Doorontwikkeling Regionaal Kompas Noord- en Midden-Limburg

Transcriptie

1 Doorontwikkeling Regionaal Kompas Noord- en Midden-Limburg

2 Inhoud Doorontwikkeling Regionaal Kompas Inleiding Leeswijzer De periode Resultaten van de evaluatie Trends en ontwikkelingen Nieuwe wetgeving voor het sociaal domein Nieuwe Wmo Nieuwe Jeugdwet Participatiewet Wet passend onderwijs (2014) Nieuwe Wet langdurige zorg Andere ontwikkelingen Extramuralisatie Scheiden van wonen en zorg Landelijke toegankelijkheid voor wonen Transitievraagstuk voor het Veiligheidshuis Omvormen maatschappelijke opvang Opstellen regiovisie Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Doorontwikkeling Regionaal Kompas De Doelenboom, wat willen we bereiken? Ontwikkeling van Spoorboekje bijzondere reizigers, hoe gaan we het doen? De Middelen Rijksmiddelen Gemeentelijke bijdragen Taakstelling gemeente Venlo Opdrachtverstrekken Conclusies en aanbevelingen Planning...13 Bijlagen: Bijlage 1 Doelenboom Bijlage 2 Spoorboekje bijzondere reizigers Bijlage 3 Plan van Aanpak inrichting reisbureau 2

3 Doorontwikkeling Regionaal Kompas 1. Inleiding De basis voor het Regionaal Kompas voor Noord- en Midden-Limburg is een opdracht vanuit het Rijk aan alle centrumgemeenten om een plan van aanpak op te stellen voor de maatschappelijke opvang met als doel de leefomstandigheden van mensen die dak- of thuisloos zijn (of dreigen dit te worden) te verbeteren en de daarmee gepaard gaande overlast en criminaliteit te verminderen. Het uiteindelijke streven is om dakloosheid terug te dringen en doorstroming naar een zo zelfstandig mogelijk bestaan en kwaliteit van leven te bevorderen. (bron: Monitor Stedelijk Kompas 2010, Planije en Tuynman). Het huidige Regionaal Kompas voor Noord- en Midden Limburg is vastgesteld in 2008 en heeft een looptijd tot en met De centrale doelstelling zoals geformuleerd in het Regionaal Kompas luidt: Voorkomen dat mensen afglijden uit de samenleving en als gevolg daarvan niet meer voor zichzelf kunnen zorgen en het dak boven hun hoofd verliezen. Daar waar dit niet voldoende blijkt te zijn, zal een passende vorm van maatschappelijke opvang worden ingezet. Maatschappelijke opvang moet een sluitend traject worden en fungeren als springplank naar de samenleving en maximaal haalbare zelfredzaamheid. Met de middelen uit de decentralisatie-uitkering is de centrumgemeente Venlo verantwoordelijk voor het organiseren van de Maatschappelijke Opvang, de Vrouwenopvang, Geweld in afhankelijkheidsrelaties, Openbare Geestelijke GezondheidsZorg (OGGZ) en Verslavingszorg in Noord- en Midden-Limburg. De verantwoordelijkheden zijn wettelijk verankerd in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), beleidsvelden 7, 8 en 9. Zoals vastgelegd in het Regionaal Kompas geeft de centrumgemeente, in nauw overleg met de regiogemeenten, vorm aan de beleidsontwikkeling en uitvoering van het Regionaal Kompas. Deze afstemming is georganiseerd in de Leidende Coalitie, die advies uitbrengt aan het college van B&W van Venlo, over te nemen besluiten ten aanzien van het Regionaal Kompas. Dit adviesorgaan wordt bijgestaan door een ambtelijk vooroverleg (Ambtelijke Coalitie). In de Leidende Coalitie nemen deel de gemeenten Venray, Venlo, Roermond, Weert, Maasgouw en Peel en Maas, het zorgkantoor Noord- en Midden-Limburg, het CMA (Centraal Meld- en Actiepunt), Antares, WonenLimburg en de Veiligheidsregio. De Leidende Coalitie heeft in 2012 aangegeven meer in te willen zetten op outcome bekostiging. Het gaat daarbij om het bereiken van concrete effecten voor de doelgroep. Met de bestaande manier van subsidiëring van producten en diensten worden de beoogde effecten onvoldoende bereikt. Dit heeft geleid tot het advies van de Leidende Coalitie, en daarna tot het besluit van het college van B&W van centrumgemeente Venlo, om het Regionaal Kompas en het daarmee samenhangende subsidieprogramma te herijken. Op 19 februari 2013 is door het college van Venlo de projectopdracht herijking Regionaal Kompas geaccordeerd. In hoofdstuk 2 komen we hier inhoudelijk op terug. Als gevolg van de nieuwe in voorbereiding zijnde Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is er geen sprake meer van een herijking op de grondslag van de huidige wet met negen prestatievelden. Door de decentralisaties (begeleiding van AWBZ naar Wmo, de Jeugdwet en Participatiewet) krijgen gemeenten verantwoordelijkheden overgedragen van het rijk en de provincie. Deze verantwoordelijkheden hangen nauw met elkaar samen en zijn (in meer of mindere mate) van invloed op het Regionaal Kompas. Het doel van de decentralisatieopgaven is het realiseren van een ingrijpende tranformatie en om die te bereiken is een transitie nodig. Hierop wordt in hoofdstuk 3 nader ingegaan. In juni 2012 werd door de gemeenteraad van Venlo de kadernota vastgesteld. In deze kadernota was voor de meerjarenbegroting tot en met 2016 een structurele bezuiniging van ,- opgenomen. Bij de begrotingsbehandeling in november 2012 is de bezuiniging op het Regionaal Kompas met ,- naar beneden bijgesteld. Deze bezuinigingstaakstelling is overigens niet van invloed op de middelen die door de deelnemende gemeenten aan de centrumgemeente Venlo beschikbaar worden gesteld voor de uitvoering van de Wet Collectieve Preventie Geestelijke 3

4 Gezondheidszorg. Hiertoe sluist iedere gemeente rijksmiddelen door naar Venlo. Voor verslavingszorg en bemoeizorg 0,67 per inwoner en voor collectieve preventie 0,52 per inwoner per jaar. De nieuwe wetgeving en de daaraan gekoppelde decentralisaties leiden tot een andere verdeling van taken en verantwoordelijkheden. Met name op het gebied van preventie, vroegsignalering, ondersteuning en nazorg ligt de verantwoordelijkheid bij de individuele gemeenten. Dit vraagt om een nauwe samenwerking tussen de individuele gemeenten en de centrumgemeente. Ook inhoudelijk is de wetgeving ingrijpend veranderd. Van recht op zorg en ondersteuning naar het bieden van passende ondersteuning gericht op zelf- en samenredzaamheid, die burgers in staat stelt om zo lang mogelijk te kunnen meedoen en zelfstandig te wonen. Dit betekent dat we niet meer kunnen spreken van een herijking van het Regionaal Kompas. We willen een redelijk niveau van opvang en begeleiding en maken nu de doorontwikkeling naar het steeds meer inzetten van trajecten. We spreken dan ook liever over een doorontwikkeling van het Regionaal Kompas. Het is een dynamisch proces dat aan moet blijven sluiten op de maatschappelijke ontwikkelingen. Met de doorontwikkeling van het Regionaal Kompas leren we van het verleden en ontwikkelen we door naar de toekomst. Ook bij het Regionaal Kompas is er net ls bij de drie decentralisaties, sprake van een transformatie. 1.1 Leeswijzer In hoofdstuk 2 kijken we terug op de afgelopen jaren en zoomen we nader in op de uitkomsten van de evaluatie. Hoofdstuk 3 geeft een beeld van de huidige trends en ontwikkelingen, die van invloed zijn op een andere benadering van het Regionaal Kompas. In hoofdstuk 4 geven we aan wat we de komende jaren willen bereiken. Hoofdstuk 5 geeft enig inzicht in de middelen die we hebben, al is daar op dit moment nog veel onduidelijkheid over. Hoofdstuk 6 bevat de conclusies en daaraan gekoppelde adviezen. Tenslotte is daar aan toegevoegd een planning voor besluiten en acties voor De periode In de inleiding is aangegeven wat de centrale doelstelling van het Regionaal Kompas is. Om de ontwikkeling van deze doelstellingen te kunnen volgen en sturen, werd de monitor Regionaal Kompas ontwikkeld. Deze is voor het eerst in 2011 uitgevoerd, met het jaar 2009 als nulmeting. De monitor wordt jaarlijks besproken in de Leidende Coalitie. De monitor heeft weliswaar enig inzicht gegeven in de doelgroep, maar heeft niet voldoende geleid tot een goed instrument om mee te sturen. Op 19 februari 2013 stelde het college de projectopdracht herijking Regionaal Kompas vast. De doelstelling van deze projectopdracht is als volgt geformuleerd: Ontwikkel voor de Wmo-prestatievelden maatschappelijke opvang, vrouwenopvang, verslavingszorg en openbare geestelijke gezondsheidszorg een duurzaam beleidskader voor de periode en geef aan op welke terreinen middelen in deze periode moeten worden ingezet om de beoogde maatschappelijke effecten te bereiken. Duurzaam vanuit het perspectief dat de beschikbare middelen zo effectief en efficiënt mogelijk worden ingezet. Verder dienen de middelen op een zodanige wijze te worden ingezet dat de gemeente Venlo haar verantwoordelijkheid voor het organiseren van een adequaat voorzieningenniveau op het gebied van maatschappelijke opvang, vrouwenopvang, verslavingszorg en openbare geestelijke gezondsheidszorg in de regio Noord- en Midden-Limburg kan waarmaken. Hiervoor dient zij periodiek inzicht te verkrijgen in de gerealiseerd effecten en de middelen die hiervoor zijn ingezet. De doelstelling die is geformuleerd, heeft betrekking op deze projectopdracht en dit plan van aanpak. Het betreft hier geen inhoudelijke doelstelling voor het op te stellen beleidskader. (bron: projectopdracht Herijking Regionaal Kompas 31 januari 2013) Om tot een nieuw beleidskader te komen zijn in de projectopdracht de volgende fasen benoemd: Fase 1 de evaluatie van het Regionaal Kompas. 4

5 Fase 2 het formuleren van herijkte beleidsdoelen. Fase 3 een gefundeerde uitvraag aan de uitvoerende partners. De evaluatie van het bestaande Regionaal Kompas is volgens plan uitgevoerd en is door het college vastgesteld op 23 april In fase 2 is een aanzet gedaan voor het formuleren van herijkte beleidsdoelen door het opstellen van een doelenboom. Deze doelenboom is bijgevoegd als bijlage 1. De doelenboom zal in relatie tot de uitgangspunten van de nieuwe Wmo vertaald worden in het nieuwe beleid voor In hoofdstuk 4 komen we hier nader op terug. Fase 3 betreft met name de wijze van financiering. Hierop komen we in hoofdstuk 5 terug. 2.1 Resultaten van de evaluatie In het evaluatierapport zijn enkele conclusies verwoord. In hoofdstuk 5 van het evaluatierapport zijn de conclusies en aanbevelingen uitgebreid terug te lezen. In het kort: De doelstelling om zo min mogelijk mensen gebruik te laten maken van de maatschappelijke opvang is niet gehaald. De scheiding van wonen en zorg in de AWBZ en de daarmee gepaard gaande decentralisaties zullen van invloed zijn op de organisatie van het aanbod voor de doelgroep en voor de organisatie van de OGGZ. De scheiding van wonen en zorg leidt waarschijnlijk tot een toename van kwetsbare burgers als inwoners van wijken buurten. De ketenzorg zal efficiënter ingezet moeten worden. In de ketenzorg zal de nadruk komen te liggen op beperken instroom en bevorderen doorstroom. In het Regionaal Kompas zijn twee belangrijke onderdelen onderbelicht: de vrouwenopvang en de aanpak van huiselijk geweld. Na 2008 hebben deze onderwerpen in het landelijke beleid steeds meer aandacht gekregen. In navolging van het landelijke beleid is er ook in de regio Noord- en Midden-Limburg intensief ingezet op deze onderwerpen. Bij de doorontwikkeling van het Regionaal Kompas worden de vrouwenopvang en de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties verder ingebed in het Regionaal Kompas en als integraal onderdeel meegenomen. 3 Trends en ontwikkelingen De afgelopen jaren is er in het denken over verantwoordelijkheden in de samenleving veel veranderd. Dat heeft geleid tot bestuursafspraken over de ombouw van het sociaal stelsel en de oriëntatie van de verschillende overheden. De gedachte daarachter is dat er een omvorming plaatsvindt van een verzorgingsstaat naar een participatiemaatschappij. We sluiten mensen niet langer uit maar gaan uit van inclusievraagstukken: mensen met een beperking zijn geen vreemde eenden in de bijt, maar horen er gewoon bij. De burger in zijn sociale omgeving staat centraal. De overheid wordt gevraagd te handelen indien de burger niet voldoende kan participeren. De kerngedachten zijn uitgewerkt in nieuwe wetgeving op het sociaal terrein. 3.1 Nieuwe wetgeving voor het sociaal domein De nieuwe wetgeving heeft ook een andere kijk op alle vraagstukken tot gevolg: hoe kijken we aan tegen de rol van de overheden, waar liggen de verantwoordelijkheden en op welke wijze kan de eerst aangewezen overheid (gemeente) zorgen voor voldoende ondersteuning van de burgers. Een belangrijk uitgangspunt hierbij is één gezin, één plan, één regisseur.voor de gemeente Venlo, maar ook voor de andere gemeenten in de regio Noord- en Midden-Limburg kristalliseert zich dit uit in de vorming van sociale wijkteams, huizen van de wijk, schakelpleinen, generalistenteams, etc. Elke gemeente geeft daar op zijn eigen wijze invulling aan. 5

6 De diverse groep mensen waar het Regionaal Kompas zich voor inzet, zal meer lokale ondersteuning krijgen, maar blijft ook afhankelijk van de regionale ondersteuning. Waar mogelijk zal ondersteuning op lokale schaal worden georganiseerd, maar indien het noodzakelijk is zal te allen tijde de mogelijkheid bestaan om op te schalen naar een stedelijk of regionaal niveau. Iedere gemeente zal een pakket aan voorzieningen en afspraken bieden die moet aansluiten op de lokale situatie. Het Regionaal Kompas sluit hier als regionaal arrangement op aan. In het kort de nieuwe wetgeving op een rijtje Nieuwe Wmo Met deze nieuwe wet krijgen gemeenten meer verantwoordelijkheden voor het organiseren van passende ondersteuning aan huis voor mensen die niet op eigen kracht of met behulp van hun sociale netwerk kunnen deelnemen aan de samenleving. Een van de doelen van de wet is ervoor te zorgen dat personen die zelf, dan wel samen met personen in hun naaste omgeving, onvoldoende zelfredzaam zijn of onvoldoende in staat zijn tot participatie, een beroep kan doen op door de overheid georganiseerde ondersteuning. In de nieuwe Wmo wordt de verantwoordelijkheid van gemeenten uitgebreid met begeleiding, waaronder 24-uurs verblijf en bijbehorende begeleiding (beschermd wonen) valt. De nieuwe Wmo zal naar verwachting per 1 januari 2015 in werking treden Nieuwe Jeugdwet Alle kinderen moeten gezond en veilig kunnen opgroeien. Ouders zijn hiervoor de eerst verantwoordelijken. De overheid komt in beeld als dit niet vanzelf gaat. Dan moet het jeugdstelsel snel, goed en op maat functioneren. Het doel van de wet is om te zorgen voor een betere samenwerking van hulpverleners rond gezinnen, eerder ondersteuning bij opgroei- en opvoedingsproblemen, psychische problemen en stoornissen, hulp op maat en meer ruimte voor professionals en tot het demedicaliseren, ontzorgen en normaliseren van de jeugdsector. De nieuwe Jeugdwet treedt in werking op 1 januari Participatiewet Vanaf 1 januari 2015 treedt de Participatiewet in werking. De gemeente wordt vanaf die datum verantwoordelijk voor mensen met arbeidsvermogen die ondersteuning nodig hebben. Deze mensen zitten nu in de WWB (de Wet Werk en Bijstand), Wsw (de Wet sociale werkvoorziening) Wet passend onderwijs (2014) Elk kind heeft recht op zo goed mogelijk onderwijs, zodat het zijn talenten optimaal kan ontwikkelen op een manier die past bij zijn capaciteiten. Ook kinderen met een stoornis, een ernstige ziekte of een beperking. Deze kinderen kunnen ondersteuning en begeleiding krijgen in de vorm van extra leerlingzorg, in lichte of zware vorm, op een reguliere school of op een school voor speciaal onderwijs. Met passend onderwijs kunnen zo veel mogelijk leerlingen regulier onderwijs volgen. De Wet passend onderwijs is inwerkinggetreden op 1 augustus Nieuwe Wet langdurige zorg Het doel van deze wet is dat ouderen met een blijvende somatische of psychogeriatrische beperking en mensen met blijvende verstandelijke, lichamelijke en/of zintuiglijke beperkingen, passende zorg krijgen met aandacht voor het individuele welzijn. Basisprincipes die in de Wet langdurige zorg (Wlz) voorop staan, zijn dat we uitgaan van wat mensen (nog) wel kunnen in plaats van wat zij niet kunnen. Oftewel: regie naar vermogen. Kwaliteit van leven staat voorop. Het motto van Wlz is: met professionele zorg, zo thuis mogelijk! Deze wet zal worden uitgevoerd door de zorgverzekeraars. 3.2 Andere ontwikkelingen De veranderingen die vanuit de wetgeving worden beoogd, zijn nu al merkbaar in de samenleving. Nieuwe initiatieven ontstaan, instellingen beginnen vorm te geven aan de extramuralisering, burgers worden meer aangesproken op hun eigen kracht. Vanuit het Regionaal Kompas zal dan ook op een andere wijze invulling aan de taken gegeven gaan worden. Enkele ontwikkelingen worden hieronder toegelicht. 6

7 3.2.1 Extramuralisatie Een grotere participatie vraagt ook dat mensen vanuit hun kracht (ook al is die beperkt) meedoen in de samenleving. Het onderbrengen in een beschermde inrichting (buiten de samenleving plaatsen) is daarbij zo veel mogelijk te vermijden en moet alleen ingezet worden als dat voor de behandeling noodzakelijk is. Dat vraagt vervolgens wel om een nieuwe omgang met allerlei woonvormen waaronder begeleid en beschermd wonen in de samenleving Scheiden van wonen en zorg Hoewel het scheiden van wonen en zorg nog niet wettelijk is geregeld, is nu al merkbaar dat instellingen hierop anticiperen. De scheiding van wonen en zorg heeft tot gevolg dat de behoefte aan passende woningen voor de groep mensen die zorg aan huis nodig heeft, groter wordt Landelijke toegankelijkheid voor wonen Het beschermd wonen zal door de inwerkingtreding van de Wmo vanaf 1 januari 2015 landelijk toegankelijk worden. Burgers kunnen zich dus ook tot andere gemeenten wenden voor opvang en beschermd wonen, dan waar ze nu verblijven. Een cliënt die vanuit een beschermd wonen locatie zelfstandig gaat wonen, is vrij zijn woonplaats te kiezen Transitievraagstuk voor het Veiligheidshuis Het Veiligheidshuis is een samenwerkingsverband tussen gemeenten, politie, Openbaar Ministerie en andere justitie-, zorg-, en hulpverleningsorganisaties. Doel van de partners van het Veiligheidshuis is het verminderen en voorkomen van veel voorkomende criminaliteit en ernstige overlast. Limburg kent een dekkend netwerk van Veiligheidshuizen (6), waarvan 1 in Noord-Limburg en 1 in Midden- Limburg. De regie op de Veiligheidshuizen ligt vanaf 2013 bij de gemeenten. Het Openbaar Ministerie houdt regie op de justitieketen en is daarmee een belangrijke partner in de realisatie van de doelstellingen van het Veiligheidshuis. In 2013 is het landelijk kader Veiligheidshuizen ontwikkelt, waarin de volgende doelstelling is vastgesteld: het bijdragen aan veiligheid(sbeleving) als onderdeel van het integrale veiligheidsbeleid, het voorkomen en verminderen van recidieve (ernstige overlast, criminaliteit en maatschappelijke uitval) bij complexe problemen door middel van een combinatie van repressie, bestuurlijke interventie en zorg. Het Veiligheidshuis Noord-Limburg sluit aan bij deze doelstelling door per 2015 haar focus aan te brengen op twee functies: 1. Hoogste escalatieniveau bij complexe casussen, waarbij ketenoverstijgende samenwerking noodzakelijk is om crimininaliteit en overlast aan te pakken. Het gaat om procesregie op de samenwerking tussen onder meer de justitie- en zorgketen. 2. Fungeren als informatieknooppunt op casusniveau voor ketenpartners. Dit betekent dat aanpak van de klassieke doelgroepen elders belegd moeten worden. Het betreft procesregie op de aanpak van huiselijk geweld, veelplegers, minderjarigen en nazorg exgedetineerden. Andere essentiële onderwerpen van de transitie van het Veiligheidshuis Noord- Limburg zijn de samenwerking met het CMA en het Veiligheidshuis Midden-Limburg, alsmede de aansluiting op lokale ontwikkelingen (collegebesluit DT ). De beoogde koers sluit aan op de inrichting van sociale wijkteams, optimalisering van de lokale zorgnetwerken, het Regionaal Kompas en de decentralisatieopgaven in het sociale domein Omvormen maatschappelijke opvang In Weert is in opdracht van de Leidende Coalitie gewerkt aan het omvormen van de maatschappelijke opvang. Kernpunt daarin was dat er aangesloten werd op de eigen kracht van de (dakloze) burger: ruimte voor zelfregie en dat tevens een taakstellende bezuiniging van ,- gerealiseerd zou worden. Deze omvorming bestaat uit 4 sporen: a. Versneld doorvoeren van het concept Andere kans/housing First b. Start van een zelfregiecentrum c. Logeerbedconstructie voor passanten 7

8 d. Omvormen methadonuitgiftepunt naar methadonverstrekking-aan-huis. Hoewel dit concept nog in de kinderschoenen staat zijn de ervaringen tot nu toe positief te noemen. Concreet heeft het er toe geleid dat de maatschappelijk opvang in Weert (15 plekken ingekocht bij MOVEOO) per 1 april 2014 is gesloten. Het CMA heeft een evaluatie gemaakt over de periode 1 januari 2014 april Enkele conclusies na de eerste 3 maanden: De samenwerking tussen alle betrokkenen is toereikend. In potentie zijn er voldoende faciliteiten beschikbaar. Concrete werkafspraken en een procesbeschrijving/methodiek ontbreekt nog. Er zijn voldoende voorzieningen, maar de vraag is of de termijn van 12 weken ( voor een traject) voldoende is om de burger te plaatsen. Er heeft geen verschuiving, nog een toe- of afname plaatsgevonden op het gebied van maatschappelijke onrust, verstoringen van de openbare orde en aanhoudingen. Tenslotte is er nog weinig inzicht in de kosten die met de flexibele opvang zijn gemoeid wordt benut om de ervaringen die we in Weert opdoen te monitoren en waar nodig bij te stellen en uiteindelijk te beoordelen in hoeverre dit uitgerold kan worden over Noord- en Midden-Limburg. Het concept van de flexibilisering van de maatschappelijke opvang in Weert kan ook gevolgen hebben voor de nieuwbouwplannen van de maatschappelijke opvang in Venlo. Het meest recente Programma van Eisen maakt een onderscheid tussen opvang met 24-uurs begeleiding en opvang met ambulante begeleiding. Ook deze laatste groep maakt op dit moment nog deel uit van het concept van MOVEOO. De projectopgave Maatschappelijke Opvang Venlo beperkt zich tot een opvangvoorziening met 24- uurs begeleiding. Cliënten die van deze opvang gebruik maken kunnen 24 uur per dag terugvallen op begeleiding. Naast een dag- en nachtopvang biedt deze voorziening zelfstandig wonen in verblijfkamers en zelfstandige wooneenheden voor 1- en 2- persoonshuishoudens met begeleiding. Ten aanzien van deze laatste groep, kun je je de vraag stellen of dat op een locatie geconcentreerd moet worden of dat kleine woonconcepten met begeleiding niet beter voldoen. Ten aanzien van dagen nachtopvang moet onderzocht worden of hier niet op een andere manier invulling aan gegeven kan worden, vergelijkbaar met de flexibilisering in Weert. Op dit moment voldoet het Programma van Eisen aan de behoefte, maar het bovenstaande betekent in ieder geval dat een mogelijke locatie/huisvesting voor de Maatschappelijke Opvang Venlo flexibel moet zijn ten aanzien van huurtermijn, maar ook ten aanzien van invulling van het concept Opstellen regiovisie Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Op basis van de nieuwe Wmo zijn centrumgemeenten samen met de individuele gemeenten verantwoordelijk voor de ketenaanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties (GIA). De centrumgemeenten ontvangen via de decentralisatie-uitkering Vrouwenopvang (inclusief huiselijk geweld) rijksmiddelen ten behoeve van de regionale taken zoals de opvang. Daarnaast ontvangen alle gemeenten vanaf 2015 via de Wmo en de Jeugdwet, middelen voor begeleiding en middelen in het kader van de decentralisatie van de jeugdzorg. Om tot goede afspraken in de regio Noord- en Midden- Limburg te komen gaan we een regiovisie Huiselijk Geweld en Kindermishandeling opstellen. Het gaat daarbij om twee zaken: Het proces: aansluiting van de regionale aanpak op de lokale aanpak en aansluiting van de jusititie- en zorgketen. Het spoorboekje voor de bijzondere reiziger vormt hiervoor de basis. Het product: maken van een analyse, formuleren van gezamenlijke doelen an ambities, duidelijke afspraken over taken en verantwoordelijkheden, inclusief een financiële vertaling op hoofdlijnen. 4 Doorontwikkeling Regionaal Kompas 4.1 De Doelenboom, wat willen we bereiken? Het Regionaal Kompas kent als centraal doel (afgeleid uit de Wmo): IEDEREEN HEEFT EEN DAK BOVEN HET HOOFD, IEDEREEN DOET MEE EN IEDEREEN HEEFT EEN VEILIG THUIS. 8

9 Het een en ander betekent meer concreet dat we de zelfredzaamheid van mensen willen versterken. Voor de doelgroep van het Regionaal Kompas kan dat ook inhouden dat voorkomen wordt dat mensen verder afglijden en meer en meer in afhankelijkheidssituaties terecht komen. Daar waar mogelijk wordt er met de client gewerkt aan het zetten van stappen op de participatieladder (zelfredzaamheidsladder). Het ultieme doel is immers dat mensen volledig in de maatschappij mee kunnen doen en zelfredzaam zijn. Dat is niet voor iedereen weggelegd, maar is wel het perspectief waaraan gewerkt wordt. We hebben dit vertaald in een doelenboom (bijlage 1). Deze doelenboom kent 7 doelen: 1. Voldoende infrastructuur voor kwetsbare burgers. 2. Voorkomen van huisuitzettingen. 3. Voorkomen van dakloosheid ten gevolge van detentie. 4. Voorkomen van dakloosheid na intramurale zorg, vanuit GGZ/GZ en crisis. 5. Iedereen krijgt de zorg en ondersteuning die nodig is; eigen netwerk voor professioneel netwerk, informele zorg voor formele zorg, integrale aanpak. 6. Iedereen doet mee vanuit de eigen kracht voor zijn eigen levensonderhoud. 7. Voorkomen en stoppen van geweld in huiselijke kring. Ad 1 Voldoende infrastructuur voor kwetsbare burgers Vanuit het Regionaal Kompas wordt gezorgd voor tijdelijke opvang, in de vorm van maatschappelijke opvang, vrouwenopvang en crisisopvang. Doel is dat mensen hier zo kort mogelijk blijven en de stap zetten naar semi-permanente opvang. Er moet een stabiele mix ontstaan van wonen en begeleiding. Hiervoor zijn allerlei vormen beschikbaar en in ontwikkeling, zoals Wonen Op Proef, Housing First, Regionale Instelling voor Beschermd Wonen (RIBW), Andere kans, Domus (Leger des Heils), etc. Het uiteindelijke doel is dat mensen weer in staat zijn te wonen (zonder begeleiding) in hun eigen woning en het voeren van regie over hun eigen leven. Ad 2 Voorkomen van huisuitzettingen We willen voorkomen dat mensen uit hun woning worden gezet. Dit betekent dat signalen tijdig opgepikt moeten worden. Dat zal op lokaal niveau gebeuren. Een veelvoorkomende oorzaak van dakloosheid is het hebben van schulden dan wel het veroorzaken van overlast. Er moeten afspraken gemaakt worden met betrekking tot schuldhulpverlening (gemeenten, wettelijke plicht), over drugs en overlast ( met woningcorporaties), afspraken met overige verhuurders en met hypotheekverstrekkers. Centrale vraag is wat je met elkaar moet regelen om te voorkomen dat mensen op straat komen te staan, met als uitgangspunt dat mensen in principe zelf verantwoordelijk zijn. Ad 3 Voorkomen van dakloosheid na detentie Nog te vaak komt het voor dat mensen na detentie op straat staan en zich melden in de opvang. Om dit te voorkomen, moeten nadere afspraken worden gemaakt met justitie en/of de penitentiaire inrichtingen. Er moet een warme overdracht plaatsvinden. Dit vergt een goede ketenaanpaak, zowel voor als na detentie. Ad 4 Voorkomen van dakloosheid na intramurale zorg vanuit GGZ/GZ en crisis Niemand mag uit een zorginstelling worden ontslagen zonder dat er alternatieve huisvesting voorhanden is. Hiervoor is een betere ketensamenwerking nodig. Het is goed om hier meer centrale coördinatie op te zetten. Hier liggen taken voor zorgverleners, justitie en reclassering, maar ook voor gemeenten en woningbouwcorporaties. Ad 5 Iedereen krijgt de zorg en ondersteuning die nodig is; eigen netwerk vóór professioneel netwerk, informele zorg vóór formele zorg, integrale aanpak Dit is de kern van de nieuwe Wmo. Het gaat om signaleren, verbinden, opvang en herstel. Een goede afstemming van lokale en regionale taken. Immers het signaleren, verbinden en herstel zijn taken die elke gemeente op lokaal niveau in gaat vullen. De daadwerkelijke opvang, waar die nodig is, is regionaal georganiseerd. Ad 6 Iedereen doet mee vanuit de eigen kracht en verantwoordelijkheid voor zijn eigen levensonderhoud We gaan uit van de eigen kracht van mensen. Daar waar deze onvoldoende is, wordt op maat (leefzorgplan) ondersteuning geboden om de eigen kracht te versterken. Hierbij hanteren we de 9

10 zelfredzaamheidsladder. Ook dit vraagt een nauw samenspel tussen de individuele gemeenten en de centrumgemeente. Immers vanuit het lokale veld moeten regionale voorzieningen ingezet kunnen worden. Ad 7 Voorkomen en stoppen van geweld in huiselijke kring De nieuwe Wmo spreekt over geweld in afhankelijkheidsrelaties. Naast huiselijk geweld of geweld in de relationele sfeer hoort daar ook het gebruik van geweld in instellingen jegens daar verblijvende cliënten bij.de individuele gemeenten hebben hierin een belangrijke verantwoordelijkheid, met name in het vroegsignaleren en het in een vroeg stadium organiseren van ondersteuning. De uitwerking van dit uitgangspunt en de wijze waarop de gemeenten in Noord- en Midden-Limburg hier vorm aan gaan geven wordt uitgewerkt in de regiovisie Veilig Thuis Noord- en Midden-Limburg. 4.2 Ontwikkeling van Spoorboekje bijzondere reizigers, hoe gaan we het doen? Met de doelenboom als uitgangspunt, het landelijk kader van de Veiligheidshuizen en met het inzicht in de nieuwe wetgeving, met name gericht op burgers waarvoor vanuit het Regionaal Kompas gewerkt wordt, hebben we gekeken hoe we tot een gezamenlijke aanpak kunnen komen. We willen nieuwe inhoud geven aan de samenwerking tussen gemeenten, de zorgpartners en de jusitiepartners. We hebben hiervoor een proces ingericht dat als resultaat heeft het Spoorboekje voor de bijzondere reizigers. Dit Spoorboekje is als bijlage 2 toegevoegd. Voor een kleine groep in de samenleving is het namelijk niet vanzelfsprekend om te participeren. Zij zonderen zich af, zijn verslaafd, hebben een ernstige beperking, veroorzaken overlast, zijn pleger/slachtoffer van geweld en/of komen in aanraking met politie en justitie. Het zijn bijzondere reizigers in de leeftijd van -9 maanden tot Het Spoorboekje voor bijzondere reizigers zegt hierover het volgende: Met het Spoorboekje hebben we deze bijzondere reizigers in de hoofdrol gezet. Met elkaar vormen zij de groep van 3-5% burgers die specifieke voorzieningen nodig hebben om enigszins stabiel te kunnen leven en hun omgeving of zichzelf niet tot last te zijn. Zij mogen niet op een zijspoor komen door de complexiteit van hun levensstijl en problematiek. Deze burgers nodigen ons als overheid en maatschappelijke partners uit om in praktijk te brengen wat we als samenleving belangrijk vinden: iedereen moet, naar vermogen, mee kunnen doen. Het is de verantwoordelijkheid van gemeenten en maatschappelijke partners in de ketens wonen, welzijn, arbeidsparticipatie, onderwijs, zorg en veiligheid om bijzondere reizigers bij te staan op routes naar bestemmingen die voor hen zelf en de samenleving haalbaar en gewenst zijn. Het Spoorboekje sluit aan bij de gemaakte afspraken over het schaalniveau waarop bijzondere reizigers worden ondersteund: het uitgangspunt is lokaal, tenzij. Vraagstukken worden zoveel mogelijk op het niveau van buurten/wijken/gemeenten opgelost, tenzij expertise en voorzieningen niet langer toereikend zijn. De winst voor de bijzondere reizigers moet zitten in de stevige verbinding die we leggen tussen lokale en regionale knooppunten van informatie en expertise. Daardoor wordt iedere reis een doorlopende reis. Met dit proces is met grote betrokkenheid van alle maatschappelijke en justitiële betrokkenen, een koers bepaald voor de wijze waarop we met elkaar de participatie van de groep burgers gaan bevorderen. Op 27 februari 2014 is tijdens de bestuursconferentie in Roermond groen licht gegeven voor de uitwerking van het gedachtegoed van het spoorboekje. 5 De Middelen 5.1 Rijksmiddelen Voor de taken die de centrumgemeente Venlo vanuit het rijk opgedragen krijgt via het Regionaal Kompas ontvangt Venlo een decentralisatie-uitkering. Zaak is dat de gemeente Venlo de taken die zij vanuit het rijk opgedragen krijgt op een adequate manier uitvoert. Het is aan de gemeente Venlo te bepalen welk budget zij daarvoor op haar begroting uit trekt. Voor 2014 betrof dit 10

11 (inclusief taakstelling) Via de gemeentebegroting wordt jaarlijks het bedrag vastgesteld, waarbinnen de verantwoordelijkheden voortkomend uit het Regionaal Kompas, worden ingevuld. Met ingang van 1 januari 2015 komt daar de verantwoordelijkheid bij voor ondersteuning, waaronder 24-uur verblijf en bijbehorende begeleiding. Wat hier precies onder komt te vallen is nog niet duidelijk. Wel is duidelijk dat de uitkering voor de gemeente Venlo hiermee verhoogd wordt met Gemeentelijke bijdragen De gemeenten in Noord en Midden Limburg dragen jaarlijks bij in de kosten van OGGZ (openbare geestelijke gezondsheidszorg) en CPGGZ (collectieve preventie GGZ). Deze bijdrage bestaat sinds 2012 uit een jaarlijkse bijdrage van 0,67 per inwoner voor verslavingszorg en bemoeizorg (OGGZ) en 0,52 per inwoner voor Collectieve Preventie (CPGGZ). Voor 2014 was dat een totaalbedrag van Taakstelling gemeente Venlo Bij de behandeling van de begroting werd voor het Regionaal Kompas een structurele taakstelling van ,- opgelegd. Tot en met 2014 is hier ,- van gerealiseerd. In 2015 loopt dit op tot ,-. De totale structurele taakstelling is gerealiseerd in Opdrachtverstrekken In 2015 zal er geen sprake meer zijn van subsidiëren van instellingen. Zoals in de inleiding aangegeven, was een aanleiding voor de herijking van het Regionaal Kompas, dat we willen inzetten op outcome financiering. We willen sturen op resultaat. Dit past geheel binnen de wijze van opdrachtverstrekking voor de Wmo zoals we dat in Venlo voor 2015 gaan doen. De opdrachtverstrekking voor de uitvoering van taken vanuit het Regionaal Kompas worden meegenomen in dit proces van opdrachtverstrekking. 6 Conclusies en aanbevelingen Door de veranderingen in wetgeving, de omvorming van de verzorgingsstaat naar een participatiemaatschappij, de veranderende rol van gemeenten daarin, zal ook binnen het Regionaal Kompas een andere koers gevaren gaan worden. Niet langer mensen van de straat houden om overlast te voorkomen, maar mensen helpen om zelf weer de regie over hun leven op te pakken. Deze aanpak moet opleveren dat minder mensen gebruik maken van de opvang en dat mensen door het inzetten van een traject daar korter verblijven. De centrale doelstelling van het Regionaal Kompas is: iedereen heeft een dak boven zijn hoofd, iedereen doet mee en iedereen heeft een veilig thuis. De burger in zijn sociale omgeving staat centraal. Deze doelstelling hebben we vertaald in de Doelenboom. Deze dient te worden vastgesteld als leidend in de werkzaamheden voor de komende jaren. Naast de ontwikkelingen met betrekking tot de maatschappelijke opvang, constateren we een toenemende behoefte aan vormen van begeleid wonen voor bijvoorbeeld mensen met een verslavingsproblematiek of mensen die nu in instellingen voor geestelijke gezondheid verblijven. Het onderbrengen in een beschermde inrichting is daarbij zo veel mogelijk te vermijden. Dit vraagt een andere benadering, met name op lokaal niveau. Met ingang van 1 januari 2015 heeft het rijk de verantwoordelijkheid voor ondersteuning, waaronder 24-uur verblijf en bijbehorende begeleiding ondergebracht bij de centrumgemeenten. Zowel op lokaal niveau, als vanuit de centrumgemeente zal in samenwerking gezocht worden naar een goede afstemming tussen de behoefte en het aanbod van deze woonvormen. De flexibilisering van de maatschappelijke opvang in Weert en de ervaringen die daarmee worden opgedaan, worden in 2014 meegenomen in de heroverweging over de beschikbaarheid van plaatsen en de nieuwbouw van de maatschappelijke opvang in Venlo Een belangrijk uitgangspunt van de nieuwe WMO en daarmee ook voor het Regionaal Kompas, is één gezin, één plan, één regisseur. Daar hoort een andere vorm van opdrachtverstrekking bij, een andere 11

12 wijze van sturing op resultaten. Met ingang van 2015 wordt het systeem van subsidiëring losgelaten. We willen immers sturen op outcome. De wijze waarop we dat gaan doen sluit volledig aan bij het opdrachtgeven in het sociaal domein, zoals dat nu wordt uitgevoerd door de gemeente Venlo. We sluiten daar voor het Regionaal Kompas bij aan. Tijdens het proces van de ontwikkeling van het Spoorboekje is duidelijk geworden dat er grote behoefte is aan een stedelijke/regionaal team, waar expertise op gebied van zorg en veiligheid wordt gebundeld. Met de vorming van dit team realiseren we een bundeling van expertise en processen die nu nog apart georganiseerd worden. Dit team zou 24/7 bereikbaar en inzetbaar moeten zijn. We zien dit reisbureau als werkvorm voor de toekomst. Het reisbureau bepaalt wat iemand nodig heeft, de professional bepaalt vervolgens hoe dat uitgevoerd wordt. Een dergelijk team functioneert ook als bron voor specialistische ondersteuning en escalatiemogelijkheid voor de sociale wijkteams (lokaal). Het Spoorboekje bijzondere reizigers draagt nadrukkelijk bij aan de realisatie van de doelstellingen op lokaal niveau. Voor Venlo bijvoorbeeld Project Venlo Verbindt. De kern van het Spoorboekje, als methodiek, is het reisbureau. Het reisbureau is geen instituut, maar een knooppunt dat wordt ingericht vanuit de noodzaak om meldpunten, steunpunten en toegangspoorten die er al zijn of ontwikkeld en georganiseerd worden vanuit (jeugd)zorg en veiligheid, slim te verbinden. Het Spoorboekje geeft bovendien invulling aan verschillende onderdelen van de decentralisatieopgaven. Kenmerken van het knooppunt zijn: - 24/7 bereikbaar - laagdrempelige toegang voor burgers, ook digitaal; - doelgerichte en noodzakelijke informatie-uitwisseling over alle leefgebieden, inclusief veiligheid/justitie - advies over casussen voor en door professionals en/of lokale netwerken; - expertise en specialisme; - regie op het reisplan zo kort als kan en lang als nodig; - sturing op ketensamenwerking We hanteren de methodiek zoals is verwoord in het spoorboekje en richten een reisbureau/knooppunt op lokaal/regionaal niveau in waar expertise op gebied van zorg en veiligheid wordt gebundeld, vergelijkbaar met de wijkteams op lokaal niveau, dat op 1 januari 2015 van start kan gaan. Een plan van aanpak hiervoor is bijgevoegd als bijlage 3. Het Spoorboekje bijzondere reizigers draagt nadrukkelijk bij aan de realisatie van de doelstellingen die we willen bereiken met de decentralisatieopgaven: 1: kanteling van een verzorgingsmaatschappij naar een participatiemaatschappij 2: het realiseren van een vangnet voor die burgers die (al dan niet tijdelijk) niet in staat zijn om te participeren in de maatschappij. Naast de decentralisatieopgaven in het sociale domein wordt ook door politie en openbaar ministerie gezocht naar een sterke verbinding met gemeenten en zorg. De justitieketen heeft daarbij een belangrijke rol in bovenstaande thema s. Door het combineren van taken van een aantal organisaties kan vorm gegeven worden aan het reisbureau. We beogen dat de verbinding tussen zorg en veiligheid beter wordt geborgd. Maar ook de verbinding tussen wat lokaal geregeld kan worden en de ondersteuning die vanuit de regionale verantwoordelijkheden opgepakt moeten worden, kan hiermee op een snelle en effectieve wijze ingevuld worden. Er zijn enkele (bestaande) organisaties die een plek in het reisbureau zouden kunnen krijgen. We denken daarbij aan het Advies- en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling (AMHK), het Veilgheidshuis (VHH), Centraal Meld- en Actiepunt (CMA), Centrum Seksueel Geweld (CSG) en het Family Justice Concept (FJC). In bijlage 5 treft u een nadere toelichting op deze organisaties aan. De vorm waarin dat zou kunnen plaats vinden gaan we de komende maanden onderzoeken. Naast het vaststellen van de doelenboom en het inrichten van het reisbureau zijn er nog een aantal zaken die in 2014 opgepakt gaan worden. 12

13 Woonvormen met begeleiding. De ontwikkelingen die we in hoofdstuk 3 hebben aangegeven leiden tot een verschuiving in de woonconcepten. De behoefte aan bedden in de traditionele opvang zal minder worden, de behoefte aan woonconcepten met begeleiding zal toenemen. Dit vraagt een goede afstemming tussen gemeenten, maar met name ook met alle woningcorporaties in Noord- en Midden-Limburg. Immers het is voor iedereen van belang dat deze woonconcepten zich niet gaan concentreren in bepaalde gemeenten of wijken. In 2014 gaan we hierover met alle partners aan tafel om te komen tot een gezamenlijke visie en aanpak. Met zorgpartners om te bepalen waar voor de cliënten behoefte aan is. Met de corporaties om te bepalen hoe zij invulling aan deze vraag kunen geven. Opstellen regiovisie Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Om tot goede afspraken in de regio Noord- en Midden-Limburg te komen gaan we een regiovisie Huiselijk Geweld en Kindermishandeling opstellen. Het gaat daarbij om twee zaken: Het proces: aansluiting van de regionale aanpak op de lokale aanpak en aansluiting van de jusititie- en zorgketen. Het spoorboekje voor de bijzondere reiziger vormt hiervoor de basis. Het product: maken van een analyse, formuleren van gezamenlijke doelen an ambities, duidelijke afspraken over taken en verantwoordelijkheden, inclusief een financiële vertaling op hoofdlijnen. 7 Planning Tenslotte een korte planning voor In het jaar 2014 moeten voor de verschillende deelonderwerpen de nodige besluiten genomen worden door diverse bestuursorganen. Soms beperkt zich dat tot de gemeente Venlo, soms moeten 14 gemeenten in Noord- en Midden Limburg hierover een besluit nemen en middelen beschikbaar stellen. Voor de meeste onderwerpen zal ook de route via Ambtelijke/Leidende Coalitie moeten worden gevolgd. Enkele belangrijke onderwerpen die voor de doorontwikkeling van het Regionaal Kompas van belang zijn, op een rij: Voorstel gereed College(s) Raad/Raden Doorontwikkeling RegionaalKompas Mei mei 2014 college Venlo Regiovisie Huiselijk Geweld Juni 2014 juli 2014 Oktober (daar waar het naar de raad moet) AMHK frontoffice Juni 2014 juli 2014 RIBW/begeleid wonen Juni 2014 juli 2014 oktober Maatschappelijke Opvang Venlo college Venlo 13