels dat deze door mensen vervaardigde vetten zeer slecht zijn voor de gezondheid. Om uit te leggen wat transvetten zijn, moet ik eerst iets uitleggen over hoe zo'n molecuul er uit ziet. In onderstaand plaatje zie je een zogeheten dubbele binding in de cis-configuratie. In het plaatje helemaal onderaan de pagina zie je een dubbele binding in de trans-configuratie. Zie je het verschil in de knik die het molecuul maakt? Het is exact hetzelfde molecuul, alleen het transvetzuur (onder) loopt recht en het cis-vetzuur (hierboven) maakt een knik. Dát is nu het wezenlijke verschil tussen natuurlijke dubbele bindingen en dubbele bindingen als gevolg van menselijk handelen.

25 Natuurlijke en kunstmatig verkregen transvetten In de natuur komen ook transvetten voor. Een voorbeeld is trans-vacceenzuur, dat veelvuldig in alle vetten van herkauwende dieren voorkomt. Bij de belangrijkste transvetzuren in vetten van herkauwende dieren neemt deze onverzadigde (dubbele) binding de Δ-11-positie in. Dit trans-vacceenzuur is de voorloper van geconjugeerd linolzuur (CLA), waarvan men vermoedt dat het kankerremmende eigenschappen heeft. Bij door mensen gemaakte (gedeeltelijk gehydrogeneerde) transvetzuren is de positie van de onverzadigde binding afwijkend: Δ-8-, Δ-9-, Δ-10-, Δ-11- en Δ-12posities. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat deze Δ-9-positie voor gezondheidsproblemen zorgt. Het bekendste voorbeeld is elaïdinezuur (plaatje hieronder). Men vermoedt ook dat de transvetzuren met Δ-10 en Δ-12-bindingen voor gezondheidsproblemen zorgen. De totale hoeveelheid transvetzuren in gedeeltelijk gehydrogeneerde plantaardige oliën bestaat voor minstens 50% uit een mix van trans- Δ-9, - Δ-10 en Δ-12 vetzuren. Het verschil tussen trans- en verzadigde vetten In de media maar bijvoorbeeld ook door het Voedingscentrum worden en werden transvetzuren en verzadigde vetzuren vaak behandeld alsof ze tot dezelfde familie behoren. Dat dit zeer onterecht is, kan ik eenvoudig maar keihard weerspreken. Nog maar eens het voorbeeld van elaïdinezuur (een van de meest schadelijke transvetzuren) erbij halen (zie plaatje hierboven). We zien 18 C-atomen (grijs) en de trans-dubbele binding zit aan het 9e atoom vanaf de rechterkant geteld (trans Δ-9). De chemische notatie is trans Δ-9 18:1.

26 Nu het verzadigde broertje van elaidinezuur: stearinezuur, chemische notatie 18:0. Deze twee moleculen lijken bijna hetzelfde, maar zijn het niet! Je moet weten dat we het hier hebben over stoffen, die in de voeding zitten die je dagelijks eet. En wat wij eten, wordt door ons lichaam gebruikt voor de aanmaak van cellen, afweerstoffen en weefsels. De vetzuren die je hierboven ziet worden in je lichaam opgenomen, bijvoorbeeld in je celwand. En daar gaat het fout, want juist daar ga je het verschil merken in wat de uitwerking is van transvetzuren en cisvetzuren of verzadigde vetzuren. (zie volgende bladzijde)

27 Lichaamscellen In de afbeelding hieronder zie je een schematische voorstelling van de doorsnede van een menselijke lichaamscel. De paarse bolletjes met de stokjes eraan zijn de vetzuren. Deze vetzuren bepalen voor een belangrijke deel de eigenschappen van de menselijke cel. Bijvoorbeeld: elektrische prikkelgeleiding, doorlaatbaarheid van mineralen en vitaminen en enzymfuncties Onderzoek heeft aangetoond wat de risico's van transvetzuren zijn (beperkte lijst): verlaging van het goede HDL-cholesterol verhoging van het LDL-cholesterol verhoging van het aderverkalking veroorzakende lipoproteïne-a onwenselijke verlaging van cholesterol in het bloed met mg/ dl laag geboortegewicht vermindering van de natuurlijke afweer verhoging insuline, wat leidt tot een hogere kans op diabetes verlaging van de testosteronspiegel bij mannen

28 zwangerschapscomplicaties verminderde reactie van rode bloedcellen op insuline hinderen van membraanenzymen zoals delta-6-desaturase, waardoor de omzetting van linolzuur in arachidonzuur wordt gehinderd verandering van de elasticiteit van het membraan van de menselijke cel veranderingen in de afmeting van vetcellen, het aantal vetcellen, soorten lipiden en vetzuursamenstelling versnelde ontwikkeling van astma bij kinderen verslechterde gezichtsscherpte bij baby die moedermelk krijgen met hoge concentraties transvetzuren Dr. Mann en professor Kumerow verklaarden in 1998: Omdat er van transvetzuren geen gunstige uitwerkingen op de gezondheid bekend zijn, en er sterke aanwijzingen zijn dat zij bijdragen tot een verhoogd risico van hart- en vaatziekten, is het verstandig om de hoeveelheid transvetzuren in voeding te beperken. Onderzoek naar verzadigde vetten In tegenstelling tot de transvetten, doen de verzadigde vetten het eigenlijk opmerkelijk goed. Vele malen beter zelfs dan je op basis van de dagelijkse invloed van de krantenberichten, TV-commercials en andere commerciële uitingen van gezonde producten zou verwachten. Wat zeggen de experts over verzadigde vetten? Professor Michael Gurr, biochemicus met specialisatie in vetten (1996): Wat de oorzaak van hart- en vaatziekten ook moge zijn, het is in eerste instantie niet een hoge inname van verzadigde vetzuren. Bovendien is het onwaarschijnlijk dat grote aanpassingen van de consumptie van verzadigde vetzuren zullen leiden tot reductie van hart- en vaatziekten Dr. Walter Willett, voedingsonderzoeker (1990): Ook al is de aandacht bij voedingsadviezen normaliter gericht op vermindering van verzadigd vetinname, er is heden ten dage in de uitgebreidste vooruiziende onderzoeken nog geen verband gelegd tussen de consumptie van verzadigde vetten en hart- en vaatziekten.

29 En: De gegevens uit ons onderzoek ondersteunen niet de sterke relatie tussen de consumptie van verzadigde vetten en het risico van hart- en vaatziekten, die er volgens internationaal onderzoek zou bestaan. Dr. William P. Castelli, hoofd van het beroemde Framingham Instituut, wiens onderzoeksresultaten door velen zijn gebruikt om hart- en vaatziekten met verzadigde vetten in verband te brengen, verklaarde in 1992 al in een redactioneel artikel dat:...hoe meer verzadigde vetten, cholesterol en calorieën iemand tot zich nam in Framingham, Massachussetts, des te lager bleek zijn cholesterolniveau te zijn...het tegenovergestelde van wat de vergelijkingen van Hegsted et al (1965) en Keys et al (1957) voorspellen... Castelli gaf verder het volgende toe:...in Framingham bijvoorbeeld ontdekten we dat de mensen die de grootste hoeveelheid cholesterol, verzadigde vetten en calorieën tot zich namen het minst wogen en fysiek het actiefst waren. Onlangs is de consumptie van melkvet (een voornamelijk verzadigde vetbron) bij mannen van 70 jaar onderzocht. De conclusie luidde dat er een negatief verband bestaat tussen melkvet en de ontwikkeling van cardiovasculaire aandoeningen. Met andere woorden: melkvet is goed. Dit verbaasde de onderzoekers, die er zoals zoveel mensen onterecht van waren uitgegaan dat verzadigde vetten slecht voor de gezondheid zouden zijn (Smedman et al, 1999). = EINDE = ********************************************************************* Waar geen expliciete bronnen zijn aangegeven, is alle overige informatie in dit ebook afkomstig uit het boek Feiten over vetten, Enig M., 2003 Publish the Good, Roelofarendsveen, ISBN *********************************************************************