De winstgevendheid van maatschappelijk verantwoord ondernemen voor ondernemingen in Nederland.
|
|
- Anita Bosmans
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De winstgevendheid van maatschappelijk verantwoord ondernemen voor ondernemingen in Nederland. Robin Bijkerk Universiteit van Amsterdam 20 september 2010
2 Inleiding Het doel van deze scriptie is om uit te vinden of maatschappelijk verantwoord ondernemen winstgevend is voor Nederlandse bedrijven. Maatschappelijk verantwoord ondernemen onderscheidt zich van andere vormen van ondernemerschap door naast de winstdoelstellingen ook aandacht te besteden aan de effecten die het bedrijf heeft op de omgeving. Om een antwoord te vinden op de hoofdvraag wordt deze van verschillende kanten benaderd. Het eerste hoofdstuk is een literatuuranalyse die zich centreert rond de vraag wat maatschappelijk verantwoord ondernemen eigenlijk is en hoe dit gemeten kan worden. In hoofdstuk twee komt het beleid van de Nederlandse overheid naar voren. Het derde hoofdstuk is een analyse van bedrijven met een sterk MVO-beleid en hun beurswaardes. De analyse is opgezet door eerst de grafieken van de beurswaardes van de bedrijven uit de Dow Jones Sustainability Index te vergelijken met de beurswaardes van de bedrijven uit de MSCI World en de EURO STOXX en vervolgens een regressie vergelijking op te stellen. De regressie vergelijking toont aan of er een significant verschil is in de AEX-waardes van de Nederlandse bedrijven met een vermelding in de Dow Jones Sustainability Index en de bedrijven die daar niet in voorkomen. Het laatste hoofdstuk is een case studie van de Rabobank groep die de relatie laat zien tussen de kosten van hun MVO-beleid en de nettowinst. Deze relatie wordt onderzocht door een correlatie te berekenen tussen de twee entiteiten. Dit onderwerp is actueel op dit moment omdat veel bedrijven vanwege de economische crisis opzoek zijn naar een nieuwe winstgevende manier van bedrijfsvoeren. Daarnaast is er een groeiende discussie in de maatschappij over het effect van de huidige levensstijl op de omgeving. Investeren in een maatschappelijk verantwoorde manier van ondernemen zou de toekomst kunnen zijn. 2
3 Inhoudsopgave Inleiding 2 H1 Wat is maatschappelijk verantwoord ondernemen? 4 H2 De Nederlandse overheid 9 H3 Het effect van maatschappelijk verantwoord beleid op beurswaarden 11 H4 Rabobank groep en maatschappelijk verantwoord ondernemen 16 Conclusie 19 3
4 H1 - Wat is maatschappelijk verantwoord ondernemen? Definitie van maatschappelijk verantwoord ondernemen Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een containerbegrip dat voor vele doeleinden gebruikt wordt. Er zijn vele definities. Archie Carroll (1991) gaf twintig jaar geleden reeds een definitie die laat zien dat MVO veel omvattend is. The social responsibility of business encompasses the economic, legal, ethical, and discretionary expectations that society has of organizations at a given point in time. In deze definitie beschrijft hij vier verschillende verantwoordelijkheden. De eerste verantwoordelijkheden zijn de economische: het produceren van goederen en diensten om deze met winst te verkopen. Daarmee draagt een onderneming bij aan economische groei. Daarnaast de juridische verantwoordelijkheden: de wetten en regels waaronder bedrijven geacht worden te opereren. De wetten en regels worden opgesteld door de maatschappij en maatschappelijke verantwoording houdt in dat een bedrijf hierbinnen functioneert. Ten derde de ethische verantwoordelijkheden: het voldoen aan de verwachtingen van de maatschappij die boven de wettelijke vereisten uitstijgen. Dit zijn waarden die niet in de wetgeving zijn vastgelegd maar waar een onderneming wel rekening mee kan houden in het beleid. Als laatste de discretionaire verantwoordelijkheden: vrijwillige activiteiten zoals het leveren van filantropische bijdragen of het trainen van langdurig werklozen. In 2000 heeft de Sociaal Economische Raad (SER) een onderzoek in opdracht van de overheid gedaan naar maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Omdat MVO in een grote verscheidenheid aan ondernemingen toegepast wordt is het lastig een eenduidige definitie te vinden. De SER gebruikt de volgende definitie: een bedrijf neemt een zichtbare rol in de maatschappij op zich die verder gaat dan de core business en dan waartoe de wet verplicht, én die leidt tot toegevoegde waarde voor het bedrijf en de maatschappij 4
5 Er kan van maatschappelijk verantwoord ondernemen gesproken worden als er aan twee elementen voldaan wordt. (SER,2000) 1. een voldoende gerichtheid van de onderneming op de bijdrage aan de maatschappelijke welvaart op langere termijn. Waarbij maatschappelijke welvaart wordt gedefinieerd als het totale net dat mensen individueel en/of gezamenlijk ontlenen aan het omgaan met schaarse, alternatief aanwendbare middelen. 2. een intensieve relatie met de stakeholders (belanghebbenden) respectievelijk de maatschappelijke omgeving. Het adviesbureau voor maatschappelijk ondernemen Good Company bouwt deze definitie verder uit met behulp van een piramide naar analogie van de behoeften piramide van Maslow. Good Company maakt onderscheid tussen in-company investment en community investment. - in-company investment zijn inspanningen om de activiteiten binnen een bedrijf ethisch, sociaal of ecologisch verantwoord te maken. Hieronder vallen ook het voeren van dialoog met stakeholders en verantwoording afleggen. - Community investment zijn investeringen vanuit het bedrijf in de maatschappij die niet bij de gangbare bedrijfsactiviteiten horen en gericht zijn op het verbeteren van de omgeving. Figuur 1: piramide maatschappelijk verantwoord ondernemen (Bron: good company, 2009) 5
6 Uit de voorgaande definities heeft het onderzoeksbureau EIM in een onderzoek naar MVO in midden en klein bedrijf vier essentiële aspecten van MVO benoemd (Hoevenagel R, 2004). 1. Verder dan de wet verplicht: MVO is in deze definitie vrijwillig. Een bedrijf onderneemt activiteit die verder gaan dan de wet hen verplicht omdat het kansen ziet. 2. Bewuste en structurele activiteiten: er moet een visie aanwezig zijn waar vanuit er structurele activiteiten ondernomen worden. 3. Win-win activiteiten: de MVO activiteiten moeten waarde opleveren voor het bedrijf en voor de omgevingen. Als de activiteiten alleen waarde opleveren door de maatschappij noemt men dit liefdadigheid en geen maatschappelijk verantwoord ondernemen. 4. Transparante activiteiten: de externe verslaggeving moet transparant en volledig zijn en door externe partijen gestaafd kunnen worden. De waardebepaling van MVO De meerwaarde van maatschappelijk ondernemen is lastig te bepalen. Een van de mogelijkheden is de 3P-benadering: people, planet, profit. Een onderneming kan gedefinieerd worden als een waarde creërende organisatie. Het voortbrengen van diensten of goederen creëert waarde. Maar door de productie kan er waarde verloren gaan in de vorm van natuur of welzijn. De totale maatschappelijke waardecreatie is een som van winst (profit), mensen (people) en planeet. 1. Winst is waardeschepping doormiddel van het produceren van goederen en diensten en hierdoor het creeren van werkgelegenheid en inkomsten, de financiële dimensie. Winst is de beloning voor ondernemerschap en een maatstaf van prestatie voor beleggers. Het vormt de basis van de onderneming en zorgt voor continuïteit. Winst is hiermee de basis en randvoorwaarde voor het vormgeven van de andere twee dimensies. 2. Mensen is de sociale dimensie en bestaat zowel intern, in de organisatie, als extern, de maatschappij. Voorbeelden van interne activiteiten zijn goede 6
7 3. Planeet is de ecologische dimensie van maatschappelijk verantwoord ondernemen en bevat zorg voor de natuurlijke omgeving van de bedrijfsvoering. Voorbeelden hiervan zijn het reduceren van milieubelastende effecten in de productie of het verkorten van de levenscyclus van het product waardoor er minder schadelijk restafval is SER (2000). Een toename in één of meerdere dimensies leidt tot een verbeteringen. Zo draagt MVO bij aan imagoverbetering, een betere omgang met stakeholders, een motivatie voor werknemers en lagere bedrijfskosten en hogere omzet (MVO Nederland, 2009). Wat wordt er nu aan maatschappelijk verantwoord ondernemen gedaan in Nederland. Uit onderzoek van MVO Nederland blijkt dat maatschappelijk verantwoord ondernemen in grote mate bekend is bij ondernemers. Hoewel ondernemers zelf aangeven dat zij alle mogelijkheden voor MVO benutten blijkt uit dit onderzoek dat er nog veel ruimte is voor verbetering. Vanwege de stijgende energieprijzen nemen de activiteiten op het gebied van energiebesparing toe. Er is ook toenemende belangstelling voor duurzaam inkopen, ketenverantwoordelijkheid en transparantie in de verslaggeving. Door de financiële crisis is er in toenemen mate aandacht voor de lange termijn effecten van ondernemen en winst genereren. De verwachting is dat hierdoor de aandacht voor MVO zal toenemen (MVO Nederland, 2009). Conclusie Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een nog altijd ontwikkelend begrip. Een heldere korte beschrijving is nog niet voor handen. Tevens is de waarde toevoeging nog niet duidelijk gedefinieerd. Er kan slechts een analyse worden gemaakt naar aanleiding van de 3P-demensies; winst, mensen en planeet. Die vormen daarom de leidraad voor deze studie. Wel is er in toenemende mate aandacht voor MVO in Nederland, met een verschuiving naar de energiebesparende activiteiten. 7
8 H2 De Nederlandse overheid Het beleid van de Nederlandse overheid op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen is grotendeels gebaseerd op het rapport van de SER uit Het kabinet heeft naar aanleiding van dit rapport gekozen voor een aanpak die maatwerk mogelijk maakt. De overheid kan vooral een rol spelen in het samenbrengen van partijen, kennis ontwikkelen en het verhogen van de transparantie. Zo bestaan het MKB- Minderhedenconvenant, het overlegplatform stedelijke vernieuwing en de activiteiten van Duurzaam Ondernemen. Ook heeft de overheid als doel zoveel mogelijk bekendheid te krijgen voor de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen. Visie De visie van de Nederlandse overheid is gebaseerd op de conclusie van de SER dat maatschappelijk verantwoord ondernemen een gevarieerd en complex thema is. MVO ontwikkelt zich volgens het rapport uit 2000 vanuit bedrijven, burgers en maatschappelijke organisaties. Daarom is het beleid om het tot bloei komen van deze samenwerking zoveel mogelijk te faciliteren en aan te moedigen. In de visie van de overheid staat voorop dat bedrijven eigenverantwoordelijkheid nemen en daarop kunnen worden aangesproken waardoor de rol van wetgeving klein is. De overige bedrijven worden gestimuleerd met positieve prikkels. Verhogen van de transparantie De rol van de overheid moet vooral in het begeleiden van het proces zitten. Samen met de werknemers, consumenten, burgers en bedrijven zoeken naar de meest effectieve wijze van werken. MVO is moeilijk af te dwingen van bovenaf en eventuele wetgeving is lastig te controleren. De wetgeving wordt dan contraproductief. De overheid wil het goede voorbeeld geven door bij eigen inkoop aandacht te schenken aan minderheden en MVO beleid. Ook kan de overheid als stakeholder vragen om transparantie en verantwoording van het beleid. 8
9 Op drie niveaus is een onderscheid te maken; 1. Lokaal Op lokaal niveau is MVO het meest zichtbaar, dit is te zien aan concrete projecten waarbij de resultaten direct zichtbaar zijn voor de betrokkenen en de maatschappij. Het rijk wil de lokale overheid stimuleren om partijen bij elkaar te brengen en initiatieven koppelen aan gestelde maatschappelijke doelen. 2. Nationaal Op nationaal niveau richt de overheid zich vooral op kennisverspreiding en verslaggeving richting ondernemingen. Door het oprichten van een kennis- en informatiecentrum kan er actief informatie verzameld worden, geanalyseerd en verspreid. De verslaggeving wil de overheid verbeteren door het stimuleren van een hoofdstuk over maatschappelijk verantwoord ondernemen in het jaarverslag op te nemen. 3. Internationaal De Europese Commissie schenkt internationaal aandacht aan MVO. Via het Directoraat Generaal voor Sociale Zaken is er in 2000 een discussie geopend om initiatieven te bespreken. Op deze manier kunnen lidstaten van elkaar leren en acties op elkaar afstemmen. Het internationale bedrijfsleven heeft zich ook verenigd in de Corporate Social Responsibility Europe en richt zich op informatieverspreiding (Ybema, 2001). Concrete acties Maatschappelijk verantwoord ondernemen wordt door de overheid op diverse manieren benut om gezamenlijke doelen na te streven. De verschillende activiteiten kunnen worden ingedeeld naar de drie p s; people, profit, planet. In het kader van people wordt vooral geïnvesteerd in werknemers door middel van sociaal ondernemingsbeleid. Sociaal ondernemingsbeleid bestaat onder anderen uit 9
10 arbeidsverhoudingen, scholing en arbeidsomstandigheden. Voorbeelden van acties van de overheid ter verbetering van de arbeidsomstandigheden zijn ARBO-convenanten en fiscale voordelen zoals de scholingsaftrek. Bestrijding van werkloosheid onder minderheden is een speerpunt van de overheid. Zij doet dit door convenanten op te stellen samen met grote partners uit het bedrijfsleven zoals het MKB over de instroom en doorstroom van etnische minderheden. In het kader van planet en profit wordt vooral gewerkt aan het milieubeleid met de nadruk op duurzaamheid. De overheid stuurt dit door lange termijndoelen te stellen en vervolgens ruimte te bieden voor zelfregulering in het bedrijfsleven. Instrumenten hiervoor zijn bijvoorbeeld groene belastingen en verhandelbare emissierechten. Ook wordt er veel aandacht geschonken aan duurzaamheid door discussiefora, het bieden van hulpmiddelen en handreikingen en een gestructureerd milieuberaad met de financiële sector. Omdat de overheid zelf ook een grote marktspeler is, is er binnen de overheid aandacht voor duurzaam inkopen. Na het literatuur onderzoek volgt nu een casus over de Rabobank groep en een analyse over de verhouding van de winst en de gemaakte MVO-kosten. Daarna een analyse van de relatie van de beurswaarde van bedrijven en hun MVO beleid. Dit leidt tot een conclusie over de winstgevendheid van maatschappelijk verantwoord ondernemen. 10
11 H3 Het effect van maatschappelijk verantwoord beleid op beurswaardes Down Jones sustainability index De samenwerking tussen Down Jones Indexes en Sustainable Asset Management (SAM) leidde in 1999 tot het begin van de Down Jones Sustainability Indexes. SAM is een portfolio management firma met een exclusieve focus op maatschappelijk verantwoorde investeringen. Het doel van deze indexen is om portfolio managers te voorzien van een betrouwbare en objectieve manier om hun portfolio s te beheren. De Down Jones Sustainability Indexes zijn een familie van verschillende Europese en wereldwijde indexen. De Dow Jones Sustainability World Indexes (DJSI World) volgt de resultaten van wereldwijde MVO leiders. Het is de top tien procent van de 2500 grootste bedrijven in de Dow Jones Global Indexes, die zijn geselecteerd door SAM. Binnen de wereldwijde indexen worden er ook nog verschillende indexen opgesteld voor bijvoorbeeld Alcohol, tabak en vuurwapens. De Down Jones STOXX Sustainability Indexes volgen het resultaat van Europese MVO-leiders. De beste 20 procent van de Dow Jones STOCCSM 600 Index zijn geselecteerd als component van DJSI STOXX. Ook hier worden weer verschillende indexen opgesteld voor alcohol, tabak en vuurwapens. (Knoepfel, 2001) SAM selecteert de bedrijven voor de DJSI via economische, omgeving en sociale criteria waarbij vooral aandacht is voor de lange termijn aandeelhouderswaarde. Hiervoor wordt onderzoek gebruikt dat SAM heeft gedaan in direct contact met de bedrijven. Er wordt specifiek aandacht besteed aan de rest van de industrie en hoe het bedrijf daarbinnen scoort. Jaarlijks worden er 1237 bedrijven van over de hele wereld geanalyseerd, waarvan 398 binnen Europa en 12 uit Nederland. Voor de selectie van bedrijven voor de DJSI worden de volgende criteria gebruikt: Dimensie Criteria Weging (%) Economie Gedragscode / bereidwilligheid tot meewerking/
12 corruptie Bedrijfsvoering 6.0 Risico & Crisis Management 6.0 Industrie Specifieke Criteria Variabel per industrie Omgeving Omgevingsreportages 3.0 Industrie Specifieke Criteria Variabel per industrie Sociaal Filantropie 3.0 Werkomstandigheden Indicatoren 5.0 Sociaal Kapitaalontwikkeling 5.5 Sociale Reportages 3.0 Talentontwikkeling 5.5 Industrie Specifieke Criteria Variabel per industrie De Nederlandse bedrijven die zijn opgenomen in de DJSI zijn terug te vinden in bijlage 1. De resultaten van SAM over wereldwijd De resultaten van de bedrijven in de Dow Jones Sustainability World index zijn in de onderstaande figuur weergegeven. 12
13 Hieruit blijkt dat wereldwijd de bedrijven in de DJSI het gemiddeld even goed doen als bedrijven die opgenomen zijn in de Morgen Stanly Capital International index. De conclusie zou hieruit zijn dat bedrijven geen voordeel genieten van hun MVO beleid. Er zijn echter ook geen negatieve gevolgen van het MVO beleid te vinden. Omdat de bedrijven uit de DJSI World index ook zijn opgenomen in de MSCI World index is het verschil in werkelijkheid dus iets groter dan weergegeven in dit figuur. Het volgende figuur geeft de resultaten weer van de bedrijven in de DJSI STOXX 40 en de DJ STOCC 50 index. 13
14 Uit dit figuur blijkt dat Europese bedrijven met een MVO beleid het wel beter doen dan de bedrijven in de gewone Dow Jones index. De vergelijking tussen beurswaarde NL DJSI bedrijven en NL bedrijven niet DJSI De vergelijking tussen de beurswaardes van Nederlandse bedrijven die in de Sustainability Index worden vermeld en de overige bedrijven uit de AEX wordt in de volgende figuur weer gegeven. De AEX bestaat uit de grootste 25 beursfondsen. Er is een weging voor elk fonds afhankelijk van de marktwaarde van een bedrijf. In het onderstaande figuur is de beurswaarde van Nederlandse bedrijven uit de AEX weergegeven. De blauwe lijn is de gemiddelde AEX-waarde van bedrijven die niet in de DJSI index voorkomen. De roze lijn die wordt weergegeven is de gemiddelde koers van de beursfondsen die zowel in de AEX als in de DJSI index worden gebruikt. Vergelijking van deze twee grafieken geeft de volgende figuur: Overige DJSI
15 Uit dit figuur blijkt dat bedrijven die aangesloten zijn bij de DJSI en dus een sterk MVO beleid hebben gemiddeld een lagere beurskoers hebben dan de gemiddelde beurskoers van de overige bedrijven in de AEX. Een regressiestudie naar het verschil tussen de bedrijven in de AEX index, wel en niet aangesloten bij de DJSI, kan aangeven of het verschil tussen deze lijnen een significant verschil is. Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van de volgende vergelijking: Y i = β 0 + β 1 D i + u Waarbij Y de beurswaarde van een bedrijf is en D is een dummy variabele die 0 is als een bedrijf niet voorkomt in de DJSI en 1 is als het bedrijf daar wel in voorkomt. De gebruikte beurswaardes zijn de waardes gemeten op 19 augustus 2010 om 12.43, zie bijlage 2. Een regressieanalyse van deze vergelijking met deze waardes levert een waarde voor β 1 op van Dit betekend dat als een bedrijf voorkomt op de DJSI dat de beurswaarde in de AEX van dat bedrijf 13,027 punten lager ligt dan de beurswaarde van een bedrijf dat niet vermeld wordt. Een t-test van β 1 komt uit op wat betekend dat de β 1 waarde niet significant is met een alfa van 5 procent. De conclusie uit de regressieanalyse is dat er geen significant verschil is in de beurswaarde van bedrijven die wel in de DJSI zijn opgenomen ten opzichte van de bedrijven die niet in die index voorkomen. Conclusie De analyse van de beurswaardes van bedrijven die in de Down Jones Sustainability Index voorkomen laat ziet dan er geen positief effect is van het MVO beleid op de beurswaarde. Een vergelijking van de gemiddelde AEX-index van Nederlandse bedrijven met en zonder MVO-beleid, suggereert zelfs het tegenovergestelde. Op basis van een regressieanalyse is dit echter niet een significant verschil. 15
16 H4 - Rabobank groep en maatschappelijk verantwoord ondernemen De Rabobank heeft maatschappelijk verantwoord ondernemen tot één van de speerpunten gemaakt. Deze studie laat zien hoe de Rabobank de theorie vertaald naar doelstellingen en of dit ook tot een vergroting van de winst leidt. Visie De Rabobank groep streeft naar een hoogwaardig MVO-beleid geïntegreerd als onderdeel van de strategie. Het Rabobank MVO-beleid, zoals vermeld op de website van de bank, is ingedeeld naar vier kernthema s (Rabobank,2010). 1. Het streven naar een veilige en duurzame voedselvoorziening, mede op basis van de Food & Agribusiness Principles. Deze principes bestaan uit vijf onderdelen. Voldoende en veilige productie van voedsel, verantwoord gebruik van natuurlijke hulpbronnen, bijdrage aan wegbewuste keuzes van burgers en klanten, verantwoord houden en verzorgen van dieren en het bevorderen van sociaal welzijn. Dit uit zich vooral in het verduurzamen van kredietverlening. In de praktijk betekend dit dat Rabobank betrokken is bij projecten die bijdragen aan de verduurzaming in de landbouw, tuinbouw en de veehouderij. 2. Vernieuwing van productiemethoden en stimulering van efficiënt en duurzaam energiegebruik. Binnen de bedrijfsvoering van de Rabobank wordt vooral aandacht bestreed aan het verkleinen van de eigen klimaatvoetafdruk. Daarnaast is er aandacht voor de inkoopfunctie waarvoor speciale MVO- inkoopspecificaties zijn benoemd. 3. Bevorderen van gelijke kansen en economische participatie is in de praktijk vooral te merken aan de toegankelijkheid van de financiële dienstverlening van de Rabobank. Ook wordt er in ontwikkelingslanden gewerkt aan een betere toegang tot deze dienstverlening met een betrouwbare structuur. 4. Bevorderen van de lokale samenhang en samenwerking in binnen- en buitenland. De lokale Rabobanken doneren jaarlijkse 25,8 miljoen aan plaatselijke initiatieven. 16
17 Cijfers De nettowinst van Rabobank Group ziet er als volgt uit, in miljoenen euro s (Rabobank groep, 2010): Nettowinst De totale kosten voor het ondersteunen van lokale gemeenschappen zijn, miljoenen euro s (Rabobank groep, 2010): MVO-kosten De MVO-kosten zijn de kosten gemaakt ter ondersteuning van lokale gemeenschappen. De kosten die gemaakt zijn voor de bedrijfsvoering en duurzaam vermogensbeheer worden hierin niet meegenomen omdat deze onbekend zijn (Rabobank jaarverslag, 2009). Resultaat De relatie tussen de MVO-kosten van de Rabobank groep en de nettowinst wordt in de volgende grafiek weergegeven. De kosten zijn weergegeven op de horizontale as en de winst op de verticale as. Elke punt op de lijn staat voor een jaar beginnend bij 2005 tot en met
18 profit cost profit profit Grafiek 1: de relatie tussen winst en kosten voor de Rabobank groep De correlatie tussen de kosten en de nettowinst is Een correlatie van 0 is geen verband en een correlatie van 1 is een sterk verband. Alles tussen 0 en 0.5 is een zwak verband er is hier dus een zwak verband tussen de winst en de MVO kosten. Conclusie De resultaten laten zien dat er een overwegend positief verband is tussen de kosten en de nettowinst. De correlatie tussen deze twee variabelen is wat betekend dat dit een zwak verband is. Dit betekent dat een verhoging van de uitgaven ten behoeve van het MVO-beleid niet betekend dat de nettowinst omhoog gaat. Dit is waarschijnlijk te verklaren doordat er andere factoren zijn die invloed hebben op de nettowinst. 18
19 Conclusie Uit de vele en uitgebreide definities van maatschappelijk verantwoord ondernemen is in deze scriptie gebruik gemaakt van de definitie die de SER in 2000 formuleerde. een bedrijf neemt een zichtbare rol in de maatschappij op zich die verder gaat dan de core business en dan waartoe de wet verplicht, én die leidt tot toegevoegde waarde voor het bedrijf en de maatschappij. Voor de waardebepaling en analyse van het beleid van de Nederlandse overheid is voor de 3p benadering gekozen. De visie van de overheid om vooral te zorgen voor transparantie en voorlichting komt terug op lokaal en nationaal niveau. Mensen, planeet en winst zijn duidelijk aanwezig in de concrete acties. De analyse van het effect van het hebben van een sterk MVO-beleid op de beurswaarde van een bedrijf op wereld en Europees niveau laat geen negatief verband zien. De analyse op Nederlands niveau laat zien dat er geen significant verschil is tussen de bedrijven die een sterk MVO-beleid hebben en de bedrijven die dat niet hebben. Er is dus geen positief effect van MVO-beleid op de beurswaarde. Daarnaast is ook niet aangetoond dat het een negatief effect heeft. Dit resultaat is dus niet een ontmoediging van het hebben van een MVO beleid. Naast het effect op de beurswaarde gaan er ook nog andere effecten uit van het beleid zoals genoemd in hoofdstuk 1. Verbeteringen op het gebied van mensen, bijvoorbeeld verbetering van de arbeidsvoorwaarden, en verbeteringen op het gebied van planeet, zoals minder schadelijk restafval, kunnen leiden tot een verbetering van de publieke opinie ten opzichte van het bedrijf. De bestudering van de jaarcijfers van de Rabobank groep laat zien dat er ook in deze specifieke case geen verband is te vinden tussen het verhogen van de MVO-uitgaven en de nettowinst. De conclusie van al deze resultaten is dat er geen positief verband is gevonden tussen het hebben van een MVO-beleid en winstgevendheid. Er is echter ook geen negatief verband aangetoond en de literatuurstudie laat die dat er naast monetair gewin ook winst is op andere terreinen kan zijn. 19
20 Bijlage 1 Nederlandse bedrijven die zijn opgenomen in de Down Jones Sustainability Index Aegon N.V. Akzo Nobel N.V. Heineken N.V. ING Groep N.V. Koninklijke Ahold N.V. Koninklijke DSM N.V. Koninklijke Philips Electronics N.V. Randstad Holding N.V. Reed Elsevier N.V. Cert. TNT N.V. Unilever N.V. CVA Wolters Kluwer N.V. Financials Basic Materials Consumer Goods Financials Consumer Services Basic Materials Consumer Goods Industrials Consumer Services Industrials Consumer Goods Consumer Services 20
21 Bijlage 2 AEX waardes op 19 augustus 2010 om AEX Aegon Ahold Air France KLM AkzoNobel Arcelor Mittal ASML BAM Boskalis Cprop DSM Fugro Heineken ING Groep KPN Philips Randstad RS Shell A Reed Elsevier SBM Offshore TNT Tom Tom Unibail Rodamco Unilever Wereldhave Wolters Kluwer
22 Bronnenlijst Carroll, A.B. (1999). Corporate social responsibility. Business and Society, 38, p Hoevenagel R. (2004). Maatschappelijk verantwoord ondernemen in het midden- en kleinbedrijf. EIM Onderzoek voor Bedrijf en Beleid Knoepfel, I. (2001). Dow Jones sustainability group index: a global benchmark for corporate sustainability, Corporate Environmental strategy, vol 8 iss 1 MVO Nederland (2009). Trends en ontwikkelingen in het MVO-speelveld in Rabobank groep (2010). Samen werken aan een duurzame toekomst, jaarverslag 2009 Rabobank (2010). Website geraadpleegd op 20 augustus SER (2000). De winst van waarden; advies over maatschappelijk ondernemen. Ybema, G. (2001). Notitie naar aanleiding van het advies van de Sociaal Economische Raad. 22
Eenvoudig beleggen met trackers
Eenvoudig beleggen met trackers Rabobank Rijn en Veenstromen 14 Oktober 2010 Gertjan Dorrepaal Directoraat Private Banking Beleggingscompetence Agenda 1. Wat zijn Trackers? Explosieve groei Geschiedenis
Nadere informatieinspireren en innoveren in MVO
inspireren en innoveren in MVO Inleiding Gert Van Eeckhout Beleidsondersteuner MVO - Departement WSE Wat is MVO? Waarom MVO? Beleidslijnen Vlaamse overheid MVO? een proces waarbij ondernemingen vrijwillig
Nadere informatieHoe duurzaam zijn Nederlandse bedrijven ten opzichte van bedrijven in het buitenland?
Hoe duurzaam zijn Nederlandse bedrijven ten opzichte van bedrijven in het buitenland? In deze notitie wordt de duurzaamheid van Nederlandse bedrijven vergeleken met die van bedrijven uit het buitenland.
Nadere informatieAEGON Bron : VisionEXPERT Symbool : AGN Land : Netherlands
zaterdag 19 maart AEGON Bron : VisionEXPERT Symbool : AGN Land : Netherlands 1-66% -61% -57% -53% -49% -43% -36% -7% -% +3% +8% 9 8 7 6 5 4 +71% 3 +7% -.5-1 -1.5 6 7 8 9 MoneyFlow Benelux. Alle rechten
Nadere informatieCONSUMENTEN LETTEN MINDER OP DUURZAAMHEID BIJ AANKOPEN Nederlanders leggen maatschappelijke verantwoordelijkheid vaker bij bedrijven
CONSUMENTEN LETTEN MINDER OP DUURZAAMHEID BIJ AANKOPEN Nederlanders leggen maatschappelijke verantwoordelijkheid vaker bij bedrijven 7 april 2016 22% van de Nederlanders zegt bij het kopen van producten
Nadere informatie4 Internationaal mvo en ketenbeheer: een korte stand van zaken
4 Internationaal mvo en ketenbeheer: een korte stand van zaken 4.1 Inleiding Waar staat het bedrijfsleven momenteel als het gaat om rapportage over internationaal mvo en ketenbeheer in het bijzonder? Dit
Nadere informatieAdvies van de commissie Burgmans over maatschappelijk verantwoord ondernemen en corporate governance
Advies van de commissie Burgmans over maatschappelijk verantwoord ondernemen en corporate governance Advies De commissie vindt dat integratie van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) in de bedrijfsvoering
Nadere informatieTurbo Daily NASDAQ-100 NIKKEI 225 DOW JONES. Turbo Daily Commerzbank 26 Juni 2015 Nummer 1202 INDICES SLOTKOERS VERSCHIL AEX 492,39-0,05%
Turbo Daily Turbo Daily Commerzbank 26 Juni 2015 Nummer 1202 INDICES SLOTKOERS VERSCHIL AEX 492,39-0,05% DOW JONES 17890,36-0,42% NASDAQ CMP 5112,19-0,2% NASDAQ -100 4514,008-0,23% NIKKEI 225 20706,15-0,31%
Nadere informatieTurbo Daily Commerzbank 10 April 2015 Nummer 1147 Pagina 2 MIDDELLANGE TERMIJN TREND. Steun : 459.1 Weerstand : 516.8
Turbo Daily Turbo Daily Commerzbank 10 April 2015 Nummer 1147 INDICES SLOTKOERS VERSCHIL AEX 501,97 0,97% DOW JONES 17958,73 0,31% NASDAQ CMP 4974,565 0,48% NASDAQ -100 4403,953 0,64% NIKKEI 225 19907,63-0,15%
Nadere informatiePatriottisch beleggen: investeren in de B.V. Nederland?
Patriottisch beleggen: investeren in de B.V. Nederland? 1. In het politieke debat in Nederland (en overigens ook in andere Europese landen) is beleggen in eigen land een hot topic. Dat is ongetwijfeld
Nadere informatieRapportage. 25 September 2018
Rapportage 25 September 2018 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 1.1 Positionering advies 3 1.2 Algemeen 3 1.3 Leeswijzer 4 2. Nulsituatie en positiebepaling 4 2.1 Werkwijze 4 2.2 Nulsituatie 5 2.3 Ambitieniveau
Nadere informatieBelonen inzetten om agility te verhogen
Belonen inzetten om agility te verhogen Prof. Dr. Gijs M.M. van Bussel Ir. Marijn Tielemans April 2016 Leadership Entrepreneurship Stewardship info@nyenrode.nl +31 (0)346-291 291 www.nyenrode.nl 2 Vanochtend.
Nadere informatieCasus 2.1 Betere prestaties door beter verslag; bedrijf gebaat bij niet-financiële 'cijfers'
Casus 2.1 Betere prestaties door beter verslag; bedrijf gebaat bij niet-financiële 'cijfers' 22 januari 2011 zaterdag Arjan de Draaijer en Marleen Janssen Groesbeek Afgelopen week is voor het eerst de
Nadere informatieTrendscore F E B RAPPORT
2 3 F E B 2015 TA RAPPORT 1 TA-RAPPORT TA-RAPPORT VAN 23 FEBRUARI 2015 Hiermee ontvangt u het nieuwste Trendscore TA-Rapport. Op basis van de bekende Trend- en Signaalscore worden de middellange- en kort
Nadere informatieDefinitieve selectie AEX, AMX en AScX Index
CONTACT Media: +31.20.550.4488 (Amsterdam), +32.2.509.1392 (Brussels) +351.217.900.029 (Lisbon), +44.20.7379.2789 (London) +1.212.656.2411 (New York), +33.1.49.27.11.33 (Paris) CONTACT Investor Relations:
Nadere informatieTrendscore J U N RAPPORT
0 6 J U N 2016 TA RAPPORT 1 TA-RAPPORT TA-RAPPORT VAN 06 juni 2016 Hiermee ontvangt u het nieuwste Trendscore TA-Rapport. Op basis van de bekende Trendscores worden trends binnen de week- en dag grafiek
Nadere informatieLYNX Masterclass: Technische Analyse
LYNX Masterclass: Technische Analyse READY, AIM & FIRE voorbereiden, monitoren en beslissen! Edward Loef CFTe 19 november 2015 Sprekers Edward Loef Tycho Schaaf Zelfstandig technisch analist Beleggingsspecialist
Nadere informatieTrendscore M R RAPPORT
2 8 2015 M R TA T RAPPORT 1 TA-RAPPORT TA-RAPPORT VAN 28 MAART 2015 Hiermee ontvangt u het nieuwste Trendscore TA-Rapport. Op basis van de bekende Trend- en Signaalscore worden de middellange- en kort
Nadere informatieTechnicalDayTrader. Trading Tactics Pro. de dagelijkse nieuwsbrief van
Trading Tactics Pro de dagelijkse nieuwsbrief van TechnicalDayTrader Trading Tactics Pro nieuwsbrief@technicaldaytrader.nl TradingScreen signalen De AEX heeft vandaag opnieuw een daling laten zien, ditmaal
Nadere informatiePERSBERICHT. Rapportagecyclus van Nederlandse beursfondsen laat in 2013 verbetering zien
you PERSBERICHT Rapportagecyclus van Nederlandse beursfondsen laat in 2013 verbetering zien Utrecht, 30 mei 2013 - Ondanks voortdurende crisis, realiseerden Nederlandse beursgenoteerde bedrijven een kwalitatief
Nadere informatieTurbo Daily Commerzbank 24 April 2015 Nummer 1158. Italie maakt vrijdag de details bekend van de veiling van 29 april.
Turbo Daily Turbo Daily Commerzbank 24 April 2015 Nummer 1158 INDICES SLOTKOERS VERSCHIL AEX 503-0,54% DOW JONES 18058,69 0,11% NASDAQ CMP 5056,063 0,41% NASDAQ -100 4477,067 0,36% NIKKEI 225 20020,04-0,83%
Nadere informatieWinnaars op de Nederlandse beurs
Albert Jellema Veel weten van weinig Winnaars op de Nederlandse beurs Nederlandse economie Onzekerheden horen bij beleggen Met of zonder parachute Elke dag een nieuw idee Beleggingsfilosofie 1. Beleggen
Nadere informatieI. Inleiding.. II. Opbouw van dit beleidsstuk.. 1. Motieven MVO.
MVO Beleid Inhoudsopgave I. Inleiding.. II. Opbouw van dit beleidsstuk.. 1. Motieven MVO.. People.1. Goed werkgeverschap... Maatschappelijke betrokkenheid.... Eerlijk zakendoen.. Planet.1. Duurzame mobiliteit...
Nadere informatieMVO-Control Panel. Instrumenten voor integraal MVO-management. Extern MVO-management. MVO-management, duurzaamheid en duurzame communicatie
MVO-Control Panel Instrumenten voor integraal MVO-management Extern MVO-management MVO-management, duurzaamheid en duurzame communicatie Inhoudsopgave Inleiding... 3 1 Duurzame ontwikkeling... 4 1.1 Duurzame
Nadere informatieAlbert Jellema & Marco Knulst
PODIUM 10 ProBeleggen Symposium 2018 Workshop Albert Jellema & Marco Knulst Agenda Thema s die de richting van de beurs bepalen Waardering aandelenmarkt 4 beleggingstips GEOPOLITIEK THEMA 1: GEOPOLITIEK
Nadere informatie4 Verslaglegging. 4.1 Transparantiebenchmark 2012
4 Verslaglegging In de voortgangsrapportages en eindevaluatie is uitgebreid aandacht besteed aan de ontwikkelingen in verslaglegging over maatschappelijke aspecten van het ondernemen, inclusief een overzicht
Nadere informatieTrendscore J A N RAPPORT
0 6 J A N 2015 TA RAPPORT 1 TA-RAPPORT TA-RAPPORT VAN 6 JANUARI 2015 Hiermee ontvangt u het nieuwste Trendscore TA-Rapport. Op basis van de bekende Trend- en Signaalscore worden de middellange- en kort
Nadere informatieNormalisatie: de wereld op één lijn. ISO 26000. Maatschappelijke Verantwoordelijkheid van Organisaties (MVO) Zet goede bedoelingen om in goede acties
Normalisatie: de wereld op één lijn. ISO 26000 Maatschappelijke Verantwoordelijkheid van Organisaties (MVO) Zet goede bedoelingen om in goede acties 2 Inhoudsopgave ISO 26000: een richtlijn voor iedereen
Nadere informatieING Private/Business Banking
ING Private/Business Banking Workshop Duurzaam Beleggen Congres Grip op je Vermogen 5/6 oktober 2012, Den Haag Jan van Hoven, consultant Susanne van de Wateringen, senior analist 1 Welkom op planeet Aarde
Nadere informatieThe good, the bad and the ugly
The good, the bad and the ugly Rendement, risico en domheid Eelco Hessling Manager Retail Investor Services NYSE Euronext 2007 NYSE Euronext. All Rights Reserved. Vecon dag Amsterdam 3 april 2008 2007
Nadere informatieMaatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2015-2016
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2015-2016 Van verbruik naar gebruik Pagina 1 van 5 Inleiding: Voor u ligt het MVO beleid van ABIRD Industrial Rental Services. Maatschappelijk Verantwoord en Duurzaam
Nadere informatieTurbo Daily Commerzbank 04 September 2015 Nummer 1252 Pagina 2 MIDDELLANGE TERMIJN TREND. Steun : 419.7 Weerstand : 509.2
Turbo Daily Turbo Daily Commerzbank 04 September 2015 Nummer 1252 INDICES SLOTKOERS VERSCHIL AEX 444,55 2,53% DOW JONES 16374,76 0,14% NASDAQ CMP 4733,497-0,35% NASDAQ -100 4234,654-0,51% NIKKEI 225 17792,16-2,15%
Nadere informatieTrendscore F E B RAPPORT
0 9 F E B 2015 TA RAPPORT 1 TA-RAPPORT TA-RAPPORT VAN 09 FEBRUARI 2015 Hiermee ontvangt u het nieuwste Trendscore TA-Rapport. Op basis van de bekende Trend- en Signaalscore worden de middellange- en kort
Nadere informatieVERTROUWEN BELEGGER VERDER OMHOOG
BINCK BELEGGERSBAROMETER JUNI 2017 VERTROUWEN BELEGGER VERDER OMHOOG 17 JUNI 2017 Het vertrouwen van Nederlandse particuliere beleggers in het beursklimaat blijft positief en is in juni opnieuw licht gestegen
Nadere informatiePK Benelux BV. Plan van aanpak maatschappelijk verantwoord ondernemen
PK Benelux BV Plan van aanpak maatschappelijk verantwoord ondernemen INLEIDING Dit Plan van aanpak gaat over maatschappelijk verantwoord onderrnemen en Maatschappelijk verantwoord inkopen (ook wel duurzaam
Nadere informatieTrendscore M E RAPPORT
1 7 2015 M E TA I RAPPORT 1 TA-RAPPORT TA-RAPPORT VAN 17MEI 2015 Hiermee ontvangt u het nieuwste Trendscore TA-Rapport. Op basis van de bekende Trend- en Signaalscore worden de middellange- en kort termijn
Nadere informatieMaterialiteit en waardecreatie. Jos Reinhoudt 21 mei 2015
Materialiteit en waardecreatie Jos Reinhoudt 21 mei 2015 JOS REINHOUDT MVO Nederland Speerpuntonderwerpen: Transparantie Stakeholderdialoog Impact MVO Trendrapport 2015 j.reinhoudt@mvonederland.nl @JosReinhoudt
Nadere informatieAMSTERDAM NOTICE No. 10/024
EURONEXT DERIVATIVES MARKETS AMSTERDAM NOTICE No. 10/024 ISSUE DATE: 13 December 2010 EFFECTIVE DATE: 20 December 2010 CHANGES TO LISTED MATURITIES Executive Summary NYSE Liffe will make changes to expiry
Nadere informatieDuurzaamheid. Syllabus. Een inspirerende bundeling van theorie en praktijk, tips en ervaringen, kansen en bedreigingen.
Syllabus Duurzaamheid Een inspirerende bundeling van theorie en praktijk, tips en ervaringen, kansen en bedreigingen. Inclusief best practices bij onder meer waterschap Hollandse Delta, Sanoma Uitgevers
Nadere informatieTrendscore A P R RAPPORT
1 0 A P R 2017 TA RAPPORT 1 TA-RAPPORT TA-RAPPORT VAN 10 april 2017 Hiermee ontvangt u het nieuwste Trendscore TA-Rapport. Op basis van de bekende Trendscores worden trends binnen de week- en dag grafiek
Nadere informatieTrendscore N O V RAPPORT
2 8 N O V 2016 TA RAPPORT 1 TA-RAPPORT TA-RAPPORT VAN 28 november 2016 Hiermee ontvangt u het nieuwste Trendscore TA-Rapport. Op basis van de bekende Trendscores worden trends binnen de week- en dag grafiek
Nadere informatieMVO en MKB in Duitsland
MVO en MKB in Duitsland MVO (gesellschaftliche Verantwortung) en MKB ontdekken meten en aantonen in Duitsland 1 EQT e.v en MVO Vereniging van Duitse en Nederlandse organisaties uit de ambachten en de industrie
Nadere informatie2012 MVO Jaarverslag
2012 MVO Jaarverslag MVO-beleid Tomingroep Als mensontwikkelbedrijf werkt Tomingroep aan duurzaamheid in de volle breedte. Wij willen op een maatschappelijk verantwoorde wijze zaken doen in samenwerking
Nadere informatieMaatschappelijk Jaarverslag 2012
Maatschappelijk Jaarverslag 2012 Inhoudsopgave Blad Voorwoord 2 1. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) 3 2. MVO en Prins Bouw 3 3. Beleid 4 4. Speerpunten 5 5. Duurzaam bouwen 9 6. Toekomst 10
Nadere informatieVERSLAG KPN STAKEHOLDERDIALOOG. Datum: 28 oktober 2010 Plaats: KPN Network Operations Center, Hilversum
VERSLAG KPN STAKEHOLDERDIALOOG Datum: 28 oktober 2010 Plaats: KPN Network Operations Center, Hilversum Op 28 oktober 2010 ging KPN voor de derde keer in gesprek met verschillende stakeholders. De belangrijkste
Nadere informatieHIER KOMT DE TITEL VAN DE PRESENTATIE Verder met MVO in de chemie. 27 november 2008 Martine Willems
HIER KOMT DE TITEL VAN DE PRESENTATIE Verder met MVO in de chemie 27 november 2008 Martine Willems Programma Ontwikkelingen in MVO De Duurzaamheid Strategie Scan (DSS) vernieuwd Een tweede maal de DSS
Nadere informatieIN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM
IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM De tijd dat MVO was voorbehouden aan idealisten ligt achter ons. Inmiddels wordt erkend dat MVO geen hype is, maar van strategisch belang voor ieder
Nadere informatieTurbo Daily NIKKEI 225 NASDAQ-100 DOW JONES. Turbo Daily Commerzbank 29 April 2015 Nummer 1161 INDICES SLOTKOERS VERSCHIL AEX 501,66-1,49%
Turbo Daily Turbo Daily Commerzbank 29 April 2015 Nummer 1161 INDICES SLOTKOERS VERSCHIL AEX 501,66-1,49% DOW JONES 18110,14 0,4% NASDAQ CMP 5055,422-0,1% NASDAQ -100 4515,265-0,22% NIKKEI 225 20058,95
Nadere informatieWaar start je als ondernemer met duurzaamheid
Waar start je als ondernemer met duurzaamheid www.will2sustain.com SPELREGELS PARTICIPATIEF INTERACTIEF MOBIELTJES GEBRUIK MAKEN VAN KENNIS IN DE GROEP CONCREET TOEPASSEN GEBRUIK MAKEND VAN VRAGEN EN
Nadere informatiePartner van duurzaamheid Duurzaamheidsbeleid Lensing Food B.V. Ruud Harmsen
Partner van duurzaamheid Duurzaamheidsbeleid 2017-2018 Lensing Food B.V. Ruud Harmsen PROCEDUREHANDBOEK Bladzijde 1/7 Inhoud Over Lensing Food B.V. 2 People 3 Voedselveiligheid 3 Sociale betrokkenheid
Nadere informatieJeanet van Antwerpen, directeur SADC Ontbijtsessie Dutch Green Building Week 22 september 2015
Circulaire gebiedsontwikkeling Jeanet van Antwerpen, directeur SADC Ontbijtsessie Dutch Green Building Week 22 september 2015 SADC 9/23/2015 titel SADC 9/23/2015 titel SADC 9/23/2015 Circulaire werkmilieus
Nadere informatieDelta Lloyd Groep. Duurzaam ondernemen bij Delta Lloyd Groep. Nyenrode Business Universiteit, 28 mei 2010
Delta Lloyd Groep Duurzaam ondernemen bij Delta Lloyd Groep Nyenrode Business Universiteit, 28 mei 2010 Aanwezige leden van de Raad van Bestuur Niek Hoek CEO Emiel Roozen CFO Voorzitter van de Raad van
Nadere informatieTurbo Daily Commerzbank 02 Juli 2015 Nummer Henkel houdt donderdag een beleggersdag.
Turbo Daily Turbo Daily Commerzbank 02 Juli 2015 Nummer 1206 INDICES SLOTKOERS VERSCHIL AEX 482,83 2,17% DOW JONES 17757,91 0,79% NASDAQ CMP 5013,123 0,53% NASDAQ -100 4429,226 0,74% NIKKEI 225 20522,5
Nadere informatieMVO volgens : een ISO26000 zelfverklaring
MVO volgens : een ISO26000 zelfverklaring 1 Waarom MVO? Moeten: Horen: Lonen: gedrag af MVO handelen wordt afgedwongen MVO handelen o.b.v. vrijwilligheid (morele motivatie) De markt beloont MVO en straft
Nadere informatieTrendscore A U G RAPPORT
0 8 A U G 2015 TA RAPPORT 1 TA-RAPPORT TA-RAPPORT VAN 8 augustus 2015 Hiermee ontvangt u het nieuwste Trendscore TA-Rapport. Op basis van de bekende Trend- en Signaalscore worden de middellange- en kort
Nadere informatieTrendscore O K T RAPPORT
1 0 O K T 2015 TA RAPPORT 1 TA-RAPPORT TA-RAPPORT VAN 10 oktober 2015 Hiermee ontvangt u het nieuwste Trendscore TA-Rapport. Op basis van de bekende Trend- en Signaalscore worden de middellange- en korte
Nadere informatieWeekbericht Analytica Trading 9 november
Door: Sander Stienstra en Lionell Emanuelson Weekbericht Analytica Trading Range bound? De AEX De AEX kende een volatiele week waarbij de beweging zich echter wel afspeelde tussen een aantal steunniveaus.
Nadere informatieWat is maatschappelijk verantwoord ondernemen?
Wat is maatschappelijk verantwoord ondernemen? Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) wordt ook wel maatschappelijk ondernemen, maatschappelijk betrokken ondernemen, duurzaam ondernemen of ethisch
Nadere informatieMENSENRECHTEN & BEDRIJFSLEVEN. ICCO Onderzoek 2015
MENSENRECHTEN & BEDRIJFSLEVEN ICCO Onderzoek 2015 Inhoud 1. Uitgangspunten 2. Onderzoek Demografie Bedrijfsgegevens Functie van de respondent Landen Wat zijn mensenrechten? Waarom mensenrechten? Six step
Nadere informatieAlternatieve financiële prestatie-indicatoren. Toezicht Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving
Alternatieve financiële prestatie-indicatoren Toezicht Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving April 2014 Inhoudsopgave 1 Conclusie en samenvatting 4 2 Doelstellingen, onderzoeksopzet en definiëring
Nadere informatieIncompany 500 Reputatie van uw organisatie in kaart gebracht. juni 2008
Incompany 500 Reputatie van uw organisatie in kaart gebracht juni 2008 Incompany 500 Blauw Research heeft voor het derde jaar op rij het onderzoek uitgevoerd dat ten grondslag ligt aan de Incompany 500.
Nadere informatieMaatschappelijk Verantwoord Ondernemen
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2014 Van verbruik naar gebruik Pagina 1 van 6 Inleiding: Voor u ligt het MVO beleid van Hef & Hijs Nederland. Maatschappelijk Verantwoord en Duurzaam Ondernemen is
Nadere informatieDuurzaam Ketenbeheer Logistiek in de Keten
Dit project werd mogelijk gemaakt door ondersteuning van de Subsidieregeling Maatschappelijke Organisaties en Milieu van het ministerie van VROM Projectnummer: SMM 0802035 Penvoerder en medeaanvragers:
Nadere informatieDuurzaam beleggen Een nieuwe rol voor investeerders?
Duurzaam beleggen Een nieuwe rol voor investeerders? Carolus van de Ven Hoofd vermogensadvies 18 december 2006 Agenda - Definitie duurzaam beleggen - Hoofdvormen - Historie / Huidige situatie - Corporate
Nadere informatieSG AEX maal 2 Note. Looptijd: 8 jaar. Gekoppeld aan de AEX index. Doelstelling: een verdubbeling van uw investering op afloopdatum
SG AEX maal 2 Note Inschrijvingsperiode: 17 juni 2009 tot 29 juni 2009 Looptijd: 8 jaar Gekoppeld aan de AEX index Doelstelling: een verdubbeling van uw investering op afloopdatum Beschermd tot en met
Nadere informatieAccell Group Milennium 2003 Inkomsten* 289577 Operationele winst* 16708 Netto winst 9197 Uitstaande aandelen 48051 Totale activa 134940
Totale netto winst 56.904.147.000 Totale Activa (Netto Eigen Vermogen) 2.658.133.112.000 Via www.euronext.nl uitgezocht door Peter Breda Aalberts Industries Milennium 2003 Inkomsten* 784589 Operationele
Nadere informatieMaatschappelijke verantwoord ondernemen door het Midden en KleinBedrijf. Theo Aalbers en Kees Vringer
Maatschappelijke verantwoord ondernemen door het Midden en KleinBedrijf Theo Aalbers en Kees Vringer Samenvatting Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is belangrijk voor het Midden en KleinBedrijf
Nadere informatieLECTORAAT NEW MARKETING In het kort
LECTORAAT NEW MARKETING In het kort Marcel Grol mjm.grol@avans.nl Geert Kastelijn gha.kastelijn@avans.nl Susan KlijsenVan Elteren sa.klijsenvanelteren@avans.nl Leo Broekhuizen lh.broekhuizen@avans.nl DEELNEMERS
Nadere informatieDe Drievoudige Bottom Line, een noodzakelijke economische innovatie
De Drievoudige Bottom Line, een noodzakelijke economische innovatie Feike Sijbesma, CEO Royal DSM In de loop der tijd is het effect van bedrijven op de maatschappij enorm veranderd. Vijftig tot honderd
Nadere informatieVERTROUWEN BELEGGER VOORZICHTIG OMHOOG
BINCK BELEGGERSBAROMETER MEI 2018 VERTROUWEN BELEGGER VOORZICHTIG OMHOOG 5 MEI 2018 Het vertrouwen van Nederlandse particuliere beleggers in de financiële markten is in mei voorzichtig verder gestegen,
Nadere informatieRentmeesterschap! Onze ideeën met Fundamentele analyse Erick Erdtsieck Martin Boer
Rentmeesterschap! Onze ideeën met Fundamentele analyse Erick Erdtsieck Martin Boer Inhoudsopgave 13:40 Onze manier van kijken "Rentmeesterschap" Definitie en analysemethode Enkele voorbeelden 13:55 Belasting
Nadere informatieNieuwe manieren van werken
VOORBIJ DUURZAME INZETBAARHEID! Nieuwe manieren van werken Annette van Waning - Vebego Glenn van der Burg - MVO Nederland Official sponsor: Partners: WWW.OVERDI.NL/CONGRES #OVERDI PEOPLE POWER PARTNER
Nadere informatieWereldwijd beleggen in aandelen met Morningstar
Wereldwijd beleggen in aandelen met Morningstar Dag van de Belegger 25 November 2011 Maarten van der Pas Redacteur Morningstar Benelux 1 Agenda Morningstar en aandelenonderzoek Belangrijke begrippen Moat
Nadere informatieM Waar blijft die wortel? om maatschappelijk verantwoord ondernemen in het MKB los te trekken? dr. R. Hoevenagel
M200706 Waar blijft die wortel? om maatschappelijk verantwoord ondernemen in het MKB los te trekken? dr. R. Hoevenagel Zoetermeer, mei 2007 Waar is die wortel? De nieuwe staatssecretaris van Economische
Nadere informatieDe weg naar sociaal ondernemen
De weg naar sociaal ondernemen Interview met Karen Maas en Carly Relou door Ard Jan Biemond en Laura Zwiers, werkzaam bij het Erasmus Institute for Business Economics Gepubliceerd op: 29-06-2019. 2019,
Nadere informatieremuneratie rapport 2012 remuneratie rapport 2012
remuneratie rapport 2012 remuneratie rapport 2012 2 inhoudsopgave 3 4 Introductie 6 Beloningsbeleid Raad van Bestuur 9 Uitvoering beloningsbeleid 2012 10 Beloningsbeleid Raad van Commissarissen 4 Introductie
Nadere informatieIndexus. HCC Beleggerssymposium, 25 maart Amsterdam - Arnhem - Eindhoven - Heerenveen
Indexus HCC Beleggerssymposium, 25 maart 2017 Even voorstellen: Programma Introductie Indexus Indexbeleggen, waar hebben we het over? Succesvol Indexbeleggen, van theorie naar praktijk VRAGEN Introductie
Nadere informatieDe tien gouden regels voor het beleggen in aandelen door Aberdeen Asset Management
De tien gouden regels voor het beleggen in aandelen door Aberdeen Asset Management Finance Avenue, 14 november 2015 Christophe Palumbo, Senior Business Development Manager Benelux Aberdeen Asset Management
Nadere informatieIndicatieve selectie AEX, AMX en AScX
nnnnn Nr: 2008-011 Indicatieve selectie AEX, AMX en AScX Amsterdam, 17 november 2008 NYSE Euronext publiceert één keer per jaar een indicatieve selectie voor de jaarlijkse herweging van de AEX-index (AEX-index),
Nadere informatieInternationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en ketenrisico s Analyse voor Vlaanderen op sectorniveau
Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en ketenrisico s Analyse voor Vlaanderen op sectorniveau Céline De Waele, EY Climate Change and Sustainability services Inhoud van de presentatie 1.
Nadere informatieMaatschappelijk Verantwoord Ondernemen. De Bodde
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen De Bodde Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen De publieke sector is een zeer grote werkgever en heeft dus ook grote invloed op duurzaamheids- en arbeidsmarktvraagstukken.
Nadere informatieACTIAM Academy. (ESG) Self risk assessment. Colette Grosscurt. Classificatie: publiek
ACTIAM Academy (ESG) Self risk assessment Colette Grosscurt 1. Waarom ESG-risico s van belang zijn A. ESG heeft een effect op het risico-/rendementsprofiel van beleggingen nu en in de toekomst B. Link
Nadere informatieCorporate Social Responsibility
Corporate Social Responsibility Maatschappelijk verantwoord omgaan met klanten Dr. Jenny van Doorn Prof. dr. P.C. Verhoef Rapport CIC-2012-01 ISBN 978-90-367-5486-6 Onderzoeksrapport maatschappelijk verantwoord
Nadere informatieRob Boers CSU John Bos CSU
Rob Boers CSU John Bos CSU ... 3... 4... 4... 4... 5... 5... 5... 5... 6... 6... 7 2 CSU staat met zijn activiteiten midden in de maatschappij. Onze diensten bevorderen de gezondheid, het welzijn en daarmee
Nadere informatieMVO verklaring
Voor u ligt het MVO beleid van Kamphuis Lastechniek BV. Maatschappelijk Verantwoord en Duurzaam Ondernemen is verankerd in ons bedrijfsbeleid. Voor nu, en voor de toekomst. Doordat Kamphuis Lastechniek
Nadere informatieDe Bilt, 7 februari 2019
De Bilt, 7 februari 2019 De Global Goals (1) Wereldwijde agenda met 17 doelen voor duurzame ontwikkeling: Sustainable Development Goals Duurzaamheid in de breedste zin In 2015 vastgesteld door VN Te realiseren
Nadere informatieInterpolis Obligaties 4e kwartaal 2013
Interpolis Obligaties 4e kwartaal 2013 Gedurende het slotkwartaal van 2013 heeft de ECB ervoor gekozen om het monetaire beleid verder te verruimen. De reden hiervoor was onder meer een verrassend lage
Nadere informatieHet maken van een duurzaamheidsbeleid
Het maken van een duurzaamheidsbeleid Workshop Lekker Betrokken! Phyllis den Brok Projectleider Lekker Betrokken! phyllis@phliss.nl 06-22956623 hhp://www.phliss.nl/lb.html Duurzaamheid Definitie duurzaamheid:
Nadere informatieDe HRM Cockpit. Naar een duurzaam HRM beleid
De HRM Cockpit Naar een duurzaam HRM beleid Inhoud Voorstelling Wat is Human Resources? Waarom de HRM Cockpit? Doel van de HRM Cockpit Opbouw van het model De HRM Cockpit Aan de slag: case Voorstelling
Nadere informatieRelevantie, significantie en prioriteren van de MVO-kernthema s en onderwerpen
Relevantie, significantie en prioriteren van de MVO-kernthema s en onderwerpen Van der Meer B.V. heeft in 2011 een nulmeting laten uitvoeren door een externe adviseur. Deze actie is genomen om op een objectieve
Nadere informatieVerklaring inzake Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen
Verklaring inzake Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen SER-Verklaring Achtergronden en overwegingen Sinds het SER-advies De winst van waarden uit 2000 hebben zich op het terrein van Maatschappelijk
Nadere informatieBIJLAGE EXPO 2025 COMMITMENT
LETTER OF COMMITMENT BIJLAGE EXPO 2025 COMMITMENT Vrijdag 2 oktober 2015, 2 e concept Leeswijzer en de relatie van dit document tot andere documenten 1. De afzender van een Letter of Commitment wordt aangeduid
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 26 485 Maatschappelijk verantwoord ondernemen Nr. 178 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieNog geen terugkeer van huishoudens op de beurs
Nog geen terugkeer van huishoudens op de beurs Inleiding De Nederlandse huishoudens zijn de afgelopen decennia steeds meer gaan beleggen in effecten. Door de opkomst van moderne informatie- en communicatietechnologieën
Nadere informatieAb Arbo-advisering i en duurzaamheid + MVO
Ab Arbo-advisering i en duurzaamheid + MVO Esther Loozen Atze Boerstra (Stanley Kurvers) NvvA Symposium 2010 1 Programma Introductie door Esther Loozen Korte inleiding over duurzaamheid+ MVO door Atze
Nadere informatieDuurzaam ondernemen Musea
Duurzaam ondernemen Musea Kunst voor bedrijfsvoering Rob van Tilburg Mei 2012 DHV 2012 All rights reserved Alleen voor intern gebruik Welkom en agenda Definitie en duiding duurzaam ondernemen Omgang bedrijven
Nadere informatieStrategisch Beleidsplan 2013-2015
Strategisch Beleidsplan 2013-2015 Switch, samen naar duurzaam en rechtvaardig Switch stimuleert gedrag dat bijdraagt aan een duurzame en rechtvaardige wereld. Hier én daar, nu én in de toekomst. Switch
Nadere informatieStrategische review 2013-2017. 14 mei 2013
Strategische review 2013-2017 14 mei 2013 Samenvatting Duidelijke keuze voor positionering als gespecialiseerde, onafhankelijke wealth manager Ons doel is behoud en opbouw van vermogen voor klanten Wij
Nadere informatieBijlage 7. Conversie juni 2010 naar 2013 (info)
Bijlage 7. Conversie juni 2010 naar 2013 (info) was wordt onderwerp tekstbron Versie juni Opmerking: Standaardteksten en Versie 2013 2010 hoofdstukindeling vertaald uit Guide 83 H 1 tm 4 Deel A Eisen Managementsysteem
Nadere informatieDuurzame ontwikkeling met én binnen ABN AMRO IBM Future enterprise. Vincent G.P. van Assem ABN AMRO Amsterdam, 13 september 2006
Duurzame ontwikkeling met én binnen ABN AMRO IBM Future enterprise Vincent G.P. van Assem ABN AMRO Amsterdam, 13 september 2006 1 Planet The world is flat 2 People 3 Wereldbevolking: 6.541.920.085 (per
Nadere informatie