Professionalisering en de thesis

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Professionalisering en de thesis"

Transcriptie

1 Professionalisering en de thesis Een reflectie op professionalisering van ervaringsdeskundigheid Sascha van Gijzel, Docent: Marc Hoitink

2 Hard/t voor de zaak Professionalisering van ervaringsdeskundigheid Deze paper schrijf ik in het kader van het vak Professionalisering en Beroepsontwikkeling (P&B) van de master Social Work. Met deze paper wil ik een bijdrage leveren aan de thesis die ik schrijf op basis van het onderzoek dat ik doe naar de lokale steunpunten LFB 1. Hier worden mensen met een licht verstandelijke beperking opgeleid tot ervaringsdeskundig belangenbehartiger. Binnen het vak P&B staat professionalisering centraal. Ik constateer dat er ook ten aanzien van ervaringsdeskundigheid sprake is van beroepsontwikkeling en professionalisering. Met name binnen de sectoren GGz en MO, heeft deze de afgelopen jaren een vlucht genomen, mede dankzij de herstelbeweging. Terwijl professionalisering van ervaringsdeskundigheid binnen de Verstandelijk Gehandicaptenzorg (VGz) nog echt in de kinderschoenen staat. Tegelijkertijd worden er ook vraagtekens gezet bij professionalisering van ervaringsdeskundigheid. De waarde van ervaringsdeskundigheid zit hem namelijk in het subjectieve element terwijl de kern van professionalisering, de verwetenschappelijking van het professioneel handelen is. Wetenschap en subjectiviteit zijn moeilijk te verenigen. De angst rondom professionalisering en dus de verwetenschappelijking van ervaringsdeskundigheid is dat die het subjectieve bedreigt. Isarin (2005) waarschuwt voor het risico van de inlijving van ervaringsdeskundigheid in het keurslijf van de wetenschappelijke en professionele kennis. Die angst deel ik en herken ik ook in de praktijk die ik onderzoek. Sommige ervaringsdeskundigen bezigen bijvoorbeeld taal die ik ken uit de Social Work praktijk en het onderwijs. Daardoor lijkt het alsof ze er naar streven een sociale professional te worden, terwijl de kracht zit in het verschil tussen de professional en de ervaringsdeskundige, respectievelijk de professionele kennis en de ervaringskennis. Ervaringsdeskundigheid zou daarom een eigenstandige positie moeten verwerven binnen het sociale domein. Ze vullen elkaar aan en houden elkaar scherp. Daarentegen is er ook steeds meer aandacht (o.a. Weerman, 2008) voor de inzet van de ervaringskennis van sociale professionals zelf. Zo is ervaringsdeskundigheid bij de SPH-opleiding van Windesheim sinds een paar jaar geïntegreerd en wordt ervaringskennis daar gezien als de derde kennisbron. Er lijkt dus een tegenstelling in professionalisering van ervaringsdeskundigheid te zitten. Toch is professionalisering van belang om ervaringsdeskundigheid, of als we het hebben over professionele inzet van ervaringskennis (ervaringswerk) als beroep te ontwikkelen en de positie van ervaringswerkers te versterken. Mijn vraag was, kun je ervaringsdeskundigheid wel professionaliseren? Ik realiseerde me al schrijvende dat deze vraag te kort door de bocht is. Professionalisering is volgens het structureel functionalisme namelijk een functionele vereiste om te beantwoorden aan de eisen van de moderne en meer complexe samenleving, waarbinnen complexe problemen spelen die gespecialiseerde kennis vragen (Houten, 2008). Relevanter is de vraag te stellen; hoe kun je ervaringsdeskundigheid professionaliseren? In deze paper tracht ik met behulp van literatuur over ervaringsdeskundigheid en professionalisering mij op deze vraag te oriënteren. Hiermee hoop ik tevens aanwijzingen te vinden voor verdere professionalisering van mijn onderzoekspraktijk. Eerst zal ik toelichten wat ervaringsdeskundigheid en ervaringswerk inhoudt, vervolgens behandel ik professionalisering, strategieën en theorieën die relevant zijn om ten slotte antwoord te geven op de vraag hoe ervaringsdeskundigheid en professionalisering te verbinden is en waar de focus op dient te liggen. 1 Landelijke belangenvereniging Door en voor mensen met een verstandelijke beperking 2

3 Professionalisering toegelicht Professionalisering hangt samen met sociale arbeidsdeling, waarbij een beroepssoort zich verzelfstandigt op basis van een wetenschappelijk kennisbestand (Houten, 2008, p. 19) Volgens Carr- Saunders en Wilson is er sprake van een professie wanneer er gebruik wordt gemaakt van gespecialiseerde technieken verworven middels intensieve en langdurige training. Niet alleen de mate van gespecialiseerde kennis bepaalt de professionaliteit van de beroepsgroep, maar ook registratie en professionele verantwoordelijkheid (Houten, 2008). Belangrijke kenmerken zoals vaardigheden, sociale positie, het vertrouwen van cliënten en het georganiseerd zijn in een beroepsvereniging van de professional, zijn ook belangrijk om de mate van professionaliteit vast te stellen. De Jonge (2015, pp. 6, 7) maakt een duidelijk onderscheid tussen de begrippen professional, professie, professionalisering en professionaliteit waardoor op het eerste gezicht gelijke begrippen en de manier waarop ze tot elkaar verhouden verhelderd worden. Een professional is een lid van een professie, professionaliteit is dat wat karakteristiek is voor professionals en professies, en professionalisering is het ontwikkelingsproces van professies of professionals met professionaliteit als beoogd einddoel. Hierbij is de professional in dienst van de professie en niet andersom. Professionaliteit betekent dat je als professional, in dit geval het beroep ervaringswerk, zo goed mogelijk uitvoert en je zelf ontwikkelt en blijft ontwikkelen om het goede te doen. Wat dat goede is wordt collectief bepaald door de leden van de professie, meestal verwoord door een beroepsvereniging in een profiel of code middels een missie of visie. De meest gehanteerde professionaliseringstheorie, de attributietheorie, schetst een aantal ideaaltypische kenmerken waaraan je een professie kunt herkennen: - Systematische theoretische fundering van het professioneel handelen - Een wetenschappelijke beroepsopleiding - Een beroepsvereniging, waarbij lidmaatschap vereist is om de professie uit te oefenen - Beroepsvereniging heeft een beroepscode en beschikt over een schorsingsrecht - Wettelijke bescherming - Maatschappelijke erkenning - Een esprit de corps en een eigen jargon (Friedson, 1970 in Houten, 2008, p. 25) Cliëntervaring maakt deskundig Als er gesproken wordt over ervaringsdeskundigheid in de context van zorg en welzijn, wordt daarmee bedoeld deskundigheid die een persoon middels zijn ervaringen als cliënt of patiënt heeft opgebouwd. Het gaat dus niet om de kennis die iemand heeft opgedaan middels opleiding, hoewel deze wel ondersteunend kan zijn voor het verder ontwikkelen en verfijnen van de deskundigheid. Er is geen minimale eis aan de hoeveelheid ervaringsdeskundigheid of ervaringskennis gesteld in de definitie, om uitsluiting te voorkomen alsook diskwalificatie van iemands ervaringen en diens reflectie er over (Haaster, Wilken, Karbouniaris, & Hidajattoellah, 2013). Driessen et al (2013) zijn wat dat betreft scherper in hun definiëring van ervaringsdeskundigheid. Naast reflectie op de eigen ervaring dient een ervaringsdeskundige ook reflectie op vergelijkbare ervaringen, oftewel collectieve ervaringskennis, van anderen mee te nemen om vervolgens te filteren en deze kennis in te zetten naar anderen, bijvoorbeeld in het kader van onderwijs of binnen de hulpverlening. Haaster et al (2013) benoemen dat de inzet van ervaringskennis binnen de context van een beroep wel degelijk anders is, alleen al omdat er bepaalde eisen gesteld worden aan de ervaringsdeskundig professional, zie schema 1. Dit onderscheid, de eisen 3

4 die gesteld worden aan een ervaringswerker, kan al beschouwd worden als een vorm van professionalisering. Hoewel uit bovenstaande blijkt dat hier nog niet per se collectieve consensus over is. De onduidelijkheid over wie zich nou ervaringsdeskundige mag noemen neem ik ook waar in mijn onderzoekspraktijk en levert scheve gezichten op. Bijvoorbeeld bij ervaringsdeskundigen die na jaren scholing en inzet van ervaringskennis in een beroepspraktijk geconfronteerd worden met personen met soortgelijke ervaringen zonder die opleiding en werkervaring, maar ook ervaringsdeskundige genoemd worden. Eén van de ideaaltypische kenmerken is het hebben van erkenning en het hebben van een duidelijke beroepsidentiteit. Een duidelijke beroepsnaam kan hierbij helpend zijn. Kernbegrippen Ervaringsdeskundige Ervaringswerker Omschrijving Persoon met eigenschap van deskundigheid op een bepaald gebied die hij verworven heeft op grond van ervaringen op dat gebied. Een ervaringsdeskundige die werkzaam is in een bepaalde (beroeps)praktijk (bijvoorbeeld hulpverlening). In principe is ieder mens ervaringsdeskundig wanneer die leert van zijn ervaringen. Via opleiding kun je deskundigheid verhogen en praktijk verbeteren. Werkt in een professionele context (o.a. gekenmerkt door functieomschrijving, beroepsprofiel, arbeidsvoorwaarden). Schema 1. Ervaringsdeskundige en ervaringswerker (Haaster, Wilken, Karbouniaris, & Hidajattoellah, 2013, p. 13) Herstel steunt ervaring De herstelbeweging geeft een belangrijke impuls aan de inzet van ervaringskennis. Binnen de herstel gerichte zorg, van waaruit de GGz en Maatschappelijke Ondersteuning steeds vaker ondersteuning en behandeling van mensen met een psychische kwetsbaarheid vorm geven, staat het verhaal van de persoon centraal. De herstelvisie gaat niet uit van genezing van de psychische kwetsbaarheid om mee te kunnen doen in de samenleving, maar van het (leren) leven met ontwrichtende aandoeningen of beperkingen. Centraal hierbij staan de kracht en mogelijkheden van de persoon waar het omgaat. Een zeer persoonlijk en uniek proces van verandering in iemands opvattingen, waarden, gevoelens, doelen, vaardigheden en/of rollen. Het is een manier van leven, van het leiden van een bevredigend, hoopvol en zinvol leven met de beperkingen die de psychische klachten met zich meebrengen. Herstellen betreft het ontgroeien van de rampzalige gevolgen van de aandoening en de ontwikkeling van een nieuwe betekenis en een nieuw doel in iemands leven. (HEE-Team, 2015) Het herstelconcept is naast een steeds belangrijker uitgangspunt voor de zorg die onderschreven en gehanteerd wordt door sociale professionals tevens een belangrijk concept voor de inzet van ervaringsdeskundigheid. De waarden die binnen herstel van belang zijn komen in zekere mate ook terug binnen bijvoorbeeld het beroepscompetentieprofiel van ervaringsdeskundigheid (Bakel, Boertien, Kamoschinski, Liefhebber, & Kluft, 2013). Binnen de VGz is er geen benadering of methode gehanteerd door sociale professionals waarbinnen expliciet gepleit wordt voor de inzet van ervaringsdeskundigheid binnen de zorg en ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking. Wat mogelijk ook een reden is dat inzet van ervaringsdeskundigheid in vergelijking met de eerder genoemde sectoren beperkt is. Ik haal dit aan want uit de onderzoekspraktijk blijkt dat acceptatie en erkenning door de zorg, en dus de sociale 4

5 professional, van ervaringsdeskundige inzet belangrijk is gebleken. Een concept dat nauw samenhangt met herstel (HEE-Team, 2015) en tevens binnen de VGz steeds vaker ingezet wordt is empowerment. Empowerment is een proces van versterking waarbij individuen, gemeenschappen en organisaties greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit via het verwerven van controle, het aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van participatie (Regenmortel T. v., 2009, p. 24) In Gijzel (2013) haal ik empowerment aan als theoretisch kader dat onder de werkwijze van mijn onderzoekspraktijk ligt. Binnen empowerment zijn concepten als kwetsbaarheid en ervaringskennis belangrijk. Binnen empowerment wordt veel waarde gehecht aan ervaringskennis, die uit kan groeien naar ervaringsdeskundigheid, om kwetsbaarheden te begrijpen en te zien vanuit het insiders - perspectief (Regenmortel & Embregts, 2012). Professionaliseren nodig? Eerder noemde ik al dat professionalisering volgens het structureel functionalisme een functionele vereiste is om te beantwoorden aan de eisen van de moderne en meer complexe samenleving. Maar professionalisering staat volgens Parsons (in Houten, 2008) synoniem aan verwetenschappelijking van professioneel handelen. Als professionalisering van ervaringsdeskundigheid plaatsvindt, in hoeverre is er dan nog ruimte voor het subjectieve? Verwetenschappelijking van professioneel handelen van de ervaringswerker impliceert dat dit kern element, subjectiviteit, niet kan bestaan. Verwetenschappelijking betekent namelijk dat de oplossing van een probleem gevonden wordt in de wetenschap, de ratio. Doch kunnen ervaringen tot kennis gemaakt worden en is er binnen de professie ervaringswerker een groeiende body of knowledge waarop het professioneel handelen zich kan baseren, namelijk collectieve ervaringskennis. Collectieve ervaringskennis is individuele kennis die gedeeld wordt met anderen met soortgelijke ervaringen, door deze ervaringen met betrekking tot een bepaald gebied te blijven delen en omdat zij gemeenschappelijke elementen bevatten die de kennis met elkaar verbindt ontstaat een body of knowledge op dat gebied (Haaster, Wilken, Karbouniaris, & Hidajattoellah, 2013). Professionalisering beoogt professionaliteit en dat betekent het goede doen. Wat dat goede; is hangt van de situatie af, maar wordt veelal collectief bepaald binnen een professie en op basis van collectieve kennis. Erkenning voor het goede werk dat je doet is belangrijk voor een individuele ervaringswerker, maar ook voor een professie om bijvoorbeeld binnen VGz-organisaties draagvlak te creëren voor de inzet van ervaringswerkers. Inzicht geven in het werk dat gedaan wordt en wat de betekenis of het nut daarvan is draagt bij aan die erkenning. Een voorbeeld is een beschrijving van praktijken als de LFB steunpunten. Er is binnen het gebied van de GGz en de MO al een aantal mooie stappen gezet ten aanzien van professionalisering, bijvoorbeeld middels een kaderdocument, beroepscompetentieprofiel en het basiscurriculum. Tevens zijn er diverse opleidingen, ook in de VGz, waar ervaringsdeskundigen worden opgeleid. Als het gaat om professionalisering van ervaringsdeskundigheid in de VGz denk ik dat de focus vooral eerst moet liggen op de vergroting van collectieve ervaringskennis binnen hun eigen gebied en dan met name op de circulatie en naming daarvan. Om op deze wijze de erkenning van de professie ervaringswerker in de VGz te vergroten en een eigen kennisbestand te creëren waarop het handelen zich kan baseren. Circulatie en naming zijn twee aspecten die Rip (2005) beschrijft om de geldigheid van ervaringskennis te vergroten. Circulatie betekent dat de kennis verzameld wordt en bij voorkeur samengebracht wordt op één optelplek als ware het een collectie. Naming of het benoemen van een situatie tot een bepaald type of categorie is een manier om kennis te kunnen transporteren naar nieuwe situaties. Met dat in gedachte is het goed om te kijken welke professionaliseringstheorie 5

6 hier het beste bij past en sluit ik aan bij eerdere reflecties, zoals binnen de GGz en MO is gedaan met behulp van de attributietheorie. De attributietheorie en ervaringsdeskundigheid De bekendste en meest gebruikte theorie, ook binnen sociaal werk is de attributietheorie. Friedson noemt daarin dat drie ideaaltypische modellen arbeid organiseren namelijk: bureaucratie, de markt en professionaliteit. Deze ideaaltypen die in de praktijk niet zuiver te herkennen zijn, typeren een bepaalde, intern logisch samenhangende wijze van denken en organiseren, vandaar de term logica (Tonkens, 2006). De logica s die achter de modellen zitten sturen de markt. De logica s van de markt en bureaucratie vormen volgens Friedson ernstige bedreigingen voor de professionele logica en dat de geloofwaardigheid wordt ondermijnd door een atmosfeer van wantrouwen te scheppen. Binnen de professionele logica zijn het niet prestatiecijfers, klanttevredenheid, procedures of protocollen die het handelen sturen. De cliënt staat centraal en het handelen van de professional wordt gestuurd door wat de cliënt nodig heeft. De professionele claim op een eigen moreel oordeel wordt afgezwakt als prestatiecijfers en procedures leidend zijn, discretionaire ruimte is beperkt waardoor het volgens Friedson waardevolle intellectuele kapitaal beperkt wordt, terwijl deze juist de kwaliteit van het werk garandeert. Ook bij ervaringsdeskundigheid is deze ruimte noodzakelijk om de waarde van ervaringskennis tot wasdom te laten komen. Als ik een verbinding maak met empowerment als concept kunnen we in het kader van ervaringsdeskundigheid spreken van ruimte geven aan het psychologisch kapitaal of veerkracht dat benut wordt bij de inzet van ervaringskennis. Veelal willen gekwetste personen de eigen ervaringen gebruiken om anderen te helpen, ze hebben de behoefte zich nuttig te voelen en weigeren de ondergeschikte positie aan te nemen die hen door de maatschappij wordt opgelegd (Regenmortel T. v., 2009, pp ). Waarden die belangrijk zijn binnen empowerment kunnen als inspiratie dienen voor de waarden binnen de professie ervaringswerker VGz. Driessen, Holten, Huber, Passavanti, Sedney en Vado Soto (2013) bespreken in het Begrippenkader Ervaringsdeskundigheid en aanverwante begrippen dat ervaringsdeskundigheid zich bevindt tussen de logica van de professionaliteit en de logica van de markt of de consument (cliënt). Onduidelijk is welke logica ten aanzien van ervaringsdeskundigheid dominant is en, wanneer dat professionaliteit is, of er nog wel ruimte blijft voor het cliëntperspectief. Er is sprake van een nieuwe vierde logica, vanuit het perspectief van de cliënt collaboration of participation en vanuit het professionalisme democratisch professionalisme waarbij het gaat om een permanente dialoog van verschillende perspectieven. Waarin het perspectief van de ervaringsdeskundige gelijkwaardig is. Beide perspectieven erkennen en respecteren elkaars kracht en kwaliteit die ergens anders ligt, bij de professional de professionele kennis en bij de cliënt ervaringskennis. Tonkens (2006) spreekt van ongelijke gelijkwaardigheid, waarbij dialoog essentieel is. Dat is mogelijk omdat deze vertrekt vanuit gemeenschappelijke waarden: toewijding aan het algemeen belang en de seculiere roeping jegens bepaalde waarden zoals gezondheid, ontplooiing, rechtvaardigheid en de kernwaarde kennisbevordering die bijdraagt aan het zo goed mogelijk uitvoeren van de professie (Tonkens, 2006). De kernwaarde kennisbevordering is een mooi uitgangspunt om te pleiten voor meer collectieve ervaringskennis binnen de VGz, maar om ervaringskennis en de subjectiviteit echt op waarde te schatten is het wellicht goed om ook een andere theorie toe te voegen. Ondanks dat hij het niet ziet als een hoofdstroom besteedt Van Houten (2008) ook aandacht aan de theorie van de reflectieve professional van Schön die anders dan andere professionaliseringstheorieën niet de wetenschappelijke kennis 6

7 centraal stelt, maar ervaringskennis. Hierin is professioneel handelen niet per se toepassing van wetenschappelijke kennis, maar wordt het professioneel handelen zelf en reflectie daarop als een belangrijke kennisbron gezien. Hoewel Schön het dus heeft over ervaringen binnen het professioneel handelen en niet over ervaringen met beperkingen lijkt binnen zijn theorie ruimte te zijn om een koppeling te maken met de inzet van ervaringskennis zoals bedoelt in dit paper. Benutten van een dergelijke theorie die algemeen geaccepteerd en erkend is kan bijdragen aan de erkenning van ervaringskennis als belangrijke derde kennisbron naast wetenschappelijke en professionele kennis. Deze biedt tevens handvatten hoe de kennis te verzamelen, te circuleren en te benoemen (naming). Schön (in Rip, 2005) beschrijft bijvoorbeeld dat professionals het benoemen van een item of situatie gebruiken, om eerdere ervaringen opnieuw in te zetten ten bate van een nieuwe situatie. Ervaringsleren zoals ook wel genoemd, past tevens goed bij de groep mensen waar het binnen mijn onderzoekspraktijk om draait en die binnen het leerwerktraject zoveel mogelijk toegepast wordt. De uitdaging ligt erin deze ervaringen te verzamelen en te delen, zodat deze collectief wordt. Wat betekent dit voor mijn thesisontwerp? Als vergroten van de body of knowledge van ervaringsdeskundigheid en erkenning als derde kennisbron binnen de VGz een belangrijke focus is voor professionalisering is, is het belangrijk om daar in mijn thesisontwerp rekening mee te houden. De verzamelde kennis kan een bijdrage leveren aan de collectieve ervaringskennis op dit gebied, want ik beschouw de praktijk die ik onderzoek als een plek die kennis voortbrengt (Schön, 1987). Dit is een bewuste keuze omdat ik ervoor kies om de ervaringskennis leidend te laten zijn, maar daarnaast is er ook nog weinig theorievorming of wetenschappelijke kennis op dit gebied. Belangrijk voor de geldigheid van ervaringskennis is de eerder genoemde circulatie en naming. Voor circulatie dien ik rekening te houden met de toegankelijkheid van de kennis. Naast het gebruik van begrijpelijke taal in mijn thesis is het raadzaam om het onderzoek in nauwe samenwerking met ervaringsdeskundigen zelf uit te voeren. Ervaringen worden daardoor meteen gedeeld en gemeenschappelijkheden (naming) komen sneller aan het licht, in de taal en woorden die aansluiten bij de mensen waar het om gaat, de ervaringsdeskundige. De ervaringen die tijdens de uitvoering van het onderzoek gedaan worden kunnen tevens aanwijzingen opleveren op welke wijze collectieve ervaringskennis op het gebied van de VGz het beste verzameld kan worden. Samenvattend wil ik met mijn onderzoek een bijdrage leveren aan de collectieve ervaringskennis ten aan zien van de VGz en de maatschappelijke erkenning van de inzet van ervaringskennis als derde kennisbron Bibliography Bakel, M. v., Boertien, D., Kamoschinski, J., Liefhebber, S., & Kluft, M. (2013). Beroepscompetentieprofiel Ervaringsdeskundigheid. Utrecht/Amersfoort: GGZ Nederland, Trimbos-instituut, HEE!, Kenniscentrum Phrenos. Driessen, E., Holten, J., Huber, M., Passavanti, E., Sedney, P., & Vado Soto, X. (2013). Begrippenkader ervaringsdeskundigheid en aanverwante begrippen. Amsterdam: Hogeschool van Amsterdam. Gijzel, S. v. (2013). Intern document: IEOII De oplossingsrichting. Amsterdam: HvA. 7

8 Haaster, H. v., Wilken, J. P., Karbouniaris, S., & Hidajattoellah, D. (2013). Kaderdocument ervaringsdeskundigheid; Herziene versie januari Utrecht: Kenniscentrum Sociale Innovatie. HEE-Team. (2015, december 2). Drie pijlers. Opgehaald van HEE! Herstel, empowerment, ervaringsdeskundigheid: Houten, D. v. (2008). Professionalisering een verkenning. In G. Jacobs, & e.a., Goed werk (pp ). Amsterdam: SWP. Isarin, J. (2005). Ervaringsdeskundigheid? In H. Haaster, & Y. Koster-Deese (red.), Ervaren en weten: Essays over de relatie tussen ervaringskennis en onderzoek (pp ). Utrecht: Uitgevery Jan van Arkel. Jonge, E. d. (2015). Beelden van de professional; inspiratiebronnen voor professionalisering. Delft: Uitgeverij Eburon. Regenmortel, T. (2009). Empowerment als uitdagend kader voor inclusie. Journal of social intervention; theory and practice(18), Regenmortel, T. v. (2009). Empowerment als uitdagend kader voor inclusie. Journal of social intervention; theory and practice(18), Regenmortel, T., & Embregts, P. (2012). Regie over het eigen leven voor mensen; Empowerment en ervaringsdeskundigheid als uitgangspunten. NTZ(2), Rip, A. (2005). Om de kwaliteit van ervaringskennis. In H. v. Haaster (red.), & Y. Koster-Deese, Ervaren en weten: essays over de relatie van ervaringskennis en onderzoek (pp ). Utrecht: Uitgeverij Jan van Arkel. Schön. (1987). Educating the Reflective Practitioner: Toward a New Design for Teaching and Learning in the Professions. San Francisco: Jossey Bass. 8

Position paper Integratie Ervaringskennis binnen het HBO

Position paper Integratie Ervaringskennis binnen het HBO Position paper Integratie Ervaringskennis binnen het HBO Hogeschool Overleg Ervaringskennis en Ervaringsdeskundigheid (HOED) A. Weerman (Hogeschool Windesheim) C. van Slagmaat (Hogeschool Utrecht) J.A.

Nadere informatie

NAH & Ervaringsdeskundigheid. Kick-off Hersenletselcentra Eindhoven 3 juli 2014

NAH & Ervaringsdeskundigheid. Kick-off Hersenletselcentra Eindhoven 3 juli 2014 NAH & Ervaringsdeskundigheid Kick-off Hersenletselcentra Eindhoven 3 juli 2014 Korte introductie Drs. C.G.M. (Riny) Pepels NAH Ervaringsdeskundige en vrijwilliger ZBB Lid Stuurgroep Ervaringsdeskundigheid

Nadere informatie

herstelgerichte visie als leidend principe Hoe doe je dat

herstelgerichte visie als leidend principe Hoe doe je dat hgerichte visie als leidend principe Hoe doe je dat > fasen h h empowermentgericht coachen rehabilitatiegericht benaderen visie op de cliënt inleiding1.5 1 > fasen h h empowermentgericht coachen rehabilitatiegericht

Nadere informatie

Inzet van ervaringskennis van studenten

Inzet van ervaringskennis van studenten Inzet van ervaringskennis van studenten Simona Karbouniaris, docent-onderzoeker, Kenniscentrum Sociale Innovatie, Hogeschool Utrecht. Het Kenniscentrum Sociale Innovatie is een samenwerkingsverband van

Nadere informatie

NAH & Ervaringsdeskundigheid. Aftrap Hersenletselcentra 27 juni 2014

NAH & Ervaringsdeskundigheid. Aftrap Hersenletselcentra 27 juni 2014 NAH & Ervaringsdeskundigheid Aftrap Hersenletselcentra 27 juni 2014 Korte introductie Drs. J. (Jeroen) Kwak Manager zorgconsumenten Zorgbelang Brabant (o.a. NAH-Cafés en hersenletselnetwerken) Manager

Nadere informatie

Verbinding in perspectieven. Jelle de Vos Petri Embregts

Verbinding in perspectieven. Jelle de Vos Petri Embregts Verbinding in perspectieven Jelle de Vos Petri Embregts Inhoud Voorstellen: waarom doen we dit? Empowerment, autonomie en zelfbepaling: hoe kom ik in mijn kracht, hoe leer ik zelf te bepalen? Competentie:

Nadere informatie

Belangrijke woorden Herstel Centraal

Belangrijke woorden Herstel Centraal Belangrijke woorden Herstel Centraal Herstel Gezondheid Hoop Spreken we dezelfde taal? Talenten Dromen Zingeving Empowerment Herstelondersteuning Samen keuzes maken Eigen regie Ontwikkeling Netwerk Vrije

Nadere informatie

IRB in de Sociale Verslavingszorg. Eerste ervaringen. Cees Witsenburg

IRB in de Sociale Verslavingszorg. Eerste ervaringen. Cees Witsenburg IRB in de Sociale Verslavingszorg. Eerste ervaringen. Cees Witsenburg 1 Uit de missie van Brijder: De wensen en mogelijkheden van onze patiënten, hun omgeving en onze expertise vormen de bouwstenen van

Nadere informatie

DE PROFESSIONALITEIT VAN MAATSCHAPPELIJK WERK

DE PROFESSIONALITEIT VAN MAATSCHAPPELIJK WERK DE PROFESSIONALITEIT VAN MAATSCHAPPELIJK WERK Over de morele identiteit van het beroep en het belang van morele oordeelsvorming Jaarcongres NVMW (10-11-2011) Ed de Jonge INTRODUCTIE: thematiek en spreker

Nadere informatie

Ervaringsdeskundigheid, herstel en herstel ondersteuning staan op de agenda s van veel ggz-instellingen Wij willen graag onze ervaringen rond de

Ervaringsdeskundigheid, herstel en herstel ondersteuning staan op de agenda s van veel ggz-instellingen Wij willen graag onze ervaringen rond de Ervaringsdeskundigheid, herstel en herstel ondersteuning staan op de agenda s van veel ggz-instellingen Wij willen graag onze ervaringen rond de uitbouw van ervaringswerk met jullie delen Wie zijn wij?

Nadere informatie

Hoe kan de ontwikkeling van ervaringswerk en -kennis een participatieve jeugdhulp versterken?

Hoe kan de ontwikkeling van ervaringswerk en -kennis een participatieve jeugdhulp versterken? Hoe kan de ontwikkeling van ervaringswerk en -kennis een participatieve jeugdhulp versterken? Tijs Van Steenberghe, vakgroep sociaal werk, expertisecentrum Quality of Life Jessica De Maeyer, vakgroep orthopedagogiek,

Nadere informatie

Herstel bij ouderen. Tienen 19 oktober 2018 Ann Callebert

Herstel bij ouderen. Tienen 19 oktober 2018 Ann Callebert Herstel bij ouderen Tienen 19 oktober 2018 Ann Callebert overzicht herstelvisie presentiebenadering wat is herstel? Herstel is een intens persoonlijk, uniek proces van verandering in iemands houding,

Nadere informatie

Regionale broedplaatsen voor onderzoek en praktijkleren

Regionale broedplaatsen voor onderzoek en praktijkleren Werkplaatsen Sociaal Domein Regionale broedplaatsen voor onderzoek en praktijkleren www.werkplaatsensociaaldomein.nl Verbinden en versterken De transitie en vooral de daaruit voortvloeiende transformaties

Nadere informatie

(Concept) Functieomschrijving ervaringsdeskundige in reguliere beroepspraktijk

(Concept) Functieomschrijving ervaringsdeskundige in reguliere beroepspraktijk (Concept) Functieomschrijving ervaringsdeskundige in reguliere beroepspraktijk Versie: 6 september, Paulina Sedney (Who knows?! project) Voor deze functieomschrijving is een weergave van doelen, taken,

Nadere informatie

PR V1. Beroepscompetentie- profiel RBCZ therapeuten

PR V1. Beroepscompetentie- profiel RBCZ therapeuten PR 180724 V1 Beroepscompetentie- profiel Afgeleid van de niveaubepaling NLQF, niveau 6 heeft RBCZ kerncompetenties benoemd voor de complementair/alternatief therapeut. Als uitgangspunt zijn de algemene

Nadere informatie

Ervaring is de beste leermeester

Ervaring is de beste leermeester Jeroen Ruis 1 Ervaring is de beste leermeester De meerwaarde en positie van ervaringsdeskundigen Opinie Begin eens te kijken wat iemand wél kan. Anouk, een vrouw van begin 40, zit tegenover ons en praat

Nadere informatie

HEE in de praktijk. Improving Mental Health by Sharing Knowledge

HEE in de praktijk. Improving Mental Health by Sharing Knowledge HEE in de praktijk Improving Mental Health by Sharing Knowledge inhoud Wat is HEE Wat doet HEE Wie is HEE Waar is HEE Herstel Empowerment Wat is HEE Ervaringsdeskundigheid HEE geeft invulling aan deze

Nadere informatie

Goed verplegen. Kernelementen van een verpleegkundige beroepsethiek. Een voorstel. Oostende 19 maart 2018

Goed verplegen. Kernelementen van een verpleegkundige beroepsethiek. Een voorstel. Oostende 19 maart 2018 Goed verplegen Kernelementen van een verpleegkundige beroepsethiek. Een voorstel. Oostende 19 maart 2018 Uitgangspunten en overwegingen Definities ethiek: 1. Systematische reflectie op waarden en normen

Nadere informatie

Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie. Petri Embregts

Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie. Petri Embregts Inclusie van mensen met een verstandelijke beperking: Reële mogelijkheden zelfbepaling en participatie Petri Embregts Participatie Geplande ratificatie VN verdrag voor rechten van mensen met beperking

Nadere informatie

Inleiding Definitie Doel 1. Wat is ervaringsdeskundigheid?

Inleiding Definitie Doel 1. Wat is ervaringsdeskundigheid? Ervaringsdeskundigheid is de vaardigheid om kennis en ervaring over de eigen beperking of aandoening zodanig te kunnen inzetten dat dit ondersteunend is voor anderen met een soortgelijke beperking. Inleiding

Nadere informatie

Bijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012)

Bijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) Bijlage 8.8: Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) Professionele leergemeenschappen (Verbiest, 2012) en netwerk-leren (De Laat, 2012) verhogen de kans op succesvol leren in het kader van een

Nadere informatie

De kortste lijn naar herstel

De kortste lijn naar herstel De kortste lijn naar herstel met ggz 1 met Met 450 mensen werken we hard aan de ggz van Noord- en Midden-Limburg. Waarom doen we dat? elkaar 2 4 5 Onze missie Met ggz biedt de kortste lijn naar herstel

Nadere informatie

Instituut voor Sociale Opleidingen

Instituut voor Sociale Opleidingen Instituut voor Sociale Opleidingen Naar een nieuwe opleiding Social Work In september 2016 start Hogeschool Rotterdam met de nieuwe opleiding Social Work. Dit betekent dat eerstejaars studenten (die in

Nadere informatie

3/12/2014 DE THERAPEUTISCHE RELATIE UITGANGSPUNTEN IN 2005 EN VANDAAG. Fundamentele component van kwaliteitsvolle therapie en zorg

3/12/2014 DE THERAPEUTISCHE RELATIE UITGANGSPUNTEN IN 2005 EN VANDAAG. Fundamentele component van kwaliteitsvolle therapie en zorg 1 DE THERAPEUTISCHE RELATIE Procesbevorderend Herstelgericht Zingevend Walter Krikilion Studiedag Geel 04/12/14 DE THERAPEUTISCHE RELATIE UITGANGSPUNTEN IN 2005 EN VANDAAG Fundamentele component van kwaliteitsvolle

Nadere informatie

Van een geïntegreerde visie naar methodische handelingsprincipes

Van een geïntegreerde visie naar methodische handelingsprincipes Van een geïntegreerde visie naar methodische handelingsprincipes Katrien Steenssens & Barbara Demeyer 24 maart 2009 Activering: wortels van het discours Sociale argumenten wegwerken sociale ongelijkheden

Nadere informatie

Kwaliteit van GGz specifieke zorgstandaarden en modules

Kwaliteit van GGz specifieke zorgstandaarden en modules VOOR WIE IS DEZE CRITERIAWAAIER? - Deze criteriawaaier is opgesteld voor cliënten- en familievertegenwoordigers in de GGz. Kwaliteit van GGz specifieke zorgstandaarden en modules Vanuit een cliënten- en

Nadere informatie

Notitie. GGZ Rivierduinen. GGZ Rivierduinen Samen kiezen voor kwaliteit Zorgvisie 2015

Notitie. GGZ Rivierduinen. GGZ Rivierduinen Samen kiezen voor kwaliteit Zorgvisie 2015 Notitie GGZ Rivierduinen GGZ Rivierduinen Zorgvisie 2015 Blad 1 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Missie... 2 3. Visie... 2 3.1. Herstel als leidend principe... 2 3.2. Passende Zorg... 3 3.3 Hoge professionele

Nadere informatie

VAN ZORG NAAR PREVENTIE

VAN ZORG NAAR PREVENTIE VAN ZORG NAAR PREVENTIE Jaap van der Stel Jaap van der Stel Lector GGz Hogeschool Leiden Brijder-Parnassia GGZ ingeest Legitimatie psychische gezondheidszorg Legitimiteit van de psychische gezondheidszorg

Nadere informatie

Beroepscode Beroepsvereniging van cliëntondersteuners voor mensen met een beperking

Beroepscode Beroepsvereniging van cliëntondersteuners voor mensen met een beperking Beroepscode Beroepsvereniging van cliëntondersteuners voor mensen met een beperking 1 VOORWOORD Met trots presenteert de Beroepsvereniging van cliëntondersteuners voor mensen met een beperking (BCMB) de

Nadere informatie

Normatieve professionalisering: een analyse van hedendaagse spanningen

Normatieve professionalisering: een analyse van hedendaagse spanningen HOGESCHOOL UTRECHT Normatieve professionalisering: een analyse van hedendaagse spanningen MCIII Programma professionalisering en beroepsontwikkeling Sascha van Gijzel, 500674793 Docent: Marc Hoitink Providing

Nadere informatie

Visiedocument Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (EKJP)

Visiedocument Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (EKJP) Visiedocument Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (EKJP) I/ Inleiding Het aantal kinderen en jongeren met ernstige psychische problemen is goed bekend. Zowel in Nederland als in andere landen

Nadere informatie

(ernstige) psychische aandoeningen

(ernstige) psychische aandoeningen Titel Herstelondersteuning Titel van van deze deze presentatie bij presentatie (ernstige) psychische aandoeningen Subtitel van de presentatie Subtitel van de presentatie Symposium GGZ / JGZ Papendal Nicole

Nadere informatie

Participatie en ervaringsdeskundigheid: hand in hand. Nathalie Albert Ervaringsdeskundige Alexianen Zorggroep Tienen DENK Leuven & UilenSpiegel vzw

Participatie en ervaringsdeskundigheid: hand in hand. Nathalie Albert Ervaringsdeskundige Alexianen Zorggroep Tienen DENK Leuven & UilenSpiegel vzw Participatie en ervaringsdeskundigheid: hand in hand Nathalie Albert Ervaringsdeskundige Alexianen Zorggroep Tienen DENK Leuven & UilenSpiegel vzw Ik ben Nathalie Ik ben Mama Ik ben Oma Ik ben ervaringsdeskundige

Nadere informatie

Netwerkgericht werken binnen de jeugdhulp. Bie Melis en Mia Claes

Netwerkgericht werken binnen de jeugdhulp. Bie Melis en Mia Claes Netwerkgericht werken binnen de jeugdhulp Bie Melis en Mia Claes Veel termen met meerdere invullingen Impliceert uiteenlopende doelstellingen Verschillende benaderingen = verschillende belangen. Het netwerk

Nadere informatie

Leervoorkeuren van de brandweer

Leervoorkeuren van de brandweer Leervoorkeuren van de brandweer De Brandweeracademie is onderdeel van het Instituut Fysieke Veiligheid. 2 Leervoorkeuren van de brandweer In dit document lees je meer over het leren van de brandweer. Bijna

Nadere informatie

De Leerstoel Grondslagen van het Maatschappelijk Werk

De Leerstoel Grondslagen van het Maatschappelijk Werk De Leerstoel Grondslagen van het Maatschappelijk Werk Hans van Ewijk Bijzonder Hoogleraar Grondslagen van het Maatschaappelijk Werk Lector Sociaal Werk Theorie (Hogeschool Utrecht) Marie Kamphuis (1908

Nadere informatie

ecember 2016 Welkom Werkgroep Begeleidingsarrangementen Over de totstandkoming van het arrangement

ecember 2016 Welkom Werkgroep Begeleidingsarrangementen Over de totstandkoming van het arrangement ecember 2016 Welkom Werkgroep Begeleidingsarrangementen Over de totstandkoming van het arrangement 1 Wie zijn wij en wat gaan wij vertellen? Begeleiden (visie en werkwijze, ook in vergelijking met behandelen)

Nadere informatie

DRAAIBOEK GESPREKSDRIEHOEK

DRAAIBOEK GESPREKSDRIEHOEK DRAAIBOEK GESPREKSDRIEHOEK Cliënt Familie/naasten Hulpverlener Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 De Gespreksdriehoek... 2 2.1 Opstelling... 2 2.2 Participatie= krachtgericht concept... 2 2.3 In welke situatie

Nadere informatie

The Missing Link: het verhogen van sociale inclusie door de inschakeling van Opgeleide Ervaringsdeskundigen (OED)

The Missing Link: het verhogen van sociale inclusie door de inschakeling van Opgeleide Ervaringsdeskundigen (OED) The Missing Link: het verhogen van sociale inclusie door de inschakeling van Opgeleide Ervaringsdeskundigen (OED) Lut Goossens - Els Van den Berghe Vzw De Link www.de-link.net Introductie Samenvatting

Nadere informatie

Het sociaal regelsysteem: externe sturing door discipline. Het systeem van communicatieve zelfsturing: zelfsturing in communicatie

Het sociaal regelsysteem: externe sturing door discipline. Het systeem van communicatieve zelfsturing: zelfsturing in communicatie De logica van lef, discipline en communicatie Theoretisch kader voor organisatieontwikkeling Tonnie van der Zouwen, maart 2007 De gelaagdheid in onze werkelijkheid Theorieën zijn conceptuele verhalen met

Nadere informatie

DE KRACHT VAN HET COLLECTIEF ONDERWIJS VAN MORGEN

DE KRACHT VAN HET COLLECTIEF ONDERWIJS VAN MORGEN Op weg naar 2020 Dit is het verhaal van de NUOVO scholengroep. Verantwoordelijk voor voortgezet onderwijs aan ruim 5.000 leerlingen in de stad Utrecht. Tien openbare scholen bieden samen een breed aanbod:

Nadere informatie

V&VN PALLIATIEVE ZORG JAARPLAN 2019

V&VN PALLIATIEVE ZORG JAARPLAN 2019 V&VN PALLIATIEVE ZORG JAARPLAN 2019 INLEIDING Dit V&VN Palliatieve zorg jaarplan 2019 is het resultaat van een periode van reflectie en onderzoek door het bestuur V&VN Palliatieve zorg. De aanleiding was

Nadere informatie

Zien, bewogen worden en in beweging komen. Prof. dr. Petri Embregts

Zien, bewogen worden en in beweging komen. Prof. dr. Petri Embregts Zien, bewogen worden en in beweging komen Prof. dr. Petri Embregts 20-6-2018 Zien, bewogen worden, in beweging komen Kwaliteit van zorg- en hulpverlening vindt in de meest wezenlijke vorm plaats in een

Nadere informatie

Centrum Chronisch Ziek en Werk.

Centrum Chronisch Ziek en Werk. Centrum Chronisch Ziek en Werk. Het kenniscentrum werd in 2012 opgericht door, voor en met mensen die zelf een chronische aandoening hebben en specialist zijn op het thema mens en arbeid. Uniek! Twee oprichters,

Nadere informatie

Sterk in je schoenen staan. Next Learning De kern van professionele identiteit in 55 min

Sterk in je schoenen staan. Next Learning De kern van professionele identiteit in 55 min Sterk in je schoenen staan Next Learning De kern van professionele identiteit in 55 min Prof. dr Manon C. P. Ruijters Maart 2017 (Wat is jouw vak?) Wat is de essentie van jouw vak voor jou? Praktische

Nadere informatie

Wendbaar en waarde(n)vol onderwijs!

Wendbaar en waarde(n)vol onderwijs! Wendbaar en waarde(n)vol onderwijs! In ons onderwijs staat de mens centraal, of het nu gaat om studenten of medewerkers, om ouders of werknemers uit het bedrijfsleven, jongeren of volwassenen. Wij zijn

Nadere informatie

Het huis met de zeven kamers

Het huis met de zeven kamers Het huis met de zeven kamers Hans van Ewijk Hans.vanewijk@uvh.nl www.hansvanewijk.nl Zeven ramen van sociaal werk Domein Theorieën Ethiek Disciplines Beleid en organisatie Methodes Professionalisering

Nadere informatie

Waarom de inzet van ervaringsdeskundigen bijdraagt aan herstel en participatie van kwetsbare burgers

Waarom de inzet van ervaringsdeskundigen bijdraagt aan herstel en participatie van kwetsbare burgers Waarom de inzet van ervaringsdeskundigen bijdraagt aan herstel en participatie van kwetsbare burgers Wie/wat is de ervaringsdeskundige in het wijkgericht werken? Waarin onderscheidt zij zich? Wat is haar

Nadere informatie

Professionele ruimte. - onderzoek onder werknemers binnen zorg en welzijn. Den Haag Mei 2015

Professionele ruimte. - onderzoek onder werknemers binnen zorg en welzijn. Den Haag Mei 2015 Professionele ruimte - onderzoek onder werknemers binnen zorg en welzijn Den Haag Mei 2015 Mei 2015 Inhoud Inleiding... 3 Algemene gegevens... 4 Richtlijnen... 6 Reflectie... 8 Conclusies... 10 2 Inleiding

Nadere informatie

Begrippenlijst. Kwaliteitsregister Verpleegkundigen & Verzorgenden. Register Zorgprofessionals. Uitvoeringsregelingen

Begrippenlijst. Kwaliteitsregister Verpleegkundigen & Verzorgenden. Register Zorgprofessionals. Uitvoeringsregelingen Begrippenlijst Kwaliteitsregister Verpleegkundigen & Verzorgenden Register Zorgprofessionals Uitvoeringsregelingen Vastgesteld door het College Kwaliteitsregister V&V en Register Zorgprofessionals op 10

Nadere informatie

Zinzorg en aandacht voor spiritualiteit

Zinzorg en aandacht voor spiritualiteit Zinzorg en aandacht voor spiritualiteit Een meerwaarde in de GGZ Walter Krikilion 1 Contact en literatuur Contactadres: walter.krikilion@opzgeel.be Boek: Walter Krikilion Geestelijke gezondheidszorg in

Nadere informatie

Slaagt erin om met de verschillende rollen van de IPS-trajectbegeleider binnen de IPS-praktijk om te gaan

Slaagt erin om met de verschillende rollen van de IPS-trajectbegeleider binnen de IPS-praktijk om te gaan De Meetlat IPS Met dit instrument waardeert u de competenties voor uzelf op een meetlat. In feite gaat u na welke competenties u reeds verworven hebt en welke u nog moet ontwikkelen om een bekwaam IPS

Nadere informatie

> Kennisagenda MIND _. Wensen voor aandoeningsoverstijgend onderzoek van GGz-cliënten en hun naasten

> Kennisagenda MIND _. Wensen voor aandoeningsoverstijgend onderzoek van GGz-cliënten en hun naasten > Kennisagenda MIND _ Wensen voor aandoeningsoverstijgend onderzoek van GGz-cliënten en hun naasten Concept Kennisagenda korte versie Mei 2017 1 Inleiding De Kennisagenda MIND beschrijft welke wensen voor

Nadere informatie

Reflectie op besluitvorming en handelen

Reflectie op besluitvorming en handelen Reflectie op besluitvorming en handelen Methodiek Omschrijving: De kwaliteit van besluitvorming heeft een invloed op de kwaliteit van de hulpverlening en het gevoel van effectiviteit. Dit is een belangrijk

Nadere informatie

Ervaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Petri Embregts

Ervaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Petri Embregts Ervaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Petri Embregts Inhoud Waarom een kans in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking? Inzetbaarheid en effectiviteit

Nadere informatie

Een symbiose van onderwijskwaliteit en kwaliteitszorg

Een symbiose van onderwijskwaliteit en kwaliteitszorg I nleiding Een symbiose van onderwijskwaliteit en kwaliteitszorg Onderwijskwaliteit en kwaliteitszorg zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden in het primair onderwijs (PO). Onderwijskwaliteit staat voor

Nadere informatie

Introductie Methoden Bevindingen

Introductie Methoden Bevindingen 2 Introductie De introductie van e-health in de gezondheidszorg neemt een vlucht, maar de baten worden onvoldoende benut. In de politieke en maatschappelijke discussie over de houdbaarheid van de gezondheidszorg

Nadere informatie

POLPAROL HOE ONT-MOETEN KAN BIJDRAGEN TOT HERSTEL

POLPAROL HOE ONT-MOETEN KAN BIJDRAGEN TOT HERSTEL POLPAROL HOE ONT-MOETEN KAN BIJDRAGEN TOT HERSTEL VZW De Hulster Leuven UZ Leuven campus Sint- Jozef Kortenberg 1 Inleiding Ontstaan Polparol Succesfactoren Polparol Polparol en herstel Rol van hulpverlener

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 15 Bauke Koekkoek

Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 15 Bauke Koekkoek Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 15 Bauke Koekkoek 1 Ondersteunen of overnemen 27 Rick Kwekkeboom 1.1 Inleiding 27 1.2 Goede zorg : van klacht naar kracht, van helpen naar aanmoedigen 27 1.2.1 (Het denken

Nadere informatie

Afgeronde onderzoeksprojecten Lectoraat Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking (periode 2008 2012)

Afgeronde onderzoeksprojecten Lectoraat Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking (periode 2008 2012) Afgeronde onderzoeksprojecten Lectoraat Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking (periode 2008 2012) In de periode 2008-2012 heeft het Lectoraat Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking

Nadere informatie

Meerwaarde voor onderwijs. De Pijlers en de Plus van FLOT

Meerwaarde voor onderwijs. De Pijlers en de Plus van FLOT Meerwaarde voor onderwijs De Pijlers en de Plus van FLOT De vijf Pijlers: Cruciale factoren voor goed leraarschap Wat maakt een leraar tot een goede leraar? Het antwoord op deze vraag is niet objectief

Nadere informatie

Organisatiekracht. Mentale veerkracht. Teamkracht. Werkkracht. Menskracht MEER VEERKRACHT, MEER ENERGIE, BETERE PRESTATIES

Organisatiekracht. Mentale veerkracht. Teamkracht. Werkkracht. Menskracht MEER VEERKRACHT, MEER ENERGIE, BETERE PRESTATIES Mentale veerkracht MEER VEERKRACHT, MEER ENERGIE, BETERE PRESTATIES In de (top)sport is het een vast gegeven; wil je succesvol zijn als sporter dan investeer je in techniek en conditie, maar ook in mentale

Nadere informatie

Rehabilitatie onmisbaar voor herstel ondersteunende zorg? Individuele Rehabilitatie Benadering erkende participatiemethodiek

Rehabilitatie onmisbaar voor herstel ondersteunende zorg? Individuele Rehabilitatie Benadering erkende participatiemethodiek Rehabilitatie onmisbaar voor herstel ondersteunende zorg?. Individuele Rehabilitatie Benadering erkende participatiemethodiek Kennis maken: Wie zijn wij? Wie zijn jullie? Wat vinden wij belangrijk? Vergelijk

Nadere informatie

Bijlage cursusomschrijvingen. Social Work Voltijd

Bijlage cursusomschrijvingen. Social Work Voltijd Bijlage cursusomschrijvingen Social Work Voltijd 2017-2018 Titel Grondslagen 1 ASW-V1GROND1-17 Cursusnaam Grondslagen 1 Werkvormen: Werkvorm Frequentie de werkvorm aangeboden? Hoorcollege Grondslagen

Nadere informatie

Praktijktheoretisch kader Reguliere hulpverlening Inzet van ervaringsdeskundigheid

Praktijktheoretisch kader Reguliere hulpverlening Inzet van ervaringsdeskundigheid Praktijktheoretisch kader Cliënten komen gedurende hun zorgproces met diverse professionals in aanraking, elk met specifieke expertise, een eigen visie en persoonlijke werkwijze. Om een duidelijk beeld

Nadere informatie

De PLG-bril. De drie capaciteiten

De PLG-bril. De drie capaciteiten De PLG-bril De PLG-bril (Verbiest, 2008) kan als hulpmiddel gebruikt worden om na te gaan in hoeverre de leerprocessen op verschillende niveaus met elkaar verbonden zijn en verbonden zijn aan de koers.

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch)

Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) Nederlandse samenvatting (Summary in Dutch) 159 Ouders spelen een cruciale rol in het ondersteunen van participatie van kinderen [1]. Participatie, door de Wereldgezondheidsorganisatie gedefinieerd als

Nadere informatie

onze strategische koers

onze strategische koers onze strategische koers o n ze s t ra t e g i s c h e ko e rs Leidraad voor denken en doen Dit is onze strategische koers, ons kompas dat richting geeft aan de keuzes die we maken en de activiteiten die

Nadere informatie

Zelfmanagement of toch positieve gezondheid? Een dissident geluid

Zelfmanagement of toch positieve gezondheid? Een dissident geluid Zelfmanagement of toch positieve gezondheid? Een dissident geluid Dr. AnneLoes van Staa Kenniscentrum Zorginnovatie ZonMw Invitational Conference Positieve Gezondheid, Positieve psychologie en zelfmanagement

Nadere informatie

Herstel bij verslaving

Herstel bij verslaving 13-11- 12 Herstel bij verslaving Op de voordeur staat geschreven: hier werken wij samen aan herstel Visie op moderne verslavingszorg Jaap van der Stel Lector Geestelijke Gezondheidszorg Hogeschool Leiden

Nadere informatie

Meedoen Meten. DICHTERBIJ Kenniscentrum voor Dagbesteding en Werk. Angela Prudon. Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) Master Social Work

Meedoen Meten. DICHTERBIJ Kenniscentrum voor Dagbesteding en Werk. Angela Prudon. Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) Master Social Work Meedoen Meten DICHTERBIJ Kenniscentrum voor Dagbesteding en Werk Angela Prudon Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) Master Social Work Programma Welkom Introductie Dichterbij HAN Master Social Work

Nadere informatie

Eigen regie in de palliatieve fase

Eigen regie in de palliatieve fase Verwante begrippen Eigen regie in de palliatieve fase zelfmanagement Hanke Timmermans Opdracht film ZM Er volgt zo meteen een korte film van ca. 6 minuten, waarin zes mensen met een chronische ziekte aan

Nadere informatie

Voor onze opleiding geldt: samenwerken met informele zorg hoort erbij

Voor onze opleiding geldt: samenwerken met informele zorg hoort erbij Inspiratie voor hbo zorg en welzijn Informele zorg & Social Work aan de hogeschool Inholland Voor onze opleiding geldt: samenwerken met informele zorg hoort erbij Voor onze opleiding geldt: samenwerken

Nadere informatie

Zorgondersteuningsfonds Oproep aanvragen (research)masteropleiding - Programma Onderzoeken in de Praktijk Vastgesteld, 19 september 2016

Zorgondersteuningsfonds Oproep aanvragen (research)masteropleiding - Programma Onderzoeken in de Praktijk Vastgesteld, 19 september 2016 Oproep tot het indienen van aanvragen (research)masteropleiding voor het Programma Onderzoeken in de Praktijk Programma van het Zorgondersteuningsfonds Doel van het programma De veranderingen in de langdurige

Nadere informatie

Verbinden vanuit diversiteit

Verbinden vanuit diversiteit Verbinden vanuit diversiteit Krachtgericht sociaal werk in een context van armoede en culturele diversiteit Studievoormiddag 6 juni 2014 Het verhaal van Ahmed Een zoektocht met vele partners Partners De

Nadere informatie

PRACTICE DEVELOPMENT: EEN BESCHRIJVING VANUIT DE THEORIE 11. 1 Practice Development 13 B PRACTICE DEVELOPMENT TOEGEPAST IN DE PRAKTIJK 45

PRACTICE DEVELOPMENT: EEN BESCHRIJVING VANUIT DE THEORIE 11. 1 Practice Development 13 B PRACTICE DEVELOPMENT TOEGEPAST IN DE PRAKTIJK 45 Inhoud A PRACTICE DEVELOPMENT: EEN BESCHRIJVING VANUIT DE THEORIE 11 1 Practice Development 13 2 PDDOEN 31 B PRACTICE DEVELOPMENT TOEGEPAST IN DE PRAKTIJK 45 3 PD DOEN: plaatsbepaling in de GGZ 47 4 PDDOEN

Nadere informatie

De paradox van de burger als uitgangspunt

De paradox van de burger als uitgangspunt GEMEENTE WINTERSWIJK De paradox van de burger als uitgangspunt De dialoog als methodiek Rhea M. Vincent 1-11-2013 In het nieuwe zorgstelsel staat de vraag van de burger centraal. De professional en de

Nadere informatie

Opleidingsprogramma DoenDenken

Opleidingsprogramma DoenDenken 15-10-2015 Opleidingsprogramma DoenDenken Inleiding Het opleidingsprogramma DoenDenken is gericht op medewerkers die leren en innoveren in hun organisatie belangrijk vinden en zich daar zelf actief voor

Nadere informatie

STICHTING KINDANTE. Visie Personeel

STICHTING KINDANTE. Visie Personeel STICHTING KINDANTE Visie Personeel Visie Personeel 1 Inleiding De onderwijskundige visie van stichting Kindante vormt de basis voor de wijze waarop de Kindantescholen hun onderwijs vormgeven. Dit vraagt

Nadere informatie

ERVARINGSDESKUNDIGHEID in de armoedesector en de geestelijke gezondheidszorg in Vlaanderen en Nederland Prof. dr. Tine Van Regenmortel De Factorij, 19 december 2012 1 Waarom de verbinding van professionele

Nadere informatie

Manifest. voor de intensieve vrijwilligerszorg

Manifest. voor de intensieve vrijwilligerszorg Manifest voor de intensieve vrijwilligerszorg Manifest voor de intensieve vrijwilligerszorg Meer dan 15.000 mensen zijn vrijwilliger bij een Waarom dit manifest? organisatie voor Vrijwillige Thuishulp,

Nadere informatie

PROJECTPLAN: HANDBOEK INZET ERVARINGSDESKUNDIGEN Vakvereniging voor Ervaringswerkers april 2013

PROJECTPLAN: HANDBOEK INZET ERVARINGSDESKUNDIGEN Vakvereniging voor Ervaringswerkers april 2013 PROJECTPLAN: HANDBOEK INZET ERVARINGSDESKUNDIGEN Vakvereniging voor Ervaringswerkers april 2013 ACHTERGROND In allerlei sectoren in zorg, dienstverlening en maatschappelijke participatie werken ervaringsdeskundigen.

Nadere informatie

Onderwijskundige Visie

Onderwijskundige Visie Onderwijskundige Visie 1 Inleiding Missie Het kind Het kind staat voorop en dus centraal. Ieder kind is uniek en heeft talenten. Elk kind is bijzonder en elk kind mag er zijn. Kinderen zijn niet gelijk,

Nadere informatie

Organisatiescan persoonsgerichte zorg

Organisatiescan persoonsgerichte zorg Organisatiescan persoonsgerichte zorg Doel organisatiescan: bijdragen aan implementatie (-bereidheid) van persoonsgerichte zorg en gezamenlijke besluitvorming in de organisatie. Insteek is op organisatieniveau.

Nadere informatie

COMMUNITY DEVELOPMENT. Flankerend College Bachelor Social Work UNA Studiejaar

COMMUNITY DEVELOPMENT. Flankerend College Bachelor Social Work UNA Studiejaar COMMUNITY DEVELOPMENT Flankerend College Bachelor Social Work UNA Studiejaar 2012-2013 Samenlevingsopbouw Concepten en gerichte benadering Kernprincipes en processen Verschillende classificaties en werkmodellen

Nadere informatie

Wijzer in de professionele ruimte

Wijzer in de professionele ruimte Wijzer in de professionele ruimte Strategieën om de professionele ruimte van docenten(-teams) te optimaliseren Rob Vink Wat is professionele ruimte? Als docent geef je vorm aan het onderwijs en daar voel

Nadere informatie

ERVARINGS- DESKUNDIGEN IN HET SOCIAAL DOMEIN: wie zijn dat en wat doen ze? Startnotitie

ERVARINGS- DESKUNDIGEN IN HET SOCIAAL DOMEIN: wie zijn dat en wat doen ze? Startnotitie ERVARINGS- DESKUNDIGEN IN HET SOCIAAL DOMEIN: wie zijn dat en wat doen ze? Startnotitie Colofon Auteurs: Astrid van der Kooij en Saskia Keuzenkamp Eindredactie: Tekstbureau Zonder H Vormgeving: ontwerpburo

Nadere informatie

Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek wat is dat?

Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek wat is dat? Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek wat is dat? DSRG congres, 3 november 2011 Prof dr ir Joan van Aken TU/e ontwerpgericht wetenschappelijk onderzoek ofwel DSR (Design Science Research): brug tussen

Nadere informatie

Master Healthy Ageing Professional (MHAP)

Master Healthy Ageing Professional (MHAP) 1. Basisgegevens Soort aanvraag (kruis aan wat van toepassing is): Naam instelling(en) Contactpersoon/contactpersonen Contactgegevens Nieuwe Nieuw Ad programma X Nieuwe hbo master Nieuwe joint degree 1

Nadere informatie

Begrippenlijst. Kwaliteitsregister Verpleegkundigen & Verzorgenden. Register Zorgprofessionals. Uitvoeringsregelingen

Begrippenlijst. Kwaliteitsregister Verpleegkundigen & Verzorgenden. Register Zorgprofessionals. Uitvoeringsregelingen Begrippenlijst Kwaliteitsregister Verpleegkundigen & Verzorgenden Register Zorgprofessionals Uitvoeringsregelingen Vastgesteld door het College Kwaliteitsregister V&V en Register Zorgprofessionals op 10

Nadere informatie

VISIE OP TOEZICHT LAVERHOF

VISIE OP TOEZICHT LAVERHOF VISIE OP TOEZICHT LAVERHOF Inleiding De raad van toezicht van Laverhof heeft de wettelijke taak toezicht te houden op de besturing door de raad van bestuur en op de algemene gang van zaken binnen Laverhof

Nadere informatie

Je steunsysteem is overal om je heen.

Je steunsysteem is overal om je heen. Je steunsysteem is overal om je heen. Kwartiermaken in de wijken in Oss en in de regio. Burgerkracht en Presentie Definitie kwartiermaken: Kwartiermaken gaat over het bevorderen van het maatschappelijk

Nadere informatie

Wonen Doe Je Thuis: inhoudelijk kader van Combinatie Jeugdzorg

Wonen Doe Je Thuis: inhoudelijk kader van Combinatie Jeugdzorg Combinatie Jeugdzorg helpt kinderen en ouders vakkundig bij complexe vragen over opvoeden en opgroeien, zodat kinderen zich optimaal ontwikkelen en meedoen in de samenleving. Daarbij worden participatie

Nadere informatie

Eigen Regie Maakt Zorg Beter

Eigen Regie Maakt Zorg Beter Eigen Regie Maakt Zorg Beter 31 maart 2011 Siska de Rijke Beleidsmedewerker Zorg CG-Raad Termen Zelfmanagement Eigen regie Eigen verantwoordelijkheid Deelnemer in plaats van afnemer Verbindende schakel

Nadere informatie

Drijfveren van ervaringsdeskundigen in de geestelijke gezondheidszorg "

Drijfveren van ervaringsdeskundigen in de geestelijke gezondheidszorg Drijfveren van ervaringsdeskundigen in de geestelijke gezondheidszorg Implicaties voor opleiding, onderzoek & praktijk Joeri Vandewalle Gent, 17 & 18 november 2015 Inhoud: 1. Situering 2. Onderzoeksresultaten

Nadere informatie

Perspectief op Potenties

Perspectief op Potenties Perspectief op Potenties Jaap van der Stel Jaap van der Stel Lector GGz Hogeschool Leiden Brijder-Parnassia GGZ ingeest Een derde meer herstel? Vereist: brede visie op herstel, inclusief focus op functioneel

Nadere informatie

Stichting Techniekpromotie

Stichting Techniekpromotie - - - Stichting Techniekpromotie 1 In de visie komt duidelijk naar voren dat verwondering en wetenschap in de gehele doorlopende leerlijn zouden moeten blijven samengaan. In hoeverre spreekt dit beeld

Nadere informatie

Van nazorg naar voorzorg: Welke vaardigheidsgebieden zouden medische opleidingen kunnen ontwikkelen?

Van nazorg naar voorzorg: Welke vaardigheidsgebieden zouden medische opleidingen kunnen ontwikkelen? Van nazorg naar voorzorg: Welke vaardigheidsgebieden zouden medische opleidingen kunnen ontwikkelen? Workshop, NVMO congres, 17 november 2016 dr. Thomas Plochg, directeur NPHF Federatie voor gezondheid

Nadere informatie

Een open gesprek met de cliënt en het netwerk maakt de samenwerking duurzaam

Een open gesprek met de cliënt en het netwerk maakt de samenwerking duurzaam Inspiratie voor hbo zorg en welzijn Informele zorg & Social Work aan de Christelijke Hogeschool Ede Een open gesprek met de cliënt en het netwerk maakt de samenwerking duurzaam Een open gesprek met de

Nadere informatie