Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek wat is dat?

Transcriptie

1 Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek wat is dat? DSRG congres, 3 november 2011 Prof dr ir Joan van Aken TU/e

2 ontwerpgericht wetenschappelijk onderzoek ofwel DSR (Design Science Research): brug tussen wetenschap en praktijk DSRG congres 3 november

3 een feestelijk moment voor de Design Science Research Groep (DSRG) (en ook voor mij) DSRG congres 3 november

4 Om te beginnen deze definitie: Praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek is onderzoek, gericht op het ontwikkelen van valide kennis om professioneel handelen te ondersteunen (wordt zowel gedaan binnen universiteiten als hogescholen) Er zijn diverse vormen van dit type onderzoek; vandaag zullen we het over de ontwerpgerichte vorm hebben DSRG congres 3 november

5 wat is uw belangstelling? een vraag: Waarom bent u naar dit congres gekomen? Omdat 1. praktijkgericht onderzoek mij aantrekt en ik nog niet goed weet hoe dat te doen 2. ik ontwerpgericht wetenschappelijk onderzoek doe of wil gaan doen 3 ik de methodologie van mijn praktijkgericht onderzoek wil verbeteren 4. anders DSRG congres 3 november

6 wat weet u al over DSR? nog een vraag: Hoeveel kennis hebt u over DSR? 1. geen enkele 2. ik heb er wel eens iets over gelezen 3. ik heb de algemene artikelen gelezen, maar deze methodologie nog niet toegepast 4. ik gebruik de DSR-methodologie, maar ken nog niet de fijne kneepjes 5. ik beheers de DSR-methodologie DSRG congres 3 november

7 inhoud Wat is DSR Waarom dit type onderzoek Toepassingsdomein Waarom een speciale methodologie voor dit toepassingsdomein Het kenmerkende kennisproduct: de ontwerpstelling (en de CIMO-logica) Methodologische aandachtspunten Slotopmerking DSRG congres 3 november

8 wat is DSR DSR is wetenschappelijk onderzoek met de volgende eigenschappen 1. gedreven door veldproblemen (niet door zuivere kennisproblemen) 2. spelerperspectief (niet het waarnemerperspectief) 3. oplossingsgericht (niet alleen beschrijven en verklaren) 4. verantwoording op basis van pragmatische validiteit: werkt het? (niet op basis van verklarende validiteit: is het waar?) Design/ontwerpgericht: geen kant en klare oplossingen maar generieke kennis om het ontwerpen van oplossingen voor specifieke gevallen te ondersteunen DSRG congres 3 november

9 DSR complement voor EBP DSR is discipline onafhankelijk DSR sluit aan bij het streven naar 'Evidence-Based Practice' (EBP) of liever 'Theory-informed practice' DSR levert de theorie die door professionals gebruikt kan worden om veldproblemen aan te pakken DSRG congres 3 november

10 waarom DSR DSR levert 'wetenschap met effect': niet alleen verklaringen voor veldproblemen, maar ook alternatieve generieke oplossingen Het gebruikt daarmee het onderzoeksparadigma van 'ontwerpwetenschappen' zoals de Geneeskunde en de Technische Wetenschappen Weerstanden op grond van opvattingen over rol wetenschap en de rol van de wetenschapper DSRG congres 3 november

11 verschillen in onderzoeksparadigma's Belangrijke paradigmatische verschillen tussen verklarende en ontwerpwetenschappen Verklarende wetenschappen, zoals de natuurkunde en de sociologie, tegenover ontwerpwetenschappen, zoals de geneeskunde en de technische wetenschappen DSRG congres 3 november

12 verklarende wetenschappen Onderzoek gedreven door zuivere kennisproblemen Missie: begrijpen, een streven naar waarheid (beschrijven en verklaren) Studenten worden opgeleid tot onderzoekers (willen de wereld begrijpen) Kenmerkend onderzoeksresultaat: het causale model; waarnemers perspectief DSRG congres 3 november

13 ontwerpwetenschappen Onderzoek gedreven door veldproblemen Missie: verbeteren menselijk bestaan, het veranderen van het bestaande in een betere Studenten worden opgeleid tot professionals (willen de wereld verbeteren) Kenmerkend onderzoeksresultaat: principe oplossing; spelers perspectief DSRG congres 3 november

14 het toepassingsdomein van DSR Toepassingsdomein DSR: veldproblemen met een significante sociale component In de materiële wereld bestaan universele, invariante en individueel gedrag bepalende mechanismen Daarom geen verschil tussen begrijpen achteraf en voorspellen vooraf; daarom geen verschil in onderzoeksmethodologie voor verklaren en voorspellen Door de menselijke vrije wil bestaan die mechanismen niet in de sociale wereld Menselijk gedrag is 'onberekenbaar', maar wel te beoordelen DSRG congres 3 november

15 waarom een speciale methodologie Basis wetenschappelijke claim DSR-onderzoeker: de gepresenteerde generieke oplossing geeft binnen het aangegeven toepassingsdomein inderdaad de gewenste uitkomst Menselijk gedrag is onberekenbaar. Wel herkenbare patronen in menselijk handelen door de menselijke natuur en door sociale invloeden Maar ook: de opgave voor de professional is het voorspellen van de uitkomsten van interventies in specifieke gevallen, ontworpen met generieke ontwerpkennis DSRG congres 3 november

16 waarom een speciale methodologie Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke vaardigheid (autisme laat zien hoe belangrijk en bijna universeel deze vaardigheid is) De basis aanpak van ontwerpgericht wetenschappelijk onderzoek kan gebaseerd worden op ervaringsleren (Kolb s experiential learning) De strategie voor ontwerpgericht wetenschappelijk onderzoek (DSR) is gebaseerd op geobjectiveerd en gesystematiseerd sociaal ervaringsleren DSRG congres 3 november

17 methodologie van sociaal ervaringsleren Onderzoek gericht op geobjectiveerd en gesystematiseerd sociaal ervaringsleren betekent afwisselend werken in de praktijkstroom en de kennisstroom In de praktijkstroom worden specifieke veldproblemen opgelost in de kennisstroom wordt op basis van reflectie en cross-case analyses generieke kennis ontwikkeld DSRG congres 3 november

18 methodologie van sociaal ervaringsleren Onderzoeksontwerpen op basis van sociaal ervaringsleren hebben vaak de volgende karakteristieken: - serie gevalstudie (in praktijk- en kennisstroom) - kwalitatief en naturalistisch ('thick descriptions') - participatief - interveniërend - met gebruik van procesmodellen (i.p.v. variantiemodellen) Dit kan er eenvoudig uit zien, maar is het niet DSRG congres 3 november

19 wat denkt u ervan? stelling: Om effectieve interventies voor het verbeteren van systemen met een significante sociale component te ontwikkelen zou ik een onderzoeksstrategie gebruiken op basis van geobjectiveerd en gesystematiseerd sociaal ervaringsleren 1. ja 2. nee 3. anders 4. weet (nog) niet DSRG congres 3 november

20 het kenmerkende kennisproduct: de ontwerpstelling DSR is gericht op het ontwikkelen van principeoplossingen Betreft generieke kennis: principe oplossing voor type veldprobleem In context geplaatst door een ontwerpstelling: geeft de principeoplossing met toepassingsdomein en te verwachten uitkomsten, bij voorkeur met een verklaring (CIMO-logica) DSRG congres 3 november

21 voorbeeld ontwerpstelling Ontwerpstelling met CIMO-logica: gebruik voor deze klasse van problemen-in-context dit type Interventie om via deze Mechanismen die Uitkomst(Outcome) te realiseren Voorbeeld: gebruik bij het managen van virtuele teams (C) een FtF kick-off meeting (I) om via collectief taakinzicht en inzet (M) een effectief, zelfmanagend team te realiseren (O) DSRG congres 3 november

22 methodologische aandachtspunten Methodologische aandachtspunten (zie boek) - probleemstelling en vraagstelling - de CARS-logica - systematisch literatuurreview en -synthese - het vaststellen van de generatieve mechanismen - pragmatische validiteit - validatie door veldtesten (alfa en beta) en peer review - onderscheid directe uitkomst en uiteindelijke uitkomst - transporteerbaarheid en toepassingsdomein (transporteren via decontextualiseren en recontextualiseren) - diverse rollen: onderzoeker, ontwerper, veranderaar: in staat zijn te werken in praktijkstroom en in kennisstroom DSRG congres 3 november

23 23

24 slotopmerking De kwaliteit van praktijkgericht onderzoek is van zeer groot belang; goede methodologie is essentieel Belang van methodologie vaak onderschat: "iedereen weet wel wat goed onderzoek is en iedereen is in staat om dat ook te doen" DSRG congres 3 november

25 slotopmerking Wij hopen met het ontwikkelen en uitdragen van de methodologie van DSR bij te dragen aan de kwaliteit en effectiviteit van praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek DSRG congres 3 november

26 toekomst DSR en DSRG in co-creatie Is het gewenst om gericht verder te werken aan het in Nederland bekendmaken van DSR en om de acceptatie en het gebruik van dit type onderzoek te bevorderen? Zo ja, wat voor acties zouden naar uw mening welke mensen of groepen dan kunnen ondernemen? Wat zou de DSRG in de komende vijf jaar kunnen doen om aan bovenstaande doelstelling te werken? DSRG congres 3 november