Meerjarenplan ICT en Onderwijsinnovatie FNWI

Transcriptie

1 Meerjarenplan ICT en Onderwijsinnovatie FNWI 1

2 Dit is het Meerjarenplan van de ICTO-FNWI. Dit document presenteert de belangrijkste ontwikkelingen op het terrein van ICT-innovatie in het onderwijs bij de FNWI in de komende twee jaar en het plan van aanpak hiervoor. Het Meerjarenplan is geschreven voor het facultaire management en voor alle groepen belanghebbenden die zich inzetten voor het verbeteren van de kwaliteit en het moderniseren van het onderwijs. Dit strategisch plan beoogt de visie van de FNWI op het terrein van ICT en onderwijsinnovatie te verwoorden, als een samenwerkingsverband van docenten, opleidingen en facultair management, verbonden met de ontwikkelingen op zowel UvA-centraal niveau als landelijk niveau. Het Meerjarenplan heeft tot doel de inspanningen op het gebied van ICT en onderwijsinnovatie aan te laten sluiten bij andere projecten en initiatieven die als doel hebben om de onderwijskwaliteit te verbeteren en het studiesucces te verhogen bij de faculteit. Het plan beschrijft de focus en de doelstellingen op het gebied van vernieuwing en verrijking van het onderwijs met ICT voor de periode en heeft de ambitie om hiervoor een kader te zijn, zo mogelijk ook binnen de AFS-context. Op basis hiervan worden vervolgens bij de FNWI (AFS) diverse projecten georganiseerd en uitgevoerd. ICTO-FNWI MT Andy Pimentel, Natasa Brouwer, André Heck, Wim Ghijsen en Sander Latour Inhoud Executive Summary Meerjarenplan ICT en Onderwijsinnovatie FNWI Inleiding De methode ICTO-FNWI De pijlers Plan van acties Aanpak innovatieprogramma Toetsen en toetsgestuurd leren Aanpak innovatieprogramma Afstandsonderwijs zelfstandig leren Aanpak innovatieprogramma Learning analytics Aanpak Onderwijslab Financieel plan Appendix ICT en onderwijsinnovatieprojecten bij de FNWI sinds 2011, status september Bijlagen: rapportages van de werkgroepen Bijlage 1: Thema Toetsen en toetsgestuurd leren Bijlage 2: Thema Afstandsonderwijs zelfstandig leren Bijlage 3: Thema Learning analytics Bijlage 4: Thema Nieuwe Onderwijsconcepten

3 Executive Summary Meerjarenplan ICT en Onderwijsinnovatie FNWI Het Meerjarenplan ICT en Onderwijsinnovatie FNWI beschrijft de focus en de doelstellingen op het gebied van vernieuwing en verrijking van het onderwijs met ICT voor de periode van twee jaar ( ) en heeft de ambitie om een hiervoor kader te zijn, zo mogelijk ook binnen de AFS-context. Op basis hiervan worden vervolgens bij de FNWI (AFS) diverse projecten georganiseerd en uitgevoerd. Inhoudelijk is het plan onderverdeeld in vier thema s, waarvan drie als pijlers worden gezien: 1. Toetsen en toetsgestuurd leren (pijler) 2. Afstandsonderwijs - zelfstandig leren (pijler) 3. Learning Analytics leerproces volgen (pijler) 4. Onderwijslab De drie pijlers hebben naar verwachting de komende tijd de grootste relevantie en potentie om het studiesucces te verhogen bij steeds verder stijgende aantallen studenten. Het vierde thema Onderwijslab omvat de onderwijsconcepten en -technologieën die nu nog ver op de horizon of onzichtbaar zijn en opeens verrassend snel hun onmisbare plek in het hoger onderwijs veroveren en zo ook voor onze faculteit relevant worden. Een dergelijke snelle opkomst hebben we o.a. meegemaakt met een van de pijlers (Learning analytics) wat bewijst dat dit uiterst belangrijk is. Het Meerjarenplan heeft als doel de inspanningen op het gebied van ICT en onderwijsinnovatie aan te laten sluiten bij andere projecten en initiatieven die als doel hebben om de onderwijskwaliteit te verbeteren en het studiesucces bij de faculteit te verhogen. De volgende doelen zijn overkoepelend voor alle thema s: Verbeteren van het leerproces Hier wordt het verbeteren van het leerproces bedoeld dat leidt tot studiesuccesverhoging en het verbeteren van de rendementscijfers. Verhogen van de flexibiliteit van onderwijsmiddelen (materiaal, methodes) om onderwijs meer op maat van de individuele student te faciliteren en de student meer centraal te stellen. Verbeteren van de kwaliteit-kostenbalans bij steeds grotere groepen studenten. De plannen voor de vier thema s van het Meerjarenplan ICTO-FNWI zijn uitgewerkt door vier werkgroepen waarin docenten van verschillende opleidingen, studenten en andere stafleden hebben samengewerkt. In de periode van worden op basis van de resultaten van de werkgroepen de volgende targets bij de thema s gesteld: Digitaal toetsen en toetsgestuurd leren Binnen twee jaar de digitale toetsing toegankelijk maken voor elke docent/elk docententeam bij de FNWI. Organiseren dat het toetsproces op drie punten (ontwikkeling, toetsanalyse en technische aspecten bij de afname) professioneel zal verlopen en dat het nodige technische beheer van de tools en itembanken wordt gefaciliteerd. Een target is dat elke docent bij zijn/haar vak de volledige toetscyclus didactisch verantwoord op een excellent niveau conform het facultaire toetsbeleid in de onderwijspraktijk zal kunnen uitvoeren. Om dit te bereiken is een aantal acties voorgesteld en worden er middelen aan de faculteit gevraagd voor het organiseren van de nodige ondersteuning voor docenten. Afstandsonderwijs zelfstandig leren De eerste target is de onderwijsmethodes die zelfstandig activerend leren met behulp van ICT-middelen bevorderen (o.a. flipped classroom) meer bekendheid te geven onder docenten en toepassing in het onderwijs aanzienlijk te vergroten, met name bij de opleidingen met grote groepen studenten. Ervaring leert dat met deze methodes de kwaliteit van het leerproces aanzienlijk verhoogd kan worden. Video en diverse vormen van interactief materiaal spelen een belangrijke rol bij het zelfstandig opbouwen van kennis. Het tweede doel is de mogelijkheden van online zelfstandig leren en online begeleiden (voorbeeld Pre-master Information Studies ICTO project Online Schakelen) actief te promoten en te dissemineren. Dit faciliteert aan de ene kant in de UvA strategie om schakelonderwijs, losgekoppeld van het reguliere bacheloronderwijs, flexibel en betaalbaar te maken en aan de andere kant het onderwijs breder en opener aan te kunnen bieden zoals in MOOCs. 3

4 Learning analytics In de komende twee jaar is het doel om de bekendheid van het nut van Learning analytics voor studenten en docenten binnen de faculteit te vergroten bij alle belanghebbenden, resulterend in een brede acceptatie. Hiervoor wordt een aantal pilots uitgevoerd en worden de resultaten hiervan gecommuniceerd. Een tweede target is om Learning analytics intensief en nauw te koppelen met het wetenschappelijk onderzoek op het gebied van machine learning en datamining binnen de FNWI. FNWI heeft hierin een grote potentie en dus een unieke kans om zich in dit opkomend gebied te profileren en om zowel in het WO in Nederland als wellicht daarbuiten een vooraanstaande positie in te nemen. Onderwijslab Het doel is om een op de faculteit goed zichtbaar platform neer te zetten voor innovatie en voor nieuwe ontwikkelingen binnen of buiten de pijlers zodat creativiteit en innovatie kunnen bloeien en nieuwe ideeën kunnen ontstaan die later breed binnen de onderwijspraktijk gebruikt kunnen gaan worden. Hierdoor wordt een aantal pilots in de onderwijspraktijk uitgevoerd en zorgvuldig geëvalueerd. De ervaringen uit de pilots worden gecommuniceerd naar FNWI-docenten als good practices en tips voor goed onderwijs, en in de vorm van korte toegankelijke artikelen (blogs) om docenten te inspireren en hen voldoende handvatten te geven om er ook mee aan de slag te kunnen gaan. Bij het uitvoeren van het Meerjarenplan wordt de methode ICTO-FNWI gebruikt die de uitgangspunten en randvoorwaarden biedt voor een succesvolle onderwijsvernieuwing met ICT. Bij elke vernieuwing of innovatie wordt gezorgd voor: het verzamelen en beschikbaar stellen van informatie voor docenten, o.a. organiseren van bijeenkomsten docentprofessionalisering het creëren van de mogelijkheden voor het opzetten van onderwijsexperimenten en het voorzien in de technische randvoorwaarden het evalueren van onderwijsexperimenten en de vernieuwing en bewaken van kwaliteit ervan ontwikkelen en stimuleren van gebruik van kennisnetwerken (binnen en buiten de faculteit) mogelijkheden van de valorisatie van de resultaten. Het kennisplatform Starfish (een ontwikkeling van een van de ICTO fonds projecten) dat vraaggestuurd en oplossingsgericht is opgezet zal een belangrijke rol spelen om de informatie beschikbaar te stellen en het draagvlak te creëren en vergroten. We zijn van mening dat deze faculteit een duurzaam ICT- en onderwijsinnovatieprogramma moet hebben om deze doelen te kunnen bereiken met een financiële constructie die niet alleen van externe subsidiegevers afhankelijk is, maar waar extern gesubsidieerde projecten de onderwijsinnovatieprojecten met ICT van de faculteit verrijken, versterken en verbinden met andere inspanningen voor de onderwijskwaliteit, en andere partners (faculteiten, instellingen) in dit veld. Voor dit plan is de betrokkenheid van onze studenten, docenten en andere staf cruciaal. Onze docenten hebben hiervoor ondersteuning nodig zodat hun kostbare tijd bespaard kan worden. Daarom vraagt ICTO-FNWI MT aan de faculteit het volgende: 1. inspanningen van onze docenten voor de ICT en onderwijsinnovatie zichtbaar te maken in het DVM, 2. ondersteuning voor de docenten binnen de pijlers structureel te organiseren door student-assistenten in te zetten, 3. Onderwijslab mogelijk te maken, 4. Coördinatie en activiteiten van het ICTO-FNWI MT te faciliteren. 4

5 1. Inleiding Over ICTO-FNWI Het gebruik van ICT binnen het onderwijs speelt een belangrijke rol bij het verhogen van de kwaliteit van het leerproces, het verbreden van het onderwijsaanbod, het verrijken van de onderwijsmethodes en het maakt het onderwijs meer eigentijds. Met de groeiende aantallen FNWI-studenten kan ICT tevens oplossingen bieden om de kwaliteit op peil te behouden en zelfs te verbeteren en het studiesucces te verhogen zonder extra docentinspanningen. ICTO- FNWI verbindt de docenten, andere medewerkers en studenten van de FNWI die zich inzetten voor de vernieuwing en verbetering van het onderwijs met behulp van ICT. De ICTO-FNWI is open voor inbreng van docenten en studenten en organiseert o.a. werkgroepen om rond een onderwerp ideeën uit te wisselen, ideeën te creëren en vervolgens uit te werken tot projecten. In 2011 is de ICTO-FNWI Programmaraad opgericht waarin docenten, studenten, en beleidsmedewerkers zijn vertegenwoordigd. 1 Sinds 2012 is er een ICTO-FNWI managementteam dat voor het dagelijks bestuur en organisatie zorgt. In de ICTO-FNWI context worden projecten georganiseerd waarin docenten, in samenwerking met student-assistenten, het onderwijs vernieuwen met gebruikmaking van ICT. Veel van de ICTOprojecten bij de FNWI zijn in het verleden mogelijk gemaakt door externe subsidies, zoals vanuit het ICTO-fonds van de UvA, SURF of internationale tenders. ICTO-FNWI geeft de docenten de ondersteuning bij het aanvragen van projecten voor de vernieuwing van hun onderwijs met ICT, ondersteunt bij de uitvoering van projecten, organiseert de nodige professionalisering voor de docenten die aan een ICTO project meedoen en zet zich in voor de borging van de resultaten bij de faculteit en in breder universitair kader. Bij elk project is het de bedoeling dat de resultaten worden geïmplementeerd/gebruikt in de onderwijspraktijk, dat de projecten elkaar versterken en continueren als opschaling of als verdieping. De betrokkenheid van ICTO-FNWI is ook zeer belangrijk bij het actualiseren van de bestaande ICT-oplossingen voor het onderwijs en samenwerking, bijv. digitale leer- en werkomgeving, webcolleges, inrichting (computer)zalen, etc. om elke actualisering of de ICT-voorzieningen didactisch verantwoord te laten gebeuren. De missie van ICTO-FNWI luidt: ICTO-FNWI wil de krachten binnen de FNWI bundelen en kaders stellen om het gebruik van ICT binnen het onderwijs continu te kunnen vernieuwen met het doel het studiesucces te verbeteren. Aanpak Meerjarenplan In dit Meerjarenplan krijgt de missie van ICTO-FNWI een concrete invulling voor de komende twee jaar. Hiervoor zijn er eerst thema s geselecteerd die naar verwachting in de komende tijd de grootste relevantie en potentie hebben om het studiesucces te verhogen bij steeds stijgende aantallen studenten. De keuze van de thema s en de uitwerking ervan tot een strategisch plan is zo opgezet dat de participatie van de belanghebbenden in het proces van de totstandkoming van dit plan zo groot mogelijk was. 2 Het criterium voor selectie van een thema was allereerst de strategische relevantie voor de FNWI (AFS) en de UvA, en daarna de landelijke relevantie zoals beargumenteerd in de landelijke plannen over de ontwikkeling van ICT in het hoger onderwijs 3 en de relevantie voor de innovatie van het hoger onderwijs met ICT gezien door de wereldtop. De volgende vier thema s zijn tijdens het ontwikkelingsproces van het meerjarenplan gekozen: - Toetsen en toestgestuurd leren - Afstandsonderwijs - zelfstandig leren - Learning Analytics leerproces volgen 1 De opzet en organisatiestructuur zijn beschreven in een startdocument in Projectdocument ICT en Onderwijsinnovatie Meerjarenplan ( ), Opzet werkgroepen, zie 3 Meerjarenplan SURF en SURF Jaarplan 2013, 5

6 - Nieuwe onderwijsconcepten daaronder verstaan we thema s die nu nog ver op de horizon of onzichtbaar zijn en opeens met een verrassende snelheid hun onmisbare plek in het hoger onderwijs veroveren en relevant voor onze faculteit worden. Vier ICTO-FNWI werkgroepen hebben gewerkt aan het opzetten van de visie en het maken van het plan rond deze thema s. In dit document zijn de uitkomsten van de werkgroepen en de aanpak hoe het resulterende meerjarenplan te realiseren te vinden. Complexiteit van onderwijsinnovatie met ICT De kracht van onze faculteit zit in haar docenten en studenten. Met dit Meerjarenplan zal ICTO-FNWI ruimte creëren voor het samenbrengen van creativiteit en eigenzinnigheid van de docenten en docententeams voor een duurzame onderwijsinnovatie met ICT. Dit zal resultaten opleveren die één docent maar ook één docententeam nooit alleen zouden kunnen realiseren. De FNWI heeft met haar studenten een bijzondere positie ten opzichte van alle andere faculteiten. Onze studenten kunnen de kennis en vaardigheden die ze tijdens reguliere vakken opbouwen inzetten in het bouwen van state of the art applicaties voor het onderwijs. 4 Bij een onderwijsvernieuwing met ICT kunnen ze in een team samenwerken en ze kunnen de docenten ondersteunen op het allerhoogste niveau. Onderwijsinnovatie is heel belangrijk om de kwaliteit van het onderwijs op langere termijn te waarborgen. Onderwijsinnovatie vindt plaats vanuit verschillende gezichtspunten, niet alleen met ICT, maar goed onderwijs zonder ICT is tegenwoordig onvoorstelbaar al was het maar omdat ICT ook in het onderzoek niet weg te denken is. Diverse initiatieven/projecten voor het vergroten van de kwaliteit en het studiesucces lopen soms parallel aan elkaar en opereren als eilandjes. De kans op synergie wordt beperkt en er kan zelfs tegenwerking ontstaan. ICT kan bestaande onderwijsprocessen en methodes faciliteren maar ze veranderen ook door de inzet van ICT of worden zelfs totaal anders (disruptive change). Denk bijvoorbeeld aan de potentie van ICT om de kennisopbouw van elke individuele student te faciliteren. Dat vraagt vaak om verandering van het onderwijsontwerp van het college/vak en kan grote consequenties hebben voor de benodigde infrastructuur op locatie. Het is daarom cruciaal dat de onderwijsinnovatie met ICT aangesloten is bij onderwijsvernieuwingsprocessen. ICTO-FNWI wil hiervoor op de faculteit een goed zichtbaar platform voor innovatie neerzetten: het Onderwijslab. Dit zal mogelijk maken dat de creativiteit en innovatie zullen kunnen bloeien en nieuwe ideeën kunnen ontstaan die later breed binnen de onderwijspraktijk gebruikt kunnen worden. Hierdoor worden de pilots in de onderwijspraktijk uitgevoerd die zorgvuldig worden geëvalueerd. De ervaringen uit de pilots worden gecommuniceerd naar de FNWI docenten als good practices en tips voor het onderwijs, en in de vorm van korte toegankelijke artikelen (blogs). Dit zal docenten inspireren en hen voldoende handvatten geven om er ook zelf mee aan de slag te kunnen gaan. Er bestaat een spanningsveld tussen de noodzaak voor de beheersing van primaire werkprocessen en het creëren van een innovatief klimaat voor de docenten en opleidingen, waar voldoende ruimte is voor vernieuwing, kwaliteitsverbetering en het eigentijds maken van het onderwijs. De experimenten die nodig zijn om nieuwe methodes te beproeven lopen vaak tegen de hoge muren van goed georganiseerde primaire werkprocessen met ICT. Hierin is het lastig om voor kleinschalige pilots genoeg ruimte en prioriteit te vinden. Tegelijkertijd is het belangrijk om het (beperkte) budget zo verantwoord mogelijk in te zetten. Om met succes in dit spanningsveld te kunnen opereren, worden binnen de ICTO-FNWI de krachten gebundeld en opgebouwde kennis en ervaring - wat werkt en wat niet werkt - uitgewisseld. Innovaties kunnen verschillend zijn. Soms gaat het om een verbetering of een kleine afstemming van een lopend proces, maar het kan ook om de introductie van een nieuw concept bij de FNWI gaan of zelfs om een volstrekt nieuw concept dat nog niet of nauwelijks ergens wordt gebruikt. De aard van een innovatie kan ook beschreven worden in termen van niveaus van de landing in de praktijk (acceptatieniveaus): 4 ICTO-FNWI blog: 6

7 Niveau 0 (aarde): de vernieuwing is op het punt om faculteitsbreed te worden geïmplementeerd. Een grote groep docenten wacht er al op dat de primaire workflow deze vernieuwing zal overnemen en ondersteunen met een dienst. Er is enkel finetuning en opschaling nodig (bijvoorbeeld upgrades van Datanose). Niveau 1: het onderwerp is ver ontwikkeld, en vaak gebruikt door vele docenten, er bestaat alleen nog geen primaire workflow (dienst) voor. Soms is er wel een dienst maar die is verouderd of voldoet niet aan de didactische visie. Niveau 2: er hebben in het onderwijs al enkele succesvolle onderwijsexperimenten op het gebied van dit onderwerp plaatsgevonden door een klein groep docenten, maar er is nog geen breed draagvlak onder de FNWI docenten. Het gaat om een bewezen onderwijsconcept waar artikelen over te vinden zijn en/of waarover succesvol gebruik bij diverse instellingen gedocumenteerd is. Niveau 3 (wolken): het is iets nieuws bij de FNWI maar lijkt voor de FNWI veel potentie te kunnen hebben. Dat laten b.v. de ervaringen bij andere instellingen in Nederland of in het buitenland zien. Een paar docenten bij de FNWI willen er mee aan de slag gaan. Het kan ook om een volstrekt nieuwe ontwikkeling van (een) docent(en) of student(en) van de FNWI gaan waar andere instellingen nog geen ervaring mee hebben opgedaan. Hoe een innovatie wordt georganiseerd en wat ervoor nodig is, is verschillend per acceptatieniveau. De methode ICTO-FNWI zorgt dat hiermee bij elke innovatie rekening wordt gehouden. 2. De methode ICTO-FNWI De methode ICTO-FNWI biedt uitgangspunten en randvoorwaarden voor een succesvolle onderwijsvernieuwing met ICT. Bij elke innovatie/vernieuwing wordt aandacht besteed aan een aantal aspecten en het verhogen van het acceptatieniveau (Schema 1). Schema 1: Elementen van de methode ICTO-FNWI het verzamelen en beschikbaar stellen van informatie docentprofessionalisering 7

8 het creëren van de mogelijkheden voor het opzetten van onderwijsexperimenten en het voorzien in de technische randvoorwaarden het evalueren van onderwijsexperimenten en de vernieuwing en het bewaken van de kwaliteit ervan het ontwikkelen en stimuleren van gebruik van kennisnetwerken (binnen en buiten de faculteit) mogelijkheden van de valorisatie van de resultaten. Ervaring leert dat innovatietrajecten kansrijker zijn als al deze elementen een expliciete plek krijgen al in de projectplannen en innovatieprogramma s, en elkaar zo versterken. Het verzamelen en beschikbaar stellen van de informatie De informatie over en voor onderwijsinnovatie met ICT wordt aangeboden op het FNWI-kennisplatform Starfish 5. Wat is Starfish? Starfish is een nieuw informatieplatform waar een zoekresultaat over een zoekterm de combinatie bevat van de informatie over de didactiek/onderwijsmethode(s), over de gebruikte ICT-tool(s) en over de manier waarop een tool en een methode zijn toegepast (good practice). Daarnaast wordt de zoekterm verbonden met de persoon/personen (docenten, staf) die kennis erover kunnen delen en met de relevante (komende) bijeenkomsten om er meer over te leren. Op Starfish bevindt zich een vraag-antwoordrubriek waar de onderwerpen staan die onder docenten leven en waar open vragen gesteld kunnen worden. Op deze manier wil Starfish docenten niet alleen voorzien van de informatie maar ook verbinden, inspireren en actief oplossingsgericht laten werken. Daarnaast houdt ICTO-FNWI een blogsite bij waarop het nieuws over de onderwijsinnovatieactiviteiten bij de FNWI wordt geblogd door de leden van de ICTO-FNWI Programmaraad 6 en een LinkedIn groep ICTO-FNWI waar iedereen van de FNWI zich aan kan sluiten om nieuws uit de ICTO wereld uit te wisselen en discussie te voeren. 7 Docentprofessionalisering Actieve verspreiding van kennis draagt bij aan het scheppen van een innovatief klimaat. Een scala aan instrumenten en samenwerkingsvormen voor de docentprofessionalisering wordt ter beschikking gesteld voor verschillende momenten in het innovatieproces. We denken hier aan vier benaderingen: (1) Formele professionaliseringstrajecten (BKO, SKO), (2) Professionalisering op maat georganiseerd in het kader van een innovatieproject, (3) ICTO-FNWI bijeenkomsten en (4) Aanbod buiten de faculteit. Om te voldoen aan de eisen voor het landelijk erkend BKO-certificaat hoeven docenten geen kennis te hebben over het ontwerpen van onderwijs met ICT. Het is te verwachten dat dit zal veranderen door het belang van deze kennis. In het BKO-traject van de FNWI is het onderwerp gebruik van ICT in het onderwijs voor activerend leren op dit moment een aanbevolen maar optioneel element. In de afgelopen tijd hebben ICTO-FNWI en het BKO-trajectteam op dit gebied samengewerkt. Bij de workshops over ICT én bij de individuele begeleiding van docenten die een BKO traject volgen wordt aandacht besteed aan onderwijsontwerpen met ICT: hoe ICT bij een vak of voor een leeractiviteit ingezet kan worden om actief leergedrag en kwaliteit van het leren te vergroten. Er wordt aandacht besteed aan hoe de docent een geschikte ICT-tool kan kiezen voor zijn/haar inhoud (vakgebied) en waarom. Dat vraagt aan de docent om zijn onderwijs soms te herontwerpen en hiervoor zijn/haar vakkennis, kennis over didactiek en kennis over onderwijstechnologie op een integrale manier te gebruiken (Brouwer, Dekker en van der Pol 2013). 8 5 Starfish is een onderdeel van het ICTO fondsproject STEEP (tenderronde ). Starfish is een eigen ontwikkeling van de FNWI. 6 ICTO-FNWI blog: 7 LinkedIn ICTO-FNWI groep 8 Als didactische basis zullen hier de resultaten gebruikt van het SURF project MARCH ET en het boek: Brouwer, N, Dekker, J.P. en van der Pol, J, (2013) E-Learning Cookbook, TPACK in Professional Development in Higher Education, beschikbaar als Open Educational Resource. 8

9 Bij de ICTO-FNWI-projecten is er al goede ervaring opgedaan met professionalisering on the job aansluitend aan het onderwerp van een project (bijvoorbeeld Online schakelen en SmartVoting). Door ICTO-FNWI worden thematische bijeenkomsten georganiseerd waar gastsprekers worden uitgenodigd van buiten de faculteit en buiten de UvA. Elk jaar worden ook diverse bijeenkomsten/trainingen/workshops over ICT voor docenten georganiseerd bij de UvA en bij de SURFacademy die onze docenten gratis kunnen bezoeken. Daarnaast wordt het bezoeken van conferences over ICT in het hoger onderwijs en het bezoeken van andere instellingen (studiereizen) gestimuleerd. Onderwijsexperimenten Voor het succes van een didactisch verantwoorde innovatie met ICT zijn pilots in de onderwijspraktijk onontbeerlijk. Een bevestiging uit de eigen praktijk bij een kleinschalig experiment dat een methode goed bij een vak kan werken helpt de docent/het docententeam bij het vinden van energie om de methode verder te ontwikkelen en optimaliseren. Onderwijsexperimenten vinden bij ICTO-FNWI plaats bij de vak- of programmaontwikkelingen en in het kader van de onderwijsinnovatieprojecten. Het is in het algemeen niet (snel genoeg) mogelijk en vaak ook niet rationeel om onderwijsexperimenten met ICT binnen de primaire workflows van ICT-voorzieningen te organiseren. Voor de innovatie van onderwijs binnen de FNWI is daarom recent een webserver ( IVO genoemd) ingericht, zodat een onderwijsexperiment snel en zonder lange administratieve procedures kan starten, met als bijkomend voordeel dat de experimenten geen verstoring kunnen veroorzaken voor de workflows van primaire processen binnen de faculteit. ICTO-FNWI wil graag voor docenten een mogelijkheid creëren om didactisch verantwoorde onderwijsexperimenten te kunnen opzetten: het Onderwijslab. De ervaringen uit deze onderwijsexperimenten worden gedeeld op het kennisplatform Starfish, bijvoorbeeld als good practices en als tips in de rubriek vraag-antwoord om bijvoorbeeld te zorgen dat gemaakte fouten niet opnieuw gemaakt zullen worden. Evaluatie en kwaliteitszorg Een onderwijsinnovatie is alleen zinvol als dit leidt tot een verbetering in de onderwijspraktijk. Afhankelijk van het acceptatieniveau waarin een innovatie zich bevindt wordt op verschillende manieren gemeten wat het effect van een innovatieproject is. Bij een innovatie die al bijna de aarde heeft bereikt zijn in principe al gegevens beschikbaar over de effecten op studiesucces en kunnen voorspellingen gedaan worden over de kosten-baten verhouding bij een eventuele brede implementatie. De situatie bij nieuwe concepten is heel anders. Daar is vooral belangrijk om er in een pilot-onderwijsexperiment met een beperkte groep studenten achter te komen wat studenten én docenten ervan vinden en of de kwaliteit van het leerproces onderwijskundig gezien wel of niet is verbeterd. ICTO-FNWI kiest in principe voor projecten die bij succes voor een opschaling of continuering in aanmerking komen. Na afloop van elk project wordt geëvalueerd in hoeverre de doelen van het project zijn gehaald en hoe na afloop verder te gaan. ICTO-FNWI zal aan de docenten die bezig zijn met een onderwijsvernieuwing met ICT een platform bieden voor de uitwisseling van de ervaringen over de effecten op de kwaliteit van het onderwijs en op studiesucces. In dit kader zal ICTO-FNWI evidence based onderzoek in het onderwijs stimuleren en ondersteunen. ICTO-FNWI zal bijeenkomsten organiseren en onderzoekers op het gebied van het toegepast evidence based onderwijskundig onderzoek uitnodigen voor het verrijken van kennis, de uitwisseling en voor feedback. Dat zal de kwaliteit van deze inspanning van onze docenten die in principe onderzoekers zijn op een natuurwetenschappelijk gebied verhogen en hun tijd besparen om zich in te werken op dit gebied. Op dit platform ontmoeten alle lopende innovatie/vernieuwing thema s elkaar, wordt kennis uitgewisseld en wordt inspiratie opgedaan met de elders gepubliceerde ervaringen. Ook samenwerken met enkele onderzoeksgroepen (binnen of buiten de faculteit) is goed denkbaar. Deze activiteiten zouden in de toekomst (bij de AFS) kunnen aansluiten bij een principal educator. 9

10 Netwerken Het netwerken vindt plaats op meerdere terreinen en niveaus. Ten eerste onderhoudt de voorzitter van de ICTO- FNWI Programmaraad/MT contacten op bestuurlijk niveau. Hij is lid van het facultaire OWIDO en lid van de universitaire Expertise Groep Onderwijs met de focus op ICT in het Onderwijs. Hiermee is een sterke verbinding gemaakt met het facultaire management aan de ene kant en de universitaire portefeuillehouder van ICT en onderwijsvernieuwing aan de andere kant. Ten tweede onderhoudt de coördinator van de ICTO-FNWI Programmaraad/MT contacten met andere ICTO groepen binnen de universiteit al dan niet via het UvA ICTO platform en met het IC (ODG groep) en zorgt dat de FNWI vertegenwoordigd is in de UvA ICTO focusgroepen die sinds kort voor diverse thema s worden opgericht. De coördinator onderhoudt ook contacten met SURF en stimuleert/motiveert betrokkenheid van de FNWI in SURF Special Interest Groups (SIG s). Om een innovatief klimaat op de faculteit te creëren is het van cruciaal belang dat pioniers elkaar kunnen vinden om ideeën uit te wisselen en elkaar te inspireren. In ICTO-FNWI worden, specifiek rond een aantal thema s die relevant zijn voor de FNWI de netwerken gestimuleerd en op gang geholpen (werkgroepen) binnen de faculteit. Er wordt naar gestreefd om deze te verbinden met de relevante netwerken op het UvA-niveau (UvA focusgroepen) en landelijk niveau (SURF SIG s, ICAB), bilateraal contact te leggen met andere HO-instellingen in Nederland en buitenland en internationaal in de netwerken te participeren (bijvoorbeeld SOLAR of ECTN). Ten slotte is het voor de impact van ICT en onderwijsinnovatieprojecten van cruciaal belang dat er een sterk communicatienetwerk en samenwerkingsverband is met alle andere ontwikkelingen en initiatieven op het gebied van onderwijsvernieuwing en kwaliteitszorg bij de FNWI en bij de UvA (BKO, excellente docenten, principal educators, projecten over studiesucces, toetsbeleid, etc.). Valorisatie Valorisatie betekent in dit geval de economische en/of maatschappelijke benutting van kennis opgebouwd binnen de ICTO-FNWI projecten. De in projecten ontwikkelde onderwijsmethodes/aanpakken, ICT-tools of applicaties kunnen bijvoorbeeld bijzonder bruikbaar en effectief en interessant voor anderen zijn om hergebruikt te worden buiten de FNWI, de UvA of zelfs buiten Nederland. Hiermee kan de FNWI zich positioneren als relevante speler in het veld van ICT voor hoger onderwijs en als een centrum van expertise. Wetenschappelijke publicaties zijn daarbij een belangrijk instrument, maar ook andere vormen van publiceren en communicatie worden hiervoor gebruikt, zoals show cases of video s van good practices van het gebruik op het kennisplatform Starfish over innovatieve ICT-gebaseerde onderwijsmethoden binnen het onderwijs. 3. De pijlers Een overkoepelend doel van ICTO-FNWI is het onderwijs met ICT te verrijken om de kwaliteit en studiesucces te verhogen, onafhankelijk van de groeiende aantallen studenten. Dit vraagt om het creëren van mogelijkheden voor docenten om vernieuwende, eigentijdse onderwijsmethodes met ICT te initiëren en te gebruiken. Het is nodig om in ICT-ontwikkelingen te (blijven) investeren, omdat die faciliteren dat individuele studenten op een hoog academisch niveau efficiënt kunnen studeren in een collaboratieve kennisontwikkelingssfeer onder een efficiënte begeleiding van docenten en andere betrokken staf. Dit is complex en vraagt om bewuste keuzes zodat de beschikbare budgetten in synergie en zo efficiënt mogelijk gebruikt kunnen worden. Op basis van een voorafgaand besluitvormingsproces 9 is in dit Meerjarenplan voor de periode voor vier strategische thema s gekozen. De eerste drie thema s noemen we pijlers. Deze zijn ook UvA-breed en landelijk expliciet erkend als relevant en zijn internationaal goed vertegenwoordigd in ICT in het Hoger Onderwijs. De pijlers zijn 9 Projectplan Het ontwikkelen van het Meerjarenplan ICT en onderwijsinnovatie, januari

11 op zich niet nieuw bij de FNWI en zijn terug te vinden in afgeronde en lopende ICTO-FNWI projecten (zie Appendix). 10 Het vierde thema heeft een iets andere rol en we noemen dit in dit Meerjarenplan Onderwijslab. 11 De thema s zijn: - Toetsen en toetsgestuurd leren - Afstandsonderwijs - zelfstandig leren - Learning Analytics - leerproces volgen - Onderwijslab Er zijn veel natuurlijke verbanden tussen deze vier thema s. De eerste drie thema s verdienen een brede implementatie in de onderwijspraktijk. Sommige onderwerpen binnen deze thema s bevinden zich bij de FNWI al op een hoog acceptatieniveau en zouden snel tot een brede implementatie gebracht kunnen worden. Deze drie thema s vormen de pijlers (Schema 2) voor het ICTO-FNWI beleid in de komende periode zoals beschreven in dit Meerjarenplan. De onderwerpen die nog een pionierskarakter hebben en zich nog op het acceptatieniveau 3 (wolken) bevinden, verdienen een plek om zich te kunnen ontwikkelen. Het Onderwijslab heeft geen specifieke inhoudelijke naam om zo ruimte te bieden voor nieuwe onderwerpen, innovaties die opeens urgent aandacht vereisen en om nieuwe ontwikkelingen in de ICTO-wereld te kunnen adopteren. Een dergelijk snelle opkomst hebben we o.a. meegemaakt met een van de pijlers (Learning analytics) wat bewijst dat het vierde thema uiterst belangrijk is. Inhoudelijk is er een overlap tussen de onderwerpen van de pijlers en Onderwijslab mogelijk en voor de continuïteit van de pijlers zelfs zeer wenselijk. Schema 2: Thema s van het Meerjarenplan Bij alle thema s wordt bij het uitvoeren van projecten de methode ICTO-FNWI gebruikt. De weg om een innovatie breed in de onderwijspraktijk te brengen wordt begeleid met gefocuste informatie voor docenten en gaat via de nodige docentprofessionalisering, pilots, kennisuitwisseling en informatieverstrekking aan derden. Het is cruciaal dat de informatie over een nieuwe ontwikkeling alle docenten voor wie het onderwerp relevant of interessant is op een efficiënte manier bereikt zodat ze snel aan kunnen sluiten Tijdens de ontwikkeling van het Meerjarenplan had dit thema de naam Nieuwe onderwijsconcepten. 11

12 4. Plan van acties Het plan is onderverdeeld in vier hierboven genoemde thema s: Toetsen en toetsgestuurd leren, Afstandsonderwijs - zelfstandig leren, Learning Analytics - leerproces volgen en Onderwijslab. Het plan over de thema s is uitgewerkt door vier ICTO-FNWI werkgroepen, samengesteld uit docenten, studenten en beleidsmedewerkers van verschillende FNWI opleidingen. Het vierde thema Onderwijslab is uitgewerkt in de werkgroep met de titel Nieuwe onderwijsconcepten. Aan het eind van dit Meerjarenplan zijn de plannen van alle vier de werkgroepen als bijlagen in hun volledigheid te vinden. Bij elk thema is door de werkgroep uitgezocht wat er op dit moment binnen de FNWI al aan wordt gedaan en waarom een thema belangrijk is voor de FNWI. De werkgroepen hebben vervolgens de doelen bepaald en acties gedefinieerd die nodig zijn om deze doelen te kunnen bereiken. Bij elk thema is gekeken naar de mogelijkheden om de activiteiten te versterken door de link met onderzoek en onderwijs aan de FNWI. Elke werkgroep heeft mogelijke specifieke instrumenten aangegeven voor de evaluatie en kwaliteitszorg. De volgende doelen zijn overkoepelend voor alle thema s: 1. Verbeteren van het leerproces Hier wordt het verbeteren van het leerproces bedoeld dat leidt tot het verhogen van studiesucces en verbeteren van de rendementscijfers. Hoe breed dat meteen meetbaar is in de onderwijspraktijk is afhankelijk van de omvang van het onderwijsexperiment/project. In het geval van de innovaties die de aarde al hebben bereikt, zijn de verbeteringen van studiesucces en de rendementscijfers meestal al direct meetbaar. 2. Verhogen van de flexibiliteit van onderwijsmiddelen (materiaal, methodes) om onderwijs meer op maat van de individuele student te faciliteren en de student meer centraal te stellen. 3. Verbeteren van de kwaliteit-kostenbalans bij grote en steeds grotere groepen studenten. Aansluitend op de gekozen thema s wordt volgens dit Meerjarenplan ICTO-FNWI in de uitvoering van vier innovatieprogramma s nagestreefd. Alle vier de innovatieprogramma s zullen worden uitgevoerd volgens de methode ICTO-FNWI die eerder in dit stuk is beschreven (schema 1). Een financieel voorstel is te vinden in hoofdstuk 5. De volledige uitwerkingen van de thema s door de werkgroepen zijn te vinden in de Bijlagen van dit plan. Bij de uitvoering van het plan wordt per thema als opvolger van de werkgroep die het thema heeft uitgewerkt 12 een nieuwe werkgroep opgericht van de belanghebbenden en betrokkenen bij het thema. De werkgroep zal (in principe) eens per kwartaal bij elkaar komen om de stand van zaken over het thema te bespreken en/of voorstellen te doen voor eventuele koerswijzigingen binnen het thema. De werkgroepen zullen ook zorgdragen voor de evaluatie en kwaliteit van de acties binnen een thema. De leden van de werkgroepen worden op basis van een voorstel van het ICTO-FNWI MT benoemd door het OWIDO en zullen verder aan het ICTO-FNWI MT rapporteren Het formeren van de thematische werkgroepen is een logisch inhoudelijk vervolg op de taken van de formatie ICTO-FNWI Programmaraad. 12

13 4.1 Aanpak innovatieprogramma Toetsen en toetsgestuurd leren De rapportage van de Werkgroep Toetsen en toetsgestuurd leren met een plan van acties is te vinden in bijlage 1. Target Voor de komende twee jaar wordt een workflow voor digitaal toetsen bij de FNWI opgezet zodat didactisch verantwoord digitaal toetsen voor zowel formatieve als summatieve doeleinden voor de docenten en docententeams wordt gefaciliteerd. Een FNWI-brede implementatie zal dan mogelijk zijn. Op dat moment zal er gekeken worden of het mogelijk is om een dienst op te zetten, een Assessment SupportUnit. Deze dienst zal docenten/docententeams of opleidingen op drie punten ondersteunen zodat ze de volledige toetscyclus didactisch verantwoord op een excellent niveau in de onderwijspraktijk conform het facultaire toetsbeleid zullen kunnen uitvoeren: - Digitale toetsen ontwikkelen - Toetsanalyse en optimalisatie van toetsitems en toetsen - Technische ondersteuning: een serie van te kiezen digitale toetstools en itembanken, ondersteuning bij de afname en beheer/onderhoud van de toetstools. Om dit te kunnen bereiken, worden een aantal projecten in de onderwijspraktijk uitgevoerd (zie de uitwerking van de werkgroep Toetsen en toetsgestuurd leren, bijlage 1). De informatie om draagvlak te creëren wordt gedeeld op het platform Starfish. Netwerken Bij de UvA is recent een focusgroep Digitaal toetsen opgericht. Deze focusgroep zal UvA-breed de kaders stellen voor de belangrijke ontwikkelingen op het gebied van digitaal toetsen aan de UvA. ICTO-FNWI is met een aantal leden in deze groep vertegenwoordigd en is betrokken bij de besluitvorming in deze groep. Naar verwachting wordt voor belangrijke ontwikkelingen ook financiering beschikbaar gesteld waarvan ook de FNWI gebruik zou kunnen maken. In het kader van het UvA Matching-initiatief verwachten we dat digitaal toetsen een belangrijke rol zal gaan spelen. Er wordt initiatief genomen tot een samenwerking van ICTO-FNWI en UvA Matching op dit gebied. André Heck is lid van het kernteam SURF Special interest groep Toetsen en Toetsgestuurd leren. Op het gebied van toetsen is er samenwerking binnen het netwerk ICAB 14 en het Europese netwerk ECTN/EC2E2N. 15 Docentprofessionalisering Een keer per jaar wordt voor de FNWI-docenten een workshop over digitaal toetsen georganiseerd met de omvang van een dagdeel. De workshop wordt opgezet volgens de ICTO-FNWI methode en wordt praktijkgericht. De deelnemende docenten zullen na afloop van deze workshop direct door kunnen gaan met het onderwijskundig ontwerpen van digitaal toetsen en inzetten hiervan in hun onderwijspraktijk. De workshop zal ook verbonden zijn met een of meer lopende projecten binnen dit thema. Evalueren en bewaken van kwaliteit De kwaliteit van digitale toetsing wordt gemeten met behulp van toetsanalyse. De Werkgroep Toetsen en toetsgestuurd leren zal monitoren wanneer de workflow voldoende is ontwikkeld zodat volledige digitale toetscyclus didactisch verantwoord kan verlopen (zie de drie punten hierboven) en er voldoende acceptatieniveau is bereikt onder de docenten om een Assessment SupportUnit als dienst te kunnen oprichten en advies geven over wat een goede werkwijze van deze SupportUnit zou zijn. 14 ICAB-project over hergebruik van open tentamenvragen bij Quantum fysica en landelijk opvolg SURF-project Tentamenlade ECTN/EC 2E 2N (European Chemical Thematic Network/European Chemical and Chemical Engineering Educational Network): EChemTest benchmark test. Nederlandse EChemTest Centre bij de UvA (FNWI), samenwerking met Universiteit Utrecht via het ICAB-netwerk. 13

14 Creëren van de mogelijkheden voor het opzetten van onderwijsexperimenten en het voorzien in technische randvoorwaarden De ICTO-FNWI extern gefinancierde projecten in 2013 over dit thema zijn de twee SURF-projecten Tentamenlade2.5 (projectleider N. Brouwer) en TWIST (UvA deelprojectleider A. Heck) en het SURF-project COACH (projectleider A. Heck) dat Learning analytics als hoofdthema heeft. Dit sluit de UvA ICTO fondsprojecten SmartVoting (stemkastjes) en STEEP (kennisplatform) die een raakvlak met dit thema aan. Door middel van het ICAB-project over toetsen bij scheikunde wordt het benchmark testen door EChemTest bij de opleidingen Scheikunde UvA-VU en UU uitgevoerd. Deze projecten zullen in de komende periode voor een beperkte ondersteuning van docenten door student-assistenten zorgen. Dit is echter niet voldoende om de targets binnen dit thema te kunnen bereiken. Een structurele ondersteuning van docenten en docententeams bij digitaal toetsen, bij het onderhouden van de toetstools en itembanken en bij het opzetten van een duurzame workflow zou hierbij veel helpen. Dat kan opgelost worden door de student-assistent(en) structureel in te zetten, met de aansturing door de Werkgroep Toetsen en toetsgestuurd leren en de dagelijkse leiding door de ICTO-FNWI coördinator. Dit zou later kunnen uitmonden tot een Assessment SupportUnit. Valorisatie Er wordt verwacht dat enkele producten ontwikkeld in de projecten interessant zullen zijn voor andere faculteiten bij de UvA en misschien ook breder. Minimaal een publicatie in een praktijkgericht vaktijdschrift over good practices over toetsgestuurd leren wordt verwacht. 4.2 Aanpak innovatieprogramma Afstandsonderwijs zelfstandig leren De rapportage van de Werkgroep Afstandsonderwijs-zelfstandig leren met een plan van acties is te vinden in bijlage 2. Target In de komende twee jaar is een eerste target om de onderwijsmethodes die zelfstandig activerend leren met behulp van ICT-middelen bevorderen (o.a. flipped classroom) meer bekend onder docenten te maken en de toepassing in het onderwijs aanzienlijk te vergroten, met name bij de opleidingen met grote groepen studenten. Uit de ervaring blijkt (o.a. uit het project SmartVoting) dat hiermee de kwaliteit van het leerproces aanzienlijk verhoogd kan worden. Video en diverse vormen van interactief materiaal spelen een belangrijke rol bij het zelfstandig opbouwen van kennis. De tweede target is de ervaringen over de mogelijkheden van online zelfstandig leren en online begeleiden actief te promoten/dissemineren, met als voorbeeld de opzet van de pre-master Information Studies (project Online Schakelen). Hierdoor worden de mogelijkheden voor het remediëren van kennishiaten en het faciliteren van instroom/doorstroom bij andere opleidingen beter bekend. Dit komt aan de ene kant tegemoet aan de UvA-strategie om schakelonderwijs los te knippen van onderwijs dat plaatsvindt binnen reguliere bachelors en het laat aan de andere kant toe het onderwijs breder en opener aan te kunnen bieden zoals in MOOCs. Het platform Starfish zal een belangrijke rol spelen om de informatie beschikbaar te stellen en een draagvlak te creëren. Voor een ontwikkeling van nieuwe online schakelmodules, bijspijkertrajecten of MOOCs zou een specifiek project nodig zijn, geïnitieerd door een opdrachtgever en al dan niet mede mogelijk gemaakt door een externe subsidie. Netwerken Bij de UvA zullen in de komende periode naar verwachting focusgroepen over twee thema s van start gaan: Video en Open Online Onderwijs. ICTO-FNWI zal meedoen aan deze UvA groep(en) en zal zo betrokken zijn bij de besluitvorming over deze onderwerpen aan de UvA. Naar verwachting wordt voor enkele belangrijke ontwikkelingen financiering beschikbaar gesteld door de UvA waar ook de FNWI gebruik van zou kunnen maken. In het kader van het UvA Matching-initiatief verwachten we dat colleges op afstand (interactieve webinars) een belangrijke rol zullen spelen. Er wordt initiatief genomen tot een samenwerking van ICTO-FNWI en UvA Matching op dit gebied. 14

15 De SURF Special interest groep Webstroom bundelt landelijk de ervaringen over de inzet van video in het onderwijs en kan als bron voor het vinden van een samenwerkingscontact gebruikt worden. Docentprofessionalisering Een keer per jaar wordt voor de FNWI-docenten een bijeenkomst in de omvang van een dagdeel georganiseerd over activerend zelfstandig leren en begeleiden op afstand. De workshop wordt praktisch georiënteerd en bedoeld om de ervaringen uit te wisselen (o.a. over flipped classroom methode en nieuwe ontwikkelingen op het gebied van MOOCs). Deze bijeenkomst wordt opgezet vanuit het perspectief van didactisch verantwoord inzetten van ICT in het onderwijs. De bijeenkomst wordt ook aangeboden aan de docenten die in een BKO of SKO traject zitten. Evalueren en bewaken van kwaliteit De effecten van de inzet van ICT bij zelfstandig leren in de pilots in het reguliere onderwijs en bij schakelprogramma s worden geëvalueerd. Creëren van de mogelijkheden voor het opzetten van onderwijsexperimenten en het voorzien in technische randvoorwaarden Tot september 2013 liepen twee UvA ICTO fondsprojecten: Online schakelen (afstandsonderwijs in het pre-master programma Master Information Studies, projectleider A. Haker) en STEEP (onder andere de ontwikkeling van het kennisplatform Starfish) (projectleider N. Brouwer). Van oktober 2013 tot april 2014 loopt het UvA ICTO fonds Grassrootsprogramma Kennisclips voor activerend onderwijs (projectleider N. Brouwer). Dit is echter niet voldoende om de targets binnen dit thema te kunnen bereiken. Een structurele ondersteuning van docenten en docententeams bij het maken van kennisclips, en voor het gebruik van stemsystemen in het college en voor het beheren en onderhouden van stemsystemen zou hierbij enorm helpen. Dat kan opgelost worden door de student-assistent(en) structureel in te zetten, met de aansturing door de Werkgroep Afstandsonderwijs zelfstandig leren en de dagelijkse leiding door de ICTO-FNWI coördinator. Valorisatie De ervaringen met de methoden voor zelfstandig leren op basis van evidence based onderzoek worden gepubliceerd in enkele artikelen. Een onderzoek in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen naar de effecten van de flipped classroom-methode op de kwaliteit van leren is nu in de afrondingsfase. Good practices van docenten en tips worden gedeeld op Starfish. 4.3 Aanpak innovatieprogramma Learning analytics De rapportage van de Werkgroep Learning analyitics met een plan van acties is te vinden in bijlage 3. Target In de komende twee jaar is het doel om de bekendheid met Learning analytics binnen de faculteit bij alle belanghebbenden te bereiken en het gemiddelde acceptatieniveau van 1, en op bepaalde onderwerpen zelfs het acceptatieniveau aarde, te bereiken. Deze pijler kan gezien worden als een verbindingselement tussen de twee andere pijlers (Schema 2). Hierdoor wordt een brede uitrol van Learning analytics-methoden binnen de primaire processen binnen de FNWI mogelijk. Het opbouwen en opschalen van de benodigde infrastructuur vindt geleidelijk plaats. Een tweede target is Learning analytics intensief en nauw te koppelen met het wetenschappelijk onderzoek op het gebied van machine learning en datamining binnen de FNWI. FNWI heeft een grote potentie en een unieke kans om zich in dit opkomende gebied te profileren en in het WO in Nederland, en wellicht daarbuiten, een vooraanstaande positie in te nemen. De informatie met als doel draagvlak te creëren bij de FNWI wordt gedeeld op de ICTO-FNWI blog en op het platform Starfish. Netwerken UvA-breed is er een focusgroep Learning analytics actief. Deze focusgroep bepaalt de kaders voor de belangrijke 15

16 ontwikkelingen over de inzet van Learning analytics in het onderwijs bij de UvA. ICTO-FNWI is vanaf het begin betrokken in deze UvA focusgroep en doet mee aan de besluitvorming op dit gebied. Voor deze focusgroep is er een budget toegekend voor het financieren van de Learning analytics projecten en voor het implementeren van learning analytics in het UvA onderwijs. Sander Latour is de voorzitter van de landelijke SURF Special interest groep Learning analytics. Docentprofessionalisering Een keer per jaar wordt voor de docenten en andere geïnteresseerden een bijeenkomst over Learning analytics georganiseerd in de omvang van een dagdeel. Zo werd bijvoorbeeld in juli 2013 de LASI-Amsterdam georganiseerd. 16 De bijeenkomst wordt interactief opgezet en zal een expert/uitwisselingskarakter hebben met een zo breed mogelijke uitstraling om hier nieuwe gebruikers bij te betrekken. Evalueren en bewaken van kwaliteit De effecten van Learning analytics worden gemeten binnen de pilotprojecten. De Werkgroep Learning analytics zal monitoren wanneer een acceptatieniveau is bereikt om nieuwe stappen te ondernemen. Creëren van de mogelijkheden voor het opzetten van onderwijsexperimenten en het voorzien in technische randvoorwaarden In loopt het SURF-project COACH (projectleider A. Heck) over Learning analytics. Voor de technische ontwikkelingen wordt zo veel mogelijk samengewerkt met de studieonderdelen binnen de Informatiewetenschappen waar in het kader van projectonderwijs nieuwe technische ontwikkelingen tot stand kunnen komen. Dit is echter niet voldoende om de targets binnen dit thema te kunnen bereiken. Een overkoepelende ondersteuning van de werkzaamheden binnen het ICTO-FNWI thema Learning analytics zou hier enorm helpen. Dat kan gerealiseerd worden door de inzet van een student-assistent (een PhD kandidaat of een master student op het gebied van kunstmatige intelligentie). De student-assistent wordt aangestuurd door de Werkgroep Learning analytics onder dagelijkse leiding door de ICTO-FNWI coördinator. Valorisatie Hier bestaat veel potentie voor de ontwikkeling van herbruikbare tools en Learning analytics instrumenten en methodes en het publiceren van onderzoeksresultaten. Door de disseminatie van nieuwe kennis in de internationale onderzoeksgemeenschap en door middel van het creëren van netwerken kan de FNWI zich profileren als een centrum van expertise op het gebied van Learning Analytics. 4.4 Aanpak Onderwijslab De rapportage van de Werkgroep Nieuwe onderwijsconcepten met een plan van acties is te vinden in bijlage 4. Target De target is een op de faculteit goed zichtbare ruimte voor innovatie 17 in het leven te roepen voor de nieuwe ontwikkelingen binnen of buiten de pijlers zodat creativiteit en innovatie kunnen bloeien en nieuwe out of the box ideeën kunnen ontstaan. In de uitwerking van de werkgroep Nieuwe onderwijsconcepten zijn diverse voorbeelden te vinden en zijn een vijftal belangrijke doelen c.q. behoeften voor het onderwijs geïdentificeerd die de kwaliteit ten goede zouden moeten komen: - het motiveren van studenten door meer verantwoordelijkheid (control + commitment) bij studenten leggen 16 LASI-Amsterdam: Learning Analytics Summer Institute, Amsterdam 5-6 juli LASI-global werd op het initiatief van SOLAR (Society for Learning Analytics Research) georganiseerd, naast op Stanford University tegelijkertijd nog op 9 locaties op de wereld Hiermee wordt GEEN fysieke ruimte bedoeld maar een mogelijkheid voor het uitwisselen van ideeën van docenten, het uitvoeren van pilot projecten en het faciliteren van de zichtbaarheid van de resultaten van de pilots voor andere docenten. 16

17 - meer critical thinking/uitdagingen oefenen - het leerproces stimuleren door (meer) interactie tussen studenten - het leerproces stimuleren door de studenten te activeren en uit te dagen - dieper leren met just in time/enough informatievoorziening Netwerken De informatie over de ontwikkelingen wordt gedeeld op het kennisplatform Starfish o.a. met de bedoeling om nieuwe netwerken rond een onderwerp te creëren. Verder wordt waar mogelijk een connectie met de bestaande UvA focusgroepen en SIG s bij SURF gezocht. Docentprofessionalisering Een keer per jaar wordt bij de FNWI een bijeenkomst in de omvang van een dagdeel georganiseerd met de titel Onderwijslab, al dan niet rond een specifiek onderwerp. De bijeenkomst zal een hands-on karakter hebben waar nieuwe concepten groepsgewijs worden besproken en oplossingen voor eigentijds onderwijs met ICT worden beproefd om ter plekke tot een proof of concept te komen. Hierdoor kunnen er nieuwe ideeën voor pilots tot stand komen. Evalueren en bewaken van kwaliteit De effecten van nieuwe concepten op de kwaliteit van het leerproces worden gemeten binnen de pilotprojecten en in het kader van de onderwijsexperimenten. Creëren van de mogelijkheden voor het opzetten van onderwijsexperimenten en het voorzien in technische randvoorwaarden In de afgelopen tijd is het voorgekomen dat een idee met behulp van een subsidiegever buiten de faculteit gerealiseerd kon worden (UvA ICTO fonds, SURF, ICAB, zie appendix). Er zijn goede ervaringen met het ontwikkelen van software in samenwerking met FNWI-studieonderdelen en individuele studenten bekend, bijvoorbeeld de ontwikkeling van de applicatie voor het project Tentamenlade dat door eerstejaarsstudenten van het vak Webprogrammeren en Databases was ontwikkeld. 18 Ook samenwerken met onderzoeksgroepen is goed denkbaar. De financiering was nu alleen mogelijk als een goed idee van een docent toevallig matchte met de voorwaarden van een tender en vervolgens de subsidie werd binnengehaald. Vele goede ideeën zijn echter op deze manier niet te realiseren. Om het Onderwijslab tot een succes te maken vragen we aan de faculteit om het volgende mogelijk te maken: 1. Onderwijsinnovatieprojecten met ICT binnen de faculteit ook zonder externe subsidie te kunnen starten door een budget te reserveren (zie het voorstel in Financieel plan), zodat docenten en/of docententeams een innovatieproject met ICT bij de faculteit kunnen aanvragen. Hiervoor wordt een projectvoorstel ingediend. De Werkgroep Onderwijslab zal twee keer per jaar door de docenten of docententeams ingediende voorstellen 19 verzamelen en volgens de vaste criteria beoordelen. Het werk van de docent aan het project valt in het kader van het cursus/curriculumontwerp. Voor ondersteuning worden in principe student-assistenten ingezet. Daarnaast kan van een deel van de subsidie materiaal aangeschaft worden indien dit nodig is voor het project-experiment (denk aan b.v. zoiets als smartpennen of bepaalde software). De student-assistenten worden aangestuurd door de docent-projectleider. 2. Concours voor studenten voor de beste onderwijsapp Een keer per jaar een concours organiseren waar studenten mee kunnen dingen voor de beste onderwijsapp. De inzendingen worden beoordeeld door een jury. De eerste prijs houdt in behalve een kleine financiële beloning bijvoorbeeld in de maand oktober en in de maand maart 17

18 ook het (experimenteel) beschikbaar stellen van de app (in principe op de IVO-server) voor docenten/opleidingen. Daarnaast worden nog twee aanmoedigingsprijzen gegeven voor de tweede en de derde plaats met een bericht op de ICTO-FNWI blog. Valorisatie De potentie is gelegen in de herbruikbare tools en methodes als proof of concept en het publiceren van resultaten van de onderwijsexperimenten (toegepast evidence based onderwijskundig onderzoek). Good practices worden gepubliceerd op Starfish en het nieuws en actualiteiten op de ICTO-FNWI blog en in de FNWI nieuwsbrief en de UvA ICTO nieuwsbrief. 5. Financieel plan ICTO-FNWI heeft in afgelopen twee jaar met uitzondering van een klein project over toetsen bij een biomedisch vak alle projecten met behulp van externe subsidies uitgevoerd (zie appendix). Het meedingen naar externe subsidies wordt in de periode van het Meerjarenplan volgens dezelfde methodes voortgezet o.a. omdat het samenwerken met anderen in dit veld extreem belangrijk is voor de ontwikkelingen. Door de afhankelijkheid van derde partijen én het beperkt aantal subsidiegevers is de omvang van externe subsidies allerminst duidelijk. Wij zijn van mening dat de FNWI een duurzaam ICT- en onderwijsinnovatieprogramma nodig heeft met een financiële constructie die niet alleen van externe subsidiegevers afhankelijk is maar waar extern gesubsidieerde projecten de onderwijsinnovatieprojecten met ICT van de faculteit verrijken, versterken en verbinden met andere inspanningen voor de onderwijskwaliteit, en andere partners (faculteiten, instellingen) in dit veld. Om de doelen in het kader van de thema s van dit Meerjarenplan te kunnen bereiken zal een bijdrage door de individuele FNWI docenten en/of docententeams geleverd worden in het kader van hun cursus of curriculumontwerp. Dat is in de afgelopen twee jaar de praktijk geweest. Daarnaast is extra ondersteuning voor deze docenten nodig. Dit kan gerealiseerd worden door student-assistenten. Bij een aantal activiteiten zullen materiële kosten ontstaan waarvoor een budget nodig is. Voor het realiseren van dit Meerjarenplan en het ondersteunen van onderwijsinnovatieprojecten met ICT vragen wij het volgende: - Zichtbare inzet van de staf de bijdrage van de individuele FNWI-docenten of docententeams aan innovatie van onderwijs met ICT is op dit moment niet zichtbaar in hun taakstelling. Ons voorstel is om hun inspanningen voor de innovatie/vernieuwing met ICT in het kader van hun cursus/curriculumontwerptaken ten behoeve van hun vakken en opleidingen zichtbaar te maken in het DVM-model. Dat geldt ook voor lidmaatschap in ICTO-FNWI werkgroepen en in het ICTO- FNWI MT. - Een ICTO-FNWI-coördinator die als een structurele taak op jaarbasis alle activiteiten binnen ICTO-FNWI coördineert. - Het structureel op jaarbasis aanstellen van drie student-assistenten in de totale omvang van 2.5 dagen/week voor het ondersteunen van de drie pijlers (A-L-T) in de periode van het Meerjarenplan. De assistenten worden aangestuurd door de werkgroepen van de pijlers met dagelijkse leiding door de ICTO-FNWI-coördinator. - Het reserveren van een bedrag van minimaal euro per jaar voor de ICTO innovatieprojecten binnen het Onderwijslab. Voor de beoordeling van de projectvoorstellen wordt een beoordeling en selectieprocedure opgezet. Het gereserveerde bedrag wordt alleen gebruikt als de inzendingen aan de gestelde kwaliteitseisen voldoen. De subsidierijpe voorstellen worden door het ICTO-FNWI MT aangedragen bij het OWIDO voor honorering. - Het reserveren van een bedrag van euro per jaar voor het Concours De Beste OnderwijsApp waar FNWI studenten aan kunnen meedoen. Hoofdprijs 800 euro. - Het reserveren van een budget van euro per jaar voor ICTO-FNWI MT voor het organiseren van activiteiten van ICTO-FNWI 18

19 o minimaal vier bijeenkomsten voor docentprofessionalisering (één per thema), euro/jaar o bijeenkomsten van docentengroep over evidence based onderzoek, euro/jaar o informatievoorziening en het onderhoud van het kennisplatform Starfish, euro/jaar o het beheer van de innovatieserver IVO, euro/jaar o kleine incidentele uitgaven, euro/jaar. 6. Appendix ICT en onderwijsinnovatieprojecten bij de FNWI sinds 2011, status september 2013 In Schema 3 worden de ICT- en onderwijsinnovatieprojecten sinds 2011 gepresenteerd. Sommige projecten zijn al afgerond, andere lopen nog. Er is veel verband tussen deze projecten. Alle drie de pijlers die in het Meerjarenplan zijn vastgelegd, zijn in de topics van deze projecten duidelijk terug te vinden. Bij een deel van de projecten (Schema 3) gaat het om een directe continuering en volgen ze elkaar als een opschaling of als een verdieping. Schema 3: ICT en onderwijsinnovatieprojecten bij de FNWI sinds 2011, status september De projecten aangegeven met een vinkje zijn afgerond. De projecten zijn mogelijk gemaakt door drie subsidiegevers: het UvA ICTO fonds, SURF en ICAB (InnovatieCentra Academisch Bètaonderwijs). Bij een deel van deze projecten heeft de FNWI met partners/andere instellingen samengewerkt. De meeste ICT en onderwijsinnovatieprojecten hebben een begroting met een verplichte eigen bijdrage (matching). Bij alle projecten was/is de matching gerealiseerd in natura met de werkzaamheden van de do- 19