Leervoorkeuren van de brandweer

Transcriptie

1 Leervoorkeuren van de brandweer De Brandweeracademie is onderdeel van het Instituut Fysieke Veiligheid.

2 2 Leervoorkeuren van de brandweer In dit document lees je meer over het leren van de brandweer. Bijna collega s hebben aangegeven wat ze prettig vinden in het leren en daar zijn duidelijke patronen in te herkennen. Wat belangrijk is om je te realiseren is dat we het vooral hebben over het leren dat ontstaat in de praktijk. Het ontstaat in situaties waar je niet (precies) weet wat te doen, waar niet iemand bij is die alle antwoorden heeft en die verspreidt. Dus eigenlijk hebben we het over het leren in het dagelijkse werk tijdens een uitruk, oefening of andere werksituaties. In het schema hieronder is het totale profiel van leervoorkeuren van de brandweer grafisch weergegeven. Totaal (n=1685) Kunst afkijken 4 Participeren 1 Kennis verwerven 1 Oefenen 2 Ontdekken % 13% 28% 34% 12% 13% 15% 16% 32% 25% Eerste voorkeur Tweede voorkeur Hieronder wordt het totale leervoorkeurenprofiel en de relevante betekenis ervan toegelicht. Daarnaast vind je in de bijlage een algemene toelichting van de leervoorkeuren en gehanteerde begrippen. Uitleg profiel leervoorkeuren van de brandweer Participeren en kennis verwerven Twee groepen leervoorkeuren Wat ons totale profiel laat zien, is dat er twee grote groepen het leren in onze organisatie kenmerken, namelijk de leervoorkeur participeren en de leervoorkeur kennis verwerven. Als we het wat ongenuanceerd typeren, hebben mensen uit de eerste groep mensen baat bij een goed gesprek, bij het uitwisselen van ervaringen, het horen hoe anderen het zouden doen, het samen aanpakken van een probleem. De andere groep is gericht op het willen snappen en weten hoe het nu echt zit, wat is bewezen en wat bekend is.

3 3 Voorkomen van fouten De combinatie van deze twee maakt dat we heel gedegen zijn in het leren en ontwikkelen en dat we meer dan andere organisaties gericht zijn op het voorkomen van fouten. Logisch natuurlijk, gezien de aard van ons werk. De combinatie maakt het leren ook wat stug en langzaam; we vinden het niet snel goed genoeg. Leren van fouten is in deze context niet gemakkelijk omdat we weten dat het grote consequenties heeft en de zorgvuldigheid die we betrachten maakt dat we niet leren door snel te kopiëren wat goed werkt of even wat uit te proberen. Voor ons is het belangrijk om een goed draagvlak en een onderbouwing te hebben voordat we het zelf kunnen toepassen. Interactie tussen beide groepen In veel gevallen kunnen deze twee groepen prima met elkaar overweg, maar er kan ook impliciet of expliciet wat wrijving ontstaan. Zo kan de kennisverwerver wel eens denken dat de participeerder er omheen draait; het is wel erg veel gesprek, maar waar hebben we het nu echt over? Al die meningen zijn leuk, maar wat zijn de hardere feiten?. Andersom kan iets soortgelijks gebeuren. De participeerder vindt dat de kennisverwerver teveel blijft hangen in feiten, details, technische gegevens, maar waar blijft de beleving; fijn dat we dat weten, maar hoe denk je er eigenlijk zelf over?. In de nabespreking van incidenten zal de participeerder het waarschijnlijk beter naar de zin hebben dan de kennisverwerver. Waar de eerste groep het gevoel heeft dat we het er nu écht over hebben, zit de tweede groep een beetje met het gevoel dat hij of zij zijn tijd loopt te verdoen. Interessant hoor, zo n nabespreking, maar dit is één voorbeeld en de volgende keer ziet het er weer anders uit. Kunnen we beter even wat dingen nazoeken en dan die kennis verspreiden. Dat kan er ook toe leiden dat deze groep wat stiller wordt in een nabespreking en blijven zitten uit respect voor de anderen, meer dan voor hun eigen gewin. In de tegenstelling kan je zeggen dat de participeerder meer op het proces zit en de kennisverwerver op de inhoud en dat kan met elkaar botsen. Ontdekken Kunst afkijken Innovatiekracht In vergelijking met andere organisaties, kent de brandweer relatief weinig ontdekkers in de organisatie. Dat heeft tot gevolg dat de innovatiekracht beperkt is. Er is niet zoveel neiging om te experimenteren, zo maar eens wat uit te proberen. Misschien niet zo raar in een beroep met veel regels en een groot belang van een veilig optreden. Waar organisaties met veel ontdekkers nog wel eens alle kanten op schieten, is er bij de brandweer mede daardoor toch een vrij hechte thuisbasis. Overnemen andermans inzichten Ook het overnemen van dingen van elkaar, van datgene wat blijkt te werken op een andere plek (de kunst afkijken), staat niet zo hoog op de agenda. Niet dat het niet zou mogen, dat kennis wordt afgeschermd, in tegendeel. We delen graag. Maar vervolgens moet er nog heel wat water door de Rijn stromen, voordat we het in de eigen context toepassen. Nog eens even goed kijken of het wel echt zo werkt en misschien bij ons wel wat anders en vinden we er ook nog wel wat van... Daarbij komt dat expertise en vakmanschap uiteindelijk ook hoger worden gewaardeerd dan vlieguren.

4 4 Samenvattend Wat het leren betreft bestaat de brandweer niet uit doeners, maar typeert het leren zich door een cultuur waarin de nadruk ligt op gedegen werk, op fouten vermijden, ervaringen delen en goed onderbouwen. Leer- en ontwikkelprocessen zijn daarom af en toe wat traag, maar vindt eenmaal iets zijn weg, dan is het ook stevig verankerd. Aan het leren in de zin van opleiden en oefenen wordt (misschien niet in woord, maar wel in daad) veel meer belang gehecht dan leren in en van de praktijk. Dat betekent dat het leren in de praktijk vraagt om extra inzet en doorzet-tingsvermogen van degene die daarvoor verantwoordelijk is. Het gaat niet vanzelf en het voelt af en toe als ondankbaar werk. Maar ook hier geldt: als we doorzetten, en iets is eenmaal geworteld, dan staat het ook meteen als een huis. Wat kunnen we met deze inzichten en waarmee moeten we rekening houden? Elke organisatie en elk beroep heeft zijn eigen manier van leren en elke manier van leren heeft voor- en nadelen. Het helpt als je dat leren doorgrondt en dus ook de achterkant, de nadelen begrijpt. Dan ga je wat beter begrijpen dat het gras bij de buren misschien wel groener is, maar dat je toch gekozen had voor een moestuin. Het is allereerst belangrijk om te doorgronden en accepteren hoe het leren bij de brandweer eruit ziet (leren van fouten zal bijvoorbeeld nooit vanzelf gaan). Vervolgens is het belangrijk om te onderkennen dat er twee groepen zijn: er is dus niet één goede oplossing of één beste manier van leren. Het zal altijd aandacht vragen het leren zo te organiseren dat iedereen het naar de zin heeft. Dat is in het algemeen zo, maar dat is voor de brandweer zeker zo, omdat de twee hoofdgroepen qua grootte in evenwicht zijn en voor een deel sterk tegengestelde behoeften kennen. Storytelling AAR Storytelling is een effectieve manier van leren voor de ene groep, terwijl het een andere groep totaal niet aanspreekt. Dat maakt storytelling niet minder goed. Je zou kunnen zoeken naar een manier van storytelling waar harde gegevens ook een plek in krijgen. Datzelfde geldt voor de AAR. Deze vorm wordt rijker op het moment dat het lukt objectieve kennis in te brengen en de verbinding met bijvoorbeeld lectoren te leggen. Het is voor de brandweer de kunst om te zoeken naar eigen vormen van leren, maar misschien ook om elkaar niet alleen te tolereren, maar ook te herkennen en erkennen. Het leren van de praktijk en direct dus het leren van de fouten die we onvermijdelijk maken is iets dat we in ons vak niet mogen laten liggen. De inzichten en bewustwording die we met dit onderzoek hebben opgedaan brengen ons weer een stap verder in het zoeken naar handvatten om leren van de praktijk beter toe te passen.

5 5 BIJLAGE Algemene toelichting bij leervoorkeuren en gehanteerde begrippen Toelichting begrippen Kunst afkijken Kernwoorden observeren en imiteren, overnemen, wat werkt, hectiek, scherpe analyse van ervaringsdeskundigen Voorbeeldvormen openhaardgesprek, bedrijfsbezoek Effectieve context voor zo doen we dat hier (cultuuroverdracht, soft-skills) probleem oplossen Participeren Kernwoorden gelijkwaardig, dialoog, met anderen, elkaar vertrouwen, diversiteit, perspectieven, samen betekenis zoeken Voorbeeldvormen intervisie, communities of practice Effectieve context voor collectiviteit en collectieve groei leren samenwerken en divergent denken Kennis verwerven Kernwoorden objectiviteit en waarheid, kennisoverdracht, doelgerichtheid, willen weten, feiten en theorie Voorbeeldvormen bronnenonderzoek, kennisoverdracht Effectieve context voor kennisintensieve trajecten Oefenen Kernwoorden herhaling, veiligheid, reëel maar niet realistisch, leren van fouten, onder begeleiding Voorbeeldvormen rollenspel, spelsimulatie Effectieve context voor het ontwikkelen van expertise het experimenteren met nieuwe vaardigheden / nieuw gedrag het leren leren Ontdekken Kernwoorden in het diepe springen, nieuwsgierigheid, inspiratie, uitproberen, eigen draai geven Voorbeeldvormen brainstorm, open space, werkopdrachten Effectieve context voor innovatie en vernieuwing onbekende situaties

6 6 Eigen profiel Voorbeeld profiel Kunst afkijken Participeren Kennis verwerven Oefenen Ontdekken Stappen 1 Zijn er uitschieters (hoog of laag)? 2 Welke blokken/lagen ziet u in het profiel terugkomen? - Welke voorkeuren hebben iets gemeenschappelijk? Wat dan? - Welke voorkeuren contrasteren juist? Wat betekent dat? 3 Wat valt verder op in het totaalplaatje? 4 Maak een verhaal: - Wat zegt dit alles nu? - Wat zijn blinde vlekken en wat is wellicht overbelicht?

7 7 Analyse profiel Beide leervoorkeuren hebben het volgende gemeenschappelijk: noodzaak van anderen focus op resultaat hecht belang aan vlieguren ontwikkelen in de dagelijkse hectiek fouten vermijden veiligheid en vertrouwen samen betekenis maken expliciete focus op leren focus op inhoud focus op persoonlijke groei Het contrast in beide voorkeuren zit in de volgende aspecten: observeren ervaring spanning wat werkt proces collectief leren collectieve betekenis kennis objectieve kennis gestuurd participeren expertise veiligheid wat is nieuw inhoud leren met anderen persoonlijke betekenis ervaring subjectieve kennis zelfgestuurd

8 Colofon Dit document is ontwikkeld door het projectteam Innovatie van het project Versterking Brandweeronderwijs (VBo), in nauwe samenwerking met het Netwerk Vakbekwaamheid & Kennis, en met vele inhoudsdeskundigen uit het brandweerveld. Mocht je meer willen weten over het leren van de brandweer, neem dan contact op met de kennisregisseur in je regio of stuur je vraag naar Dit is een gezamenlijke uitgave van Brandweer Nederland en de Brandweeracademie. adres post t Kemperbergerweg RW Arnhem Postbus HA Arnhem (026) april 2015