Concept Uitvoeringsprogramma Fiets Holland Rijnland

Transcriptie

1 Concept Uitvoeringsprogramma Fiets Holland Rijnland Maximaal faciliteren van woon-werk verkeer per fiets Concept 1 versie PHO 21 juni 2013 Pagina 1 van 10

2 1. Aanleiding en ambitie 1.1 Aanleiding In februari 2012 heeft het Dagelijks Bestuur van Holland Rijnland, het Uitvoeringsprogramma van het Regionaal Verkeer en Vervoersplan (UP RVVP) vastgesteld. Uitgangspunt daarin is een optimaal verkeers- en vervoersysteem, waarbij ook het milieu zo min mogelijk wordt belast. Dat betekent onder meer dat de meest duurzame vervoerwijzen, zoals fiets en openbaar vervoer, extra worden gestimuleerd. De wens in het UP RVVP is om een duidelijke koers te varen in regionaal fietsbeleid. Daarbij is de trend dat ook voor woon-werk over steeds langere afstanden wordt gefietst en een regionale afstemming belangrijker wordt. Dit Uitvoeringsprogramma Fiets geeft hieraan vorm, door gericht in te zetten op de fiets als woon-werk verkeer, daar de BDU middelen voor fietsprojecten sterker aan te verbinden, en daarnaast op zoek te gaan naar andere manieren van financiering. Daarnaast werkt Provincie Zuid-Holland aan haar eigen volgende Uitvoeringsprogramma Fiets, waarin zij gaat inzetten op woonwerkverbindingen en zware fietsverbindingen die gemeentegrenzen overstijgen. De gemeenten in Holland Rijnland kunnen hier straks hun eigen regionale wensen tegenover zetten, met goed onderbouwde projecten. 1.2 Timing De fiets heeft wind mee. Steeds meer grote steden in binnen- en buitenland zetten sterk in op de fiets als woon-werk verkeer. De fietser krijgt er meer ruimte in het verkeer en concepten als OV-fiets krijgen navolging in het buitenland. Goed kunnen fietsen staat steeds meer gelijk aan (woon-)kwaliteit. Nederland blijft graag koploper in fietskwaliteit en zowel vanuit provincie als het Rijk is er, ondanks of dankzij de dalende inkomsten, aandacht voor de fiets. Aanleg is immers weinig kostbaar in vergelijking tot autowegen. De provincie Zuid-Holland zet stevig in op fietspaden. Het Rijk zet in op snelfietsroutes, welke aantoonbaar succesvol blijken te zijn. De nieuwe snelfietsroute Leiden Den Haag is hiervan een voorbeeld. Uit tellingen blijkt dat het aantal fietsers tussen Voorschoten en Leiden met 25% is toegenomen en het aantal fietsers tussen Den Haag en Wassenaar zelfs met 30%. De elektrische fiets, waarmee door middel van trapondersteuning de snelheid hoger ligt, maakt langere afstanden mogelijk. De verkoop neemt zeer sterk toe, het grijze imago ervan neemt af. Daarnaast zien we steeds meer onderzoek naar de rol van woonwerk fietsen op overgewicht, hart- en vaatziekten en depressie. De verhoogde levensverwachting van iemand die naar het werk fietst is onlangs berekend op 3-14 maanden. Ook ziekteverzuim neemt af, gemiddeld één dag per jaar. Fietsgebruik heeft daarnaast een direct effect op spitsbezetting op de weg. De totale MKBA is verrassend positief; investeren in fietsinfrastructuur rendeert veel beter dan algemeen wordt aangenomen. Concept 1 versie PHO 21 juni 2013 Pagina 2 van 10

3 1.3 Ambitie en doel In het streven naar de fiets als vervoermiddel, liggen de grootste kansen in het woon-werk verkeer. Waar de fiets voorheen vooral als recreatiethema naar voren kwam, schuift dit in dit uitvoeringsprogramma meer naar de achtergrond. De doelstelling `optimaal faciliteren van woon-werk verkeer per fiets is leidend. Om mensen de fiets op te krijgen moeten allereerst de routes zo snel mogelijk zijn. Zo weinig mogelijk omwegen en oponthoud. Daarbij moet de fietsroute veilig en aantrekkelijk genoeg zijn om zonder zorgen op te kunnen fietsen, en met aantrekkelijke overstap op OV-haltes. Langere doorgaande fietsroutes, vaak over gemeentegrenzen heen, moeten woon- en werkconcentraties optimaal verbinden. Enkele doorgaande routes met hoge fietsintensiteit worden snelfietsroutes, zoals er nu al liggen tussen Leiden en Den Haag en Leiden en Katwijk (in voorbereiding). Hierbij wordt aangesloten bij de onlangs verschenen landelijke richtlijnen voor snelfietsroutes. Om deze ambitie te kunnen realiseren, is het belangrijk om fietsprojecten en hun bijdrage aan deze ambitie goed in beeld te hebben, en dichter bij uitvoering te brengen. Dit uitvoeringsprogramma selecteert het `regionaal woon-werk verkeer`, selecteert potentiële snelfietsroutes. Het maken van een verschil in de uitvoering begint bij de instrumenten die de regio heeft; een betere onderbouwing en afweging van fietsprojecten die voor BDU-financiering worden aangedragen. Holland Rijnland zoekt daarbij graag naar andere instrumenten en financieringsmogelijkheden. Concept 1 versie PHO 21 juni 2013 Pagina 3 van 10

4 2. Werkwijze In het optimaal faciliteren van woon-werk verkeer ligt de eerste focus op snelheid. Daarom is een woon-werk netwerk opgesteld met de kortste routes tussen grote woon- en werkconcentraties in de regio. Dit netwerk is leidend in projectaanvragen. Daarbij worden oude lijsten met fietsprojecten geactualiseerd, en worden verkenningen uitgevoerd naar potentiële snelfietsroutes. Bij elkaar levert dit drie concrete producten op: - Een actuele en kleinere projectenlijst, met betere onderbouwing. - Een afwegingskader, dat verschillende typen fietsroutes classificeert. - Een overzicht van kansrijke snelfietsroutes op basis van gebruiksintensiteit 2.1 Prioritering fietsprojecten voor cofinanciering BDU en provinciale middelen Dit Uitvoeringsprogramma classificeert fietsprojecten die worden aangedragen voor BDU financiering, in drie verschillende typen, die onderling een rangvolgorde kennen. De onderbouwing hiervoor komt voort uit de ambitie: zo snel mogelijk kunnen fietsen, om allereerst de transitie van auto naar fiets in het woon-werk verkeer te stimuleren. De volgorde is dan: 1. woon-werk fietsnetwerk (ontbrekende schakels en zwakke schakels) 2. school-thuis - buiten woon-werk fietsnetwerk 3. recreatief / overig - buiten woon-werk fietsnetwerk Waarom deze keuze? Recreatieve fietsroutes zijn van groot belang voor de beleving van het groen, het landschap en daarmee het prettig wonen in een gebied. Ze dragen echter niet zoveel bij aan de transitie van auto naar fiets. Ze krijgen in dit Uitvoeringsprogramma dan ook minder prioriteit. Wel kunnen deze routes in aanmerking komen voor cofinanciering van Groenprogramma`s van zowel provincie als Holland Rijnland. Ook schoolgaande kinderen maken veel gebruik van regionale fietsroutes. Wel zal de transitie van auto naar fiets hier aanzienlijk minder zijn. In dit Uitvoeringsprogramma wordt er vooralsnog vanuit gegaan dat schoolroutes grotendeels samenvallen met woon-werkroutes. Overlap tussen woon-werk en recreatief gebruik of schoolgebruik kan een sterke argumentatie maken. Er wordt geen complete rangorde gemaakt, maar er ontstaan drie categorieën; woon-werk, school-thuis en recreatief / overig. Concept 1 versie PHO 21 juni 2013 Pagina 4 van 10

5 Daarnaast kan extra onderbouwing een project zwaarder maken. Hiervoor is ruimte in de toelichting van de projecten. Bijvoorbeeld ligging op een snelfietsroute, ontsluiting van HOV, combinaties van woon-werk met school- of recreatief gebruik, of een verder stadium in planvorming of financiering kan extra onderbouwing voor een project zijn. De Brede Doel Uitkering (BDU), die via Holland Rijnland bij de Provincie wordt aangevraagd voor Verkeer- en Vervoersprojecten, wordt mede besteed aan fietsprojecten. Voor de fietsprojecten gaat Holland Rijnland deze, in ieder geval voor woon-werk, beter onderbouwd aandragen. De prioritering in dit Uitvoeringsprogramma geldt voor BDU-projecten om deze effectiever op de fiets als woon-werk verkeer in te zetten. Daarbij wordt het regionale karakter van BDU-bijdragen hiermee gerichter uitgevoerd. Door het woon-werknetwerk heeft elk project aantoonbaar een bovenlokale functie. Bewust is gekozen voor een prioritering, en niet voor een exclusieve selectie van projecten op het woon-werk netwerk. Dit om nog enige ruimte te laten voor projecten die een groot belang hebben, maar niet op het woon-werk netwerk liggen. De prioritering in dit Uitvoeringsprogramma geldt voor zowel BDU als voor financiering vanuit het Uitvoeringsprogramma Fiets van de provincie. Met het verschil dat Holland Rijnland zelf niet over het Uitvoeringsprogramma van de provincie gaat, en hiervoor dus meer een adviserende rol heeft. Wel sluiten we grotendeels aan bij de methodiek die de provincie hierin gebruikt. Deze is nog niet helemaal duidelijk. Wel is duidelijk dat de provincie gaat inzetten op de zwaardere verbindingen en meer onderbouwing verwacht per project, om deze meer objectief te kunnen vergelijken. 2.2 Beleidskader Diverse gemeenten in Holland Rijnland werken momenteel aan een nieuwe uitvoeringsprogramma`s voor de fiets. Onder andere Leiden, Katwijk en Alphen aan den Rijn werken aan verbetering van hun fietsroutes, waarbij het accent ligt op de langere lijnen naar omliggende gemeenten. Voor Holland Rijnland is de visie om in te zetten op de fiets als woon-werkverkeer niet nieuw. Wel passen we haar iets aan. Om het fietsgebruik te stimuleren waren in het RVVP al in 2008 de volgende doelstellingen gesteld: - Vervolmaken regionaal fietsnetwerk; - Optimalisatie fietsnetwerk met name voor afstanden kleiner dan 7,5 km; - Verbeteren overstap openbaar vervoer fiets; - Hogere substitutie van autoverkeer naar de fiets. In dit Uitvoeringsprogramma Fiets, rekken we de afstand voor optimalisatie van het regionaal fietsnetwerk op naar 15 km, omdat steeds grotere afstanden gefietst worden, mede door populariteit van de elektrische fiets. 15 kilometer duurt, vooral met trapondersteuning en weinig oponthoud, minder dan een uur. Daarom is het de ambitie om ook op deze afstanden de fiets te Concept 1 versie PHO 21 juni 2013 Pagina 5 van 10

6 stimuleren. De onderlinge afstanden tussen de grotere kernen in en net buiten de regio liggen vaak tussen de 7,5 en de 15 kilometer. Dit maakt de regio een logisch schaalniveau om doorgaande fietsroutes als beleidsdoel te versterken. In het Uitvoeringsprogramma Regionaal Verkeer- en Vervoersplan (UP RVVP) waren als projectbladen opgesteld voor de fiets: F1 Gemeentelijke fietsprojectenlijst F2 Regionale fietsprojectenlijst F3 Fietssnelwegen tussen Leiden en Den Haag F4 Fietsbereikbaarheidsplan OV F5 Regionale fietsvisie Deze projecten vervallen als zodanig maar de thema s krijgen een plaats in dit Uitvoeringsprogramma Fiets. Het idee voor een Fietsvisie is vervangen door dit Uitvoeringsprogramma. Nieuwe visievorming zit er niet in, wel een uitwerking van bestaande regionale visie op de fiets. Provincie Zuid Holland Zuid-Holland geeft in haar nieuwe hoofdlijnenakkoord Zuid-Holland verbindt en geeft Ruimte aan flink te investeren in de aanleg van fietspaden. Daarbij ligt het accent op bovenlokale verbindingen zoals snelfietsroutes voor woon-werkverkeer of schoolroutes en verbindingen tussen het stedelijk en landelijk gebied. Provincie Zuid-Holland. Zij heeft aangegeven de keuzes in haar Uitvoeringsprogramma per 2016 te maken op basis van een objectief afwegingskader. Met dit afwegingskader wil zij aanvragen voor co- financiering van fietsprojecten helderder toetsen op effect en bovengemeentelijk belang. In haar keuzes geeft zij aan zij meer te gaan inzetten op woon-werkverbindingen en zware fietsverbindingen die gemeentegrenzen overstijgen. Rijk en buurregio's Rijk, provincie en diverse gemeenten in de regio zetten steeds sterker in op de fiets als woon-werkverkeer. Op 27 november 2012 ondertekende het ministerie van IenM samen met RAI vereniging, BOVAG, ANWB, Fietsersbond en Natuur & Milieu de Green Deal Fiets. Het doel van de Green Deal Fiets in het woon-werkverkeer is om in 10 jaar het aandeel van de fiets in het woon-werkverkeer te vergroten van 25% naar 30%. Om deze groei te stimuleren, wordt onder meer ingezet op de uitbreiding van snelfietsroutes, stimulering van Park en Bike, ondersteuning van bedrijven die het fietsen naar het werk willen introduceren (bijvoorbeeld in leasecontracten) en pilots gebaseerd op bewonersinitiatieven. Het Rijk en het CROW (Het nationale kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte) werken samen aan een standaard voor kwaliteitseisen voor snelfietspaden. Deze eisen bestaan uit onder andere bredere fietspaden. Holland Rijnland is met dit Uitvoeringsprogramma snel aangehaakt op de methodiek en mogelijke financiering vanuit het Rijk op nieuwe snelfietsroutes. Het Fietsberaad werkt aan een quick-scanmethode voor utilitaire fietsprojecten, die ingaat op bijvoorbeeld tijdswinst en de omrijfactor. Diverse provincies, waaronder Zuid-Holland, hebben al aangegeven deze toe te gaan passen. Hieruit blijkt ook de Concept 1 versie PHO 21 juni 2013 Pagina 6 van 10

7 noodzaak goed aan te sluiten bij het afwegingskader van de provincie Zuid-Holland. Verdere expertise op fietskwaliteit, zowel op normering als op lokale probleeminventarisatie, ligt bij de Fietsersbond. Zij zijn ook betrokken bij dit regionaal Uitvoeringsprogramma. Ook Stadsregio Amsterdam is betrokken, aansluitingen zijn geborgd en systematiek komt overeen. 2.3 Projectenlijst De projectenlijst voor dit Uitvoeringsprogramma wordt opnieuw opgesteld. Projecten uit oude lijsten worden niet automatisch overgenomen. Elke gemeente heeft opnieuw gekeken naar wat voor haar nog belangrijke fietsprojecten zijn en voegen deze in de regionale lijst. Enerzijds is de projectenlijst een weergave van alle ontbrekende en zwakke schakels, anderzijds moet er uit blijken waar de prioriteiten liggen voor een gemeente, of gemeenten, en waar wellicht cofinanciering van gemeenten te verwachten valt. De onderbouwing van de projecten, en met name het stuk planvorming daarin, laat zien hoe ver een project voor een gemeente al in de prioritering ligt. Als projecten al met zekerheid worden uitgevoerd staan ze niet meer op de projectenlijst. Lijst A, B en C; woon-werk, school-thuis en recreatief / overig Projecten op lijst A liggen op het woon-werk netwerk en verbinden daarmee grotere kernen. Lijst A wordt vastgesteld met de eerste versie van dit Uitvoeringsprogramma in september Lijst B en C worden in 2014 pas verder uitgewerkt. Lijst A, B en C worden jaarlijks bijgewerkt. Het is een dynamische lijst waarop jaarlijks kan worden gewijzigd. Wanneer zich snel onverwachte kansen voordoen kan, met goede onderbouwing van een nieuw project, de portefeuillehouder gemandateerd worden om direct een project toe te voegen. Deze flexibiliteit is belangrijk omdat; - Een nieuwe ruimtelijke realiteit direct om een aanpassing in het netwerk kan vragen. - Meteen moet kunnen worden ingespeeld op kansen in efficiënte (werk met werk). - Fietsers zoveel keuzemomenten kennen dat verkeersgedragingen snel kunnen wijzigen en onvoorspelbaar zijn. 2.4 Woon-werk Fietsnetwerk - regionaal belang Het woon-werk netwerk is gebaseerd op de meest logische en snelste verbindingen tussen kernen in de regio vanaf ca inwoners, met een maximum van zo n 15 kilometer. Hier bevinden zich de grootste woon- en werkconcentraties, en dit sluit aan op vergelijkbare woon-werknetwerken van buurregio s. Dit netwerk is samengesteld in samenwerking met alle gemeenten. Het is Concept 1 versie PHO 21 juni 2013 Pagina 7 van 10

8 bewust niet gebaseerd op fietsintensiteiten. Mocht er een regionale verbinding met hoge intensiteit niet op dit netwerk liggen, kan dit netwerk daarop worden aangepast. Dit wordt jaarlijks herzien. Zie bijlage 1 voor kaartbeeld van het woon-werk netwerk. De projecten op het netwerk zijn: - ontbrekende schakels : verbindingen die gewenst zijn maar er nog niet liggen. - zwakke schakels : bestaande verbindingen met slechte fietssituatie. Ontbrekende schakels verkorten een route tussen twee grotere kernen op het woon-werknetwerk. Zwakke schakels kunnen bijvoorbeeld zijn: smalle fietspaden, onveilige kruisingen, maar ook slecht afgestelde stoplichten kunnen een zwakke schakel zijn. 2.5 Snelfietsroutes Sommige fietscorridors worden zo druk bereden, of hebben zoveel fietspotentieel, dat fietssnelwegkwaliteit hierop extra substitutie van auto naar fiets kan genereren. Dit sluit aan bij de aandacht, en wellicht subsidiemogelijkheden, die Rijk en Provincie voor fietssnelwegen aan de dag leggen. Deze corridors, onderbouwd door provinciaal onderzoek naar fietsintensiteit, krijgen de hoogste prioriteit. Hierop wordt gestreefd naar fietssnelwegkwaliteit, zoals bepaald door het CROW. Provincie Zuid-Holland heeft, samen met enkele regiogemeenten, een theoretische methode uitgewerkt om fietspotentie te berekenen en heeft samen met gemeenten aan tellingen gewerkt om deze theorie aan te vullen met werkelijk gemeten fietsbewegingen. Dit levert de volgende corridors op met een hoge fietspotentie (op grote delen meer dan 1500 passanten / dag). Zie bijlage 2 t/m 5 voor onderbouwing van de potentiële snelfietsroutes en weergave op kaart. - Leiden Katwijk - Leiden Oegstgeest - Rijnsburg - Katwijk Noordwijk - Voorschoten Leiden Lammenschans Leiderdorp - Leiden Warmond Sassenheim Lisse Hillegom (plus aantakkingen Haarlemmermeer) - Leiden Voorhout Noordwijk - Leiden Zoeterwoude Zoetermeer Om de fietspotentie en routes beter aan te kunnen geven, wordt deze corridors de komende maanden nauwkeuriger uitgewerkt. Concept 1 versie PHO 21 juni 2013 Pagina 8 van 10

9 Dit doen we onder andere met aanvullende tellingen op de volgende trajecten: Oegstgeest Rijnsburg Katwijk Noordwijk Voorhout Noordwijk Warmond Hillegom Zoeterwoude Zoetermeer 2.6 Onderbouwing projecten woon-werk Om de woon-werk fietsprojecten goed te kunnen vergelijken, moeten deze goed zijn onderbouwd in de projectenlijst. Hierbij moet antwoord worden gegeven op de volgende vragen: - waarom (wat verbind je met wat) - waar (waar precies, met kaart) - planvorming (zie tabel 1) - samenhang met andere projecten (bijvoorbeeld auto, OV, woningen) - opmerkingen Dit betekent per project een klein overzicht (kort projectblad) met deze gegevens. De planvorming is gebaseerd op de aspecten ontwerp, budget en commitment. Elke criterium kent vier scores; de scores bepalen in welke fase het betreffende project zich bevindt. Hiermee wordt duidelijk wat er bij een project nog ontbreekt om over te gaan naar de volgende fase. Tabel 1 geeft een verklaring. Ontwerp Budget Initiatief Verkenning Planvorming Realisatie Niet Schetsontwerp Voorlopig Definitief beschikbaar beschikbaar ontwerp ontwerp beschikbaar beschikbaar Niet beschikbaar Zicht op budget Concreet budget Dekkend budget Commitment Geen commitment Commitment problemen & ambities Commitment oplossing Tabel 1: Toelichting op planvorming Commitment taken + rollen Concept 1 versie PHO 21 juni 2013 Pagina 9 van 10

10 Het volgende schema dient als voorbeeld: Initiatief Verkenning Planvorming Realisatie Ontwerp X Budget X Commitment X De onderbouwing van elk project is belangrijk in de prioritering. In de opmerkingen is ruimte voor alle extra argumentatie die relevant wordt gevonden. Uiteraard kan een route meerdere doelen dienen, wat de argumentatie versterkt. 2.7 Monitoring en Evaluatie Jaarlijks wordt de projectenlijst bijgewerkt, en deze blijft input voor de aanvraag van fietsprojecten voor de BDU. Mede met de ontwikkeling van de planvorming kan voortgang worden gemonitord. 2.8 Uitbreiding Uitvoeringsprogramma Dit Uitvoeringsprogramma Fiets is een dynamisch document. Na vaststelling van Uitvoeringsprogramma met projectenlijst in 2013 zal dit groeien, en zal de prioritering in school-thuis en recreatief verder worden uitgewerkt. Een aangepaste versie wordt dan vastgesteld in Hierin komt aan bod: -Verdere verkenning snelfietsroutes Onder andere door verdere tellingen -School-thuis routes, veiligheidscriteria. Bijvoorbeeld op basis van black spots, school-thuis routes of breedtes van fietspaden en vrijliggende fietspaden -Fietsvoorzieningen bij HOV-haltes Met name stallingen, en prognoses voor benodigde stallingen, eerst rond NS-stations, daarna voor het HOV-net. -Relatie met recreatieve routes Er wordt gekeken naar nut en noodzaak van een apart recreatief netwerk. Hierin zou het fietsknooppuntennetwerk een rol kunnen spelen. Ligging op het fietsknooppuntennetwerk biedt bijvoorbeeld extra kansen voor uitvoering omdat dit een voorwaarde vormt voor het label `stad-land verbinding`waarvoor ook cofinanciering beschikbaar is. Concept 1 versie PHO 21 juni 2013 Pagina 10 van 10