Startfoto Transitie Jeugdzorg Zeist

Transcriptie

1 Publiekshal Slotlaan 20, Zeist Telefoon Postbus 513, 3700 AM Zeist Gemeenteraad Zeist Ontvangen Griffie TI.035 Datum 8 april 2013 Ons kenmerk 13uit02755 Burgerservicenummer Uw kenmerk 13cv Bijlage(n) 1 Behandeld door Onderwerp Startfoto Transitie Jeugdzorg Zeist Geachte leden van de raad, Op de themabijeenkomst van 7 maart jl. zijn diverse raadsleden geïnformeerd over de resultaten en conclusies uit de Startfoto Transitie Jeugdzorg Zeist. In dit document is beschreven welke soorten jeugdhulp er onder de transitie jeugdzorg vallen. Daarnaast is de grootte van het zorggebruik door jeugdigen uit Zeist zo goed als op dit moment mogelijk is in kaart gebracht. In de themabijeenkomst is aangekondigd dat de raad de startfoto toegestuurd krijgt. Op 2 april jl. is de startfoto door het college vastgesteld. Daarom bieden wij u de startfoto via deze brief van harte aan. Het document wordt gepubliceerd op de website van de gemeente Zeist en waar dit gewenst is, wordt zij verspreid onder belangstellenden. De startfoto dient als input voor het verdere proces inzake de transitie van de jeugdzorg. Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, burgemeester en wethouders van Zeist, de gemeentesecretaris, de burgemeester, W.C.M. Lissenberg - van Dam drs. J.J.L.M. Janssen

2

3 Voorwoord Voor u ligt de Startfoto Transitie Jeugdzorg Zeist. Deze startfoto is een van de eerste activiteiten die voorkomt uit de Startnotitie Transitie Jeugdzorg Zeist die is vastgesteld door het college in september De startfoto heeft tot doel om een zo goed mogelijk beeld te geven van de huidige jeugdzorgsituatie in Zeist. Om te bepalen waar we naar toe willen, is inzicht nodig in de opgave op dit moment. De vraag die centraal staat in de startfoto is: Welke soorten jeugdhulp vallen onder de transitie jeugdzorg en hoe groot is het gebruik hiervan in Zeist? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, is er relevante literatuur bestudeerd en zijn er diverse registratiebronnen geraadpleegd. Daarnaast hebben we vraaggesprekken gehouden met 15 aanbieders van zorg voor de jeugd in Zeist. We danken hen allen hartelijk voor de medewerking aan deze vraaggesprekken. Leeswijzer In hoofdstuk 1 wordt aan de hand van een aantal kenmerken inzicht gegeven in het aantal jeugdigen in Zeist. De hoofdstukken 2 tot en met 8 geven elk uitleg over een van de soorten jeugdhulp die vanaf 1 januari 2015 onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten gaan vallen. Deze uitleg laat zien welke soort hulp er allemaal wordt aangeboden per soort jeugdhulp. Per soort jeugdhulp wordt zoveel mogelijk inzicht gegeven in het gebruik hiervan door jeugdigen uit Zeist. In hoofdstuk 9 zijn conclusies en aanbevelingen opgesteld. Afsluitend bevat de startfoto twee bijlagen. Bijlage 1 bevat een overzicht van de aanbieders waarmee een vraaggesprek is gehouden en bijlage 2 bevat een samenvattend overzicht van de cijfers uit deze startfoto. De cijfers over het gebruik van jeugdhulp zijn waar mogelijk vergeleken met de cijfers van de gemeenten in de regio Zuid- Oost en de gemeenten Veenendaal en Nieuwegein. Voor een vergelijking met deze twee laatst genoemde gemeenten is gekozen, omdat zij qua bevolkingsgrootte een goed referentiekader kunnen geven. Alle cijfers in de startfoto hebben betrekking op het jaar Een uitzondering hierop vormen een aantal cijfers in hoofdstuk 1 en de cijfers in hoofdstuk 3 die afkomstig zijn uit de gemeentemonitor van de provincie Utrecht. In de startfoto worden vaak leeftijdscategorieën aangegeven zoals jeugdigen 0-17 jaar. We verstaan hieronder alle jeugdigen van nul tot en met 17 jaar.

4 Inhoudsopgave - Hoofdstuk 1: Kenmerken van jeugdigen uit Zeist pag. 4 o 1.1 Leeftijd pag. 4 o 1.2 Prognose aantal jeugdigen pag. 4 o 1.3 Geslacht pag. 5 o 1.4 Herkomst pag. 5 o 1.5 Onderwijs pag. 6 o 1.6 Eenoudergezin pag. 6 o 1.7 Institutionele huishoudens pag. 6 o 1.8 Conclusie pag. 7 - Hoofdstuk 2: Preventieve jeugd- en opvoedhulp pag. 8 o 2.1 Wat is preventieve jeugd- en opvoedhulp? pag. 8 o 2.2 Hoe groot is het gebruik van preventieve- jeugd en opvoedhulp? pag. 8 o Onderzoek onder jeugdigen pag. 8 o Centrum voor jeugd en gezin pag. 9 o Jeugd- en jongerenwerk pag. 10 o Algemeen Maatschappelijk Werk pag. 10 o Zorg Advies Teams pag. 11 o 2.3 Conclusie pag Hoofdstuk 3: Geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp pag. 12 o 3.1 Wat is geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp? pag. 12 o 3.2 Hoe groot is het gebruik van geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp? pag. 12 o Aanmeldingen en uitstroom pag. 13 o Aantal jeugdigen in zorg of op een wachtlijst pag. 14 o 3.3 Aanbieders van geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp in Zeist pag. 15 o 3.4 Conclusie pag. 15 o - Hoofdstuk 4: Jeugd- (Licht) Verstandelijke Beperking (jeugd- LVB) pag. 16 o 4.1 Wat is jeugd- LVB? pag. 16 o 4.2 Hoe groot is het gebruik van jeugd- LVB? pag. 16 o Gebruik van het hulpaanbod zonder indicatie pag. 16 o Gebruik van het hulpaanbod met indicatie pag. 17 o 4.3 Aanbieders van jeugd- LVB in Zeist pag. 18 o 4.4 Conclusie pag Hoofdstuk 5: Jeugd- Geestelijke Gezondheids Zorg (jeugd- GGZ) pag. 19 o 5.1 Wat is jeugd- GGZ? pag. 19 o 5.2 Hoe groot is het gebruik van jeugd- GGZ pag. 19 o Gebruik van selectieve en eerstelijns jeugd- GGZ pag. 19 o Gebruik van tweedelijns en topreferente jeugd- GGZ pag. 20 o 5.3 Aanbieders van jeugd- GGZ in Zeist pag. 20 o 5.4 Conclusie pag Hoofdstuk 6: Jeugdbescherming pag. 21 o 6.1 Wat is jeugdbescherming? pag. 21 o 6.2 Hoe groot is het gebruik van jeugdbescherming? pag. 21 o Raad voor de Kinderbescherming pag. 21 o Start maatregel jeugdbescherming pag. 22 o 6.3 Conclusie pag Hoofdstuk 7: Jeugdreclassering pag. 24 o 7.1 Wat is jeugdreclassering? pag. 24 o 7.2 Hoe groot is het gebruik van jeugdreclassering? pag. 24 o Raad voor de Kinderbescherming pag. 24 o Start maatregel jeugdreclassering pag. 25 2

5 o 7.3 Conclusie pag Hoofdstuk 8: JeugdzorgPlus pag. 27 o 8.1 Wat is jeugdzorgplus? pag. 27 o 8.2 Hoe groot is het gebruik van jeugdzorgplus? pag. 27 o JeugdzorgPlus in Zeist pag. 27 o Jeugdigen uit Zeist in de jeugdzorgplus pag. 28 o 8.3 Conclusie pag Hoofdstuk 9: Conclusies en aanbevelingen pag. 29 o 9.1 Het veld van jeugdhulp is breed en divers pag. 29 o 9.2 Zeist is opvallend in de cijfers door de wijze van registratie pag. 29 o 9.3 Het gebruik van jeugdhulp door jeugdigen uit Zeist lijkt niet afwijkend pag. 29 o 9.4 Het aanbod van jeugdhulp in Zeist pag. 29 o 9.5 Zeist is de grote broer in de regio pag. 29 o 9.6 De startfoto is een momentopname pag. 29 o 9.7 Aanbevelingen pag Literatuurlijst pag Bijlagen o Bijlage 1: Lijst gesprekken met zorgaanbieders uit Zeist o Bijlage 2: Samenvatting cijfers over het gebruik van jeugdhulp in Zeist 3

6 Hoofdstuk 1: Kenmerken van jeugdigen uit Zeist In dit hoofdstuk wordt een beeld geschetst van de gehele populatie jeugdigen uit Zeist. We laten de omvang van het aantal jeugdigen zien en een prognose hiervoor. Daarnaast bespreken we een aantal factoren waarvan uit onderzoek blijkt dat zij kunnen bijdragen aan een verhoogd risico op opvoed- en opgroeiproblemen. Geslacht en leeftijd zijn hiervan voorbeelden (De Roos & Bot, 2013). Er is uitgegaan van de meest recente cijfers. 1.1 Leeftijd Op 1 januari 2012 telde de gemeente Zeist inwoners. Het aantal Zeister jeugdigen van 0 tot 18 jaar was en dit is 21,5% van het totaal aantal inwoners. Het conceptwetsvoorstel Jeugdwet heeft het uitgangspunt van een uniforme leeftijdsgrens tot 18 jaar. Alle jeugdigen in Zeist van 0-17 jaar kunnen dan ook aanspraak maken op de diverse vormen van jeugdhulp. Sommige onderdelen van de jeugdhulp kennen een uitloop voor jeugdigen tot 23 jaar. Tabel 1: Aantal inwoners 0-22 jaar in Zeist op 1 januari 2012 Man Vrouw Totaal 0-17 jaar jaar Totaal Bron: CBS, 2012 Tabel 2 laat zien dat het aantal jeugdigen per leeftijdscategorie in alle drie de gemeenten ongeveer gelijk is verdeeld. Het aantal jeugdigen 4-11 jaar is in zowel Zeist, Veenendaal als Nieuwegein het hoogst. Tabel 2: Aantal jeugdigen per leeftijdscategorie op 1 januari 2012 Zeist Veenendaal Nieuwegein 0-3 jaar jaar jaar jaar Totaal Bron: CBS, Prognose aantal jeugdigen In grafiek 1 zijn prognoses van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) weergegeven voor de periode 2015 tot en met 2040 over de verwachte omvang van de populatie jeugdigen (0-19 jaar) uit Zeist, Nieuwegein en Veenendaal. Een toe- of afname van de populatie jeugdigen kan samenhangen met de ontwikkeling van de vraag naar en het gebruik van jeugdhulp. Het is opvallend om te zien dat er in Zeist een toename wordt verwacht van de populatie jeugdigen van 0-19 jaar terwijl in Nieuwegein en Veenendaal verwacht wordt dat de omvang van deze populatie ongeveer gelijk blijft of zelfs wat daalt. Of de prognose ook werkelijkheid wordt, is afhankelijk van veel factoren en zij moet daarom worden opgevat als een schatting van het aantal jeugdigen in Zeist in de toekomst. 4

7 Grafiek 1: Prognose van het aantal jeugdigen tot 20 jaar in Nieuwegein, Veenendaal en Zeist Bron: CBS, Geslacht Diverse onderzoeken geven aan dat jongens in vergelijking met meisjes vaker te maken hebben met problemen in relatie tot hun gedrag of in de opvoeding (De Roos & Bot, 2013). Jongens lijken dan ook meer risico te hebben dan meisjes om in aanraking te komen met jeugdhulp. In de populatie jeugdigen 0 tot 20 jaar uit Zeist waren er op 1 januari 2012 ongeveer evenveel jongens (aantal van 7470) als meisjes (aantal van 7197). Daarnaast veronderstellen prognoses van het CBS dat het aandeel jongens de komende jaren telkens iets groter zal zijn dan het aandeel meisjes maar dat beide groepen in omvang zullen stijgen tot ongeveer 9000 jongens en 9000 meisjes in Herkomst In Zeist wonen zowel autochtone jeugdigen als jeugdigen uit niet- westerse of westerse migrantengezinnen. Van de niet- westerse migrantengezinnen die in Zeist wonen is een relatief grote groep van Marokkaanse herkomst. Voor niet- westerse migrantengezinnen geldt dat zij over het algemeen minder gebruik maken van (geïndiceerde) jeugdhulp dan autochtone Nederlanders en westerse migranten (Van den Broek, Kleijnen & Bot, 2013). Verklaringen hiervoor kunnen gezocht worden in de andere opvattingen ten aanzien van het oplossen van problemen of onbekendheid met waar zij voor hulp terecht kunnen. In tabel 3 zien we dat van de jeugdigen tot en met 22 jaar er in de drie gemeenten een redelijk gelijke verdeling is naar herkomst. Het percentage autochtone jeugdigen van 0-22 jaar is daarbij in Veenendaal het hoogst. Nieuwegein heeft van de drie gemeenten zowel het hoogste percentage westerse als niet- westerse migranten van 0-22 jaar. In de figuur is duidelijk te zien dat zowel in Zeist als Veenendaal de helft van de niet- westerse migranten een Marokkaanse herkomst heeft. Beide gemeenten hebben dus een grote Marokkaanse gemeenschap van jeugdigen tot en met 22 jaar. Tabel 3: Percentage jeugdigen 0-22 jaar naar herkomst op 1 januari 2012 Zeist Veenendaal Nieuwegein Autochtonen 73% 80% 71% Westerse migrant 8% 5% 9% Niet- westerse migrant 19% 15% 20% Waarvan uit Marokko 9% 8% 6% Totaal 100% 100% 100% Bron: CBS, 2012 In eerdere prognoses zagen we dat verwacht wordt dat het aantal 0-19 jarigen in Zeist toeneemt. Wanneer we de jeugdigen uitsplitsen naar herkomst dat zien we in tabel 4 dat er vooral een toename 5

8 wordt voorspeld van het aantal westerse migranten tot 20 jaar in Zeist. Voor deze groep wordt verwacht dat zij in 2040 zal zijn verdubbeld in aantal ten opzichte van In Nieuwegein en Veenendaal wordt deze toename niet verwacht. Onder westerse migranten worden verstaan: allochtonen met als herkomst een van de landen in Europa (excl. Turkije), Noord- Amerika, Oceanië, Indonesië of Japan (CBS, 2013). Tabel 4: Prognose toe-/ afname van het aantal jeugdigen van 0-19 jaar naar herkomst in Zeist % toe-/ afname tussen Autochtonen % Westerse migranten % Niet- westerse migranten % Bron: CBS, Onderwijs In Zeist zijn veel verschillende scholen gevestigd waaronder diverse speciale scholen. Vooral de scholen voor voortgezet onderwijs en de speciale scholen hebben een regionale functie. De cijfers van het CBS (zie tabel 5) over het aantal kinderen en jeugdigen uit Zeist dat onderwijs volgt, laat voor het basis-, voortgezet-, en speciaal basisonderwijs ongeveer dezelfde verdeling van aantallen zien als in Veenendaal en Nieuwegein. Gelijk valt in de tabel op dat dit niet geldt voor het speciaal onderwijs basis en voortgezet. Duidelijk is te zien dat er in Zeist meer kinderen en jeugdigen zijn die speciaal onderwijs volgen (Landelijke Jeugdmonitor/ Lokale Jeugdspiegel, 2012). Het CBS gaat voor deze registratie uit van gegevens uit de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens (GBA). De cijfers lijken niet helemaal zuiver te gaan over kinderen uit een bepaalde gemeente, want het is niet erg waarschijnlijk dat er nul kinderen uit Nieuwegein zijn die speciaal onderwijs volgen. In Zeist zijn er diverse scholen gevestigd die speciaal onderwijs aanbieden en waarschijnlijk heeft dit op een bepaalde manier invloed op de cijfers. Tabel 5: Aantal onderwijsvolgenden 0-24 jaar uit Zeist, Veenendaal en Nieuwegein in 2011 Zeist Veenendaal Nieuwegein Basisonderwijs Voortgezet onderwijs Speciaal basisonderwijs Speciaal onderwijs basis Speciaal onderwijs voortgezet Bron: Landelijke Jeugdmonitor/ Lokale Jeugdspiegel, Eenoudergezin In eenoudergezinnen komen volgens onderzoek vaker kind- en opvoedproblematiek voor dan in gezinnen met twee ouders (De Roos & Bot, 2013). Daarnaast lijken eenoudergezinnen meer dan gezinnen met twee ouders gebruik te maken van jeugdhulp (Van den Broek, Kleijnen & Bot, 2013). In 2010 waren er in Zeist 2044 jeugdigen tot 25 jaar die opgroeiden in een eenoudergezin. Dit betekent dat 11,4 procent van alle Zeister jeugdigen tot 25 jaar uit een eenoudergezin kwam in Vergeleken met gegevens over Nieuwegein (15,1%) en Veenendaal (10,3%) is er in Zeist sprake van een gemiddeld aantal jeugdigen dat opgroeit in een eenoudergezin (Landelijke Jeugdmonitor/ Lokale Jeugdspiegel, 2012). 1.7 Institutionele huishoudens Het is bekend dat er in Zeist diverse instellingen zijn gevestigd waar kinderen en jongeren 24- uurs zorg ontvangen en daar dus ook wonen. Veelal worden zij dan ook ingeschreven in het GBA van Zeist. In tabel 5 zijn cijfers te zien van het CBS over het aantal personen in institutionele huishoudens 1 1 Institutioneel huishouden: Eén of meer personen die samen een woonruimte bewonen en daar bedrijfsmatig worden voorzien in dagelijkse levensbehoeften. Ook de huisvesting vindt bedrijfsmatig plaats. Het gaat om instellingen zoals 6

9 in 2010 per gemeente. Duidelijk is te zien dat er in Zeist veel meer jeugdigen tot 25 jaar zijn die wonen in een instelling vergeleken met de situatie in Nieuwegein en Veenendaal. In Zeist zijn diverse instellingen gevestigd waar jeugdigen kunnen wonen en we verwachten dat dit invloed heeft op de hoge cijfers voor Zeist. Tabel 5: Aantal jeugdigen 0-24 jaar in institutionele huishoudens op 1 januari 2010 Zeist Veenendaal Nieuwegein 0-4 jaar jaar jaar Totaal 0-24 jaar Bron: CBS, Conclusie De bespreking van diverse kenmerken van de jeugd uit Zeist laat zien dat zij op de meeste punten een gelijk beeld laat zien met jeugd uit Veenendaal of Nieuwegein. Ook zorgaanbieders gaven in het algemeen aan dat de jeugd in Zeist qua kenmerken of problemen niet afwijkt ten opzichte van jeugd in andere gemeenten. Wel is opvallend dat prognoses van het CBS een groei verwachten voor vooral het aantal westerse migranten 0-22 jaar in Zeist terwijl dit in Nieuwegein en Veenendaal niet het geval is. De cijfers laten daarnaast zien dat Zeist wel een specifiek karakter heeft betreffende het hoge aantal jeugdigen uit Zeist dat op het speciaal onderwijs zit en veel jeugdigen die in een institutioneel huishouden wonen. We verwachten dat het aanbod van speciaal onderwijs en het aanbod van instellingen waar kinderen kunnen wonen in Zeist effect heeft op de hoge cijfers voor Zeist. verpleeg-, verzorgings- en kindertehuizen, gezinsvervangende tehuizen, revalidatiecentra en penitentiaire inrichtingen, waar de personen in principe voor langere tijd (zullen) verblijven (CBS). 7

10 Hoofdstuk 2: Preventieve jeugd- en opvoedhulp Toegang Indicatie nodig Voor wie Lokaal georganiseerd Problematiek Vrijwillig Nee Alle jeugdigen 0-22 jaar en hun ouders Ja, preventieve jeugd- en opvoedhulp is lokaal georganiseerd en beschikbaar voor alle jeugdigen 0-22 jaar in Zeist Opvoedvragen; geen sociale vaardigheid; overgewicht; geen eigen vrijetijdsbesteding; leerproblemen; 'kleine' vragen Zorgvormen Advies, korte consulten; casusoverleg; jeugd- en jongerenwerk; algemeen maatschappelijk werk; consultatiebureau; opvoedondersteuning Aanbieder met een vestiging in Zeist Ja, onder andere Centrum voor Jeugd en Gezin Zeist; MeanderOmnium; VitrasCMD; GGD; huisartsen; Zorg Advies Teams (ZAT s) op scholen, etc. Huidige financiering door Gemeenten (Wmo en WPG) 2.1 Wat is preventieve jeugd- en opvoedhulp? Onder preventieve jeugd- en opvoedhulp verstaan we hulp en ondersteuning bij opgroeien en opvoeden voor alle jeugdigen 0-22 jaar en hun ouders waarvoor geen indicatie nodig is en waar men vrijwillig aan kan meedoen. Het kader voor dit hulpaanbod wordt gevormd door de Wet Publieke Gezondheid (WPG) en door het tweede prestatieveld van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo): de preventieve ondersteuning jeugd. Vanuit de WPG is de gemeente verantwoordelijk voor de jeugdgezondheidszorg. De jeugdgezondheidszorg bestaat vooral uit preventieve consulten, vroegsignalering en doorverwijzing naar andere hulpaanbieders. De jeugdgezondheidszorg is met name gericht op de algemene gezondheid van jeugdigen. De Wmo is vooral gericht op jeugdigen en ouders die al wat problemen hebben of meer risico hebben op problemen. Vanuit de Wmo heeft de gemeente de verantwoordelijkheid over vijf functies gericht op de preventieve ondersteuning van jeugdigen en hun ouders 2 : - Informatie en Advies: dit betreft voorlichting over opvoeden en opgroeien en het beantwoorden van meer specifieke vragen hierover. - Signalering: dit betreft het vroegtijdig signaleren van problemen door individuen, instanties of partijen die te maken hebben met jeugdigen en ouders. - Toeleiding naar het hulpaanbod: dit betreft dat het aanbod van hulp inzichtelijk is voor hulpvragers maar ook voor de professionals. En dat er afspraken zijn over verwijzingen. - Licht pedagogische hulp: dit betreft lichte hulpverlening en advisering bijvoorbeeld in de vorm van algemeen maatschappelijk werk of opvoedspreekuren. - Coördinatie van zorg op lokaal niveau: dit betreft het bijeenbrengen van probleemsignalen door lokale instellingen afspraken met elkaar te laten maken. Preventieve jeugd- en opvoedhulp is bedoeld voor jeugdigen en ouders die vragen hebben over of tegen problemen aanlopen bij het opgroeien en opvoeden. Deze hulp is ook bedoeld om (mogelijke) problemen bij jeugdigen of gezinnen te voorkomen of te signaleren. 2.2 Hoe groot is het gebruik van preventieve jeugd- en opvoedhulp? Het is moeilijk om een compleet beeld te schetsen van het gehele preventieve veld waar jeugdigen en ouders uit Zeist gebruik van kunnen maken met betrekking tot hulp bij opgroeien en opvoeden. Dit wordt veroorzaakt doordat er veel verschillende partijen één of meerdere vormen van deze soort hulp aanbieden. Daarnaast zijn er geen uniforme indicatoren beschikbaar op basis waarvan de aanbieders hun registraties opbouwen. In Zeist is in het preventieve veld het netwerk van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) een prominente partij. Naast de partners van dit netwerk behoort bijvoorbeeld ook het werk van diëtisten en particuliere kindercoaches tot de preventieve jeugd- en opvoedhulp. Op basis 2 Bron: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,

11 van gesprekken met een aantal zorgaanbieders kunnen we een aantal aspecten van het preventieve veld in kaart brengen Onderzoek onder jeugdigen De jeugdgezondheidszorg voor kinderen van 0 tot en met 3 jaar wordt uitgevoerd door VitrasCMD in Zeist. Voor de leeftijdscategorie 4 tot en met 18 jaar wordt de jeugdgezondheidszorg in Zeist uitgevoerd door GGD Midden- Nederland. GGD Midden- Nederland doet daarnaast ook onderzoek en voert onderzoek uit naar de kwaliteit van opvoeden en opgroeien van de jeugdigen in Zeist en andere gemeenten. Deze onderzoeken zijn een vorm van signalering die een beeld geven voor het eventuele benodigde aanbod van preventieve jeugd- en opvoedhulp. In het eerste kwartaal van 2013 presenteert de GGD Midden- Nederland de nieuwste resultaten per gemeente uit de Jeugdgezondheidsmonitor die heeft plaatsgevonden in klas 2 en 4 van de basisscholen. In tabel 1 hebben we enkele resultaten uit eerder onderzoek die gelden voor de hele regio Midden- Nederland onder elkaar gezet, om een indruk te geven van een aantal problemen van jeugdigen. Tabel 1: Enkele resultaten Jeugdgezondheidsmonitor klas 2 en 4 voor de regio Midden- Nederland 78% van de jeugdigen gaat naar hun ouders/ verzorgers of vrienden (77%) als ze ergens mee zitten 14% van de jeugdigen heeft een verhoogd risico op psychosociale problemen 20% van de jeugdigen heeft een echtscheiding meegemaakt 17% van de jeugdigen geeft aan problemen te hebben met een langdurig (psyschische) ziekte en/ of verslaving van een gezinslid of ouder(s) 4% van de jeugdigen werd één keer per week of vaker gepest 16% van de jeugdigen geeft aan te roken Bron: GGD Midden- Nederland, Centrum voor Jeugd en Gezin Een belangrijke speler in het veld van de preventieve jeugd- en opvoedhulp in Zeist is het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Deze netwerkorganisatie verbindt het aanbod van zorg met elkaar en zij is een informatie- en adviespunt voor alle kleine en grote vragen over opvoeden en opgroeien. In het CJG Zeist zijn onder andere jeugdgezondheidszorg, jeugd- en jongerenwerk en Bureau Jeugdzorg vertegenwoordigd. De cijfers in tabel 2 geven aan hoeveel vragen er worden gesteld aan het front office- team van CJG. Dit blijken vooral vragen te zijn over de opvoeding van jeugdigen. Het tijdig informeren en adviseren van ouders door preventie of cursussen kan grotere problemen in de opvoeding helpen tegen te gaan. In het CJG vindt ook casusoverleg plaats waarin diverse zorgaanbieders met elkaar casussen van vooral multiprobleemgezinnen bespreken. Effectief aan het CJG in Zeist is dat ook medewerkers van Bureau Jeugdzorg hiervan deel uit maken. De lijnen tussen preventieve en geïndiceerde jeugdhulp zijn hierdoor korter en afstemming en overleg is meer mogelijk. De komst van het CJG wordt als positief ervaren door de aanbieders van preventieve jeugd- en opvoedhulp waarmee is gesproken. Door diverse aanbieders wordt aan het CJG een centrale rol toegelegd voor de jeugdzorgsituatie in Zeist na de transitie in Er wordt gesproken over het nut van 1 loket. Daaraan tegengesteld is ook door aanbieders genoemd dat ouders een keuze moeten hebben bij wie of wat zij terecht kunnen voor (informatie over) jeugdhulp. 9

12 Tabel 2: Aantal hulpvragen gesteld aan de front office CJG in Zeist in 2011 Aantal hulpvragen gesteld aan de front office CJG 275 Waarvan via fysiek contact 140 Waarvan via , telefoon, huisbezoek 135 Waarvan over opvoeden 125 Waarvan over voorzieningen/ talentontwikkeling 60 Waarvan over de psychische gezondheid 59 Waarvan over iets anders 31 Leeftijd waarover de meeste hulpvragen zijn gesteld 4-11 jaar Aantal jeugdigen die zelf een hulpvraag stelden aan het CJG Inlooppunt Bron: Centrum voor Jeugd en Gezin, Jeugd- en jongerenwerk Een laagdrempelig aanbod binnen de preventieve jeugd- en opvoedhulp is het jeugd- en jongerenwerk. In Zeist wordt van dit aanbod vooral gebruik gemaakt door allochtone jeugdigen. Dit verschilt wel per wijk, maar globaal geldt voor het jongerenwerk een verdeling van 30 procent autochtonen, 55 procent Marokkanen en 15 procent overige (met name niet- westerse) allochtonen. Daarnaast maken meer jongens dan meisjes gebruik van het jongerenwerk. Het jeugd- en jongerenwerk is vooral een plek waar problemen gesignaleerd kunnen worden en een jongerenwerker is dan ook veelal een eerste (sociale) hulpverlener voor een jeugdige of gezin. Een trend die wordt opgemerkt binnen het jeugd- en jongerenwerk is een verzwaring van de jeugdwerktaken door meer grotere zorgvragen van jeugdigen. Vooral schuldenproblematiek is op dit moment een toenemend probleem. De cijfers in tabel 3 geven een indicatie van het aantal jeugdigen dat ongeveer per jaar gebruik maakt van het jeugd- en jongerenwerk in Zeist. Het is lastig om deze cijfers te interpreteren, omdat sommige jeugdigen misschien enkele keren gebruik maken van dit aanbod en anderen jarenlang deelnemen. Daarnaast bestaat het jongerenwerk uit nog meer projecten waar jeugdigen aan kunnen meedoen zoals het poppodium in Cultuurhuis De Peppel. De ouderbegeleiding in groepen bestaat uit een programma waarbij ouders training krijgen om hun kind tussen de 2 en 7 jaar te ondersteunen in de ontwikkeling. 85 procent van deze ouders heeft een allochtone achtergrond. Tabel 3: Indicatie van deelname aan het jeugd- en jongerenwerk in een jaar in Zeist 40 Deelname van jeugdigen 3-11 jaar aan inloopactiviteiten in Zeist Gebruik van drie sport- en speelblikken door 4-11 jarigen in Zeist Deelname aan jongerenwerk in Zeist jaar Ouderbegeleiding in groepen ongeveer 180 kinderen ongeveer 435 kinderen ongeveer 500 jeugdigen ongeveer 170 gezinnen Bron: Gegevens van een aanbieder van jeugd- en jongerenwerk in Zeist, Algemeen Maatschappelijk Werk Als een jeugdige of de ouders vragen hebben waarvoor meer begeleiding of hulp nodig is, dan kan het Algemeen Maatschappelijk Werk (AMW) in beeld komen. Dit hulpaanbod bestaat uit individuele of groepsgesprekken met een maatschappelijk werker. Een traject bestaat gemiddeld uit 6 gesprekken, maar soms wordt een jeugdige maandenlang begeleid. In de meeste gevallen wordt een jeugdige of een ouder verwezen naar het AMW door bijvoorbeeld de huisarts, de leerplicht of de GGD. In tabel 3 en 4 gaat het over trajecten die geboden worden aan jeugdigen of hun ouders. Tabel 3 laat zien dat er meer nieuwe trajecten gestart zijn dan dat er afgerond zijn in Er lijkt dus een toename te zijn in het aantal nieuwe trajecten, maar dit kan ook een eenmalige piek zijn. In gesprek met de zorgaanbieder werd door hen wel aangegeven dat er de afgelopen jaren eerder een toe- dan een 10

13 afname was in het gebruik. Meer naamsbekendheid en de participatie in zorgnetwerken zoals het CJG zouden hiervoor mede verantwoordelijk kunnen zijn. Tabel 3: Aantal nieuwe en afgeronde trajecten jeugd 0-18 jaar AMW in Zeist in 2011 Totaal aantal nieuwe trajecten jeugd AMW 112 Totaal aantal afgeronde trajecten jeugd AMW 67 Bron: Gegevens van een aanbieder van AMW in Zeist, 2011 Tabel 4 geeft aan welke problematiek is behandeld in de afgeronde trajecten AMW voor jeugdigen in Duidelijk is dat de meest voorkomende problematiek ligt in de relationele sfeer. Hiermee wordt vooral de relatie met ouders bedoeld, aangezien jeugdigen een afhankelijkheidsrelatie hebben met hun ouders. Tabel 4: Problematiek van afgeronde trajecten AMW van jeugdigen 0-17 jaar in Zeist in 2011 Sociaal- materiële problemen 6% Relationele problemen 84% Sociaal- psychische problemen en gezondheid 10% Bron: Gegevens van een aanbieder van AMW in Zeist, Zorg Advies Teams Scholen vormen een plek waar kinderen en jeugdigen veel zijn en waar dus ook problemen gesignaleerd kunnen worden. Leerkrachten kunnen ouders doorverwijzen naar hulp. De rol van scholen ten opzichte van jeugdhulp kan vanuit verschillende invalshoeken worden bekeken. Zo is een school geen zorgaanbieder, maar in het kader van zorg dichtbij kan zij een plek zijn om zorgaanbieders te stationeren. Een vorm van zorg die vanuit samenwerkingsverbanden wordt aangeboden zijn Zorg Advies Teams (ZAT s). In Zeist zijn twee ZAT s aanwezig voor het basisonderwijs. Bij een ZAT werken professionals uit de zorg en een leerkracht kan hier signalen afgeven als een kind behoefte lijkt te hebben aan extra zorg. Dit signaal wordt beoordeeld en waar nodig wordt er hulp geregeld. Een ZAT is gericht op het helpen bij onderwijsvragen, maar vaak is er dan ook sprake van een gedrags- of opvoedprobleem bij een kind. Jaarlijks krijgen de twee ZAT s rond de 70 casusmeldingen die vooral betrekking hebben op kinderen uit groep 1 tot en met Conclusie Het aanbod van preventieve jeugd- en opvoedhulp in Zeist is divers en het wordt door zorgaanbieders in het algemeen verondersteld als dekkend en voldoende. De samenwerking is toegenomen door de komst van het CJG. Het blijft van belang om bij het binnen krijgen van hulpvragen te blijven bepalen of en welke zorgaanbieder het meest passend hulp kan bieden. Om meer zicht te krijgen op het preventieve veld is een meer uniforme registratie van cijfers gewenst. Het CJG in Zeist is hier op dit moment al mee bezig door het participeren in een pilot over het werken met prestatie- indicatoren. De signalerende, toeleidende en verwijzende rol van de preventieve jeugd- en opvoedhulp is essentieel om hulp dichtbij en op de juiste plaats te kunnen bieden. Het is verder van belang om te blijven bekijken welke connecties er zijn tussen de scholen (Wet Passend onderwijs) en het aanbod van jeugdhulp. 11

14 Hoofdstuk 3: Geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp Toegang Indicatie nodig Voor wie Lokaal georganiseerd Problematiek Zorgvormen Aanbieder met een vestiging in Zeist Huidige financiering door Vrijwillig Ja, van Bureau Jeugdzorg Jeugdigen 0-17 jaar die wanneer preventieve hulp niet toereikend is, gespecialiseerde hulp nodig hebben Nee, aanbieders van geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp hebben een provinciale functie Heel divers; vaak meervoudige problematiek; gespecialiseerde zorg is nodig Ambulant, dagbehandeling; residentiële zorg; pleegzorg; crisiszorg Ja, Timon en Trajectum hebben hun centrale bureau in Zeist Provincies 3.1 Wat is geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp? Geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp is gespecialiseerde hulp op vrijwillige basis maar met een indicatie die een jeugdige 0-17 jaar en zijn ouders kunnen krijgen van een provinciale jeugdzorgaanbieder. Deze soort hulp wordt nu daarom ook wel tweedelijnszorg genoemd en is nodig als preventieve hulp of eerstelijnszorg niet toereikend is om de problemen aan te pakken. Globaal kunnen de volgende soorten hulp worden onderscheiden 3 : - Ambulante hulpverlening: hulp die bij de cliënt thuis of bij de zorgaanbieder wordt geboden. - Dagbehandeling: hulp en begeleiding die één of meerdere dagen per week gegeven wordt op locatie van de zorgaanbieder. Bijv. een Medisch Kinderdagverblijf of arbeidstrainingscentra. - Residentiële zorg: hulp waarbij het kind op een locatie van de zorgaanbieder woont en hier 24-uurs zorg ontvangt. Bijvoorbeeld gezinshuizen en behandelgroepen - Pleegzorg: dit betreft de plaatsing van kinderen in een (netwerk)pleeggezin. - Crisiszorg: hulp voor jeugdigen die (acuut) een veilige plek nodig hebben. Het verblijf in een crisispleeggezin of in de crisisopvang kan enkele dagen tot maanden duren. Geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp is bedoeld voor ouders en jeugdigen die (ernstige) problemen ondervinden bij het opgroeien en opvoeden. Zij hebben behoefte aan gespecialiseerde hulp en zijn bereid om mee te werken aan de hulpverlening. De toegang tot deze soort hulp is niet vrij, want er is een indicatie nodig van Bureau Jeugdzorg. De provincies hebben tot 2015 de verantwoordelijkheid over de geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp in het kader van de Wet op de Jeugdzorg van Zij krijgen van het Rijk hiervoor een doeluitkering. De financiering en het opdrachtgeverschap voor geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp voor jeugdigen uit Zeist ligt momenteel bij de provincie Utrecht. 3.2 Hoe groot is het gebruik van geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp? Informatie over het gebruik van geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp in Zeist kunnen we verkrijgen uit de Gemeentemonitor Jeugdzorg Utrecht van de provincie Utrecht. Deze digitale gemeentemonitor is opgesteld door de provincie om op gemeenteniveau inzicht te kunnen geven in het aantal jeugdigen dat jeugd- en opvoedhulp krijgt van de provinciale aanbieders. Elke maand leveren deze provinciale aanbieders van jeugd- en opvoedhulp ruwe data aan vanuit hun eigen registraties waarmee de gemeentemonitor wordt gevuld. Alle cijfers in dit hoofdstuk zijn afkomstig uit de gemeentemonitor. Bij de provinciale aanbieders is een proces in gang gezet om jeugdigen te registreren op de postcode van waar zij vandaan komen in plaats van op de postcode waar zij (vaak residentiële) hulp ontvangen. Dit proces is nog gaande en daarom kan niet worden uitgesloten dat alle jeugdigen op de juiste postcode zijn geregistreerd. De cijfers moeten dus met enige terughoudendheid worden bekeken. Als gevolg van deze registratiewijziging kunnen we de cijfers over 2012 (meest betrouwbaar) ook niet vergelijken met cijfers uit eerdere jaren. 3 Bron: Provincie Utrecht,

15 3.2.1 Aanmeldingen en uitstroom Het aantal aanmeldingen heeft betrekking op de aanmeldingen bij de provinciale aanbieders voor een hulptraject in De uitgestroomde trajecten betreffen de trajecten die in 2012 zijn afgerond bij de provinciale aanbieders. Een traject gaat over een unieke jeugdige. Alleen wanneer een jeugdige wordt aangemeld of uitstroomt bij 2 of meer verschillende aanbieders dan wordt hij dubbel gerekend. Voor de cijfers betekent dit dat er niet meer unieke jeugdigen zijn dan het aantal trajecten. Bekijken we tabel 1 en tabel 2 dan zien we dat het aantal aangemelde en uitgestroomde trajecten in 2012 ongeveer gelijk is per gemeente. Het gebruik van hulptrajecten blijft hierdoor dus gezien over een heel jaar redelijk op hetzelfde niveau. Aan Zeist behoort bijna de helft van het totaal aantal aanmeldingen in de hele regio toe. Zeist is in de regio dus duidelijk de grote broer. In vergelijking met Veenendaal en Nieuwegein laat Zeist geen afwijkende cijfers zien. Wat betreft de gemiddelde hulpduur van de uitgestroomde trajecten hebben de trajecten van jeugdigen uit Bunnik het meest lang geduurd met 898 dagen. Opgemerkt moet wel worden dat één erg lang traject in Bunnik veel zwaarder weegt op de gemiddelde hulpduur omdat hun totale aantal trajecten klein is. Een vergelijking met de gemiddelde duur van trajecten voor Veenendaal en Nieuwegein geeft aan dat de duur van 380 dagen voor Zeist van gemiddelde hoogte is. Tabel 1: Aantal aanmeldingen en uitstroom van trajecten voor geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp in 2012 Regio Zuid- Oost Zeist Bunnik De Bilt Utrechtse Heuvelrug Wijk bij Duurstede Totaal aantal aangemelde trajecten Totaal aantal uitgestroomde trajecten Gemiddelde hulpduur van de uitgestroomde trajecten Bron: Provincie Utrecht, dagen 380 dagen 898 dagen 508 dagen 423 dagen 506 dagen Tabel 2: Aantal aanmeldingen en uitstroom van trajecten voor geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp in 2012 Zeist Veenendaal Nieuwegein Totaal aantal aangemelde trajecten Totaal aantal uitgestroomde trajecten Gemiddelde hulpduur van de uitgestroomde trajecten Bron: Provincie Utrecht, dagen 416 dagen 359 dagen In tabel 3 is te zien dat er voor Zeist in 2012 een redelijk gelijke in- als uitstroom van trajecten per leeftijdscategorie was. Dit komt overeen met het gegeven dat de gemiddelde hulpduur van een traject in 2012 ongeveer een jaar was (380 dagen). Uit tabel 3 blijkt verder dat de meerderheid van de jeugdigen uit Zeist ouder dan 10 jaar was in 2012 toen zij instroomden in een traject voor jeugd- en opvoedhulp. Tabel 3: Verdeling aangemelde en uitgestroomde trajecten voor Zeist naar leeftijd in 2012 Aanmelding Uitstroom 0-4 jaar 14% 13% 5-9 jaar 18% 22% jaar 30% 25% jaar 38% 40% Bron: Provincie Utrecht,

16 Het is in de gemeentemonitor niet mogelijk om in kaart te brengen hoeveel trajecten er zijn aangemeld bij de jeugdzorgaanbieders uitgesplitst naar zorgvorm. Trajecten kunnen namelijk bestaan uit meerdere zorgvormen en de gemeentemonitor geeft alleen een procentuele verdeling van de zorgvormen naar type. De percentages in tabel 4 kunnen daarom niet worden toegepast op de cijfers uit tabel 2. In tabel 4 zien we alleen dat het percentage aanmeldingen in 2012 voor een ambulante zorgvorm het hoogste is vergeleken met de andere type zorgvormen. Tabel 4: Verdeling aangemelde zorgvormen voor Zeist naar type zorg in 2012 Zeist Ambulant 32% Dagbehandeling 11% Residentieel 27% Pleegzorg 9% Crisis 21% Bron: Provincie Utrecht, Aantal jeugdigen in zorg of op een wachtlijst In tabel 5 en 6 vinden we gegevens over het minimale/maximale gebruik per maand van geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp. Er is voor alle maanden in 2012 bekeken hoeveel jeugdigen er in die maand zorg kregen en op basis hiervan kon voor het gehele jaar een minimaal en maximaal gebruik per maand worden vastgesteld. Voor Zeist geldt dat er in 2012 per maand tussen de 120 en 135 jeugdigen gebruik maakten van geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp. In Veenendaal ligt het absolute zorggebruik per maand in 2012 een stuk hoger dan in Zeist en Nieuwegein. Het hogere gebruik per maand in Veenendaal wordt echter afgezwakt als we het minimale gebruik van zorg door jeugdigen af zetten in percentages tegen het totaal aantal jeugdigen 0-17 jaar in de drie gemeenten. In Veenendaal wonen namelijk ongeveer 2000 jeugdigen meer dan in Zeist of Nieuwegein. Voor wat betreft het aantal jeugdigen dat gemiddeld per maand langer dan 63 dagen op een wachtlijst staat, is dezelfde berekening toegepast als bij het aantal jeugdigen in zorg. Voor Zeist geldt dat er per maand minimaal 7 jeugdigen langer dan 63 dagen op een wachtlijst stonden in Dit betekent niet altijd dat zij geen zorg ontvingen, want jeugdigen kunnen ook al op een wachtlijst gezet worden zodat zij op tijd kunnen beginnen aan een nieuw of ander traject. Het staan op een wachtlijst betekent dus niet direct dat een jeugdige helemaal geen zorg ontvangt. Minimaal 3 jeugdigen uit Veenendaal of Nieuwegein stonden per maand in 2012 op een wachtlijst. Tabel 5: Min./ max. aantal jeugdigen in zorg of op een wachtlijst per maand in 2012 Regio Zuid- Oost Zeist Bunnik De Bilt Utrechtse Heuvelrug Wijk bij Duurstede Min./ max. aantal jeugdigen in zorg per maand Min./ max. aantal jeugdigen op een wachtlijst >63 dagen per maand Bron: Provincie Utrecht, 2013 Tabel 6: Min./ max. aantal jeugdigen per maand in zorg of op een wachtlijst in 2012 Zeist Veenendaal Nieuwegein Min./ max. aantal jeugdigen in zorg per maand Min. gebruik afgezet tegen het totaal aantal jeugdigen 0-17 jaar Min./ max. aantal jeugdigen op een wachtlijst >63 dagen per maand Bron: Provincie Utrecht, ,9% 1,1% 0,9%

17 3.3 Aanbieders van geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp in Zeist Binnen de provincie Utrecht zijn er acht aanbieders van geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp. Dit zijn: Trajectum, Zandbergen Jeugd en Opvoedhulp, Lijn 5, De Rading, Timon, Joozt LSG, Reinaerde en het Leger des Heils Midden Nederland. Met deze instellingen heeft de provincie op dit moment een subsidierelatie. Deze instellingen zijn ieder gericht op een wat andere doelgroep jeugdigen en zij hebben allemaal een provinciale functie. De provinciale aanbieders Trajectum en Timon hebben hun centraal bureau gevestigd in de gemeente Zeist. Trajectum biedt vooral hulp aan gezinnen met jonge kinderen tussen de 0 en 14 jaar. Naast het centraal bureau is in Zeist ook de locatie Kinabu van Trajectum gevestigd. Bij Kinabu wordt 24- uurszorg geboden aan maximaal 62 kinderen tussen de 4 en 14 jaar. Kinderen worden echt als laatste uit huis geplaatst bij Kinabu voor een maximale duur van 1 a 1,5 jaar. Zij worden direct ingeschreven in het GBA van Zeist. Er is bij deze kinderen altijd sprake van zowel kind- als gezinsproblematiek (opvoedproblemen). De meeste kinderen die hier hulp ontvangen, vallen onder de jeugdbescherming (zie voor uitleg hoofdstuk 6). In 2011 zijn er 35 kinderen bij Kinabu ingestroomd, waarvan 9 kinderen uit Zeist kwamen. Timon werkt als aanbieder vanuit een christelijke levensovertuiging en richt zich ook op jongvolwassenen. Timon heeft naast het centraal bureau ook een behandelgroep gevestigd in de gemeente Zeist. Dit is een 24- uursopvang voor 14 tot 23 jarigen die problemen hebben waarvoor het gewenst is om even ergens anders te wonen. In Zeist biedt Timon ook een aantal plekken voor crisiszorg. Crisiszorg kan nodig zijn voor enkele uren of weken. Al dit aanbod heeft een provinciale functie. 3.4 Conclusie De cijfers uit de gemeentemonitor zijn bruikbaar om een beeld te krijgen van het gebruik van geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp bij de provinciale aanbieders in Utrecht door Zeister jeugdigen. De monitor is echter nog niet volledig betrouwbaar en daarom is terughoudendheid nodig. De huidige cijfers laten zien dat Zeist voor wat betreft de regio de grootste partij is. Per maand maakten er in 2012 tussen de 120 en 135 jeugdigen uit Zeist gebruik van geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp. Vergeleken met Veenendaal en Nieuwegein laat Zeist geen afwijkende gegevens zien in het gebruik van geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp. Zeist heeft voor zover we dat nu kunnen bekijken dus geen speciaal karakter wat betreft deze soort jeugdhulp. Een uitbreiding van en meer nauwkeurigheid in cijfers van de gemeentemonitor is gewenst. 15

18 Hoofdstuk 4: Jeugd- (Licht) Verstandelijke Beperking (jeugd- LVB) Toegang Indicatie nodig Vrijwillig Nee, kosteloos voor advies; ja, indicatie van het CIZ voor alle AWBZ- zorg Voor wie Jeugdigen 0-17 jaar met IQ 50 t/m 85. Nieuw voorstel Jeugdwet: alle jeugdigen 0-17 met IQ lager dan 85 uitgezonderd jeugdigen die levenslage (verblijfs-)zorg nodig hebben. Lokaal georganiseerd Problematiek Zorgvormen Aanbieder met een vestiging in Zeist Huidige financiering door Ja, voor hulp zonder indicatie is er lokaal aanbod; nee, aanbieders voor zorg met een indicatie hebben een regionale functie Laag IQ; problemen sociale redzaamheid; niet thuis of niet zelfstandig kunnen wonen; leer- en gedragsproblemen Advies; ambulant/ residentieel/ dagbehandeling, deeltijdopvang; speciaal onderwijs, orthopedagogisch behandelcentra; MultiFunctioneel Centra Ja, MEE; Abrona; Reinearde; Zonnehuizen Kind en Jeugd; Amerpoort (Christophorus) MEE wordt nu gefinancierd door ministerie van VWS (subsidieregel AWBZ); zorgkantoren (AWBZ) 4.1 Wat is jeugd- LVB? Jeugd- LVB is een aanduiding voor hulp aan jeugdigen 0-17 jaar die licht verstandelijk beperkt (IQ 50-69) of zwakbegaafd (IQ 70-84) zijn. In het conceptwetsvoorstel Jeugdwet van 18 juli 2012 was voorgesteld om alleen de hulp aan deze jeugdigen met een IQ tussen de 50 en 85 over te hevelen naar de nieuwe Jeugdwet. De jeugdigen met een IQ lager dan 50, verstandelijk beperkte jeugdigen, zouden niet onder de nieuwe Jeugdwet gaan vallen. In januari 2013 is echter een nieuw voornemen uitgesproken door het ministeries van Veiligheid & Justitie en Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten om alle zorg voor jeugdigen met een lichte of zwaardere verstandelijke beperking over te hevelen uit de AWBZ naar de nieuwe Jeugdwet 4 (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 2013). In de startfoto nemen we deze groep jeugdigen daarom wel mee. Het hulpaanbod voor jeugdigen met een lager dan gemiddeld IQ is heel divers. We maken in de startfoto onderscheid tussen twee soorten hulp: - Hulpaanbod zonder indicatie: dit is hulp die jeugdigen met een beperking en hun ouders kan ondersteunen en toeleiden naar de juiste zorg. Dit wordt in meer of mindere mate gegeven door huisartsen, scholen en MEE. - Hulpaanbod met indicatie: voor diagnostiek, begeleiding, behandeling, wonen en bijvoorbeeld dagbesteding hebben jeugdigen een indicatie nodig voor AWBZ- zorg die wordt afgegeven door het Centrum voor Indicatiestelling (CIZ). Jeugd- LVB is bedoeld voor jeugdigen die een IQ hebben lager dan 85. Tussen deze jeugdigen met een lager dan gemiddeld IQ kan veel verschil zitten in de ernst van de problematiek. Voor sommige van deze jeugdigen geldt dat aan het uiterlijk niet te zien is dat zij een beperking hebben en anderen zullen nooit voor zichzelf kunnen zorgen. 4.2 Hoe groot is het gebruik van jeugd- LVB? Om inzicht te krijgen in het gebruik van zorg door jeugdigen met een lager dan gemiddeld IQ zijn er gesprekken gehouden met aanbieders van deze soort zorg in Zeist. Daarnaast heeft het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) een Basisrapportage AWBZ beschikbaar waarin per gemeente bekeken kan worden hoeveel cliënten een indicatie hebben voor AWBZ- zorg op een bepaalde peildatum (Centrum Indicatiestelling Zorg, 2012). Voor veel van het hulpaanbod geldt namelijk dat dit gekoppeld is aan het hebben van een indicatie voor AWBZ- zorg Gebruik van het hulpaanbod zonder indicatie Jeugdigen met een lager dan gemiddeld IQ en vooral hun ouders kunnen met veel vragen zitten. Uit gesprekken met zorgaanbieders blijkt dat er vooral vragen ontstaan tijdens de schakelmomenten die 4 Mogelijk blijft een deel van de levenslange verblijfszorg (intramurale zorg) voor jeugd-vb wel in de AWBZ. 16

19 jeugdigen meemaken. Vooral rond het 4 e, 12 e en 18 e levensjaar moeten er keuzes gemaakt worden waarbij ondersteuning gevraagd wordt aan het hulpaanbod. Licht verstandelijk beperkte jeugdigen kunnen naast een lager IQ ook gedragsproblemen hebben of moeite met de sociale redzaamheid. Zij zijn een kwetsbare doelgroep, omdat aan het uiterlijk nog al eens niets te zien is van een ontwikkelingsachterstand. In tabel 1 staan cijfers over hoeveel (licht) verstandelijk beperkte jeugdigen of hun ouders uit Zeist in 2011 een traject volgden waarvoor geen indicatie nodig was. Te zien is dat er bijna dubbel zoveel verstandelijk beperkte als licht verstandelijk beperkte jeugdigen zijn begeleid. Duidelijk is ook dat de meeste behoefte aan deze hulp ontstaat als kinderen wat ouder worden. Tabel 1: Aantal jeugdigen uit Zeist die in 2011 advies en hulp zonder indicatie kregen LVB VB Totaal 0-4 jaar jaar jaar Totaal 0-23 jaar Bron: Gegevens van een aanbieder, Gebruik van het hulpaanbod met indicatie Als er behoefte is aan meer dan ondersteuning en hulp, dan kunnen jeugdigen met een (licht) verstandelijke beperking en hun ouders een aanvraag doen voor geïndiceerde zorg bij het CIZ. Zij moeten dan bij het CIZ een indicatieverzoek voor AWBZ-zorg indienen. In dit verzoek (de aanmelding) moet de zorgvraag worden omschreven. De aanmeldingen die het CIZ binnenkrijgt, worden door het CIZ beoordeeld. Er wordt getoetst of de jeugdige in aanmerking komt voor een indicatie op basis van vastgestelde richtlijnen. Is de uitslag positief dan wordt er een indicatie voor AWBZ- zorg afgegeven aan de jeugdige. De indicaties die het CIZ afgeeft zijn ingedeeld in bepaalde cliëntgroepen. Op basis van leeftijd en problematiek is deze indeling bepaald. De (licht) verstandelijk beperkte jeugdigen 0-17 jaar vallen onder de cliëntgroep VG 0-17 jaar (VG = verstandelijke handicap). We kunnen iets te weten komen over het zorggebruik van de (licht) verstandelijk beperkte jeugdigen door te kijken naar het aantal afgegeven indicaties VG 0-17 jaar door het CIZ. Er wordt uitgegaan van een peildatum dus de cijfers zijn een momentopname. In tabel 2 zien we dat er voor Zeist in vergelijking met Veenendaal en Nieuwegein bijna het dubbele aantal indicaties voor AWBZ- zorg voor de cliëntgroep VG 0-17 jaar is afgegeven op 1 juli Een indicatie VG 0-17 jaar kan een indicatie voor extramurale of voor intramurale zorg zijn. Intramurale zorg is zorg met verblijf (CIZ, 2012). Bekijken we de twee vormen van de indicatie VG 0-17 jaar dan zien we dat het aantal indicaties extramurale zorg voor alle drie de gemeenten ongeveer even groot is. Het aantal indicaties intramurale zorg is voor Zeist vergeleken met Veenendaal en Nieuwegein echter veel hoger. Het verschil tussen de gemeenten komt dus door het hoge aantal indicaties intramurale zorg voor Zeist. Een verklaring hiervoor is dat in deze registratie van het CIZ is uitgegaan van de meest actuele gegevens in het GBA. Het kan zijn dat een jeugdige dan al in een instelling woont en daarom wordt ingeschreven in het GBA van de gemeente waar de instelling is gevestigd. In Zeist wordt intramurale zorg aangeboden. In Bosch en Duin wonen op locatie Christophorus van zorgaanbieder Amerpoort bijvoorbeeld al 90 jeugdigen met een verstandelijke beperking. Het is nog onduidelijk in het conceptwetsvoorstel Jeugdwet of en welk deel van de intramurale zorg voor jeugdigen uit de AWBZ wordt overgeheveld naar de nieuwe Jeugdwet. Tabel 2: Aantal jeugdigen met een indicatie VG 0-17 jaar op 1 juli 2011 Zeist Veenendaal Nieuwegein Totaal aantal jeugdigen met een indicatie VG 0-17 jaar Waarvan met een indicatie extramurale zorg Waarvan met een indicatie intramurale zorg Bron: Centrum Indicatiestelling Zorg, 2012 Het CIZ heeft over de indicaties VG 0-17 jaar die zijn afgegeven voor extramurale zorg nog meer informatie. De indicatie voor extramurale zorg is namelijk nog weer opgesplitst in een aantal functies. Het is interessant om hier op in te zoomen, omdat het Rijk het voornemen heeft om de functies 17

20 begeleiding, persoonlijke verzorging en kortdurend verblijf voor alle jeugdigen uit de AWBZ over te hevelen naar de Jeugdwet (Powerpoint Informatiebijeenkomst Nieuwe Jeugdwet, 2013). In tabel 3 is te zien dat voor alle drie de gemeenten geldt dat de meeste indicaties VG 0-17 jaar voor de functies Begeleiding Individueel en Begeleiding Groep zijn afgegeven. Het is niet mogelijk om aan te geven hoeveel unieke jeugdigen dit betreft, omdat een jeugdige voor een of meerdere van de in tabel 3 genoemde functies een indicatie kan krijgen. Onderstaande cijfers gaan niet over de hele decentralisatie van begeleiding naar de gemeenten voor alle grondslagen uit de AWBZ.. Tabel 3 gaat alleen over de grondslag VG 0-17 jaar. Tabel 3: Aantal jeugdigen met indicatie VG 0-17 jaar extramurale zorg uitgesplitst naar functie op 1 juli 2011 Zeist Veenendaal Nieuwegein Aantal jeugdigen met functie Persoonlijke Verzorging Aantal jeugdigen met functie Begeleiding Individueel Aantal jeugdigen met functie Begeleiding Groep Aantal jeugdigen met functie Kortdurend Verblijf Aantal jeugdigen met functie Verpleging < 5 5 < 5 Bron: Centrum Indicatiestelling Zorg, Aanbieders van jeugd- LVB in Zeist Reinearde, Abrona, Amerpoort, MEE Gooi en Vecht en Zonnehuizen Kind & Jeugd zijn aanbieders van jeugd- LVB in Zeist. MEE Gooi & Vecht biedt in Zeist advies en ondersteuning aan zowel jeugdigen als volwassenen met een beperking. Abrona heeft in Zeist bijvoorbeeld het zorgaanbod van twee logeerhuizen, een BSO/ zaterdagopvang en dagbesteding voor jongvolwassenen. Ook heeft Abrona een kennis- en behandelcentrum waarin meerdere disciplines zoals arts, paramedici en therapeuten met elkaar samenwerken. Jaarlijks krijgen gemiddeld 20 á 30 jeugdigen uit Zeist diagnostiek van Abrona. Deze trajecten duren ongeveer 4 maanden. Andere cijfers over jeugdigen zijn lastig in te schatten omdat cijfers per jaar fluctueren en vaak wordt ook de hulp aan een kind op de naam van de ouders geregistreerd. Vanuit Reinearde is in Zeist onder andere kindcentrum De Berk gevestigd. Op dit kindcentrum kunnen 4 tot 18 jarigen met een ontwikkelingsachterstand of beperking terecht als zij niet in staat zijn om gebruik te maken van het regulier of speciaal onderwijs. 13 van de 40 kinderen die in januari 2013 op het kindcentrum zaten, komen uit Zeist. 4.4 Conclusie De populatie (licht) verstandelijk beperkte jeugdigen heeft te maken met een grote verscheidenheid aan problematiek. Sommige jeugdigen zijn met lichte ondersteuning geholpen, maar anderen hebben heel intensieve dagopvang nodig. Juist deze laatste categorie jeugdigen zal zware en daardoor dure zorg nodig blijven hebben en het is belangrijk om deze groep niet over het hoofd te zien. Het aanbod van hulp betreffende jeugd- LVB dat is gevestigd in Zeist is divers. Of er sprake is van overlap en overschot is lastig te bepalen, omdat de instellingen een regionale functie hebben. Wel laten de cijfers zien dat Zeist een specifiek karakter heeft in verband met het hoge aantal indicaties VG 0-17 jaar voor intramurale zorg die uitstonden op 1 juli We kunnen ervan uitgaan dat dit gerelateerd is aan het aanbod van deze soort jeugdhulp in Zeist. De wijze van registratie in het GBA is hierbij een aandachtspunt om de cijfers te kunnen interpreteren. 18

21 Hoofdstuk 5: Jeugd- Geestelijke GezondheidsZorg (jeugd-ggz) Toegang Indicatie nodig Voor wie Lokaal georganiseerd Problematiek Zorgvormen Aanbieder met een vestiging in Zeist Huidige financiering door Vrijwillig Ja, een doorverwijzing van (huis-) arts voor eerstelijnszorg; ja, een indicatie van Bureau Jeugdzorg of verwijzing van medisch specialist voor tweedelijnszorg Jeugdigen 0-17 jaar die psychiatrische of psychosociale klachten hebben die zo ernstig zijn dat het hun ontwikkeling bedreigd Ja, preventief en eerstelijnszorg is lokaal georganiseerd; aanbieders van tweedelijns- of topreferente zorg hebben een regionale of zelfs landelijke functie Stemmings-, gedrags-, angst-,en dwangklachten; ADHD; interactieproblemen; complexe psychiatrische problemen; eetstoornis; ouders met psychische problemen Cursussen; kortdurende behandeling; ambulante, residentiele, klinische- en deeltijdbehandeling; crisisdienst; outreachend Ja, huisartsen; eerstelijns psychologen/ orthopedagogen; Indigo; Altrecht; Zonnehuizen Kind en Jeugd; Kwintes (niet specifiek voor jeugdigen) Gemeente (Wmo); Zorgverzekeraars (Zorgverzekeringswet); Zorgkantoren (AWBZ) 5.1 Wat is jeugd- GGZ? Jeugd- GGZ is geestelijke gezondheidszorg voor jeugdigen 0-17 jaar. Het hulpaanbod van de jeugd- GGZ kan in vier vormen worden onderscheiden 5 : - Selectieve jeugd-ggz preventie: dit bestaat vooral uit voorlichting aan en cursussen voor jeugdigen die extra risico lopen op psychische aandoeningen door aanleg of (gezins-) omstandigheden. - Eerstelijns jeugd- GGZ: dit is vooral kortdurende hulp van huisartsen, psychologen of orthopedagogen aan jeugdigen met psychische klachten die niet complex zijn. Er is vaak een verwijzing nodig van de (huis-) arts of een medisch specialist. - Tweedelijns jeugd- GGZ: dit is hulp voor jeugdigen die psychiatrische of ernstige psychische klachten hebben die zo ernstig zijn dat zij hierdoor in hun ontwikkeling worden bedreigd. Er is specialistische hulp nodig zoals ambulante-, deeltijd-, of klinische behandeling. Er is een verwijzing/ indicatie nodig van een (huis-) arts, medisch specialist of Bureau Jeugdzorg. - Topklinische/ topreferente jeugd- GGZ: dit is zeer specialistische zorg voor jeugdigen met hoog complexe aandoeningen. Een indicatie is nodig. Jeugd- GGZ is bedoeld voor jeugdigen die psychosociale, psychische of psychiatrische klachten hebben die meer of minder ernstig kunnen zijn. Ook kunnen jeugdigen die ouder(s) hebben met psychische of psychiatrische klachten hulp of ondersteuning krijgen. Jongens zijn in vergelijking met meisjes oververtegenwoordigd in de jeugd-ggz (GGZ-Nederland, 2011). 5.2 Hoe groot is het gebruik van jeugd- GGZ? Er zijn op dit moment weinig indicatoren bekend die iets kunnen zeggen over het gebruik van jeugd- GGZ op gemeenteniveau. Huisartsen konden bijvoorbeeld geen gegevens verstrekken, omdat zij registraties hebben zonder identieke indicatoren en het gevaar voor schending van de privacy van hun cliënten. Door gesprekken met aanbieders van jeugd- GGZ kunnen we enigszins een beeld geven van het gebruik van jeugd- GGZ door jeugdigen uit Zeist Gebruik van selectieve en eerstelijns jeugd- GGZ De selectieve jeugd- GGZ valt sinds 2008 onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten, want zij behoort tot de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Dit betreft bijvoorbeeld programma s voor kinderen van verslaafde ouders of voor kinderen van ouders met psychische problemen. Een voorbeeld van zo n programma is Piep zei de muis. GGZ Nederland merkt op dat sinds gemeenten de middelen voor de selectieve jeugd- GGZ beheren er sprake is van een stagnatie in de uitvoering van deze ggz- taken (GGZ Nederland, 2011). 5 Bron: GGZ Nederland,

22 Eerstelijns jeugd- GGZ bestaat vooral uit kortdurende behandeling en wordt gefinancierd vanuit de Zorgverzekeringswet (basispakket). Bekend is dat huis- en schoolartsen uit Zeist ongeveer 70 jeugdigen in 2011 hebben aangemeld voor eerstelijnszorg bij een zorgaanbieder. Naast grotere zorgaanbieders in de eerste lijn kan deze hulp echter ook worden aangeboden door eerstelijnspsychologen met een particuliere praktijk. Hiervan zijn geen cijfers beschikbaar, dus het totale gebruik van dit type zorg is niet in te schatten Gebruik van tweedelijns en topreferente jeugd- GGZ Om tweedelijns of topreferente zorg te kunnen ontvangen is een verwijzing/ indicatie nodig van een (huis-) arts, medisch specialist, eerstelijns psycholoog of Bureau Jeugdzorg. Deze zorg wordt enerzijds gefinancierd vanuit de Zorgverzekeringswet en anderzijds vanuit de AWBZ. Vanuit de Zorgverzekeringswet wordt ambulante of klinische behandeling die korter dan een jaar duurt gefinancierd. Vanuit de AWBZ wordt zorg die langer dan een jaar duurt gefinancierd zoals begeleid of beschermd wonen, extramurale- en klinische begeleiding. Zorgkantoren zouden inzicht kunnen geven in het aantal jeugdigen 0-17 jaar dat gebruikt maakt van de geestelijke gezondheidszorg. Zij krijgen alle aanvragen voor onder andere deze soort hulp binnen, omdat zij er verantwoordelijk voor zijn. Het is helaas op dit moment (nog) niet gelukt om hier de juiste gegevens te kunnen verkrijgen. Op basis van gesprekken met zorgaanbieders schatten we dat jaarlijks ongeveer 200 jeugdigen uit Zeist gebruik maakt van tweedelijns of topreferente jeugd- GGZ. 5.3 Aanbieders van jeugd- GGZ in Zeist De huisartsen worden ook wel de poortwachters van de (jeugd-) GGZ genoemd. In Zeist zijn diverse huisartsen actief die jeugdigen lichte hulp kunnen bieden of hen kunnen doorverwijzen naar passende hulp binnen de jeugd- GGZ. Indigo is een aanbieder voor eerstelijns GGZ (jeugdigen en volwassenen) en zij heeft een team van acht hulpverleners die actief zijn op de Laan van Vollenhove in Zeist. Deze hulpverleners werken op deze locatie of in de praktijk bij huisartsen als praktijkondersteuner GGZ. De praktijkondersteuner ondersteunt de huisarts bij het verlenen van hulp op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg. Er zijn in Zeist ook eerstelijnspsychologen gevestigd met een eigen praktijk. In Zeist heeft Altrecht, specialist in geestelijke gezondheidszorg, haar hoofdkantoor gevestigd. Altrecht heeft een specifieke afdeling jeugd die ambulante behandeling biedt voor jeugdigen 0-17 jaar met ernstige psychische of psychiatrische problemen. Altrecht biedt ook specialistische hulp aan jeugdigen met trauma s, autisme en angst- en stemmingsstoornissen. Kwintes is een zorgaanbieder binnen de GGZ met een regiokantoor in Zeist. Ook biedt Kwintes op een locatie in Zeist beschermd wonen. Op dit moment biedt Kwintes geen hulp in Zeist specifiek gericht op jeugdigen. 5.4 Conclusie Jeugdigen kunnen met kleine en grote psychische of psychiatrische problemen hulp nodig hebben van de geestelijke gezondheidszorg. Het hulpaanbod voor deze jeugdigen is dan ook divers. Ten opzichte van andere soorten jeugdhulp heeft de huisarts binnen de jeugd- GGZ een grote rol. In het conceptwetsvoorstel Jeugdwet wordt dan ook aangegeven dat er met huisartsen afspraken gemaakt moeten worden. De verschillende financieringsbronnen (zorgverzekering en zorgkantoren) en de verschillende verwijzers (Bureau Jeugdzorg en huisartsen) maakt dat de jeugd- GGZ versnipperd is. Helaas kunnen we op dit moment nog niet veel informatie geven over het aantal jeugdigen uit Zeist dat gebruik maakt van het hulpaanbod binnen de jeugd- GGZ. 20

23 Hoofdstuk 6: Jeugdbescherming Toegang Indicatie nodig Voor wie Lokaal georganiseerd Problematiek Zorgvormen Aanbieder met een vestiging in Zeist Huidige financiering door Gedwongen; de kinderrechter legt een maatregel jeugdbescherming op Ja, de Raad voor de Kinderbescherming doet onderzoek en doet wel/ niet een verzoek aan de kinderrechter Jeugdigen 0-17 jaar waarvan de gezonde en veilige ontwikkeling (ernstig) wordt bedreigd Nee, een aanbieder voor jeugdbescherming heeft een regionale functie Onveilige opvoedsituatie; multi- gezinsproblematiek; weigering van hulpaanbod Er zijn vijf maatregelen jeugdbescherming Ja, Trajectum locatie Kinabu in Zeist en de jeugdigen in De Lindenhorst hebben ook bijna altijd een maatregel jeugdbescherming Ministerie van V&J 6.1 Wat is jeugdbescherming? Jeugdbescherming is een maatregel die een kinderrechter dwingend oplegt wanneer een gezonde en veilige ontwikkeling van een jeugdige 0-17 jaar (ernstig) wordt bedreigd en vrijwillige hulp niet (voldoende) helpt. Een maatregel jeugdbescherming kan ook worden opgelegd als ouders weigeren om hulpverlening te aanvaarden. De kinderrechter kan de volgende maatregelen uitspreken 6 : - Onder Toezichtstelling (OTS): Ouders behouden het ouderlijk gezag, maar het wordt beperkt doordat er een voogd wordt aangesteld die toezicht houdt en hulp regelt. - Voorlopige ondertoezichtstelling (VOTS): Wordt uitgesproken wanneer er sprake is van spoed/crisis en het onderzoek van de Raad voor de Kinderbescherming (De Raad) niet kan worden afgewacht. - Voogdij: Ouders worden uit hun gezag ontheven, ontzet of door overlijden is er geen ouder met gezag meer aanwezig. Het volledige gezag ligt bij Bureau Jeugdzorg. - Voorlopige voogdij: Wanneer er direct moet worden voorzien in gezag, omdat er niemand is die het gezag uitoefent. Deze maatregel wordt ingezet als acuut ingrijpen noodzakelijk is. - Uithuisplaatsing: Een jeugdige kan alleen (gedwongen) uit huis worden geplaatst indien de rechter daar een machtiging uithuisplaatsing voor heeft afgegeven. Jeugdbescherming is bedoeld voor jeugdigen die niet voldoende veilig en gezond kunnen opgroeien. Zij komen bijna altijd uit multiprobleemgezinnen en (vrijwillige) hulpverlening helpt niet adequaat om de opvoedsituatie te verbeteren. Of deze hulp wordt geweigerd. Een maatregel jeugdbescherming kan dan de enige optie zijn om gedwongen hulp te bieden. De uitvoering van de jeugdbescherming wordt gedaan door Bureau Jeugdzorg of onder mandaat van BJZ door de Willliam Schrikker Groep, SGJ gezinsvoogdij, Leger des Heils en Stichting Nidos. 6.2 Hoe groot is het gebruik van jeugdbescherming? Er zijn drie indicatoren die inzicht geven in het gebruik van jeugdbescherming in Zeist. Van de Raad is informatie beschikbaar over het aantal beschermingsonderzoeken dat zij uitvoert per gemeente en welk eindbesluit er op basis van zo n onderzoek wordt verzocht aan de kinderrechter. Ook is met de Raad voor de Kinderbescherming telefonisch gesproken om de cijfers toe te lichten. Daarnaast is het aantal gestarte maatregelen jeugdbescherming bekend door gegevens van Bureau Jeugdzorg Raad voor de Kinderbescherming Bij Bureau Jeugdzorg of het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) kunnen ernstige zorgen om een jeugdige gemeld worden. Als een vrijwillig hulpaanbod niet werkt, dan beoordelen Bureau Jeugdzorg, het AMK en de Raad met elkaar of de jeugdige moet worden aangemeld bij de Raad. In crisissituaties kunnen jeugdzorg professionals of de politie ook direct een melding doen bij de Raad. 6 Bron: Provincie Utrecht,

24 Na een melding start de Raad een beschermingsonderzoek of de veiligheid en de ontwikkeling van een kind ernstig wordt bedreigd en of gedwongen hulp nodig is. Tabel 1 laat zien dat de instroom en de afronding van beschermingsonderzoeken per gemeente redelijk gelijk opgaat. Voor Wijk bij Duurstede zijn vooral nieuwe onderzoeken gestart naar jeugdigen van 5-12 jaar oud (10 van de 22 onderzoeken). Voor Zeist is bijna 60 procent van de nieuwe onderzoeken gestart naar jeugdigen van jaar oud. Vergeleken met Veenendaal (93 nieuwe en 90 afgeronde onderzoeken) en Nieuwegein (102 nieuwe en 113 afgeronde onderzoeken) heeft Zeist een hogere in- en uitstroom van beschermingsonderzoeken. Hierbij moet worden opgemerkt dat de Raad voor haar cijfers uitgaat van het GBA- adres dat het meest recent is. Als een jeugdige na de start van een onderzoek al in een instelling wordt geplaatst, dan kan het adres van de instelling naar boven komen als woonplaats van de jeugdige. En in Zeist zijn instellingen zoals Trajectum locatie Kinabu gevestigd die jeugdigen met een maatregel jeugdbescherming opvangen. Daarnaast gaf de Raad aan dat het aantal beschermingsonderzoeken per jaar kan fluctueren. De verschillen tussen de drie gemeenten vond de Raad dan ook niet erg groot. Tabel 1: Aantal nieuwe en afgeronde beschermingsonderzoeken in 2011 Regio Zuid- Oost Zeist Bunnik De Bilt Utrechtse Heuvelrug Wijk bij Duurstede Totaal aantal nieuwe onderzoeken jaar jaar jaar Totaal aantal afgeronde onderzoeken Bron: Raad voor de Kinderbescherming, 2012 Op basis van het beschermingsonderzoek stelt de Raad een eindbesluit op waarin zij aangeeft of een maatregel jeugdbescherming wel of niet noodzakelijk is. Voor alle regiogemeenten en ook voor Veenendaal en Nieuwegein is hetzelfde patroon te zien waarbij er veel vaker wel dan geen verzoek om een maatregel wordt gedaan aan de kinderrechter. Tabel 2: Eindbesluiten van de Raad op basis van het beschermingsonderzoek in 2011 Regio Zuid- Oost Zeist Bunnik De Bilt Utrechtse Heuvelrug Wijk bij Duurstede Wel een verzoek om een maatregel 77% 83% 90% 70% 60% 78% Geen verzoek om een maatregel 23% 17% 10% 30% 40% 22% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% Bron: Raad voor de Kinderbescherming, Start maatregel jeugdbescherming Het eindbesluit van de Raad vormt de basis waarop de kinderrechter een beslissing neemt. Besluit hij om de maatregel op te leggen dan start een (gezins-) voogd de uitvoering van de maatregel met de jeugdige. In tabel 3 staat dat er 33 jeugdigen uit Zeist in 2011 gestart zijn met een maatregel jeugdbescherming. Er lijkt een groot verschil te zijn met de 131 onderzoeken die de Raad heeft uitgevoerd en de 33 maatregelen die uiteindelijk zijn opgelegd. Verklarend hiervoor is dat zoals in tabel 2 te zien is, niet uit elk onderzoek een verzoek om een maatregel volgt. Daarbij gaf de Raad aan dat van hun totaal aantal verzoeken om een maatregel ongeveer 70 a 80 procent ook daadwerkelijk wordt opgelegd door de kinderrechter. Een ander aandachtspunt is dat ook de William Schrikker Groep maatregelen jeugdbescherming uitvoert en dit is waarschijnlijk niet opgenomen in de cijfers van tabel 3. Verder moet niet vergeten worden dat het aannemelijk is dat er discrepanties zullen zitten in de wijze van registratie door de Raad en Bureau Jeugdzorg. In Veenendaal kregen 56 nieuwe jeugdigen in 2011 een maatregel en in Nieuwegein waren dit 64 jeugdigen. Zeist laat hier dus een aanmerkelijk lager aantal zien. Ook hierbij geldt dat de aantallen net zoals bij de beschermingsonderzoeken per jaar fluctueren. Op gemeenteniveau is het verder niet mogelijk om te achterhalen welke soort maatregelen jeugdigen opgelegd hebben gekregen. Provinciale cijfers geven hiervoor wel een indicatie. 70 procent van de opgelegde maatregelen 22

25 jeugdbescherming bij Bureau Jeugdzorg Utrecht was een Onder Toezichtstelling (OTS) in Gemiddeld was de duur van deze maatregel 2,6 jaar (Provincie Utrecht, 2012). Tabel 3: Aantal nieuwe jeugdigen met een maatregel jeugdbescherming in 2011 Aantal nieuwe jeugdigen met een maatregel Bron: Provincie Utrecht, 2012 Regio Zuid- Oost Zeist Bunnik De Bilt Utrechtse Heuvelrug Wijk bij Duurstede Conclusie Jeugdbescherming is gedwongen hulpverlening die vaak in complexe en moeilijke omstandigheden een juiste oplossing moet bieden. Deze maatregel wordt veelal als ingrijpend ervaren, maar het uitgangspunt is de veiligheid van het kind. Deze soort jeugdhulp kan een langdurig karakter hebben bijvoorbeeld in het geval van pleegzorg. Er lijken in Zeist vergeleken met Veenendaal en Nieuwegein iets meer beschermingsonderzoeken gedaan te worden naar jeugdigen, maar qua aantal maatregelen laat Zeist weer wat lagere aantallen zien. Deze verschillen zijn lastig te verklaren, omdat zij gerelateerd kunnen worden aan diverse factoren. De cijfers moeten daarbij met enige nuance worden bekeken, omdat zij per jaar kunnen wijzigingen. 23

26 Hoofdstuk 7: Jeugdreclassering Toegang Indicatie Voor wie Lokaal georganiseerd Problematiek Zorgvormen Aanbieder met een vestiging in Zeist Huidige financiering door Gedwongen en vrijwillig (maar niet vrijblijvend); strafrechtelijk; OM of de kinderrechter legt een maatregel jeugdreclassering op. Onderzoek van de Raad voor de Kinderbescherming op basis waarvan er wel of niet een verzoek aan de kinderrechter wordt gedaan. Jeugdigen jaar die een strafbaar feit hebben gepleegd. Nee, een aanbieder voor jeugdreclassering heeft een regionale functie Strafbaar feit gepleegd; er is toezicht en controle nodig Er zijn vijf maatregelen jeugdreclassering Nee Ministerie van V&J 7.1 Wat is jeugdreclassering? Jeugdreclassering is een maatregel die een kinderrechter of officier van justitie aan een jeugdige (12-18 jaar) kan opleggen als hij een strafbaar feit heeft gepleegd. De maatregel jeugdreclassering is een combinatie van intensieve hulp aan en controle op een jeugdige. Het doel van jeugdreclassering is om herhaling of terugval te voorkomen en de jeugdige weer op het rechte pad te brengen en te houden. Er zijn vijf maatregelen jeugdreclassering die een jeugdige opgelegd kan krijgen 7 : - Maatregel Toezicht en begeleiding: Begeleiding in de periode tussen de arrestatie en de strafzitting. Het is vrijwillig, maar niet vrijblijvend. - Maatregel Hulp en steun: De begeleiding is gericht op de aanpak van problemen thuis, op school of in de vrije tijd. Er worden afspraken gemaakt over de aanpak van problemen. - Intensieve Trajectbegeleiding Criem: Een intensieve vorm van begeleiding voor etnische jongeren die voor het eerst in aanraking komen met justitie. - Intensieve trajectbegeleiding Plus: Intensieve begeleiding voor jongeren die ernstige of meerdere delicten hebben gepleegd. Reclassering heeft controlerende taak. - Gedrags Beïnvloedende Maatregel: Wanneer naast begeleiding ook behandeling noodzakelijk is. De reclasseringsmedewerker begeleidt de jongere en coördineert de behandeling. Jeugdreclassering is bedoeld voor jeugdigen die in aanraking zijn gekomen met justitie. Voor hen volstaat geen Halt- afdoening, maar zij zijn de zwaardere gevallen. Er zijn zorgen om de ontwikkeling van de jeugdige en zij hebben toezicht, hulp en controle nodig om weer te functioneren in de maatschappij. De toegang tot een maatregel jeugdreclassering is niet vrij, want het OM of de kinderrechter legt een maatregel op. De uitvoering van de jeugdreclassering wordt gedaan door Bureau Jeugdzorg of onder mandaat van BJZ door de William Schrikker Groep of het Leger des Heils. 7.2 Hoe groot is het gebruik van jeugdreclassering? Voor inzicht in het gebruik van jeugdreclassering in Zeist zijn er twee indicatoren beschikbaar. In de eerste plaats is dit het aantal strafonderzoeken dat de Raad voor de Kinderbescherming (de Raad) uitvoert en in de tweede plaats is dit het aantal gestarte maatregelen jeugdreclassering door Bureau Jeugdzorg Raad voor de Kinderbescherming Het is de politie die een jeugdige, als hij een delict heeft gepleegd dat te zwaar is voor een doorverwijzing naar Bureau Halt, aanmeldt bij de Raad. De Raad bekijkt de aanmelding en kan dan besluiten om een onderzoek te starten naar de persoonlijke omstandigheden van de jeugdige. Dit onderzoek vormt de basis waarop de Raad een strafadvies formuleert. Naar een jeugdige kunnen meerdere onderzoeken worden gedaan. 7 Bron: Provincie Utrecht,

27 Tabel 1 geeft aan dat de Raad in de meeste gevallen een basisonderzoek straf heeft uitgevoerd in Dit is een vast patroon, omdat de Raad pas een uitgebreid strafonderzoek gaat starten als tijdens het basisonderzoek straf blijkt dat er meer aan de hand is. Het aantal strafonderzoeken 2A en 2B zal de komende jaren stijgen, omdat zij de eerste twee onderzoeken gaan vervangen als gevolg van de invoering van het Landelijk Instrumentarium Jeugdstrafrechtketen (LIJ). De tabel laat zien dat de meerderheid van het totaal aantal onderzoeken in de regio is uitgevoerd voor jeugdigen uit Zeist. Dit is geen verrassing gezien het verschil tussen de regiogemeenten in inwonersaantal. Wel is opvallend dat Zeist met 137 onderzoeken redelijk hoog scoort qua aantal nieuwe strafonderzoeken in vergelijking met Veenendaal (64 onderzoeken) en Nieuwegein (104 onderzoeken). Het is onduidelijk hoe en of de aanwezigheid van bijvoorbeeld de Justitiële Jeugdinrichting Eikenstein van invloed is op de cijfers. Tabel 1: Aantal nieuwe strafonderzoeken in 2011 Regio Zuid- Oost Zeist Bunnik De Bilt Utrechtse Heuvelrug Wijk bij Duurstede Basisonderzoek straf Uitgebreid strafonderzoek Strafonderzoek 2A Strafonderzoek 2B Bron: Raad voor de Kinderbescherming, Start maatregel jeugdreclassering Het strafonderzoek en bijbehorend advies van de Raad geven aan welke straf een jeugdige volgens de Raad nodig heeft. Er kunnen allerlei soorten straffen worden geadviseerd waaronder een werk- of leerstraf of een maatregel jeugdreclassering. Het is uiteindelijk het OM of de kinderrechter die beslist of het advies wordt overgenomen en welke straf een jeugdige dus krijgt opgelegd. Als de Raad een maatregel jeugdreclassering adviseert, dan wordt deze in de meeste gevallen ook opgelegd. De meerderheid van de jeugdigen in Nederland die een maatregel krijgt opgelegd, is tussen de 16 en 18 jaar. Daarnaast zijn het vooral jongens die te maken krijgen met de jeugdreclassering. In vergelijking met Veenendaal (21 jeugdigen) en Nieuwegein (46 jeugdigen) blijkt uit tabel 3 dat er in Zeist, met 16 jeugdigen, minder jeugdigen zijn die in 2011 gestart zijn met een maatregel jeugdreclassering. Dit is opvallend, omdat er gezien over de drie gemeenten de meeste onderzoeken door de Raad zijn uitgevoerd naar jeugd uit Zeist. Een verklaring hiervoor kan zijn dat jeugdigen uit Zeist vaker dan jeugdigen uit Veenendaal of Nieuwegein andere straffen opgelegd lijken te krijgen dan een maatregel jeugdreclassering. Of deze maatregel of een andere straf wordt opgelegd is namelijk afhankelijk van de aard van het delict en de verdere problematiek van een jeugdige. Daarnaast moet ook hier net als bij de cijfers over jeugdbescherming niet worden vergeten dat het aannemelijk is dat er discrepanties zullen zitten in de wijze van registratie door de Raad voor de Kinderbescherming en Bureau Jeugdzorg. Op gemeenteniveau is het niet mogelijk om te achterhalen welke soort maatregelen jeugdigen opgelegd hebben gekregen. Ter indicatie geven provinciale cijfers aan dat 75 procent van de opgelegde maatregelen in Utrecht in 2011 een maatregel Toezicht & Begeleiding of een maatregel Hulp & Steun was. Deze twee maatregelen hadden een gemiddelde duur van 433 dagen (Provincie Utrecht, 2012). Tabel 3: Aantal jeugdigen met een nieuwe maatregel jeugdreclassering in 2011 Regio Zuid- Oost Zeist Bunnik De Bilt Utrechtse Heuvelrug Wijk bij Duurstede Aantal jeugdigen met een nieuwe maatregel JR Bron: Provincie Utrecht,

28 7.3 Conclusie Jeugdreclassering is een vorm van jeugdhulp die in specifieke gevallen wordt opgelegd aan een jeugdige door het OM of de kinderrechter. Om te bepalen of jeugdreclassering de juiste maatregel is voor een jeugdige doet de Raad voor de Kinderbescherming onderzoek. De cijfers lieten zien dat als er veel onderzoeken naar jeugdigen worden gedaan zoals in Zeist, dit niet automatisch betekent dat er ook veel maatregelen jeugdreclassering worden opgelegd. Het lijkt dus gezien de aard van het delict wel vaak nodig om onderzoek te doen naar jeugdigen uit Zeist, maar jeugdreclassering lijkt vervolgens in mindere mate een passende straf voor deze jeugdigen. Ook bij deze cijfers is oplettendheid wenselijk, omdat zij per jaar kunnen wijzigen. 26

29 Hoofdstuk 8: JeugdzorgPlus Toegang Indicatie nodig Voor wie Lokaal georganiseerd Problematiek Zorgvormen Aanbod met een vestiging in Zeist Huidige financiering door Gedwongen; de kinderrechter geeft een 'machtiging gesloten jeugdzorg' af Ja, van Bureau Jeugdzorg en een 'machtiging gesloten jeugdzorg' Jeugdigen jaar met ernstige gedragsproblemen Nee, instellingen voor jeugdzorgplus hebben een regionale functie Ernstige gedragsproblematiek; gedwongen prostitutie; trauma's Individueel traject in gesloten instelling met naarmate de voortgang toenemende vrijheden Ja, De Lindenhorst in Zeist en Almata locatie Den Dolder Ministerie van VWS 8.1 Wat is jeugdzorgplus? JeugdzorgPlus is een intensieve vorm van jeugd- en opvoedhulp in een gesloten omgeving voor jeugdigen (12-17 jaar) die ernstige gedragsproblemen hebben. Het hulpaanbod bestaat uit een individueel traject dat begint in geslotenheid en naarmate de voortgang wordt het traject uitgebreid naar meer vrijheden en verantwoordelijkheden. JeugdzorgPlus biedt een jeugdige 24-uurszorg met diagnostiek, behandeling, opvoeding en onderwijs. JeugdzorgPlus is bedoeld voor jeugdigen met ernstige gedragsproblemen die bescherming nodig hebben tegen anderen of zichzelf. Het verblijf en de behandeling binnen de jeugdzorgplus volgt vaak na gebruik van andere zorgvormen. Als deze zorgvormen ontoereikend blijken te zijn dan kan een gesloten interventie voor een jeugdige op een bepaald moment noodzakelijk zijn. JeugdzorgPlus is dan ook bijna altijd onderdeel van een langer zorgtraject voor een jeugdige. Het kan echter ook zo zijn dat een jeugdige acuut een veilige omgeving nodig heeft en daarom in de jeugdzorgplus terecht komt. 8.2 Hoe groot is het gebruik van jeugdzorgplus? Er zijn nog weinig indicatoren bekend die inzicht geven in het aantal jeugdigen dat gebruikt maakt van jeugdzorgplus. In Zeist zijn twee instellingen voor jeugdzorgplus gevestigd die met elkaar gaan fuseren, namelijk De Lindenhorst en Almata locatie Den Dolder. Door een gesprek met De Lindenhorst kunnen we de volgende gegevens in kaart brengen JeugdzorgPlus in Zeist Met betrekking tot jeugdzorgplus is Nederland opgedeeld in vijf zorggebieden. Zeist valt binnen het zorggebied Noord-West. In Zeist zijn De Lindenhorst en Almata locatie Den Dolder gevestigd die met elkaar gaan fuseren. Deze fusie is het gevolg van nieuwe richtlijnen van het Rijk dat elke instelling alle soorten jeugdigen moet kunnen opvangen. De instellingen kunnen hierdoor ook de gewenste regionale in plaats van landelijke functie gaan hebben. De Lindenhorst is zich daarom bijvoorbeeld aan het voorbereiden om ook jongens te kunnen behandelen. De Lindenhorst heeft ook vanuit hun expertise met de doelgroep preventieprogramma s ontwikkeld om te voorkomen dat jeugdigen in de jeugdzorgplus terecht komen. De fusie heeft ook een capaciteitsreductie tot gevolg (zie tabel 1). In Zeist blijven straks 60 plaatsen over en in Den Dolder komen twee vertrekgroepen van elk 16 tot 20 jeugdigen. Dit betekent vooral dat de capaciteit in Den Dolder sterk terugloopt. In de vertrekgroepen zitten jeugdigen die al verder zijn in het traject. In totaal zijn er in 2013 in Nederland 1324 plaatsen binnen de jeugdzorgplus. 27

30 Tabel 1: Capaciteit jeugdzorgplus in Zeist Totaal 174 plaatsen Totaal 96 plaatsen Bron: Registraties jeugdzorgplus, 2012 Waarvan 60 plaatsen bij De Lindenhorst Waarvan plaatsen bij Almata locatie Den Dolder Om gebruik te kunnen maken van de jeugdzorgplus heeft een jeugdige een indicatie nodig van Bureau Jeugdzorg. Een gedragswetenschapper beoordeelt deze indicatie. Daarna beslist de kinderrechter of plaatsing noodzakelijk is door het wel of niet afgeven van een machtiging gesloten jeugdzorg. Deze machtiging wordt vaak afgegeven voor 3 of 6 maanden en verlenging is bij de kinderrechter mogelijk. Gemiddeld verblijven jeugdigen elf maanden in een instelling voor jeugdzorgplus. In De Lindenhorst is de verblijfsduur voor regulier begaafde jeugdigen gemiddeld zeven maanden en voor minder begaafde jeugdigen iets langer. De plaatsen in de instellingen voor jeugdzorgplus kunnen jaarlijks dus meerdere keren worden gebruikt. Tabel 2: Aantal aanmeldingen bij instellingen voor jeugdzorgplus in Zeist in 2011 Totaal nieuwe aanmeldingen bij De Lindenhorst 99 Waarvan unieke jeugdigen 92 Dubbele aanmelding in een jaar 7 Totaal nieuwe aanmeldingen bij Almata locatie Den Dolder 201 Waarvan unieke jeugdigen Bron: Registraties jeugdzorgplus, 2012 onbekend Jeugdigen uit Zeist in de jeugdzorgplus Uit de registratie van de instellingen blijkt dat er zeven jeugdigen uit Zeist in 2011 zijn aangemeld bij een instelling voor jeugdzorgplus in Nederland. Dit zijn jeugdigen die als laatste adres een adres in Zeist hadden. Dit kan dus ook het adres van een instelling zijn als zij daar hulp ontvingen voordat ze in de jeugdzorgplus werden geplaatst. Drie jeugdigen zijn niet in Zeist geplaatst, maar elders in Nederland. De reden hiervoor kan zijn dat voor de problematiek van de jeugdige geen geschikt aanbod was in Zeist of dat het nodig was om de jeugdige uit de sociale omgeving te halen bijvoorbeeld in verband met eerwraak. Een doel van de nieuwe richtlijnen is dat jeugdigen steeds meer in de eigen regio worden behandeld. Er is dan ook de verwachting dat het aantal jeugdigen dat uit Zeist (en de regio) komt en in Zeist behandeld wordt, zal toenemen. Tabel 3: Aantal jeugdigen uit Zeist aangemeld bij jeugdzorgplus in 2011 Totaal unieke jeugdigen uit Zeist aangemeld bij jeugdzorgplus 7 Waarvan aangemeld bij De Lindenhorst 3 Waarvan aangemeld bij Almata locatie Den Dolder 1 Waarvan aangemeld elders in Nederland 3 Bron: Registraties jeugdzorgplus, Conclusie JeugdzorgPlus is een intensieve vorm van jeugdhulp met gesloten verblijf en behandeling voor een specifieke doelgroep met vaak veel problemen. De instellingen voor jeugdzorgplus hebben duidelijk een regionale functie, want vanuit Zeist zijn er in 2011 minder dan 10 jeugdigen voor deze soort jeugdhulp aangemeld. De wijze van registratie naar gemeente van herkomst is niet helemaal sluitend, omdat er uitgegaan wordt van het laatste adres waarop een jeugdige woont. 28

31 Hoofdstuk 9: Conclusies en aanbevelingen In dit afsluitende hoofdstuk vatten we de belangrijkste conclusies die de startfoto geeft, samen. Op basis van de informatie uit de literatuur, de registraties en de vraaggesprekken met de aanbieders kunnen een aantal belangrijke hoofdlijnen worden onderscheiden. Aansluitend hierop worden enkele aanbevelingen gegeven. 9.1 Het veld van jeugdhulp is breed en divers In de startfoto zijn per hoofdstuk de verschillende soorten jeugdhulp besproken. Dit maakt inzichtelijk dat er een grote verscheidenheid is in het hulpaanbod. Van preventie- programma s tot pleegzorg, het valt na 1 januari 2015 allemaal onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. De diversiteit aan jeugdhulp maakt het moeilijk om de verschillende soorten jeugdhulp met elkaar te vergelijken. Deze verscheidenheid maakt het nodig om continue met een brede blik naar de jeugdzorgsituatie te kijken. Daarnaast moeten we oppassen om in hokjes van soorten jeugdhulp te gaan denken. Jeugdigen maken nog al eens gebruik van meer dan een soort jeugdhulp. 9.2 Zeist lijkt opvallend in de cijfers door de manier van registreren Wat voor veel cijfers over de jeugdhulp geldt, is dat zij op verschillende manieren worden geregistreerd. Dit betekent dat we moeten opletten als we cijfers van verschillende aanbieders of instanties gaan vergelijken. Het belangrijke punt, vooral voor de cijfers over Zeist, is dat er in de registraties vaak wordt uitgegaan van het laatste actuele adres van een jeugdige in de Gemeentelijke Basisadministratie Persoonsgegevens (GBA). Voor diverse soorten jeugdhulp geldt dat als jeugdigen (langdurig) hulp met verblijf ontvangen, zij worden ingeschreven in het GBA van de gemeente waar de instelling staat. In Zeist zijn meerdere instellingen gevestigd die hulp met verblijf aanbieden dus de manier van registreren kan er dan ook voor zorgen dat de cijfers voor Zeist hoger uitvallen. Het is van belang om bij de interpretatie van de cijfers hiervan bewust te zijn. 9.3 Het gebruik van jeugdhulp door jeugdigen uit Zeist lijkt niet afwijkend vergeleken met Veenendaal en Nieuwegein Wanneer we de cijfers met de hierboven aangegeven nuance bekijken, dan lijken er voor Zeist weinig grote uitschieters te zijn in het gebruik van jeugdhulp vergeleken met Veenendaal en Nieuwegein. Rekenen we de zorgvormen met verblijf (in de instellingen) niet mee, dan laat Zeist voor de andere soorten niet een verhoogd gebruik zien ten opzichte van de andere twee gemeenten. Het aantal jeugdigen dat een maatregel jeugdbescherming of jeugdreclassering opgelegd krijgt, is voor Zeist zelfs het laagst gerekend voor de drie gemeenten. 9.4 Het aanbod van jeugdhulp in Zeist In Zeist is een uitgebreid aanbod van jeugdhulp gevestigd. Aanbieders van preventieve jeugd- en opvoedhulp zijn veelal primair gericht op jeugd uit Zeist. Andere aanbieders hebben een hoofdkantoor of een locatie(s) gevestigd in Zeist, maar deze aanbieders hebben vaak een regionale functie. Zij werken in meer of mindere mate samen met lokale aanbieders uit Zeist. Het gehele veld binnen de jeugdhulp in ook in beweging door de komende transitie van de jeugdzorgtaken naar de gemeenten. Er wordt onderlinge samenwerking gezocht en de aanbieders zijn ook aan het bekijken welk hulpaanbod zij willen uitbreiden of waarin zij zich eventueel willen specialiseren. Het is goed om gevoel te blijven houden als gemeente op deze bewegingen. 9.5 Zeist is de net iets grotere broer in de regio De cijfers die verzameld konden worden voor de hele regio Zuid- Oost (Zeist, Bunnik, De Bilt, Utrechtse Heuvelrug en Wijk bij Duurstede) laten een goed beeld zien van het gebruik van zorg in de regio. Zeist heeft van de regio voor diverse soorten hulp het hoogste aantal jeugdigen dat hiervan gebruik maakt. De gemeente Utrechtse Heuvelrug volgt Zeist op in grootte van het gebruik. De gemeente Bunnik heeft in de meeste gevallen het kleinste gebruik van de regio. Deze bevindingen geven inzicht in de regionale verhoudingen ten aanzien van het gebruik van zorg voor de jeugd. Het verschil in gebruik kan mogelijk ook van invloed zijn op de visie hoe de jeugdhulp georganiseerd wordt. 9.6 De startfoto is een momentopname Voor het opstellen van de startfoto zijn voornamelijk cijfers uit het jaar 2011 gebruikt. Een momentopname zoals deze startfoto is nodig om een indicatie te krijgen van de situatie maar er 29

32 kunnen geen trends worden bepaald. Er kunnen op basis van deze informatie alleen geen uitspraken gedaan worden over trends. Voor sommige soorten jeugdhulp maakt het wat betreft kosten en aanbod niet heel veel uit of er 10 of 50 jeugdigen meer gebruik van maken. Voor andere soorten jeugdhulp geldt echter dat een kleine toename in het gebruik de druk op het aanbod of de kosten sterk kan verhogen. Het monitoren van cijfers de komende periode is een manier om meer grip te krijgen op de cijfers. 9.7 Aanbevelingen Op basis van de gegevens en de conclusies uit de startfoto zijn de volgende aanbevelingen opgesteld: - Als de bovenlokale functies met de regio Zuid- Oost worden georganiseerd dan is het aan te bevelen om een startfoto voor de hele regio te maken. - Het verdient aanbeveling om een beleidsoplegger op te stellen over welke gevolgen de gegevens uit de startfoto hebben voor de inhoudelijke beleidsontwikkeling. - Daarnaast kan er een aanvulling komen op de startfoto met financiële cijfers over onder andere de kosten van de diverse trajecten in de jeugdhulp. Het is hierbij verstandig om aan te sluiten op landelijke onderzoeken om uniforme gegevens te verkrijgen. - We verwachten de komende periode nog meer informatie die de puzzel over wat nu de opgave is voor de gemeente meer en meer inzichtelijk zal moeten maken. De VNG heeft aangegeven in mei 2013 een update te geven van een factsheet met cijfers over de verschillende soorten jeugdhulp op gemeenteniveau. 30

33 Literatuurlijst Broek, A. van den., Kleijnen, E. & Bot, S. (2013). Verschillende groepen, verschillend jeugdzorggebruik? In: Bot, S. (red.), Terecht in de jeugdzorg. (pp ). Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau Centraal Bureau voor de Statistiek. (2012). Bevolking; geslacht, leeftijd, burgerlijke staat en regio, 1 januari. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek. (2012). Huishoudens: personen naar geslacht, leeftijd en regio, 1 januari. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek. (2011). Jeugdmonitor: Aantal jongeren (0 tot 25 jaar) naar geslacht, leeftijd, herkomst en regio. Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Bureau voor de Statistiek. (2011). Regionale prognose bevolkingsopbouw Den Haag: Centraal Bureau voor de Statistiek Centrum Indicatiestelling Zorg. (2012). CIZ Basisrapportage AWBZ; gemeente Zeist, Veenendaal en Nieuwegein. Zeist: Centrum Indicatiestelling Zorg Centrum voor Jeugd en Gezin. (2012). CJG Zeist van start. Jaarrapportage Zeist: Centrum voor Jeugd en Gezin GGD Midden- Nederland. (2012). Factsheet Hoe gezond is onze jeugd?. Zeist: GGD Midden- Nederland GGZ Nederland. (2011). Jeugd- GGZ: Investeren in de toekomst! Ambities voor Amersfoort: GGZ Nederland Landelijke Jeugdmonitor/ Lokale Jeugdspiegel. (2013). Aantal jongeren (0-25 jaar) in een eenoudergezin, 2011 Gemeenten. Den Haag: CBS Onderwijsstatistieken Landelijke Jeugdmonitor/ Lokale Jeugdspiegel. (2013). Aantal onderwijsvolgenden (0-25 jaar), 2011 Gemeenten. Den Haag: CBS Onderwijsstatistieken Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. (2004). Opvoed- en opgroeiondersteuning; de rol van de gemeente in het licht van de Wet op de jeugdzorg. Den Haag: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Ministerie van V&J, ministerie van VWS & VNG. (2013). Stelselwijziging Jeugd; Informatiebijeenkomst Nieuwe Jeugdwet. Den Haag: ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Provincie Utrecht. (2012). Factsheet 2012 Jeugdzorg provincie Utrecht. Utrecht: Provincie Utrecht Provincie Utrecht. (2013). Gemeentemonitor Utrecht; ADD jeugdzorgmonitor. Utrecht: ADD Groep & Provincie Utrecht Raad voor de Kinderbescherming. (2012). Memo; toelichting op cijfers op gemeenteniveau. Tabel 1, 2 en 3. Utrecht: Raad voor de Kinderbescherming Roos, S. de & Bot, S. (2013). Determinanten van ernstige kind- en opvoedproblematiek. In: Bot, S. (red.), Terecht in de jeugdzorg. (pp ). Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau 31

34 Bijlage 1: Lijst gesprekken met zorgaanbieders uit Zeist Er zijn met veel zorgaanbieders die actief zijn in Zeist vraaggesprekken gehouden of er is telefonisch informatie ingewonnen. De onderstaande lijst met zorgaanbieders in Zeist is echter geen volledig overzicht van het aantal aanbieders in Zeist. Soort jeugdhulp Zorgaanbieder 1 Preventieve jeugd- en opvoedhulp Centrum voor Jeugd en Gezin 2. Geïndiceerde jeugd- en Opvoedhulp VitrasCMD Meander Omnium GGD Midden Nederland Samenwerkingsverbanden De Bilt, Kromme Rijn en ZorgGebundeld (Zorgadviesteam s) Trajectum Timon 3. Jeugd- LVB MEE Utrecht, Gooi & Vecht Abrona Reinaerde 4. Jeugd- GGZ Kwintes Altrecht Indigo 5. Jeugdbescherming Bureau Jeugdzorg Utrecht 6. Jeugdreclassering Bureau Jeugdzorg Utrecht locatie Amersfoort Veiligheidshuis 7. JeugdzorgPlus De Lindenhorst & Almata 32

35 Bijlage 2: Samenvatting cijfers over het gebruik van jeugdhulp in Zeist In onderstaande tabel zijn de cijfers uit de startfoto samengevat. Soort jeugdhulp Zorgaanbieder Aantal 1. Kenmerken Aantal jeugdigen 0-17 jaar Aantal jeugdigen 0-22 jaar Aantal jeugdigen 0-24 jaar in een institutioneel huishouden 2. Preventieve jeugd- en opvoedhulp Aantal jeugdigen die een hulpvraag stelden aan het CJG 3. Geïndiceerde jeugd- en opvoedhulp Indicatie deelname van jeugdigen aan het jongerenwerk per jaar Aantal nieuwe trajecten AMW 112 Aantal aangemelde trajecten 124 Gemiddelde hulpduur uitgestroomde trajecten 380 dagen Min./max. aantal jeugdigen in zorg per maand Min./max. aantal jeugdigen op een wachtlijst per maand Jeugd- LVB Aantal jeugdigen met indicatie VG 0-17 jaar 315 Aantal jeugdigen met een indicatie VG 0-17 jaar met de functie Begeleiding 4. Jeugd- GGZ Minimum aantal jeugdigen aangemeld voor eerstelijnszorg Schatting gebruik van tweedelijns/ topreferente zorg 5. Jeugdbescherming Aantal nieuwe beschermingsonderzoeken 131 Aantal nieuwe jeugdigen met een maatregel Jeugdreclassering Aantal nieuwe basisonderzoeken straf Aantal nieuwe jeugdigen met een maatregel JeugdzorgPlus Aantal jeugdigen aangemeld bij jeugdzorgplus 7 33

36