BEDRIJVENDYNAMIEK 2003

Transcriptie

1 BEDRIJVENDYNAMIEK 2003 Oprichting en opheffing van bedrijven in Nederland Vereniging van Kamers van Koophandel Vereniging van Kamers van Koophandel, Woerden, 2004 Het gebruik van cijfers en/of tekst als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de VVK. De VVK aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten of andere onvolkomenheden in deze publicatie.

2 BLAD 2 Inhoudsopgave Pag. 1. Inleiding 3 2. Begrippen 4 3. Startende ondernemingen 5 4. Bedrijvendynamiek in Nederland 7 5. Bedrijvendynamiek naar sector 8 6. Bedrijvendynamiek naar provincie 9 Branche-indeling kamers van koophandel 10 Indeling COROP-gebieden CBS 11 Tabellen Mutaties 2003 Tabel 1: Mutaties naar 9 SBI-secties 12 Tabel 2: Mutaties naar 56 SBI-afdelingen 13 Tabel 3: Mutaties naar 14 KVK-sectoren 14 Tabel 4: Mutaties naar 55 KVK-groepen 15 Tabel 5: Mutaties naar provincie 16 Tabel 6: Mutaties naar COROP-district 17 Aantal vestigingen per Tabel 7: Aantal vestigingen naar 9 SBI-secties 18 Tabel 8: Aantal vestigingen naar 56 SBI-afdelingen 19 Tabel 9: Aantal vestigingen naar14 KVK-sectoren 20 Tabel 10: Aantal vestigingen naar 55 KVK-groepen 21 Tabel 11: Aantal vestigingen naar provincie 22 Tabel 12: Aantal vestigingen naar COROP-district 23 Redactie: drs. J.L.J. Sloof, Vereniging van Kamers van Koophandel Bestelling: VVK Woerden, tel.: (fax: ), prijs: 16,--. (incl. BTW)

3 BLAD 3 1. Inleiding De kamers van koophandel registreren het bedrijfsleven in het handelsregister. In dit register vindt jaarlijks een groot aantal mutaties plaats die verband houden met wijzigingen in het bedrijfsleven. In dit rapport zal aandacht worden besteed aan de wijzigingen in het handelsregister die van regionaaleconomisch belang zijn. Daartoe wordt een overzicht gegeven van de bedrijvendynamiek. Dit begrip kan worden omschreven als het verschijnen en verdwijnen van bedrijven. Wanneer we spreken van bedrijven worden in dit rapport vestigingen bedoeld, dat wil zeggen alle ruimtelijk onderscheiden eenheden van ondernemingen. Mutatiebalans De bedrijvendynamiek kunnen we weergeven in de vorm van een Mutatiebalans. Dit is een regionale balans van toeneming en afneming van het aantal vestigingen door verschijning in de regio en verdwijning uit de regio. We onderscheiden daarbij de componenten oprichting en inkomende verplaatsing aan de verschijningskant en opheffing en uitgaande verplaatsing aan de verdwijningskant. Deze rapportage is gewijd aan de bedrijvendynamiek-componenten oprichting en opheffing. De verplaatsing van bedrijven zal derhalve buiten beschouwing blijven. Ook andere verschijnselen als voortzetting, overneming, fusie en dergelijke blijven buiten beschouwing, omdat het voor een deel juridisch/organisatorische verschijnselen zijn, die de regionale economie niet direct beïnvloeden. Ook de inschrijvingen en uitschrijvingen die eigenlijk in eerdere jaren hadden moeten plaatsvinden worden niet meegeteld. Deze administratieve mutaties blijven buiten de mutatiebalans, maar komen wel tot uiting in het verschil tussen het aantal vestigingen in een jaar en het aantal vestigingen in het volgend jaar (verschil in de stand per 1 januari). De gegevens in dit rapport zijn gebaseerd op het handelsregister, dit betekent dat de landbouw en visserij slechts voor een deel zijn opgenomen en de vrije beroepen in het geheel niet. In de analyse is voorts de groep zakelijk beheer (holdings en dergelijke) buiten beschouwing gelaten. De tabellen in dit rapport zijn weergegeven volgens twee branche-indelingen. Enerzijds de SBIindeling van het CBS in 56 afdelingen en 9 secties en anderzijds de KVK-indeling in 55 groepen en 14 sectoren, zoals deze is opgenomen achterin dit rapport. Gebruikswaarde Wanneer we de cijfers van nieuwe bedrijven in dit rapport vergelijken met die in CBS-publicaties, blijken de CBS-aantallen kleiner te zijn. Dit wordt veroorzaakt door een groot aantal definitieverschillen. Zo geeft het CBS cijfers over ondernemingen en dit rapport over vestigingen (startende ondernemingen plus nevenvestigingen). Het CBS neemt een aantal branches, waaronder landbouw en financiële instellingen niet op, en evenmin de bedrijven die nog slechts parttime actief zijn. Beide cijfers hebben hun eigen doel en gebruikswaarde. Dit rapport is beschikbaar vanaf Veel kamers van koophandel verzorgen een publicatie bedrijvendynamiek over de eigen regio. Meer gedetailleerde gegevens zijn verkrijgbaar bij de kamers van koophandel (gemeentelijke en regionale gegevens) en de Vereniging van Kamers van Koophandel (VVK) (gegevens betreffende geheel Nederland of grote delen van Nederland). Meer informatie over de economische ontwikkeling van het bedrijfsleven is te vinden in het (ERBO-)rapport Het bedrijfsleven in Nederland 2003, (VVK, Woerden). Veel kamers publiceren over de economische ontwikkeling in de regio op basis van de Enquête regionale bedrijfsontwikkeling (ERBO).

4 BLAD 4 2. Begrippen Op basis van oprichting en opheffing van bedrijven kan men een analyse maken van de ontwikkeling van het bedrijfsleven, zoals dit in de demografie gebeurt voor de statistische beschrijving van de bevolking. We spreken daarom ook wel over economische demografie. De daarin gehanteerde begrippen zijn aan de demografie ontleend (zie schema). Wanneer in dit rapport gesproken wordt van starter, wordt de startende onderneming bedoeld. Verklaring van begrippen economische demografie Term Omschrijving Definitie Stand: aantal vestigingen aan het begin van het jaar a Startende onderneming: het beginnen van een nieuwe economische b1 activiteit door een man/vrouw die nog niet een onderneming heeft Overige oprichting: het beginnen van een nieuwe economische b2 activiteit door een bestaande onderneming (voornamelijk nevenvestigingen en dochterondernemingen) Oprichting: de in een jaar nieuw gestichte bedrijven b = b1 + b2 of (neven-)vestigingen Opheffing: de in een jaar opgeheven bedrijven of c (neven-)vestigingen Groeisaldo: verschil tussen oprichting en opheffing d = b-c Geboortecijfer: oprichting als percentage van het aantal e = b/a*100 vestigingen aan het begin van het jaar Sterftecijfer: opheffing als percentage van het aantal f = c/a*100 vestigingen aan het begin van het jaar Aanwascijfer: verschil tussen geboortecijfer en sterftecijfer g = e-f Geboorte-overschot: groeisaldo als percentage van het aantal h = d/b*100 oprichtingen Vervangingsfactor: oprichting gedeeld door opheffing i = b/c

5 BLAD 5 3. Startende ondernemingen Aantal startende ondernemingen stabiel Het aantal startende ondernemingen in 2003 bedraagt Dit is weinig lager dan in 2002, toen het aantal starters bedroeg. Er zijn parttime starters, het aantal fulltime starters bedraagt , tegen in Het aantal startende ondernemingen is nagenoeg stabiel na twee jaren van afname. In 2003 kennen vooral de detailhandel (1.070) en de groothandel (460) groei van het aantal starters. Afname doet zich vooral voor bij de bouwnijverheid (-1.490) en de zakelijke diensten (-630). De industrie (-80), de persoonlijke dienstverlening (-50) en het vervoer (-30) tonen een lichte afname. Minder startende bouwbedrijven De grootste groei doet zich voor bij de organisatieadviesbureaus (3.470). In de bouw doet zich een sterke afname van het aantal starters voor, zowel bij klussenbedrijven (-400), timmeren (-330) als schilderen (-160). Ook in de automatisering daalt het aantal starters, zowel voor systeemontwikkeling/ systeemhuizen (-190) als voor automatiseringsadviesbureaus (-30). Werkgelegenheid Startende ondernemingen zijn belangrijk voor de werkgelegenheid. In 2003 zorgen de startende ondernemingen voor nieuwe banen. Door nieuwe dochterondernemingen en nieuwe nevenvestigingen van bestaande ondernemingen worden nog eens banen geschapen. West-Nederland De meeste startende bedrijven ontstaan in West-Nederland, vooral in Zuid-Holland (11.100) en Noord-Holland (10.400). Ook Noord-Brabant (8.000) en Gelderland (6.000) kennen veel starters. Levensduur Gemiddeld is na 2 jaar 20% van de gestarte bedrijven weer beëindigd, na 5 jaar 40%. Naast de afname van het aantal startende ondernemingen, neemt ook het aantal opheffingen in 2003 toe tot ca Hiervan gaat 8% gepaard met faillissement, in 2003 was dit 6%. Aantal startende ondernemingen sector toename Industrie Bouw Groothandel Detailhandel Horeca Vervoer Zakelijke diensten Persoonlijke diensten Overig Totaal Belangrijkste groei-activiteiten aantal startende ondernemingen branche toename Organisatie-adviesbureaus Klussenbedrijven Schoonheidsverzorging Systeemontw.-/program )* Reklame/ontwerp/adv.bur Dames-/herenkappers Autom.adviesbureaus Timmeren Schilderen/glaszetten Dienst/org. cultuur Bedrijfsopl. en -training Boekhoudbureaus Schoonmaak gebouwen Postorderbedrijven Systeemhuizen 530 Uitzendbureaus Cafes e.d Auto-/motorrijscholen )* inclusief systeemhuizen

6 BLAD 6 Startende ondernemingen per kwartaal Het aantal startende ondernemingen is sinds 1998 sterk gestegen. Vooral vanaf de tweede helft van 1999 ging het aantal starters snel omhoog. De top werd bereikt in het eerste kwartaal van Daarna is het aantal startende ondernemingen weer afgenomen. In eerste instantie ging dat vrij hard. Vanaf het tweede kwartaal van 2002 stabiliseerde het aantal starters. In het derde kwartaal van 2003 ligt het aantal starters weer wat hoger dan in de kwartalen daarvoor. Deze stijging zet zich door in het eerste kwartaal van Aantal startende ondernemingen (4 kwartaals voortschrijdend gemiddelde) In de relatieve cijfers ziet men de beschreven ontwikkeling terug. De relatief grootste groeipiek ligt in het eerste kwartaal van Daarna neemt de relatieve groei alweer af. In het tweede kwartaal van 2001 slaat de relatieve groei om in afname. Die wordt steeds groter tot het vierde kwartaal Het dieptepunt is dan bereikt en de relatieve afname wordt weer kleiner tot medio Daarna loopt de achteruitgang echter weer op tot 6% in het eerste kwartaal Gedurende 2003 is de relatieve groei weer opgekrabbeld; in het eerste kwartaal van 2004 ligt de relatieve groei op 15% Mutatie startende ondernemingen (% mutatie t.o.v. hetzelfde kwartaal vorig jaar)

7 BLAD 7 4. Bedrijvendynamiek in Nederland Het aantal bedrijfsvestigingen in Nederland stijgt in 2003 van naar , een netto toename met vestigingen, exclusief het zakelijk beheer. De toename van het aantal bedrijven is in 2003 minder dan in 2002, toen er een toename was met bedrijven. Vergeleken met 2001 (28.500) is de toename gehalveerd. Het groeisaldo van oprichting en opheffing bedraagt Bijna bedrijven wijzigen hun activiteit in zakelijk beheer, de afname van het aantal vestigingen door administratieve mutaties (o.a. mutaties uit eerdere jaren) beloopt bijna Het totaal aantal oprichtingen daalt met 800 tot Tegelijkertijd neemt het aantal opheffingen met toe tot Oprichting bestaat enerzijds uit startende ondernemingen en anderzijds uit overige oprichtingen (dochterbedrijven en nevenvestigingen). Het aantal startende ondernemingen daalt licht van in 2002 naar in Onder de startende ondernemingen bevinden zich bedrijven die nog maar op parttime basis actief zijn. Het aantal fulltime starters bedraagt dus , tegen in Het aantal overige oprichtingen bedraagt , dit is iets lager dan in Sinds 1989 is het aantal nieuwe bedrijven dat per jaar in Nederland ontstaat aanzienlijk toegenomen. In 1989 bedroeg het aantal startende ondernemingen ongeveer In de jaren is dit aantal gestegen naar ruim Daarna stabiliseerde het aantal startende ondernemingen op dit niveau. In 1999 en 2000 is het aantal startende ondernemingen weer zeer snel gegroeid, waarna in 2001 een daling intrad, die in 2002 en in minder mate in 2003 wordt voortgezet. De overige oprichtingen tonen een gelijkmatige groei, die stagneert in 1998/1999 en vanaf Het aantal opheffingen is in de periode gestegen van naar Daarna bleef het vrij stabiel tot een nieuwe stijging in naar In 2003 nam het aantal opheffingen verder toe tot , historisch gezien een hoog niveau. Het groeisaldo is van 1987 tot 1995 gelijkmatig gestegen van naar per jaar en ligt sindsdien tussen en , stijgt in 2000 naar en valt weer terug naar in 2002 en naar in Bedrijvendynamiek Nederland aantal vestigingen (x 1000) Bedrijvendynamiek Starters Overige oprichting Totaal oprichting Opheffing Groeisaldo Omzetting in beheer Admin. wijziging Netto toename Aantal vestigingen starters opheffing ov. oprichting groeisaldo

8 BLAD 8 5. Bedrijvendynamiek naar sector Oprichting De zakelijke diensten (adviesdiensten en facilitaire diensten) kennen in 2003, evenals voorgaande jaren, de meeste oprichtingen. Het aantal is echter verder teruggelopen, hoewel de afname bescheidener is dan in Bij de facilitaire diensten is de afname sterker dan bij de adviesdiensten. Evenals in 2002 vertoont de bouwnijverheid in 2003 in absolute zin de grootste teruggang in het aantal oprichtingen. In de detailhandel is er een vrij forse toename van het aantal nieuwe vestigingen, ondanks de tegenvallende conjunctuur. Ook in de groothandel en de horeca doet zich een (bescheiden) toename voor van het aantal oprichtingen. Een daling van het aantal oprichtingen doet zich voor in de industrie en in de persoonlijke diensten. Opheffing Het aantal opheffingen is in 2003 fors gestegen. De stijging doet zich voor in alle sectoren, met uitzondering van de financiële sector. In de bouw en de detailhandel is de toename van het aantal opheffingen het sterkst. Groeisaldo De effecten van oprichting en opheffing resulteren in een groeisaldo. In 2003 neemt het groeisaldo duidelijk af in veel sectoren. De adviesdiensten, de facilitaire diensten, de persoonlijke diensten en vooral de bouw vertonen een substantiële afname van het groeisaldo. De groothandel en vooral de detailhandel laten een groei in het aantal vestigingen zien. Bedrijvendynamiek naar sector oprichting opheffing groeisaldo 14 KVK-sectoren Landbouw en visserij Industrie Bouw Groothandel Detailhandel Horeca Vervoer Financiën Adviesdiensten Facilitaire diensten Persoonlijke diensten Algemene diensten Subtotaal Zakelijk beheer Overig Totaal

9 BLAD 9 6. Bedrijvendynamiek naar provincie Oprichting In de meeste provincies vertoont het aantal oprichtingen in 2003 een stabiel beeld, vergeleken met Veruit meeste oprichtingen zijn te vinden in Zuid-Holland (18.900) en Noord-Holland (17.300), maar in deze beide provincies is het aantal oprichtingen wel gedaald. Het aantal oprichtingen is in de beide provincies in 2003 gedaald ten opzichte van In Drenthe, Zeeland en Limburg neemt het aantal oprichtingen licht toe. Opheffing Het aantal opheffingen stijgt in nagenoeg alle provincies. Dit is in lijn met het totale landelijke beeld. Het absolute aantal opheffingen is het grootst in Zuid-Holland en Noord-Holland. Het snelst is het aantal opheffingen gestegen in Flevoland, namelijk met 21% (8% gemiddeld voor alle provincies). Groeisaldo De groei van het aantal vestigingen neemt per saldo af met De meeste provincies kennen een afname. In Noord- en Zuid-Holland en ook in Noord-Brabant is de teruggang van het groeisaldo het grootst. Alleen Limburg toont een lichte toename van het groeisaldo. Bedrijvendynamiek naar provincie oprichting opheffing groeisaldo Groningen Friesland Drenthe Overijssel Flevoland Gelderland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Noord-Brabant Limburg Totaal

10 BLAD 10 Branche-indeling kamers van koophandel SBI'93 KvK-indeling SBI'93 KvK-indeling 01,02,05 1 LANDBOUW VERVOER EN VISSERIJ wegtransport 60,61,62 31 overig vervoer INDUSTRIE post en communicatie 10,11,14 2 delfstoffenwinning diensten t.b.v. vervoer 15,16 3 voedingsmiddelen 17,18,19 4 textiel, lederwaren FINANCIËN 20 5 houtindustrie $ 34 banken,verzekeringen 26 6 bouwmaterialen en glas 21 7 ADVIESDIENSTEN 22 8 uitgeverij, drukkerij 7411, rechtsk.-/adm. diensten 23,24,25 9 chemie en kunststof 7413, economische diensten basismetaal ingenieursbureaus metaalproducten reclamebureaus machines 30 t/m electr.- en opt. app. FACILITAIRE DIENSTEN 34,35 14 transportmiddelen automatiseringsdiensten 36,37 15 overige industrie onderzoek/ontwikkeling verhuurbedrijven 45 BOUWNIJVERHEID milieubedrijven burg. -/utiliteitsbouw schoonmaakbedrijven 45212, 4523, 17 infrastructuur 745, uitzendb./beveiliging 45213, , fotografie,beurzen,ov bouw-installatie 4522, 4525, 19 bouwspecialismen PERSOONLIJKE 451, 454, DIENSTEN 70 & 46 onroerend goed 51* 20 GROOTHANDEL cultuur,recreatie wasserij,stomerij DETAILHANDEL kappers,schoonh.v.,ov. 5211, detailhandel food 5212, detailhandel non-food ALGEMENE DIENSTEN 527, reparatie, postorders 40,41 50 nutsbedrijven 50 ** 24 detailhandel auto 75,80 51 overheid en onderwijs 5262, markt- en straathandel gezondheid en welzijn maatschappelijke org. HORECA hotels,pensions # 54 ZAKELIJK BEHEER kampeer-/vak.verblijven 553, restaurants, cafetaria 55 NIET GECODEERD café's * incl. groothandel auto (50101, 50102, , , 50105, 50301, 50302, 50401) ** excl. groothandel auto $ excl. financieel beheer (6523, excl. zakelijk beheer/holdings (7415) & excl. beheer van onroerend goed (7012, , 7032) # 6523, 67131, 7012, , 7032, 7415

11 BLAD 11

12 BLAD 12 BEDRIJVENDYNAMIEK IN NEDERLAND - MUTATIES NAAR 9 SBI-SECTIES AANTALLEN PERCENTAGES stand overige per oprich- ophef- groei ophef- groei 9 SBI-SECTIES 1 jan. starters tingen nieuw fingen saldo nieuw fingen saldo 1 Landbouw/visserij (A-B) ,2 3,6 1,6 2 Industrie (C-E) ,1 5,0 1,1 3 Bouwnijverheid (F) ,0 6,5 2,5 4 Handel/reparatie (G) ,9 6,4 2,5 5 Horeca (H) ,0 6,4 1,6 6 Vervoer/communicatie (I) ,2 7,4 0,8 7 Financiele instellingen (J) ,9 2,9 3,0 8 Zakelijke diensten (K) ,0 6,1 3,9 9 Overig (L-Q) ,3 6,4 4,9 -- geen codering ,0 0,0 0,0 TT TOTALE BEDRIJFSLEVEN ,4 5,5 3,0

13 BLAD 13 BEDRIJVENDYNAMIEK IN NEDERLAND - MUTATIES NAAR 59 SBI-AFDELINGEN AANTALLEN PERCENTAGES stand overige per oprich- ophef- groei ophef- groei 59 SBI-AFDELINGEN 1 jan. starters tingen nieuw fingen saldo nieuw fingen saldo 01 Landbouw en jacht ,2 3,7 1,6 02 Bosbouw ,3 3,6 1,8 05 Visserij incl. kweken ,3 1,6 1,6 10 Turfwinning ,6 0,0 3,6 11 Aardolie-/aardgaswinning ,9 10,7-4,8 14 Zand-/grind-/klei-/zoutw ,7 3,7 2,0 15 Voedingsmiddelen/dranken ,4 5,2 0,2 16 Verwerking van tabak ,7 7,0-2,3 17 Vervaardiging van textiel ,2 5,0 1,2 18 Prod. kleding/bontverven ,7 8,4-1,8 19 Prod. leer en lederwaren ,9 5,6-2,7 20 Houtindustrie ,0 4,0 0,0 21 Papierindustrie ,3 3,1 3,1 22 Uitgeverijen/drukkerijen ,6 5,9-0,2 23 Aardolie-/steenkoolind ,3 1,3 4,0 24 Prod. chemische produkten ,4 3,6 0,8 25 Prod. rubber/kunststof ,0 4,3 0,7 26 Bouwmateriaal/glas ,2 4,9 1,4 27 Basismetaalindustrie ,0 3,3 0,6 28 Metaalproduktenindustrie ,9 4,6 1,3 29 Prod. machines/apparatuur ,4 3,4 1,9 30 Kantoormach./computers ,3 7,0-2,7 31 Ov. elektr. mach./benodh ,9 5,3 1,6 32 Telecommunicatie-app ,0 6,3 1,7 33 Med.app./optische instr ,8 3,1 2,7 34 Auto's/aanhangwagens e.d ,2 3,8 1,4 35 Prod. transportmiddelen ,8 4,0 2,8 36 Prod. meubels/ov. goed ,5 6,1 2,4 37 Voorbereiding recycling ,5 6,0 1,5 40 Elektriciteits-/gasbedr ,7 3,1 8,6 41 Winning/distributie water ,1 3,2-2,1 45 Bouwnijverheid ,0 6,5 2,5 50 Auto's/motoren/benz.stat ,6 5,0 2,6 51 Groot- en tussenhandel ,0 6,5 2,5 52 DH/rep. v. particulieren ,1 6,6 2,5 55 Logies/maaltijden ,0 6,4 1,6 60 Vervoer over land ,0 7,5-1,6 61 Vervoer over water ,4 3,0 1,5 62 Vervoer door de lucht ,1 4,1 3,0 63 Diensten voor het vervoer ,5 6,2 2,3 64 Post en telecommunicatie ,1 13,4 3,7 65 Financiële instellingen ,6 2,7 2,8 66 Verzekeringsw./pens.fonds ,5 4,0-1,5 67 Act. v. financiële inst ,7 5,1 4,6 70 Makelaardij ,1 3,7 2,4 71 Verhuurbedrijven ,0 5,2 1,8 72 Automatiseringsdiensten ,1 8,5 3,6 73 Speur-/ontwikkelingswerk ,5 4,9 6,6 74 Ov. zakelijke diensten ,6 6,2 4,4 75 Overheid/soc. verzekering ,6 8,9-1,3 80 Onderwijs ,4 6,1 5,3 85 Gezondheid en welzijn ,5 4,8 9,7 90 Milieudienstverlening ,7 4,2 3,5 91 Maatschappelijke org ,3 7,4-1,1 92 Cultuur/sport/recreatie ,6 6,7 3,9 93 Overige dienstverlening ,2 6,9 4,3 -- geen codering ,0 0,0 0,0 TT TOTALE BEDRIJFSLEVEN ,4 5,5 3,0

14 BLAD 14 BEDRIJVENDYNAMIEK IN NEDERLAND - MUTATIES NAAR 14 KVK-SECTOREN AANTALLEN PERCENTAGES stand overige per oprich- ophef- groei ophef- groei 14 KVK-SECTOREN 1 jan. starters tingen nieuw fingen saldo nieuw fingen saldo 01 Landbouw en visserij ,2 3,6 1,6 02 Industrie ,0 5,0 1,0 03 Bouw ,0 6,5 2,5 04 Groothandel ,0 6,5 2,5 05 Detailhandel ,8 6,3 2,5 06 Horeca ,0 6,4 1,6 07 Vervoer ,2 7,4 0,8 08 Financiën ,9 5,1 2,8 09 Adviesdiensten ,8 5,9 4,8 10 Facilitaire diensten ,0 8,4 3,6 11 Persoonlijke diensten ,4 6,4 4,1 12 Algemene diensten ,3 5,6 6,7 XX SUBTOTAAL ,3 6,3 3,0 13 Zakelijk beheer ,5 2,6 2,9 14 Overig ,0 0,0 0,0 TT TOTALE BEDRIJFSLEVEN ,4 5,5 3,0

15 BLAD 15 BEDRIJVENDYNAMIEK IN NEDERLAND - MUTATIES NAAR 55 KVK-BRANCHEGROEPEN AANTALLEN PERCENTAGES stand overige per oprich- ophef- groei ophef- groei 55 KVK-GROEPEN 1 jan. starters tingen nieuw fingen saldo nieuw fingen saldo 01 Landbouw en visserij ,2 3,6 1,6 02 Delfstoffenwinning ,7 7,5-1,8 03 Voedingsmiddelen ,4 5,2 0,2 04 Textiel,lederwaren ,1 6,7-0,7 05 Houtindustrie ,0 4,0 0,0 06 Bouwmaterialen en glas ,2 4,9 1,4 07 Papierindustrie ,3 3,1 3,1 08 Uitgeverij,drukkerij ,6 5,9-0,2 09 Chemie en kunststof ,7 3,9 0,8 10 Basismetaal ,0 3,3 0,6 11 Metaalproducten ,9 4,6 1,3 12 Machines ,4 3,4 1,9 13 Elektr.- en opt. app ,2 4,4 1,9 14 Transportmiddelen ,4 3,9 2,4 15 Overige industrie ,4 6,1 2,3 16 Burg.-/utiliteitsbouw ,3 7,2 3,1 17 Infrastructuur ,5 7,4 2,1 18 Bouw-installatie ,7 4,0 1,7 19 Bouwspecialismen ,0 6,5 2,4 20 Groothandel ,0 6,5 2,5 21 Detailhandel food ,3 5,5 0,8 22 Detailhandel non-food ,3 6,0 2,2 23 Reparatie,postorders ,8 8,6 8,3 24 Detailhandel auto ,2 4,6 2,6 25 Markt- en straathandel ,7 9,6 3,2 26 Hotels,pensions ,0 3,7 0,3 27 Kampeer-/vak.verblijven ,3 2,5 0,8 28 Restaurants,cafetaria ,3 7,0 2,2 29 Cafe's ,6 6,8 0,8 30 Wegtransport ,5 5,3 0,2 31 Overig vervoer ,7 7,4-1,6 32 Post en communicatie ,1 13,4 3,7 33 Diensten tbv vervoer ,5 6,2 2,3 34 Banken,verzekeringen ,9 5,1 2,8 35 Rechtsk-/adm.diensten ,8 4,0 3,7 36 Economische diensten ,8 6,3 6,6 37 Ingenieursbureaus ,4 5,3 4,0 38 Reclamebureaus ,9 8,4 2,5 39 Automatiseringsdiensten ,1 8,5 3,6 40 Onderzoek/ontwikkeling ,5 4,9 6,6 41 Verhuurbedrijven ,0 5,2 1,8 42 Milieubedrijven ,7 4,2 3,5 43 Schoonmaakbedrijven ,0 9,0 4,0 44 Uitzendb./beveiliging ,3 12,8 3,5 45 Fotografie,beurzen,ov ,0 7,1 3,9 46 Onroerend goed ,4 4,5 4,0 47 Cultuur,recreatie ,6 6,7 3,9 48 Wasserij,stomerij ,2 6,2-0,9 49 Kapper,schoonh.verz.,ov ,4 6,9 4,5 50 Nutsbedrijven ,5 3,1 6,4 51 Overheid en onderwijs ,4 6,1 5,3 52 Gezondheid en welzijn ,5 4,8 9,7 53 Maatschappelijke org ,3 7,4-1,1 54 Zakelijk beheer ,5 2,6 2,9 55 Niet gecodeerd ,0 0,0 0,0 TT TOTALE BEDRIJFSLEVEN ,4 5,5 3,0

16 BLAD 16 BEDRIJVENDYNAMIEK IN NEDERLAND - MUTATIES NAAR PROVINCIE AANTALLEN PERCENTAGES stand overige per oprich- ophef- groei ophef- groei 12 PROVINCIES 1 jan. starters tingen nieuw fingen saldo nieuw fingen saldo GR GRONINGEN ,8 7,3 1,5 FR FRIESLAND ,7 5,0 2,7 DR DRENTHE ,1 6,5 3,5 OV OVERIJSSEL ,4 6,1 3,2 FL FLEVOLAND ,3 8,9 4,4 GL GELDERLAND ,1 5,7 3,4 UT UTRECHT ,8 6,1 3,8 NH NOORD-HOLLAND ,5 6,6 2,8 ZH ZUID-HOLLAND ,5 6,9 2,6 ZL ZEELAND ,8 5,3 2,5 NB NOORD-BRABANT ,0 5,9 3,1 LB LIMBURG ,0 6,0 3,0 XX TOTAAL ,3 6,3 3,0 YY Zakelijk beheer ,5 2,6 2,9 ZZ Geen gegeven ,0 0,0 0,0 NL TOTAAL NEDERLAND ,4 5,5 3,0

17 BLAD 17 BEDRIJVENDYNAMIEK IN NEDERLAND - MUTATIES NAAR COROPDISTRICT AANTALLEN PERCENTAGES stand overige per oprich- ophef- groei ophef- groei 40 COROPDISTRICTEN 1 jan. starters tingen nieuw fingen saldo nieuw fingen saldo 01 OOST GRONINGEN ,1 7,4 1,7 02 DELFZIJL E.O ,3 6,2 2,0 03 OVERIG GRONINGEN ,7 7,4 1,4 04 NOORD FRIESLAND ,8 5,3 2,6 05 ZUIDWEST FRIESLAND ,9 4,5 2,4 06 ZUIDOOST FRIESLAND ,0 5,0 3,0 07 NOORD DRENTHE ,1 6,6 3,5 08 ZUIDOOST DRENTHE ,3 6,8 3,6 09 ZUIDWEST DRENTHE ,7 6,2 3,5 10 NOORD OVERIJSSEL ,0 5,3 2,7 11 ZUIDWEST OVERIJSSEL ,9 6,9 3,0 12 TWENTE ,0 6,3 3,6 13 VELUWE ,0 5,6 3,4 14 ACHTERHOEK ,9 5,3 2,6 15 ARNHEM/NIJMEGEN ,0 6,3 3,6 16 ZUIDWEST GELDERLAND ,8 5,0 3,8 17 UTRECHT ,8 6,0 3,8 18 KOP NOORD-HOLLAND ,6 5,4 2,2 19 ALKMAAR E.O ,7 6,4 2,3 20 IJMOND ,9 6,5 2,4 21 AGGL. HAARLEM ,9 6,7 3,2 22 ZAANSTREEK ,4 6,8 2,6 23 GROOT-AMSTERDAM ,0 7,1 2,9 24 GOOI EN VECHTSTREEK ,4 6,0 3,4 25 LEIDEN/BOLLENSTREEK ,1 5,8 2,3 26 AGGL. DEN HAAG ,8 7,6 3,2 27 DELFT EN WESTLAND ,9 5,3 2,5 28 OOST ZUID-HOLLAND ,8 5,8 1,9 29 GROOT RIJNMOND ,0 7,5 2,5 30 Z.O. ZUID-HOLLAND ,0 6,4 2,6 31 ZEEUWSCH-VLAANDEREN ,2 5,0 2,3 32 OVERIG ZEELAND ,1 5,5 2,6 33 WEST NOORD-BRABANT ,3 6,2 3,0 34 MIDDEN NOORD-BRABANT ,6 6,1 2,5 35 N.O. NOORD-BRABANT ,7 5,6 3,1 36 Z.O. NOORD-BRABANT ,3 5,8 3,5 37 NOORD LIMBURG ,6 6,2 3,5 38 MIDDEN LIMBURG ,5 5,7 2,8 39 ZUID LIMBURG ,8 6,0 2,9 40 FLEVOLAND ,3 8,9 4,4 XX TOTAAL ,3 6,3 3,0 YY Zakelijk beheer ,5 2,6 2,9 ZZ Geen gegeven ,0 0,0 0,0 NL TOTAAL NEDERLAND ,4 5,5 3,0

18 BLAD 18 AANTAL VESTIGINGEN NAAR 9 SBI-SECTIES PER 1 JANUARI GROOTTEKLASSE WERKZAME PERSONEN niet 100 en 9 SBI-SECTIES bekend géén één meer TOTAAL Landbouw/visserij (A) Industrie (C-E) Bouwnijverheid (F) Handel/reparatie (G) Horeca (H) Vervoer/communicatie (I) Financiele instellingen (J) Zakelijke diensten (K) Overig (L-Q) geen codering TOTALE BEDRIJFSLEVEN

19 BLAD 19 AANTAL VESTIGINGEN NAAR 56 SBI-AFDELINGEN PER 1 JANUARI GROOTTEKLASSE WERKZAME PERSONEN niet 100 en 56 SBI-AFDELINGEN bekend géén één meer TOTAAL Landbouw en jacht Bosbouw Visserij incl. kweken Turfwinning Aardolie-/aardgaswinning Zand-/grind-/klei-/zoutw Voedingsmiddelen/dranken Verwerking van tabak Vervaardiging van textiel Prod. kleding/bontverven Prod. leer en lederwaren Houtindustrie Papierindustrie Uitgeverijen/drukkerijen Aardolie-/steenkoolind Prod. chemische produkten Prod. rubber/kunststof Bouwmateriaal/glas Basismetaalindustrie Metaalproduktenindustrie Prod. machines/apparatuur Kantoormach./computers Ov. elektr. mach./benodh Telecommunicatie-app Med.app./optische instr Auto's/aanhangwagens e.d Prod. transportmiddelen Prod. meubels/ov. goed Voorbereiding recycling Elektriciteits-/gasbedr Winning/distributie water Bouwnijverheid Auto's/motoren/benz.stat Groot- en tussenhandel DH/rep. v. particulieren Logies/maaltijden Vervoer over land Vervoer over water Vervoer door de lucht Diensten voor het vervoer Post en telecommunicatie Financiële instellingen Verzekeringsw./pens.fonds Act. v. financiële inst Makelaardij Verhuurbedrijven Automatiseringsdiensten Speur-/ontwikkelingswerk Ov. zakelijke diensten Overheid/soc. verzekering Onderwijs Gezondheid en welzijn Milieudienstverlening Maatschappelijke org Cultuur/sport/recreatie Overige dienstverlening geen codering TOTALE BEDRIJFSLEVEN

20 BLAD 20 AANTAL VESTIGINGEN NAAR 14 KVK-SECTOREN PER 1 JANUARI GROOTTEKLASSE WERKZAME PERSONEN niet 100 en 14 KVK-SECTOREN bekend géén één meer TOTAAL Landbouw en visserij Industrie Bouw Groothandel Detailhandel Horeca Vervoer Financiën Adviesdiensten Facilitaire diensten Persoonlijke diensten Algemene diensten SUBTOTAAL Zakelijk beheer Overig TOTALE BEDRIJFSLEVEN

21 BLAD 21 AANTAL VESTIGINGEN NAAR 55 KVK-BRANCHEGROEPEN PER 1 JANUARI GROOTTEKLASSE WERKZAME PERSONEN niet 100 en 55 KVK-GROEPEN bekend géén één meer TOTAAL Landbouw en visserij Delfstoffenwinning Voedingsmiddelen Textiel,lederwaren Houtindustrie Bouwmaterialen en glas Papierindustrie Uitgeverij,drukkerij Chemie en kunststof Basismetaal Metaalproducten Machines Elektr.- en opt. app Transportmiddelen Overige industrie Burg.-/utiliteitsbouw Infrastructuur Bouw-installatie Bouwspecialismen Groothandel Detailhandel food Detailhandel non-food Reparatie,postorders Detailhandel auto Markt- en straathandel Hotels,pensions Kampeer-/vak.verblijven Restaurants,cafetaria Cafe's Wegtransport Overig vervoer Post en communicatie Diensten tbv vervoer Banken,verzekeringen Rechtsk-/adm.diensten Economische diensten Ingenieursbureaus Reclamebureaus Automatiseringsdiensten Onderzoek/ontwikkeling Verhuurbedrijven Milieubedrijven Schoonmaakbedrijven Uitzendb./beveiliging Fotografie,beurzen,ov Onroerend goed Cultuur,recreatie Wasserij,stomerij Kapper,schoonh.verz.,ov Nutsbedrijven Overheid en onderwijs Gezondheid en welzijn Maatschappelijke org Zakelijk beheer Niet gecodeerd TOTALE BEDRIJFSLEVEN

22 BLAD 22 AANTAL VESTIGINGEN NAAR PROVINCIE PER 1 JANUARI GROOTTEKLASSE WERKZAME PERSONEN niet 100 en 12 PROVINCIES bekend géén één meer TOTAAL GR GRONINGEN FR FRIESLAND DR DRENTHE OV OVERIJSSEL FL FLEVOLAND GL GELDERLAND UT UTRECHT NH NOORD-HOLLAND ZH ZUID-HOLLAND ZL ZEELAND NB NOORD-BRABANT LB LIMBURG TOTAAL Zakelijk beheer Geen gegeven TOTAAL NEDERLAND

23 BLAD 23 AANTAL VESTIGINGEN NAAR COROPDISTRICT PER 1 JANUARI GROOTTEKLASSE WERKZAME PERSONEN niet 100 en 40 COROPDISTRICTEN bekend géén één meer TOTAAL OOST GRONINGEN DELFZIJL E.O OVERIG GRONINGEN NOORD FRIESLAND ZUIDWEST FRIESLAND ZUIDOOST FRIESLAND NOORD DRENTHE ZUIDOOST DRENTHE ZUIDWEST DRENTHE NOORD OVERIJSSEL ZUIDWEST OVERIJSSEL TWENTE VELUWE ACHTERHOEK ARNHEM/NIJMEGEN ZUIDWEST GELDERLAND UTRECHT KOP NOORD-HOLLAND ALKMAAR E.O IJMOND AGGL. HAARLEM ZAANSTREEK GROOT-AMSTERDAM GOOI EN VECHTSTREEK LEIDEN/BOLLENSTREEK AGGL. DEN HAAG DELFT EN WESTLAND OOST ZUID-HOLLAND GROOT RIJNMOND Z.O. ZUID-HOLLAND ZEEUWSCH-VLAANDEREN OVERIG ZEELAND WEST NOORD-BRABANT MIDDEN NOORD-BRABAN N.O. NOORD-BRABANT Z.O. NOORD-BRABANT NOORD LIMBURG MIDDEN LIMBURG ZUID LIMBURG FLEVOLAND TOTAAL Zakelijk beheer Geen gegeven TOTAAL NEDERLAND