Raadsnotitie. 1. Samenvatting. 2. Inleiding. 3. Informatie. 3.1 Aanleiding, achtergrond. Agenda nr. 5d

Transcriptie

1 Raadsnotitie Agenda nr. 5d Onderwerp: Informatieve notitie betreffende liquiditeitsbegroting en treasuryactiviteiten. Soort: Informatieve notitie Opsteller: J.H.M. Sonnemans Portefeuillehouder: L.J.M. van de Moosdijk Zaaknummer: SOM/2016/ Documentnummer: SOM/2016/ Datum: 2 maart Samenvatting In deze notitie wordt inzicht gegeven in de ontwikkeling van de liquiditeitspositie voor de komende vier jaren. Hiertoe is een meerjaren liquiditeitsbegroting opgesteld. Deze is in de bijlage opgenomen. Omdat er sprake is van een significant structureel financieringsoverschot wordt nader ingegaan op de aanwendingsmogelijkheden hiervan. Dit laatste omdat in toenemende mate allerlei initiatieven worden ontwikkeld waarbij het overschot aan liquide middelen een centrale rol vervult. 2. Inleiding De gemeente Someren had in oorsprong een beleggingsportefeuille bestaande uit obligatieleningen van in totaal 17,5 miljoen. De jaarlijkse opbrengsten (ongeveer 7 ton) vormden gedurende langere tijd voor aanzienlijke structurele inkomsten in de gemeentebegroting. In de voorwaarden van deze obligatieleningen van banken is destijds een optie tot vroegtijdige aflossing bedongen. Door de gedaalde marktrente is het aantrekkelijk voor deze banken om deze optie te lichten. Van deze optie is veelvuldig gebruik gemaakt. Het aantal uitstaande leningen is hierdoor sterk gereduceerd (momenteel nog 3 mln.). De vrijgevallen leningen kunnen niet opnieuw worden belegd maar moeten in het kader van het schatkistbankieren verplicht bij het Rijk worden gestald. De rente die hierbij wordt vergoed is gebaseerd op de rente die het Rijk moet betalen bij het afsluiten van nieuwe leningen. Deze rente is momenteel nagenoeg nihil. De structurele rente-inkomsten zijn hierdoor tot bijna tot 0 gereduceerd. In de begroting hebben we middels bezuinigingsmaatregelen het wegvallen van deze rente-inkomsten weten te compenseren. 3. Informatie 3.1 Aanleiding, achtergrond Gelet op deze ontwikkelingen resteren een drietal opties die in deze notitie nader worden toegelicht t.w.

2 A. Geld teruggeven aan burgers; B. Genoegen nemen met een lagere rente; C. Andere mogelijkheden nagaan om opbrengsten te optimaliseren.pport, de gebeurtenis of de stand van zaken kort samen. Dat kan de lezer veel leestijd besparen. Is er sprake van een onderzoeksrapport? Vat 3.2 Relatie met eerder gestelde kaders en wetgeving De gemeente voert, gelet op haar publiekrechtelijke taak om maatschappelijk kapitaal te beheren, een risicomijdend treasurybeleid. Binnen dit risicomijdend beleid stelt de gemeente zich ten doel een zo hoog mogelijk rendement over het belegd vermogen en/of zo laag mogelijke kosten over leningen te realiseren, binnen duidelijk geformuleerde randvoorwaarden ter beperking van risico s. 4. Probleemstelling (huidige situatie) Zoals eerder aangegeven zal er een keuze moeten worden gemaakt uit de volgende 3 opties of combinaties daarvan: A. Geld teruggeven aan burgers; B. Genoegen nemen met een lagere rente; C. Andere mogelijkheden nagaan om opbrengsten te optimaliseren. Ad A Geld teruggeven aan de burgers Eén van de denkbeelden die is ontstaan is dat we het overtollige geld net zo goed aan de burgers kunnen teruggegeven. Vanuit exploitatie oogpunt zijn de gevolgen hiervan niet groot. De renteinkomsten vormen door de extreem lage rentepercentages maar een beperkt deel van de inkomsten van de gemeente. Hierdoor zullen de nadelige gevolgen voor het begrotingssaldo beperkt zijn. De gevolgen voor onze financiële positie kunnen echter aanzienlijk zijn als het gaat om de vermogenspositie van onze gemeente. Afhankelijk van de hoogte van het bedrag dat we aan de burgers teruggeven zullen de reserves met eenzelfde bedrag afnemen. Hierdoor wordt onze financiële positie aangetast wat tot uitdrukking komt in een lager bedrag aan eigen vermogen. Bij de verdere uitwerking van dit alternatief wordt hier nader op ingegaan. In dit kader is het dan ook van belang de noodzakelijke omvang van het vermogen in beeld te hebben. In de begroting 2016 hebben we aangegeven dat we minimaal ,- aan weerstandsvermogen moeten hebben om aan het gestelde criterium van voldoende te kunnen voldoen. De beschikbare weerstandscapaciteit van onze gemeente is berekend op een bedrag van ,-- (afgerond). Dit betekent dat een bedrag van ,- in aanmerking zou komen voor teruggave aan de burgers. Er is dus geenszins sprake van een substantieel surplus aan eigen vermogen. B. Genoegen nemen met een lagere rente Deze optie komt erop neer dat alles blijft zoals het nu is. In de praktijk betekent dit dat we genoegen nemen met de situatie dat we geen of nauwelijks rente ontvangen. C. Andere mogelijkheden nagaan om opbrengsten te optimaliseren Binnen de wettelijke kaders bestaan er mogelijkheden om meer opbrengsten te kunnen genereren namelijk: 1. Onderling lenen tussen decentrale overheden; 2. Uitzettingen/verstrekken van gelden uit hoofde van de publieke taak; 3. Zelf investeren. 2/7

3 Ad C. 1 Onderling lenen tussen decentrale overheden Als alternatief voor het aanhouden van overtollige middelen in de schatkist kunnen decentrale overheden ervoor kiezen deze middelen in te zetten om onderling geldleningen te verstrekken (los van de publieke taak). Voor dergelijke onderlinge kredietverlening geldt wel de voorwaarde dat er geen (verticale) toezichtrelatie mag bestaan tussen de betrokken decentrale overheden. Dat betekent bijvoorbeeld dat een provincie niet mag uitlenen aan gemeenten en waterschappen in de eigen provincie (en omgekeerd), maar dat een gemeente wel leningen mag verstrekken aan andere gemeenten. Onlangs hebben we de BNG benaderd over de mogelijkheden. Zij opereren als tussenpersoon op de geldmarkt van decentrale overheden. In het kader van rendement moeten wij hier denken aan een rendement van maximaal 1% bruto bij een looptijd van 10 jaar. Bij een looptijd van 5 jaar moet worden gerekend op een rendement van 0,4 % bruto. Voordeel is dat de BNG een integrale oplossing kan bieden voor ons liquiditeitsoverschot. Ad C. 2 Uitzettingen uit hoofde van de publieke taak Bij deze categorie uitzettingen speelt het risico een prominente rol. In het algemeen kan worden gesteld dat de hoogte van het rendement samenhangt met de hoogte van het risico dat wordt gelopen. In het treasurystatuut van onze gemeente is voor wat betreft het risico o.a. het volgende opgenomen: 1. De gemeente mag leningen en garanties verstrekken indien het doel past binnen het gemeentelijk beleid, uit hoofde van de publieke taak, waarbij vooraf advies wordt ingewonnen over de financiële positie en de kredietwaardigheid van de betreffende partij; 2. De gemeente verstrekt uitsluitend leningen en garanties na goedkeuring door de gemeenteraad en wanneer er geen eigen waarborgfonds voor de betreffende categorie bestaat waarnaar doorverwezen kan worden; 3. Een garantie heeft de voorkeur boven een lening; 4. Bij het verstrekken van leningen uit hoofde van de publieke taak worden zoveel mogelijk zekerheden of garanties geëist. Deze optie is al deels geëffectueerd door het verstrekken van startersleningen. Momenteel hebben we als gemeente een bedrag van 0,5 mln uitstaan. Bij deze leningen ontvangen we de eerste drie jaar geen rente. Na deze periode ontvangen we momenteel een netto rendement van 2,9% (rente 3,4% -/- beheerskosten 0,5%). Hoeveel startersleningen we weg kunnen zetten is afhankelijk van de vraag. In de begroting 2016 wordt rekening gehouden met een bedrag van 1 mln. euro. Er kan extra worden ingezet op het verstrekken van duurzaamheidsleningen (energiebesparende maatregelen) en stimuleringsleningen. Bij deze laatste categorie valt te denken aan de kwaliteitsaspecten van de woon- en leefomgeving. De Stimuleringslening wordt ingezet voor o.a. particuliere woningverbetering, herstructurering, monumenten etc. Momenteel wordt ook onderzocht wat de mogelijkheden zijn om gelden te beleggen in het kader van het glasvezelproject buitengebied en het windmolenproject. Deze projecten bevinden zich nog in een verkennende fase waardoor nog geen concreet totaalbeeld van het financiële plaatje en de gelopen risico s voorhanden is. Ad 3 Zelf investeren De gemeente kan ook zelf investeren in grond en gebouwen. Hierbij kan worden gedacht aan investeringen die een drukkend effect hebben op de exploitatielasten. Binnen onze gemeente zijn er mogelijkheden om het eigen energieverbruik en daarmee ook de kosten verder terug te dringen. Het aanbrengen van zonnepanelen aan het gemeentehuis en de microhal behoren hiertoe tot de 3/7

4 mogelijkheden. Verder kan worden overgegaan tot het aanbrengen van ledverlichting in de gymzalen en de straatverlichting. Daarnaast doet de mogelijkheid zich voor om via stichting Mooiland een drietal sociale woningbouwcomplexen ( t Alfort, Dillerstraat en van Lieshoutstraat) te kopen voor een bedrag van 5,6 mln euro. Het aankoopbedrag is nog onderhandelbaar. 5. Doelstelling (gewenste situatie) Doelstelling is optimalisering van de financierings- en treasuryfunctie binnen de gestelde kaders. 6. Mogelijke oplossingen en effecten Optie A Geld teruggeven aan de burgers Uit de paragraaf treasury van de begroting blijkt dat er sprake is van een financieringsoverschot. In de Somerense situatie komt dit tot uitdrukking in het hoge aanwezige saldo aan liquiditeiten. Hieruit mag niet worden geconcludeerd dat dit geld vrij beschikbaar is. Om dit te kunnen beoordelen moet er namelijk een onderscheid worden gemaakt tussen financiering en financiële dekking. Bij investeringen moet aan beide aspecten worden voldaan. Financiering Bij financiering gaat het om de vraag hoe de gemeente aan zijn financiële middelen komt. Een investering kan bijvoorbeeld worden gefinancierd door een lening aan te trekken of door overtollige financiële middelen in te zetten in geval er sprake is van een financieringsoverschot. Financiële dekking Bij financiële dekking gaat het om de vraag hoe de gemeente aan middelen komt om de begroting sluitend te houden. Beiden aspecten zijn van belang als het gaat om het geld teruggeven aan de burgers. De financiering levert voor onze gemeente geen problemen op. We zitten immers met een financieringsoverschot. De financiële dekking ligt echter meer gecompliceerder. Als tot teruggave wordt besloten betekent dit wel dat de beschikbare incidentele ruimte voor toekomstige investeringen afneemt met het bedrag dat we aan de burgers terugbetalen. Om tot een verantwoord besluit te komen is het gebruikelijk dat deze plaatsvindt bij een integrale afweging van middelen. Deze afweging vindt plaats bij het vaststellen van de Kadernota. Hierbij kan de keuze worden gemaakt om niet benodigde middelen terug te geven aan de burgers. Het is echter van belang om inzicht te hebben in enerzijds de hoogte van de incidentele ruimte en de mogelijke toekomstige claims. Beschikbare incidentele ruimte In principe wordt de incidentele ruime bepaald door de stand van de algemene reserve vrij aanwendbaar. Deze bedraagt na uitvoering van het IP ruim 4 ton. De vraag is of de beschikbare incidentele ruimte voor de komende jaren voldoende zal zijn om nieuwe gewenste investeringen te kunnen dekken. Reden hiervoor is de onzekerheid over de hoogte van de te verwachten rekeningoverschotten. Deze worden bij het huidige financieel beleidskader ingezet voor 4/7

5 incidentele investeringen. Voor zover er al sprake is van rekeningoverschotten zullen deze tot een bedrag van ,- worden gestort in de reserve rehabilitatie licht belaste wegen De onzekerheden over de hoogte van de te verwachten rekeningoverschotten worden ingegeven door diverse factoren. Er bestaan voor het sociaal domein nog steeds veel onduidelijkheden (zowel op het gebied van de uitvoerings- en programmakosten als de rijksbijdragen). Verder zijn er nog een aantal andere ontwikkelingen die zich moeilijk financieel laten vertalen naar de toekomst. Er ontbreekt een betrouwbaar beeld van de toekomstige ontwikkeling van de woningmarkt voor de komende jaren en daarmee ook voor de gronduitgifte in de lopende bestemmingsplannen. Een langdurig stagnerende gronduitgifte heeft zijn weerslag op de gemeentelijke begroting (lagere bouwleges, lagere OZBopbrengsten, lagere doorberekening apparaatskosten aan grondexploitatie). Hoewel er op dit moment sprake is van enig herstel is het nog de vraag in hoeverre deze trend door zal zetten. Ook de hoogte van de algemene uitkering kan verder onder druk komen te staan als gevolg van de recente neerwaartse bijstellingen van de verwachte economische groei en internationale ontwikkelingen. Voor de hoogte van de algemene uitkering wordt uitgegaan van het principe samen de trap op en samen de trap af. Rijksuitgaven zijn daarmee gekoppeld aan de hoogte van de algemene uitkering. Neerwaartse bijstellingen van de economische groei hebben tot gevolg dat minder door het Rijk wordt uitgegeven. Internationale ontwikkelingen hebben geleid tot extra uitgaven voor de opvang van vluchtelingen. Ook bestaan er risico s dat opnieuw financiële steun moet worden verleend aan de zuidelijke landen in Europa. Beide uitgaven vormen een uitzondering op de regel Samen de trap op en samen de trap af en leiden niet tot een hogere algemene uitkering. Toekomstige claims De komende jaren staan er mogelijk diverse investeringen op de rol. De herziening van het bestemmingsplan buitengebied, de mogelijke aankoop van de Pauluskerk, mogelijke aanloopkosten van regionale samenwerking (als vervanger van de Peel 6.1 variant), hogere kosten van handhaving en de gemeentelijke bijdrage in de aanleg van glasvezel in het buitengebied zijn voorbeelden van mogelijke investeringen die (nog) niet in het huidig investeringsprogramma zijn opgenomen. Genoemde argumenten pleiten ervoor om zeer terughoudend te zijn als het gaat om het teruggeven van geld aan de burgers. Om deze reden kiezen we niet voor deze optie. Optie B Genoegen nemen met een lagere rente Eén van de doelstellingen die we in het kader van de treausury-functie geformuleerd hebben is het optimaliseren van de rente-inkomsten. Aangezien er binnen de huidige regelgeving mogelijkheden zijn om meer rente cq. inkomsten te kunnen genereren komt deze optie te vervallen. Optie C Uitzettingen uit hoofde van de publieke taak Binnen de wettelijke kaders bestaan er mogelijkheden om meer opbrengsten te kunnen genereren namelijk: 1. Onderling lenen tussen decentrale overheden; 2. Uitzettingen/verstrekken van gelden uit hoofde van de publieke taak; 3. Zelf investeren. 5/7

6 Onder 3.1 zijn deze alternatieven nader beschreven. Zoals aangegeven genieten de opties A en B niet onze voorkeur en resteren nog de mogelijkheden genoemd onder punt C. Momenteel worden deze alternatieven nader uitgewerkt. 7. Consequenties van de oplossingen 7.1 Financiële aspecten Op basis van de huidige rentetarieven op de financiële markt voor decentrale overheden kunnen de volgende inkomsten worden ingeboekt: Bij beleggingshorizon van 5 jaar (jaarlijks cumulerend met 5,5 mln tegen 0,4% rente ) Bij beleggingshorizon van 10 jaar (jaarlijks cumulerend met 5,5 mln tegen 1% rente) Vervolg Op basis van deze ontwikkelingen hebben we ervoor gekozen fasegewijs overtollige middelen te gaan herbeleggen en hier een termijn van drie jaar te hanteren. Deze fasering maakt het mogelijk om tussentijds in te spelen op mogelijke wijzigingen in de ontwikkeling van het liquiditeitensaldo. De grondverkopen vormen hierbij een onzekere factor. Gedurende deze periode zullen de overtollige gelden in tranches in de markt worden gezet (t.w. de markt voor decentrale overheden). Belegging zal plaatsvinden voor een periode van 5 tot 10 jaar. Jaarlijks zal een bedrag van 5 á 6 miljoen worden bestemd. Hierbij wordt er in beginsel van uitgaan dat gelden worden uitgeleend aan decentrale overheden tenzij wordt geopteerd voor andere herbeleggings- of aanwendmogelijkheden. Deze afweging vindt elk jaar opnieuw plaats. Deze optie heeft als voordeel dat we de komende jaren toch een substantieel bedrag aan rente kunnen inboeken. Door het ontstane financieringsoverschot in tranches in de markt te zetten kunnen we ook profiteren van mogelijke rentestijgingen in de toekomst. Daarnaast stelt deze optie ons in staat om de geschetste andere mogelijkheden nader uit te werken. Op dit moment bestaat nog onvoldoende inzicht in het financiële plaatje van deze mogelijkheden en kan evenmin een beeld worden gevormd van de risico s. Ook de vraag of er sprake is van een publieke taak zal bij het oordeel moeten worden betrokken. Om deze reden hebben we ervoor gekozen bij de eerste tranche te kiezen voor herbelegging middels het verstrekken van een lening via de markt voor decentrale overheden. Voor het verstrekken van deze geldlening zal een voorstel aan uw raad worden voorgelegd. Burgemeester en wethouders van Someren, de secretaris, de burgemeester, Drs. A.P.M. de Kok A.P.M. Veltman 6/7

7 Bijlagen: O NO Liquiditeitsbegroting X 7/7