4 Verslaglegging. 4.1 Transparantiebenchmark 2012

Transcriptie

1 4 Verslaglegging In de voortgangsrapportages en eindevaluatie is uitgebreid aandacht besteed aan de ontwikkelingen in verslaglegging over maatschappelijke aspecten van het ondernemen, inclusief een overzicht van de huidige voorschriften en ontwikkelingen. In deze rapportage wordt volstaan met het schetsen van de ontwikkelingen zoals deze blijken uit een aantal benchmarks, te weten de Transparantiebenchmark (paragraaf 4.1), de VBDO Responsible Supply Chain Award (paragraaf 4.2), en de Dow Jones Sustainability Index (paragraaf 4.3). 4.1 Transparantiebenchmark 2012 Inleiding In november 2012 is de Transparantiebenchmark (TB 2012) verschenen over het verslagjaar De TB geeft inzicht in de mate van transparantie in maatschappelijke verslaglegging van de 473 grootste bedrijven in Nederland. De TB is voor de SER een belangrijk instrument om de ontwikkelingen op dit vlak te volgen. Aandacht voor de TB is dan ook een terugkerend element in de publicaties van de commissie IMVO. Ontwikkeling scores De resultaten van de TB 2012 zijn goed te vergelijken met die van de TB 2011 en De criteria zijn licht gewijzigd door de weging aan te passen (de puntentoedeling bij een aantal criteria is iets gewijzigd en bij een aantal criteria zijn de voorwaarden voor het behalen van punten wat gewijzigd). Daarnaast is alleen verantwoordingsinformatie die gepubliceerd was vóór 1 juli 2012 in aanmerking genomen bij de puntentoekenning (voorheen 1 augustus). Verder zijn er geen wijzigingen geweest in de opzet van de benchmark. De gemiddelde totale score is gestegen van 92 naar 104 punten, een stijging van 13 procent (zie tabel 4.1). Ook in 2010 was er sprake van een stijging van de gemiddelde score. 1 Min. EZ (2012) Transparantiebenchmark 2012: De kristal 2012, Ministerie van Economische Zaken. 35

2 Tabel 4.1 Gemiddelde scores in de TB (verslagjaren ) Gemiddelde scores % verandering achterblijvers peloton achtervolgers koplopers totaal Bron: TB 2012, Ministerie van Economische Zaken, bewerking SER-Secretariaat. In vergelijking met het voorafgaande jaar vlakt de stijging in 2011 af. Bij de koplopers en achtervolgers spelen daarbij wellicht plafondeffecten mee. De stijging van de scores van het peloton is nog steeds bovengemiddeld, wat erop duidt dat de in de Eindevaluatie gesignaleerde inhaalrace zich hier doorzet. Bij de achterblijvers is de stijging zeer beperkt. Evenals in het voorgaande jaar geldt dat voor de inhoudsgerichte criteria van het verslag zoals profiel, resultaten, gemiddeld hoger wordt gescoord dan voor de kwaliteitsgerichte gerichte criteria als relevantie, duidelijkheid en betrokkenheid. DSM wint voor het tweede jaar op een rij de Kristalprijs voor de beste maatschappelijke verlaggeving. DSM heeft ook de Sijthoff Prijs 2012 gewonnen, vanwege het helder en toegankelijk geschreven rapport op basis van integrated reporting. Uit de verslaggeving blijkt volgens de jury dat het bedrijf serieus werk maakt van maatschappelijk ondernemen. DSM is ook transparant over wat in 2011 fout is gegaan, en heeft hier een apart hoofdstuk aan gewijd. Gebruik GRI en externe verificatie In 2012 waren er 117 bedrijven/organisaties met een geïntegreerd jaarverslag (in 2011 waren het er 114). Voor het eerst hanteren alle eerste 50 bedrijven op de Transparantieladder de GRI-richtlijnen (vorig jaar alleen de top 20). De bedrijven uit de sectoren transport (149 punten), banken en verzekeraars (133 punten) en voedsel en drank (129 punten) hebben gemiddeld de hoogste scores. Industriële goederen (82 punten) en retail (67 punten) doen het relatief minder goed. In totaal heeft 27 procent van de organisaties de verslaggeving extern laten verifiëren (vorig jaar 20 procent). De betrokkenheid van stakeholders en het vertalen van 36

3 VERSLAGLEGGING de resultaten van een stakeholderdialoog naar het beleid en verslaggeving blijven nog aandachtspunten. Nulscores Van de 473 deelnemers hebben 242 organisaties een nulscore ontvangen. Daarmee lijkt de groep bedrijven met een nulscore gelijk te zijn gebleven ten opzichte van voorafgaande jaren. In de Eindevaluatie van het IMVO-initiatief is er al op gewezen dat ongeveer de helft van de groep bedrijven met een nulscore bestaat uit buitenlandse dochters die wel rapporteren op concernniveau 2. De SER-commissie is van mening is dat ook informatie uit een geconsolideerd internationaal MVO-verslag van het moederbedrijf meegenomen zou moeten worden in de TB, zeker waar het internationale aspecten van MVO betreft. Het ontbreken van een Nederlands verslag zou niet automatisch tot een nulscore moeten leiden, maar afhankelijk moeten zijn van de kwantiteit en kwaliteit van de informatie over het IMVO-handelen van de betreffende Nederlandse dochteronderneming. Ongeveer een kwart van de bedrijven met een nulscore deponeert het jaarverslag bij de Kamer van Koophandel waar het tegen een onkostenvergoeding van 2,90 euro digitaal beschikbaar is. Deze verslagen krijgen per definitie een nulscore omdat ze niet kosteloos beschikbaar zijn. De SER pleit ervoor om deze verslagen in een volgende ronde mee te nemen in de beoordeling 3. Ketenverantwoordelijkheid Van de vijftig inhoudsgerichte vragen hebben er drie expliciet betrekking op ketenverantwoordelijkheid. Geeft het verslag een overzicht van de (internationale) keten waarin het bedrijf opereert, inclusief een beschrijving van de belangrijkste maatschappelijk aspecten die daarbij spelen? (vraag 4) Geeft het verslag inzicht in het beleid dat de organisatie voert ten aanzien van ketenverantwoordelijkheid? (vraag 8) Welke beschrijving wordt gegeven van de activiteiten op het gebied van ketenverantwoordelijkheid alsmede het proces van sturing en beheersing met betrekking tot de keten? (vraag 15). 2 Min. EZ (2012) Transparantiebenchmark 2012: De kristal 2012, pp , Zie verder over de nulscores: paragraaf 5.1 en bijlage 3. 37

4 Tabel 4.2 geeft een overzicht van de scores ten aanzien van de eerste twee vragen naar respectievelijk het overzicht van de keten en het ketenbeleid dat de organisatie voert. Tabel 4.2 Procentueel aantal bedrijven dat een overzicht geeft van de keten en het beleid dat hierbij wordt gevoerd. Vraag 4 8 Koplopers achtervolgers peloton achterblijvers totaal Bron: zie tabel 4.1 Toelichting: de tabel geeft aan hoeveel bedrijven een positieve score behalen voor vraag 4 of minstens een van de twee subvragen van vraag 8. De tabel geeft geen indicatie van de hoogte van de score. Vraag 4 heeft betrekking op het inzicht in de keten. Vraag 8 op het beleid (in algemene en in specifieke zin). De tabel laat zien dat rapportage over het inzicht in de keten en het beleid dat daarbij wordt gevoerd voor de grootste groep bedrijven in de TB nu gangbaar is. Ten aanzien van de TB 2010 is er wat vraag 8 over het ketenbeleid betreft sprake van een lichte stijging van het aantal bedrijven dat hierover rapporteert (65 procent in de TB 2011) 4. Dit is in lijn met het hierboven geschetste beeld. Bij deze vragen is er nog duidelijker sprake van plafondeffecten bij de koplopers en de achtervolgers, en is er vooral een stijging bij het peloton aan de hand. Een vergelijkbaar beeld komt naar voren als we kijken naar het procentuele aandeel van bedrijven met een verslag met daarin een omschrijving van de verschillende activiteiten met betrekking tot het proces van sturing en beheersing van ketenverantwoordelijkheid (vraag 15) 5. 4 Zie: SER (2012) Eindevaluatie SER-initiatief Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, p. 58 en figuur 5.1 die betrekking heeft op vraag 8. 5 Vergelijk figuur 5.2 in SER (2012) Eindevaluatie SER-initiatief Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, p. 59. Deze figuur heeft betrekking op het geaggregeerde antwoord op vraag

5 VERSLAGLEGGING Tabel 4.3 Procentueel aantal bedrijven dat een overzicht geeft van de activiteiten in de keten met betrekking tot sturing en beheersing van ketenverantwoordelijkheid. Vraag 15a 15b 15c 15d 15e Koplopers achtervolgers peloton achterblijvers Bron: zie tabel 4.1 Toelichting: zie tabel 4.2. Vraag 15a: beschrijving activiteiten in de keten; 15b: specifieke aspecten daarbij; 15c: zie tekst; 15d: samenwerkingsverbanden binnen de keten; 15e: deelname bij externe initiatieven zoals keurmerken. Opvallend is het zeer lage percentage van de achterblijvers dat op een van de aspecten een positieve score behaalt. Geen van de achterblijvers geeft inzicht in de wijze hoe de organisatie omgaat met toeleveranciers die zich niet aan een externe code houden (vraag 15c). Op dit punt is er ook nog ruimte voor verbetering bij koplopers en achtervolgers. Transparantiebenchmark en mkb Het mkb kan zich vrijwillig aanmelden voor de TB. In 2012 waren er acht nieuwe aanmeldingen. Ook is er een aparte Kristalpijs voor het mkb. In 2012 viel deze toe aan het bedrijf Mondial Movers. Dat neemt niet weg dat de TB zich ten eerste richt op de grootste 500 bedrijven van Nederland. Voor informatie hoe het mkb omgaat met IMVO is men aangewezen op aanvullend onderzoek. Vanuit dit oogpunt heeft de SER in 2011 onderzoek laten doen naar het duurzaam inkoopbeleid onder mkbondernemingen in de industrie (non-food) en groothandel 6. Onlangs heeft ICCO (interkerkelijke organisatie voor ontwikkelingssamenwerking) door TNS een onderzoek uit laten voeren naar IMVO en het mkb 7. Hieruit bleek dat bijna twee derde van de ondervraagde ondernemers nadenkt over IMVO en/of het in meer of mindere mate in de praktijk brengt. Ruim drie kwart van de ondernemers vindt het een belangrijk tot essentieel onderwerp en het idee erachter goed tot uitstekend. De belangrijkste belemmering voor concrete stappen richting IMVO zijn financiële en praktische overwegingen. De belangrijkste sterke punten van IMVO zijn volgens de ondernemers persoonlijk geloof in het nut, de bijdrage aan betere leef- en werkomstandigheden en aan een beter milieu en een positieve bijdrage aan de reputatie. De ondernemers die over IMVO nadenken dan wel het in 6 Zie SER (2011) Rapport Tweede Voortgangsrapportage Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, hoofdstuk 9. 7 ICCO/TNS (2012) Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen: De kansen en belemmeringen, TNS, 29 oktober

6 praktijk brengen, onderkennen wel een drietal relatief belangrijke zwakke punten: de (on)bereidheid van klanten om meer te betalen voor een product dat voldoet aan de eisen van IMVO, de medewerking van leveranciers en de (on)duidelijkheid over de financiële consequenties. De grootste groep denkt dat een brancheorganisatie of de Nederlandse overheid het beste kan helpen bij IMVO. 4.2 VBDO Responsible Supply Chain Benchmark De VBDO Responsible Supply Chain Benchmark vult de Transparantiebenchmark aan door de openbaar gerapporteerde prestaties van 40 beursgenoteerde ondernemingen uit de AEX, AMX en small cap indices 8 verder te analyseren op het terrein van duurzaam ketenbeheer (in termen van governance, beleid en management). De geselecteerde bedrijven hebben allemaal te maken met inkoop van goederen en grondstoffen uit het buitenland. Ondernemingen in de dienstensector zoals financiële instellingen en uitzendbureaus zijn niet meegenomen in de benchmark. De criteria van de benchmark zijn licht aangepast tot een lijst van 25 criteria, waarop bedrijven maximaal 52 punten kunnen scoren. Door de scores om te zetten in percentages van de maximale score kunnen de scores sinds 2006 met elkaar worden vergeleken. De resultaten van de benchmark in 2012 duiden op een algehele vooruitgang in verantwoord ketenbeheer binnen de onderzoeksgroep. In vergelijking met 2011 is er vooruitgang geboekt op de drie niveau s van de benchmark (governance, beleid en management). Wel zijn er een (beperkt) aantal achterblijvers die al verschillende jaren achtereen laag scoren (zie bijlage x voor een overzicht van de scores per bedrijf). Tabel 4.4 Scores A Governance and Strategy 63% 61% 73% B Policy 37% 51% 55% C Management 32% 38% 43% Bron: VDBO (2012) VBDO Responsible Supply Chain Benchmark, Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling, p Indexen over investeerders in kleine kapitaalmarkten. 40

7 VERSLAGLEGGING Wat governance en strategie betreft scoren de bedrijven relatief goed doordat bij de meeste bedrijven verantwoord ketenbeheer onderdeel uitmaakt van de algehele duurzaamheidsstrategie, het duidelijk belegd is binnen de raad van bestuur en bedrijven een analyse uitvoeren van de keten en de stakeholders daarbinnen. Verdere verbetering is mogelijk door bij de analyse van de keten na te gaan op welke duurzaamheidsvraagstukken in de keten het bedrijf invloed kan uitoefenen. Wat beleid betreft hanteren de meeste bedrijven een code of conduct voor hun leveranciers. De reikwijdte van deze codes varieert echter van uitgebreide informatie over alle duurzaamheidsaspecten (people, planet, profit) tot een enkele A4 met een aantal algemene uitgangspunten. Er zijn echter weinig bedrijven die van hun leveranciers een monitoringsysteem op het gebied van milieu vragen. Ook identificeert een minderheid van de bedrijven welke leveranciers een belangrijke impact kunnen hebben op duurzaamheid in de keten. Wat management betreft scoren bedrijven goed op onderzoek naar duurzaamheidswinst (met een nadruk op schaarse grondstoffen en energie) binnen de levenscyclus van producten (product life cycle management). Verbeterpunten zijn het toezicht op de naleving van de leverancierscode, de transparantie over de resultaten van dit toezicht en eventuele consequenties van het niet naleven van de code en het vaststellen van Key Performance Indicators (KPI s) voor toeleveranciers en klanten. De scores op de benchmark verschillen per sector, waarbij de chemische sector het hoogste scoort en de farmaceutische industrie het laagste (zie ook tabel 4.5) Tabel 4.5 Score per sector Sector Average % Rank Chemicals 83% 1 Transport and Logistics 67% 2 Construction 62% 3 Food and Agri 57% 4 Electronics 53% 5 Media 50% 6 Metals and Mining 42% 7 Oil and Offshore 39% 8 Industry and Manufacturing 37% 9 Pharmaceuticals 22% 10 Bron: VDBO (2012) VBDO Responsible Supply Chain Benchmark, p

8 Philips en DSM hebben de VBDO Verantwoord Ketenbeheer Award 2012 gewonnen. Genomineerd waren Air France-KLM, Arcelor Mittal, DSM, Philips en Unilever. 4.3 Dow Jones Sustainability Index De Dow Jones Sustainability Index (DJSI) richt zich niet alleen op milieuaspecten, maar ook op economische en sociale aspecten. De DJSI komt tot stand middels een corporate sustainability assessment. Daarnaast wordt gekeken hoe bedrijven in de praktijk omgaan met crisissituaties. Dit laatste kan aanleiding zijn om bedrijven uit de index te verwijderen. Het gewicht dat aan sociale indicatoren wordt toegekend verschilt per sector en varieert van 30 tot 54 procent. Onder de noemer Labor Practice Indicators worden bedrijven ook vragen gesteld over de naleving van de fundamentele arbeidsnormen. Onduidelijk is welk gewicht aan dit criterium wordt toegekend binnen het aandeel van de sociale indicatoren 9. De grootste Nederlandse bedrijven krijgen op de Dow Jones Sustainability Index een hoge score. Zo leiden Nederlandse bedrijven 3 van de 19 sectoren in de Dow Jones Sustainability Index Deze zogenaamde supersector leaders zijn Akzo Nobel in de sector chemie, Philips in de persoonlijke en huishoudartikelen en Unilever in de sector voedsel. 9 Zie o.a. SAM (2012) Measuring Intangibles: SAM s Corporate Sustainability Assessment Methodology, Sustainability Assesment Management; KPMG (2012) Sustainability yearbook 2012 en Dow Jones Sustainability Indexes; SAM (2012) The Dow Jones Sustainability World Index Guide: Version 12.0: 30 August Zie voor meer informatie over de systematiek van de Dow Jones Sustainability Index ook: SER (2011) Rapport Tweede Voortgangsrapportage Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, pp