Privatisering van de exploitatie van zwembad De Louwert

Transcriptie

1 Eindrapportage Privatisering van de exploitatie van zwembad De Louwert rekenkamercommissie Hendrik-Ido-Ambacht Aan Rekenkamercommissie Hendrik-Ido-Ambacht Referentiecode Van Drs. Marlies Bongers Drs. Benno van Dam Vught, februari 2009 MARKTVELD EB VUGHT POSTBUS AC VUGHT T (073) INFO@PARTNERSENPROPPER.NL

2 Inhoudsopgave Kern... 1 Conclusies... 1 Aanbevelingen Opzet van het onderzoek Doelstelling Onderzoeksvragen Onderzoeksmodel en normenkader Onderzoeksaanpak Voorbereiding van de besluitvorming De beleidsdoelen voor De Louwert Afwegingskader voor het bepalen van de beheersvorm Het gemeentebestuur als werkgever De rol van de raad bij de keuze voor de beheersvorm De overeenkomsten tussen gemeente en Optisport Vertaling van doelen en randvoorwaarden in de contracten Evalueerbaarheid en resultaatgerichtheid van doelen Verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden Informatievoorziening, sturing en controle Realisatie van beoogde doelen Efficiëncy, lager exploitatietekort, continuïteit Kwaliteit van de sportbeoefening Kwaliteit van het onderhoud blijft minimaal op hetzelfde niveau Openingstijden en tarieven Overname van personeel met behoud van arbeidsvoorwaarden Het zwembad blijft bereikbaar voor alle doelgroepen Risico s van de exploitatie liggen bij Optisport Geen ongewenste neveneffecten Sturing en controle Informatie vanuit Optisport naar de gemeente Sturing van college De kaderstellende en controlerende rol van de raad... 30

3 Bijlage 1 Tijdpad besluitvorming en proces Bijlage 2 Beheersvormen vergeleken Bijlage 3 Huur-, subsidie- en exploitatieovereenkomst Bijlage 4 Exploitatie Bijlage 6 Bronnenlijst... 41

4 Kern De gemeenteraad van Hendrik-Ido-Ambacht besloot in 1999 de exploitatie van zwembad De Louwert uit te besteden. Dit besluit mondde uit in de overdracht van beheer en onderhoud van het zwembad vanaf januari 2002 aan Optisport 1. Door middel van een huur-, exploitatie- en subsidieovereenkomst werd de (nieuwe) onderlinge verdeling van taken en verantwoordelijkheden tussen gemeente en Optisport geregeld. Deze overeenkomsten kregen een looptijd van tien jaar en zullen op 31 december 2011 aflopen met een opzegtermijn van één jaar. De rekenkamercommissie wil het privatiseringsproces en de uitvoering van de gemaakte afspraken betreffende de exploitatie onderzoeken. Doel is te beoordelen of de privatisering daadwerkelijk heeft geleid tot realisatie van de beoogde effecten. Het onderzoek moet ook aanbevelingen opleveren voor het toekomstige beleid rondom de exploitatie van het zwembad. Deze aanbevelingen kunnen worden gebruikt bij eventueel gewenste aanpassingen van het beleid, het beleidsinstrumentarium en, indien noodzakelijk, de uitvoeringsorganisatie met betrekking tot het privatiseren van taken. De rekenkamercommissie heeft het onderzoek laten uitvoeren door Marlies Bongers en Benno van Dam van Partners+Pröpper. Conclusies PM Aanbevelingen PM 1 Optisport is een bedrijf dat is gespecialiseerd in het ontwikkelen en beheren van sport- en leisurecentra van gemeenten op basis van een exploitatiecontract. 1

5 1 Opzet van het onderzoek 1.1 Doelstelling De doelstelling van de rekenkamercommissie met dit onderzoek is vierledig: 1 Het bieden van inzicht in het besluitvormingsproces richting het privatiseren van de beheers- en onderhoudstaken van zwembad De Louwert aan Optisport. 2 Het bieden van inzicht in de doelen en de realisatie van de doelen van het privatiseren van de beheers- en onderhoudstaken van het zwembad De Louwert aan Optisport voor de gemeente. 3 Het bieden van inzicht in de feitelijke sturing en controle van college en raad. 4 Het doen van aanbevelingen voor eventueel gewenste aanpassingen van het beleid, het beleidsinstrumentarium en, indien noodzakelijk, de uitvoeringsorganisatie met betrekking tot het privatiseren van taken. 1.2 Onderzoeksvragen De volgende onderzoeksvragen geven richting aan het onderzoek: A Voorbereiding van de besluitvorming 1 Hoe kan de gemeentelijke regierol bij privatisering worden geduid? a Wat is de positie en rolverdeling tussen raad en college bij het privatiseren van beheer en onderhoud van het zwembad De Louwert en hoe verhouden deze zich tot de positie en rollen van de externe partij(en)? b Van welke beheersvormen maakt de gemeente feitelijk gebruik? 2 Is de besluitvorming over de beheersvorm goed voorbereid door het college? a Is er sprake van een adequaat afwegingsmodel voor de keuze van de beheersvorm? b Is de informatievoorziening van het college aan de raad adequaat? B Instrumenten van raad en college 3 Welke instrumenten heeft de raad tot zijn beschikking om te sturen en te controleren, gegeven de gekozen beheersvorm? 4 Welke instrumenten heeft het college om toezicht uit te oefenen, gegeven de gekozen beheersvorm? C Realisatie van beoogde doelen 5 Zijn de doelen die de gemeente had met het privatiseren van taken verwezenlijkt? 6 Welke (beoogde/niet-beoogde, voorziene/onvoorziene) neveneffecten heeft de privatisering van taken aan Optisport gehad? In het bijzonder: 7 Hoe heeft de veiligheid van het zwembad zich ontwikkeld de afgelopen periode? 8 Is aan de randvoorwaarden die de raad heeft gesteld (kwaliteit, openingstijden en tarieven, personeel, bereikbaarheid voor alle doelgroepen) voldaan? 9 Zijn de kosten van het beheer en onderhoud van het zwembad voor de gemeente lager dan voor de privatisering van het beheer en onderhoud? 2

6 D Sturing en controle 10 In hoeverre maken raad en college gebruik van deze instrumenten ten aanzien van de externe partij die het zwembad in beheer en onderhoud heeft? Op welke wijze en op welk moment krijgen de raad en het college informatie over de voortgang van beheer en onderhoud, prestaties en maatschappelijke effecten, kosten en eventuele risico s? Zijn er momenten van evaluatie met de externe partij gemarkeerd? 1.3 Onderzoeksmodel en normenkader Onderzoeksmodel De onderzoeksvragen zijn vertaald naar het onderstaande onderzoeksmodel: Gemeentebestuur A Voorbereiding besluitvorming B Instrumenten voor sturing, Afwegingskader beheersvorm Kwaliteit informatievoorziening aan raad controle en toezicht voor college voor raad gegeven de beheersvorm Optisport C Beoogde doelen financieel veiligheid kwaliteit personeel dienstverlening bereikbaarheid doelgroepen D Sturing en controle door college door raad Figuur 1.1: Onderzoeksmodel Toetsingskader Om de onderzoeksvragen adequaat te beantwoorden heeft de rekenkamercommissie gebruik gemaakt van een toetsingskader. A Voorbereiding van de besluitvorming door raad en college verloopt adequaat Nagegaan wordt hoe de gemeentelijke regierol bij privatisering kan worden geduid en of de besluitvorming goed is voorbereid door het college. De rekenkamercommissie heeft daartoe de volgende toetspunten geformuleerd: 1 De gemeente heeft beleidsdoelen geformuleerd voor zwembad De Louwert. 2 Er is een expliciet afwegingskader voor het bepalen van een beheersvorm. 3 Het gemeentebestuur toont zich een goed werkgever. 4 Het college stelt de raad in staat aan de hand van het afwegingskader een keuze te maken voor de beheersvorm van zwembad De Louwert 3

7 B De instrumenten zijn helder over doelen en onderlinge rolverdeling Nagegaan wordt welke instrumenten de raad tot zijn beschikking heeft om te sturen en welke instrumenten het college heeft om toezicht uit te oefenen. De rekenkamercommissie heeft daartoe de volgende toetspunten geformuleerd: 1 De doelen en randvoorwaarden van de gemeente met het zwembad De Louwert zijn vertaald in de contracten met Optisport. 2 Deze doelen zijn specifiek, meetbaar en tijdgebonden geformuleerd. 3 De verdeling van verantwoordelijkheden tussen raad, college en Optisport ten aanzien van beheer en onderhoud van zwembad De Louwert zijn helder. 4 Er zijn duidelijke afspraken over informatievoorziening, sturing en controle op de uitvoering van de contracten. C Beoogde doelen van verzelfstandiging worden gerealiseerd Om na te gaan of doelen zijn gerealiseerd heeft de rekenkamercommissie de volgende toetspunten geformuleerd: 1 De beoogde doelen en resultaten van de verzelfstandiging worden bereikt. 2 Er zijn geen onverwachte (negatieve) neveneffecten, bijvoorbeeld mindere kwaliteit dienstverlening. D Sturing en controle in de praktijk verloopt adequaat Om na te gaan of raad en college de tot hen ter beschikking staande instrumenten gebruikt, heeft de rekenkamercommissie de volgende toetspunten geformuleerd: 1 Optisport informeert het gemeentebestuur over beleidsmatige ontwikkelingen, beheer en onderhoud. 2 Het college beoordeelt de verstrekte informatie en stuurt bij en/of legt sancties op indien nodig. 3 De raad wordt geïnformeerd en geeft invulling aan haar kaderstellende en controlerende rol. 1.4 Onderzoeksaanpak Dataverzameling Door middel van dossierstudie is het traject van de keuze voor privatisering van het beheer en onderhoud van het zwembad en het huidige samenspel tussen gemeente en Optisport in kaart gebracht. Daarnaast zijn in drie interviews met een ambtenaar, de portefeuillehouder en een vertegenwoordiger van Optisport de bevindingen uit de dossierstudie geverifieerd en aangevuld. Afbakening in de tijd De onderzoeksperiode strekt zich uit van 1998 (de behandeling van een startnotitie over de toekomstige beheersvorm van De Louwert) tot en met 2007 (en 2008 voor zover mogelijk). 4

8 2 Voorbereiding van de besluitvorming Dit hoofdstuk richt zich op de volgende vragen: 1 Hoe kan de gemeentelijke regierol bij privatisering worden geduid? a Wat is de positie en rolverdeling tussen raad en college bij het privatiseren van beheer en onderhoud van het zwembad De Louwert en hoe verhouden deze zich tot de positie en rollen van de externe partij(en)? b Van welke beheersvormen maakt de gemeente feitelijk gebruik? 2 Is de besluitvorming over de beheersvorm goed voorbereid door het college? a Is er sprake van een adequaat afwegingsmodel voor de keuze van de beheersvorm? b Is de informatievoorziening van het college aan de raad adequaat? Om te beoordelen of de besluitvorming over de privatisering van beheer en onderhoud van het zwembad adequaat verliep, hanteert de rekenkamercommissie de volgende normen: 1 De gemeente heeft beleidsdoelen geformuleerd voor zwembad De Louwert. 2 Er is een expliciet afwegingskader voor het bepalen van een beheersvorm. 3 Het gemeentebestuur toont zich een goed werkgever. 4 Het college stelt de raad in staat aan de hand van het afwegingskader een keuze te maken voor de beheersvorm van zwembad De Louwert. 2.1 De beleidsdoelen voor De Louwert De rekenkamercommissie concludeert dat de beoogde doelen van de privatisering vooral waren gericht op uitvoeringsprestaties en niet op het bereiken van maatschappelijke effecten. Deze conclusie is gebaseerd op de volgende bevindingen: De privatisering van beheer en onderhoud van zwembad De Louwert vond zijn oorsprong in het collegeprogramma Hierin werd een onderzoek naar de privatisering van zwembad De Louwert aangekondigd. Aanleiding voor dat onderzoek was tweeledig: Een kerntakendiscussie. In het kader van een kerntakendiscussie is de vraag gesteld of het exploiteren van zwembad De Louwert nog wel een kerntaak van de gemeente is; Verhoging efficiency en kwaliteit. De gedachte heerste dat het onderbrengen van de exploitatie bij een professionele organisatie (met ervaring met zwembaden) zou kunnen resulteren in een efficiëntere bedrijfsvoering en het borgen en verhogen van de kwaliteit en de activiteiten van De Louwert in de toekomst. 2 Het onderzoek naar de privatisering mondde uit in de notitie Scenario s voor de toekomst. Startnotitie over mogelijke beheersvormen voor zwembad De Louwert in december In deze startnotitie deed het college de aanbeveling over te gaan tot privatisering, aangezien dit model volgens het college de gunstigste voorwaarden voor 2 Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Scenario s voor de toekomst, Startnotitie over mogelijke beheersvormen voor zwembad De Louwert, december 1998 en De tweede voortgangsnotitie privatisering zwembad, juli

9 een efficiëntere bedrijfsvoering, een eventuele verlaging van het exploitatietekort en continuïteit van het zwembad bood. 3 In de Startnotitie werd niet gerefereerd aan inhoudelijke beleidsdoelen voor het zwembad, in termen van beleidsdoelen of maatschappelijke effecten, daarmee zijn de mogelijkheden voor sturing door de raad beperkt. Er is geen beleidsmatige inbedding voor het zwembad aangetroffen op basis van zorg, welzijn en sport. In het collegeprogramma zijn ook geen inhoudelijke beleidsdoelen opgenomen. Wel werden uitvoeringsdoelen genoemd: De gemeente handhaaft vooralsnog de weekendsluiting van het zwembad in het winterseizoen, in afwachting van een onderzoek naar de mogelijkheden tot privatisering. Indien privatisering niet haalbaar is, komt er een onderzoek naar de mogelijkheden om het binnenbad te renoveren binnen het bestaande gebouw. Deze renovatie zou kunnen leiden tot een toename van het bezoekersaantal. 4 Ook in andere kaderstellende nota s van de gemeente, zoals programmabegrotingen of beleidsnota s zijn geen inhoudelijke doelen opgenomen. Wel wordt in de Productenraming aangegeven dat het zwembad De Louwert in stand moet worden gehouden voor ontspanning en recreatie van burgers Afwegingskader voor het bepalen van de beheersvorm De rekenkamercommissie constateert dat er -met de Startnotitie Scenario s voor de toekomst - sprake is van een afwegingskader voor het bepalen van de toekomstige beheersvorm van het zwembad. Deze constatering is gebaseerd op de volgende bevindingen: De Startnotitie begint met een beschrijving van de toenmalige situatie, met de afdeling Zwembad als onderdeel van de gemeente. Deze beheersvorm belemmerde volgens het college een slagvaardige, flexibele en bedrijfsmatige manier van werken. De volgende belemmeringen werden genoemd: de besluitvormingsprocedures zijn langdurig; bezuinigingen hebben (mogelijke) invloed op de begroting van het zwembad; de mogelijkheden om marktconforme tarieven te hanteren zijn beperkt (nu worden prijzen op historische gronden bepaald); door politieke besluitvorming kunnen investeringen om de attractiviteit (zoals de aanschaf van speeltoestellen) en de gewenste bezoekersaantallen te realiseren in het gedrang komen: voor een gemeente is het minder eenvoudig en duurder om tijdelijk personeel in zomer- en winterseizoen aan te nemen dan voor een verzelfstandigde of geprivatiseerde organisatie; Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, B&W-voorstel, Startnotitie over mogelijke beheersvormen voor zwembad De Louwert 24 december Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Collegeprogramma , p. 15. Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Productenraming , p

10 de gemeente kan ondersteunende taken zoals onderhoud, financiële administratie en personeelsbeheer niet op de vrije markt inkopen, hetgeen remmend kan werken op de eventuele wens kosten te reduceren. Na de beschrijving van de (belemmeringen) van de huidige situatie worden in de startnotitie drie alternatieve beheersvormen gepresenteerd. Dit zijn: Interne verzelfstandiging. De gemeente verstaat hieronder de invoering van contractmanagement, mandateringsafspraken of budgetfinanciering binnen de overheid. De eigendom van de accommodatie en de rechtspositie van het personeel verandert niet. Wel worden afspraken gemaakt tussen bestuur en het zwembad over prestaties en financiële middelen. Externe verzelfstandiging. Het onderbrengen van beheer en/of exploitatie in een zelfstandige rechtspersoon, zoals een stichting, BV, NV of een Gemeenschappelijke Regeling. Het gemeentebestuur vormt direct of indirect het bestuur of de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Privatisering. Hierbij worden beheer en exploitatie ondergebracht in een NV of BV, geheel of gedeeltelijk in eigendom van derden. De gemeente verstrekt een (gedeeltelijke) dekking van het exploitatietekort. In het vervolg van de startnotitie werden deze drie beheersvormen beoordeeld op vijf aspecten, namelijk: 6 Gemeentelijke zeggenschap: de sturingsmogelijkheden van raad en college op aspecten als gebruik voor specifieke doelgroepen (zoals verenigingszwemmen, schoolzwemmen), tarieven en openingstijden. Juridische en financiële gevolgen: de mogelijkheden voor beperking van risico, limitering van de gemeentelijke bijdrage, afspraken over onderhoud, investeringen en productvernieuwingen en desintegratiekosten. Gevolgen voor organisatie: eisen aan de organisatie en de verdeling van taken en verantwoordelijkheden. Gevolgen voor personeel: rechtspositie, primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden. Mogelijkheden voor efficiënte en marktgerichte bedrijfsvoering. Ook stelde het college in de Voortgangsnotitie dat verzelfstandiging of privatisering aan vijf door de raad in februari 1999 gestelde randvoorwaarden zou moeten voldoen: 7 De huidige kwaliteit van de accommodatie moet gewaarborgd blijven, hetgeen geldt voor zowel de kwaliteit van het onderhoud als de kwaliteit van sportbeoefening. Eventuele wijzigingen van openingstijden en/of tarieven dienen door de gemeenteraad van Hendrik-Ido-Ambacht goedgekeurd te worden. De huidige personeelsleden van zwembad De Louwert dienen door de nieuwe exploitant overgenomen te worden, met behoud van primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden. 6 7 Zie bijlage 2. Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Voortgangsnotitie privatisering zwembad, februari 2000, (versie ). 7

11 De doelgroepen, die thans uren gebruiken van het zwembad, dienen ook in de toekomstige situatie van de accommodatie te kunnen gebruiken. In de praktijk betekent dit met name handhaving van het schoolzwemmen. Met betrekking tot de accommodatie kan een koop- of huurovereenkomst gesloten worden. De Startnotitie geeft ook al namen van potentiële kandidaten voor verzelfstandiging of privatisering. Er zijn twee kandidaten voor verzelfstandiging: Stichting Cascade en Natuur- en Recreatieschap IJsselmonde, en er zijn drie kandidaten voor privatisering: Laco International BV, Sportfondsen Nederland NV (SFN) en Optisport. 8 De twee kandidaten worden door het college niet als reële potentiële kandidaten gezien omdat Cascade geen ervaring heeft met zwembaden en IJsselmonde de exploitatie van zwembaden niet als kerntaak ziet. Wél geschikt als kandidaten voor privatisering, aldus het college, zijn SFN en Optisport. Beide organisaties hebben veel ervaring met de exploitatie en beheer van zwembaden. En daarmee is de keuze voor privatisering dus gebaseerd op een negatieve motivatie, omdat er geen kandidaten zijn voor verzelfstandiging. In het laatste hoofdstuk van de startnotitie, waarin de vijf randvoorwaarden worden afgezet tegen de vier beheersvormen, concludeert het college dat externe verzelfstandiging en privatisering op termijn de gunstigste voorwaarden bieden voor efficiëntere bedrijfsvoering, verlaging exploitatietekort en continuïteit van het zwembad. Het uiteindelijke voorstel van het college is het zwembad te privatiseren en hierover in onderhandeling te treden met SFN en Optisport. 9 De uitgangspunten hierbij zijn de vijf randvoorwaarden. 10 Wat waren nu precies de doelen en randvoorwaarden van de privatisering? Op basis van de Startnotitie concludeert de Rekenkamercommissie dat de privatiseringoperatie drie doelen en vijf randvoorwaarden kent. Dit zijn achtereenvolgens: Doelen: Het creëren van gunstige voorwaarden voor een efficiëntere bedrijfsvoering (1), een eventueel lager exploitatietekort (2) en continuïteit van het zwembad (3). Randvoorwaarden: 1 Waarborg van de kwaliteit van de sportbeoefening. 2 Kwaliteit van het onderhoud blijft minimaal op hetzelfde niveau. 3 Wijziging van de openingstijden en tarieven door gemeenteraad Optisport heet op dat moment nog de Drijver Groep. De motivatie om Laco International BV niet meer als privatiseringskandidaat te zien wordt niet in de aan Partners+Pröpper geleverde stukken beargumenteerd. Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Scenario s voor de toekomst, Startnotitie over mogelijke beheersvormen voor zwembad De Louwert, december

12 4 Overname van personeel met behoud van arbeidsvoorwaarden. 5 Handhaving bereikbaarheid van zwembad voor alle doelgroepen. Later in het proces, tijdens de onderhandelingen met Optisport, heeft de gemeente een zesde doelstelling toegevoegd, namelijk de afwenteling van risico s van de exploitatie (zie ook paragraaf 3.1). 2.3 Het gemeentebestuur als werkgever De rekenkamercommissie constateert dat het gemeentebestuur zich heeft opgesteld als een goede werkgever. Deze conclusie is gebaseerd op de volgende bevindingen: Bij het opstellen van de Startnotitie werd het personeel van het zwembad niet betrokken, maar wel snel geïnformeerd over de uitkomst. Aanvankelijk was er weerstand onder het personeel, liever zou men bij de gemeente blijven. Aan nut en noodzaak van de voorgestelde verandering werd openlijk getwijfeld. Bij de totstandkoming van de Voortgangsnotitie Privatisering zwembad, waarin werd voorgesteld onderhandelingen te starten met SFN en Optisport, was wel inbreng van het voltallige personeel van het zwembad. Hierbij gaf het personeel (nogmaals) aan liever bij de gemeente te blijven of anders aansluiting te zoeken bij Cascade, maar deze optie is niet aan de orde omdat het college in een eerder stadium had bepaald dat Cascade geen serieuze kandidaat is. 11 Bij de keuze tussen SFN en Optisport ging de voorkeur uit naar Optisport. Ook via de vakbond en de ondernemingsraad was het personeel betrokken bij het privatiseringstraject. ABVA/KABO kreeg bijvoorbeeld een concept Sociaal Plan ter beoordeling voorgelegd. 12 De ondernemingsraad liet weten de privatisering te betreuren, maar wel akkoord te gaan met het opstarten van onderhandelingen met SFN en Optisport onder randvoorwaarden, namelijk: handhaving werkgelegenheid voor alle betrokken medewerkers; medewerkers kunnen op de huidige locatie blijven werken; behoud of compensatie van primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden (vastgelegd in een sociaal statuut); onderzoek naar handhaving van de huidige ABP-status 13. Uiteindelijk ging in oktober 2001 het Georganiseerd Overleg akkoord met een Sociaal Statuut. Van belang hierbij was dat pensioenfonds ABP akkoord ging met het verzoek tot Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Voortgangsnotitie privatisering zwembad, februari 2000 (versie van ), p. 7. Zie bijvoorbeeld brief van gemeente aan ABVA/KABO, 3 en 20 augustus Brief van OR aan gemeente, 21 januari

13 toetreding op basis van vrijwilligheid. De weg naar de overdracht van het personeel werd daarmee mogelijk gemaakt De rol van de raad bij de keuze voor de beheersvorm De rekenkamercommissie constateert dat het college de gemeenteraad in staat heeft gesteld een keuze te maken voor de beheersvorm van zwembad De Louwert. De raad (die tot 2002 nog monistisch opereerde) werd op belangrijke momenten betrokken bij de besluitvorming en de informatievoorziening was adequaat. Startnotitie over mogelijke beheersvormen voor De Louwert (december 1998) Allereerst heeft het college de raad in staat gesteld aan de hand van het afwegingskader in de Startnotitie een keuze te maken voor de beheersvorm van zwembad De Louwert. Deze startnotitie werd in februari 1999 behandeld in de commissie Algemene Bestuurlijke Aangelegenheden (ABA) en op 8 maart 1999 in de raad. Uiteindelijk ging de gemeenteraad met meerderheid van stemmen akkoord met de notitie en werd het college gemachtigd de onderhandelingen te starten met SFN en Optisport. Diverse fracties hadden nog de nodige kanttekeningen en adviezen. De portefeuillehouder zegde toe hiermee rekening te houden. Enkele uitspraken van raadsleden bij de behandeling van de startnotitie Dit besluit betekent nog niet dat het zwembad koste wat het kost, zal moeten worden geprivatiseerd. Het resultaat van de onderhandelingen is bepalend voor de te maken keuze. De randvoorwaarde is dat er een Sociaal Statuut komt. Het college moet kijken naar de 3 m s: mensen, middelen en meerwaarde. Wij verzoeken het college de commissie ABA regelmatig te informeren over de voortgang van de besprekingen. De notitie gaat niet in op de financiële gevolgen van privatisering, ook wat subsidies betreft ( ). Er is voorbijgegaan aan de vraag wat men in de toekomst met het zwembad wil. Men gaat alleen uit van de vraag: hoe kunnen wij ervan af en hoe kan dat zo snel en efficiënt mogelijk?. Bron: notulen raadsvergadering 8 maart Voortgangsnotitie privatisering zwembad (februari 2000, versie van ). Na het besluit van de gemeenteraad op 8 maart 1999 heeft het college offertes opgevraagd bij SFN en Optisport. 14 De eerste drie maanden van 2002 werd personeel van de gemeente gedetacheerd naar Optisport Hendrik-Ido-Ambacht B.V. Vanaf 1 april zijn deze medewerkers, op één na, in dienst getreden van Optisport. 10

14 De uitkomsten van een offertevergelijk werd neergelegd in een Voortgangsnotitie privatisering Zwembad (februari 2000). De conclusies van de toetsing van de offertes aan de door de raad gestelde randvoorwaarden het college waren: 15 beide exploitanten kunnen voldoen aan de volgende randvoorwaarden: overname huidige personeelsleden met behoud van arbeidsvoorwaarden, handhaving bereikbaarheid voor alle doelgroepen en het sluiten van een koop- of huurovereenkomst om de overdracht te regelen; of de exploitanten kunnen voldoen de randvoorwaarde om de kwaliteit van de accommodatie te handhaven kan pas beoordeeld worden aan de hand van een meerjarenonderhoudsraming; bij risicodragende exploitatie willen beide exploitanten invloed op de tarieven en openingstijden, hetgeen strijdig kan zijn met de randvoorwaarde om grip te houden op de openingstijden en tarieven; om aan de randvoorwaarde handhaving bereikbaarheid van de doelgroepen te voldoen moet (naast schoolzwemmen) ook ouderen- en gehandicaptenzwemmen gehandhaafd blijven; op basis van de financiële toets lijkt de offerte van Optisport de meest gunstige; andere gemeenten lijken tevreden over Optisport en minder tevreden over SFN; het zwembadpersoneel heeft een voorkeur voor Optisport. Op basis van de uitkomsten stelt het college voor in eerste instantie verder te onderhandelen met Optisport. Op 21 maart 2000 heeft de raadscommissie Welzijn deze voortgangsnotie besproken en geaccordeerd. Tweede Voortgangsnotitie privatisering zwembad (juli 2001) In de periode april/oktober 2000 is conform de eerste voortgangsnotitie onderhandeld met Optisport, met als resultaat een huur-, exploitatie- en subsidieovereenkomst. Het voorstel van het college is in te stemmen met deze overeenkomsten en de exploitatie per april 2001 over te dragen. Hiertegen had de commissie ABA op 21 februari 2001 echter bezwaren, omdat er nog geen overeenstemming was over een Sociaal Statuut. De afhandeling vereiste volgens de commissie meer duidelijkheid over de consequenties van de overdracht voor het personeel. 16 Het college besloot hierop het raadsvoorstel af te voeren van de raadsagenda. Nadat op 5 oktober 2001 het Georganiseerd Overleg akkoord ging met een Sociaal Statuut, zette het college haar raadsvoorstel opnieuw op de agenda. De inhoud van het voorstel was in te stemmen met de huur-, exploitatie- en subsidie-overeenkomsten, de overdracht van de exploitatie per 1 januari 2002 en het Sociaal Statuut. Voorts was het voorstel de incidentele kosten van het Sociaal Statuut (ruim ,-) ten laste te brengen van de algemene reserve en het structureel nadeel van bijna 5.000,- te dekken Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Voortgangsnotitie privatisering zwembad, februari 2000 (versie van ), p. 7. Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Besluitenlijst van de openbare vergadering van de commissie ABA c.a., 21 februari

15 uit de post structureel onvoorziene uitgaven. Vanwege de opzegtermijn van drie maanden zou het personeel pas op 1 april 2002 bij Optisport in dienst kunnen komen 17. Het voorstel kwam op 21 november 2001 in de commissie ABA. In de raad werd het voorstel met meerderheid van stemmen aangenomen. Zie onderstaande kader voor de inbreng van de diverse fracties in deze raadsvergadering bij de behandeling van het voorstel tot privatisering van het zwembad. De inbreng van alle fracties in hun eerste termijn Het financieel voordeel blijkt helaas tegen te vallen, structureel gezien is er zelfs een klein nadeel. Dat laat het uitgangspunt echter onaangetast, de voordelen van privatisering qua aansturing en ontwikkeling blijven overeind. Met dit voorstel behoudt de gemeente invloed. Het is plezierig dat er een professionele instelling is met de kennis om het zwembad op een goede wijze te doen opereren. Vanwege het bereiken van een Sociaal Statuut kan de exploitatie met een gerust hart worden overgedragen aan Optisport. Al met al een goed voorstel. Onze fractie is ervan overtuigd dat het zwembad een nog belangrijker plaats gaat innemen dan tot dusverre. Onze fractie is voor privatisering. Niet zozeer om de financiële motieven. Het is van belang dat de exploitatie bij een professionele organisatie wordt ondergebracht. Ook verheugt het ons dat er een deugdelijk Sociaal Statuut is. De medewerkers hebben het zwembad op een goede manier gerund, want het privatiseren levert de gemeente geen cent op. De vraag rijst dan ook waarom waarom deze privatisering moet doorgaan. Wij zijn volledig voor dit voorstel. De nadelen van privatisering zijn zeer beperkt, maar dat geldt ook voor de voordelen. De vraag rijst wat de meerwaarde is. Onze fractie is dan ook tegen dit voorstel. Bron: notulen raadsvergadering 3 december Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Raadsvoorstel, Voorstel voor overgang van de exploitatie van zwembad De Louwert aan Optisport, 3 december

16 3 De overeenkomsten tussen gemeente en Optisport Dit hoofdstuk richt zich op de volgende vragen: 1 Welke instrumenten heeft de raad tot zijn beschikking om te sturen en te controleren, gegeven de gekozen beheersvorm? 2 Welke instrumenten heeft het college om toezicht uit te oefenen, gegeven de gekozen beheersvorm? De privatisering resulteerde in drie overeenkomsten tussen de gemeente Hendrik-Ido- Ambacht en Optisport met afspraken over een nieuwe verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden en garanties over de randvoorwaarden tussen raad, college en Optisport. Als norm hanteert de rekenkamercommissie dat deze contracten helder zijn over de doelen en de onderlinge rolverdeling. Deze hoofdnorm wordt verdeeld in de volgende subnormen: 1 De doelen en randvoorwaarden van de gemeente met het zwembad De Louwert zijn vertaald in de contracten met Optisport. 2 Deze doelen zijn specifiek, meetbaar en tijdgebonden geformuleerd. 3 De verdeling van verantwoordelijkheden tussen raad, college en Optisport ten aanzien van beheer en onderhoud van zwembad De Louwert zijn helder. 4 Er zijn duidelijke afspraken over informatievoorziening, sturing en controle op de uitvoering van de contracten. De privatisering kende 3 doelen en 5 door de raad geformuleerde randvoorwaarden Doelen: Het creëren van gunstige voorwaarden voor een efficiëntere bedrijfsvoering (1), een lager exploitatietekort (2)en continuïteit van het zwembad (3). Randvoorwaarden: 1. Waarborg van de kwaliteit van de sportbeoefening. 2. Kwaliteit van het onderhoud blijft minimaal op hetzelfde niveau. 3. Wijziging van de openingstijden en tarieven door gemeenteraad. 4. De exploitant neemt het personeel over met behoud van arbeidsvoorwaarden. 5. Zwembad blijft bereikbaarheid voor alle doelgroepen (het schoolzwemmen blijft gehandhaafd). Later in het proces, tijdens de onderhandelingen met Optisport, heeft de gemeente een zesde doelstelling toegevoegd, namelijk de afwenteling van risico s van de exploitatie: 6. Risico s van de exploitatie liggen bij Optisport. 13

17 De gemeente en Optisport sloten drie overeenkomsten 18 Huurovereenkomst In deze overeenkomst komt aan de orde: een beschrijving van het gehuurde (accommodatie en inventaris), voorwaarden over gebruik en onderhoud van accommodatie en inventaris, de fiscale aspecten en verdeling van verantwoordelijkheden voor dagelijks en groot onderhoud. Exploitatieovereenkomst In deze overeenkomst is geregeld: tarieven en tarievenvrijheid, verenigingen en schoolzwemmen, personeel, onderhoud, onderhoudsfonds en verslaglegging van onderhoudswerkzaamheden, aansprakelijkheid en verzekeringen en rapportage en overleg. Subsidieovereenkomst In deze overeenkomst is geregeld op welke wijze de hoogte van de subsidie wordt berekend en wanneer de jaarrekening van Optisport aan de gemeente wordt verstrekt. Of de in de overeenkomsten vastgelegde afspraken worden nagekomen en de doelen worden gerealiseerd, wordt in hoofdstuk 4 beoordeeld. 3.1 Vertaling van doelen en randvoorwaarden in de contracten In deze paragraaf is weergegeven op welke wijze de doelen en randvoorwaarden in de contracten zijn uitgewerkt. Of aan de bepalingen ook feitelijk invulling wordt gegeven komt in hoofdstuk 4 aan de orde. De rekenkamercommissie concludeert dat de doelen en randvoorwaarden over het algemeen zijn vertaald in de overeenkomsten. In de overeenkomsten worden met name operationele doelen vastgelegd; inhoudelijke beleidsdoelen en (maatschappelijke) effecten ontbreken. Deze conclusie is gebaseerd op de volgende bevindingen: Efficiëntere bedrijfsvoering, een lager exploitatietekort en continuïteit van het zwembad Het hoofddoel van de privatisering was het creëren van gunstige voorwaarden voor een efficiëntere bedrijfsvoering, een eventueel lager exploitatietekort en continuïteit van het zwembad. 19 Behalve dan dat de subsidie wordt verstrekt om het exploitatietekort te verminderen, zijn de hier genoemde doelen niet expliciet in de contracten vastgelegd. Deze moeten veeleer als effect van de privatisering worden beschouwd. Waarborg van de kwaliteit van de sportbeoefening De kwaliteit van de sportbeoefening is geborgd door het opnemen van randvoorwaarden voor schoolzwemmen, doelgroepzwemmen, recreatiezwemmen en verenigingszwemmen (zie ook bijlage 3, exploitatieovereenkomst) Zie bijlage 3 voor rollen en bevoegdhedenverdeling tussen gemeente en Optisport. Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Scenario s voor de toekomst, Startnotitie over mogelijke beheersvormen voor zwembad De Louwert, december 1998, p

18 Daarnaast is in de exploitatieovereenkomst (artikel 1) bepaald dat Optisport de accommodatie op een publieksgerichte wijze exploiteert. Dit houdt in dat de accommodatie voldoende is opengesteld voor het publiek, voldoende verwarmd en verlicht wordt en dat vakbekwaam en bevoegd personeel aanwezigheid is. 20 Kwaliteit van het onderhoud blijft minimaal op hetzelfde niveau In de overeenkomsten is onder meer bepaald dat een deskundige een onderhoudsplan opstelt, dat vervolgens door de gemeente en Optisport wordt gewaarmerkt. 21 Op basis van dit onderhoudsplan zal de gemeente jaarlijks een bijdrage voor onderhoud doteren aan het onderhoudsfonds. Noodzakelijke wijzigingen aan de accommodatie worden in overleg met en na goedkeuring van de gemeente door Optisport uitgevoerd. Deze toestemming zal niet op onredelijke gronden door de gemeente mogen worden onthouden. 22 Verder is bepaald dat Optisport zonder toestemming van de gemeente veranderingen of toevoegingen aan de accommodatie mag aanbrengen, mits deze zonder noemenswaardige kosten ongedaan gemaakt kunnen worden (Artikel 2, huurovereenkomst). Optisport moet de gemeente onverwijld in kennis stellen van gebreken aan de accommodatie. 23 Wijziging van de openingstijden en tarieven door gemeenteraad In tegenstelling tot de gestelde randvoorwaarde dat een eventuele wijziging van de openingstijden door de raad goedgekeurd dient te worden, krijgt Optisport de vrijheid om de openingstijden te wijzigen. Aan de openingstijden zijn wel randvoorwaarden verbonden (bijlage 1 van de exploitatieovereenkomst). Het gaat daarbij om schoolzwemmen, doelgroepzwemmen, recreatiezwemmen (de opening van het buitenbad) 24 en verenigingen. In de bijlage zijn het aantal uren dat het zwembad voor deze groepen beschikbaar moet zijn aangegeven. Conform Artikel 4 van de exploitatieovereenkomst kreeg Optisport de bevoegdheid de tarieven vast te tellen en jaarlijks te wijzigen. Wel is bepaald dat tariefstijgingen met meer dan vijf procent niet doorgevoerd kunnen worden zonder toestemming van de gemeenteraad. De exploitant neemt het personeel over met behoud van arbeidsvoorwaarden. Optisport neemt het zwembad-personeel van de gemeente over en zal het Sociaal Statuut toepassen (Artikel 6, exploitatieovereenkomst) Zie artikel 1.2 en 1.3 van de exploitatie-overeenkomst. Zie artikel 7.10 van de huurovereenkomst. Zie artikel 7 en 8 van de huurovereenkomst en artikel 7 van de exploitatieovereenkomst. Zie artikel 7.7 van de huurovereenkomst. Het buitenbad is van ongeveer 1 mei tot en met 1 september zeven dagen per week geopend (bijlage 1, exploitatieovereenkomst). 15

19 Zwembad blijft bereikbaar voor alle doelgroepen In de exploitatieovereenkomst zijn ook randvoorwaarden opgenomen ten aanzien van doelgroepen. Het bestaande gebruik van de accommodatie door scholen (schoolzwemmen) en sportverenigingen wordt tegen de huidige voorwaarden voortgezet (Artikel 5, exploitatieovereenkomst). Zie onderstaand kader. Randvoorwaarden ten aanzien van doelgroepen 25 Schoolzwemmen er dienen 3 instructeurs per schoolzwemgroep per half uur les te geven er bestaat de mogelijkheid af te zwemmen voor een diploma het aantal uren schoolzwemmen op jaarbasis is 960 uur Doelgroepzwemmen Minimaal 1 uur per week is zwemmen voor gehandicapten mogelijk. Recreatiezwemmen Het buitenbad is in de periode 1 mei/1 september 7 dagen per week open. Verenigingen Aantal uren per week en tarieven is gelijk aan de situatie in Algemeen Geen verkoop of nuttiging van alcoholische dranken in zwembad of op buitenterrein. Afwenteling van risico s Gedurende de onderhandelingen stelde de gemeente als additionele voorwaarde dat de exploitatie van het zwembad risicodragend voor Optisport moet zijn. Dit wordt uiteindelijk vertaald in Artikel 1 van de exploitatieovereenkomst. Daarin staat dat Optisport de gehuurde accommodatie met bijhorende inventaris exploiteert voor eigen rekening en risico. De afspraak behelst dat het volledige risico van de exploitatie bij Optisport ligt; winst en verlies zijn voor rekening van Optisport. Als vergoeding voor het lopen van dit financieel risico betaalt de gemeente een jaarlijkse risicofee van -toen nog gulden Evalueerbaarheid en resultaatgerichtheid van doelen In de overeenkomsten is geen koppeling gelegd naar inhoudelijke beleidskaders, in termen van beleidsdoelen of maatschappelijke effecten ( wat wil de gemeenten met het zwembad bereiken? ). Dat maakt de sturingsmogelijkheden voor de raad beperkt. De overeenkomsten richten zich wél op diverse operationele aspecten en afspraken, gericht Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, huur-, exploitatie- en subsidie-overeenkomst zwembad De Louwert, 2 september Optisport Exploitaties B.V., besprekingsverslag bespreking privatisering zwembad Louwert, 23 augustus

20 op het garanderen van de gemeentelijke randvoorwaarden (zie paragraaf 3.1). Deze afspraken zijn beperkt evalueerbaar en resultaatgerichtheid. Evalueerbaar en resultaatgericht Een doel is evalueerbaar als het specifiek, meetbaar en tijdgebonden is geformuleerd. Specifiek Waar hebben we het over? Meetbaar Concrete indicatoren voor doelbereiking Tijdgebonden Doelen gehaald in 2006 (in plaats van ooit in de toekomst ) Evalueerbaarheid is een noodzakelijke voorwaarde voor resultaatgerichtheid. De resultaatgerichtheid van de beleidsdoelen duidt op de mate waarin de raad/ de gemeente kan sturen: is er alleen geld ter beschikking gesteld, worden globale activiteiten genoemd of kan de raad sturen op maatschappelijke effecten? Als de evalueerbaarheid beperkt is, dan is de resultaatgerichtheid dat ook. De rekenkamercommissie licht dit toe aan de hand van twee voorbeelden: 1 Voor de duur van de exploitatie-overeenkomst zal Optisport zich inspannen om het exploitatietekort onder de thans voorliggende voorwaarden en thans bekende omstandigheden jaarlijks zo gering mogelijk te doen zijn, onderhoud verzorgen en al het bestaande personeel werkzaam in de accommodatie in dienst nemen. 27 Deze doelstelling is onvoldoende specifiek. De thans voorliggende voorwaarden zijn niet eenduidig te interpreteren; er is geen opsomming. Ook onderhoud verzorgen is weinig specifiek. Deze doelstelling is onvoldoende meetbaar. De doelbereiking kan niet aan de hand van eenduidige normen worden vastgesteld. Hoe kan gemeten worden of Optisport zich heeft ingespannen, en welk onderhoud is verzorgd? De tijdgebondenheid is goed. Het exploitatietekort moet jaarlijks zo gering mogelijk zijn. Deze doelstelling is onvoldoende resultaatgericht. Aan welke kwaliteitseisen moeten de inspanningen of het onderhoud voldoen? 2 Optisport zal de gemeente binnen zes maanden na ieder boekjaar schriftelijk verslag doen van de ten laste van het onderhoudsfonds en het inventarisfonds uitgevoerde werkzaamheden alsmede van de omvang en samenstelling van het onderhoudsfonds en het inventarisfonds. Deze doelstelling is goed specifiek. Het verslag van uitgevoerde werkzaamheden en omvang en samenstelling van fondsen is eenduidig te interpreteren. Deze doelstelling is voldoende meetbaar. Er komt een schriftelijk verslag. De tijdgebondenheid is goed. Het verslag moet binnen zes maanden na ieder boekjaar worden opgeleverd. Deze doelstelling is beperkt resultaatgericht. Niet duidelijk is aan welke kwaliteitseisen het verslag moet voldoen? 27 Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, huur-, exploitatie- en subsidie-overeenkomst zwembad De Louwert, 2 september

21 Daarnaast worden in de overeenkomsten zinsneden gebruikt, die beperkt specifiek, meetbaar of tijdgebonden zijn (in cursief): Artikel 8.1 van de huurovereenkomst: deze toestemming [voor noodzakelijke wijzigingen aan de accommodatie] zal niet op onredelijke gronden door de gemeente mogen worden onthouden Artikel 7.7 van de huurovereenkomst: Optisport zal de gemeenten onverwijld in kennis stellen van gebreken aan de accommodatie. Artikel 2 van de huurovereenkomst: Optisport is zonder dat daartoe toestemming van de gemeente is vereist, bevoegd tot het aanbrengen van veranderingen of toevoegingen aan de accommodatie of de inventaris voor zover deze bij het einde van de huurovereenkomst zonder noemenswaardige kosten ongedaan kunnen worden gemaakt en of worden verwijderd. 3.3 Verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden De rekenkamercommissie constateert dat de verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden tussen raad, college en Optisport helder en eenduidig is vastgelegd. Op hoofdlijnen is de verdeling als volgt: Optisport is verantwoordelijk voor onderhoud van het zwembad en de inventaris; de gemeente neemt de kosten daarvan voor zijn rekening en doteert daartoe jaarlijks een bedrag in een onderhoudsfonds; de gemeente verstrekt jaarlijks een subsidie om het exploitatietekort te verminderen. Zie bijlage 3 voor een meer uitgebreide beschrijving van de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden. 3.4 Informatievoorziening, sturing en controle De rekenkamercommissie constateert dat in de overeenkomsten informatiemomenten voor Optisport zijn vastgelegd, waarmee de gemeente in staat wordt gesteld om controle uit te oefenen op beheer en onderhoud van het zwembad. Zo zijn in de overeenkomsten de volgende afspraken gemaakt: 28 Jaarlijks stelt Optisport vóór 1 april een exploitatiebegroting op. Deze begroting wordt binnen een maand ter kennisgeving aan de gemeente verstrekt. Jaarlijks stelt Optisport vóór 1 juni een jaarrekening vast. Deze jaarrekening (inclusief accountantsverklaring), een activiteitenverslag en een opgave van de inventaris wordt binnen een maand overlegd aan de gemeente. Binnen zes maanden na ieder boekjaar doet Optisport schriftelijk verslag van de onderhoudswerkzaamheden en de omvang en samenstelling van het onderhouds- en inventarisfonds. Voor het eerst in 2003 en vervolgens na iedere periode van twee jaar zullen de partijen het verloop van de exploitatie van de accommodatie evalueren. 28 Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, huur-, exploitatie- en subsidie-overeenkomst zwembad De Louwert, 2 september

22 4 Realisatie van beoogde doelen Dit hoofdstuk richt zich op de volgende vragen: 1 Zijn de doelen die de gemeente had met het privatiseren van taken verwezenlijkt? 2 Welke (beoogde/niet-beoogde, voorziene/onvoorziene) neveneffecten heeft de privatisering van taken aan Optisport gehad? In het bijzonder: 3 Hoe heeft de veiligheid van het zwembad zich ontwikkeld de afgelopen periode? 4 Is aan de randvoorwaarden die de raad heeft gesteld (kwaliteit, openingstijden en tarieven, personeel, bereikbaarheid voor alle doelgroepen) voldaan? 5 Zijn de kosten van het beheer en onderhoud van het zwembad voor de gemeente lager dan voor de privatisering van het beheer en onderhoud? De vragen die staat centraal of de beoogde doelen en randvoorwaarden van de privatisering zoals in het vorige hoofdstuk besproken daadwerkelijk zijn gerealiseerd. Als norm stelt de rekenkamercommissie dat de beoogde doelen van verzelfstandiging, zoals gesteld door de gemeente, worden gerealiseerd. Als additionele doel/randvoorwaarde heeft Rekenkamercommissie toegevoegd dat geen onverwachte (negatieve) neveneffecten zijn opgetreden. Opbouw van dit hoofdstuk In dit hoofdstuk komen achtereenvolgens de volgende doelen/randvoorwaarden aan de orde: 1 Het creëren van gunstige voorwaarden voor een efficiëntere bedrijfsvoering, een eventueel lager exploitatietekort en continuïteit van het zwembad. 2 Waarborg van de kwaliteit van de sportbeoefening. 3 Kwaliteit van het onderhoud blijft minimaal op hetzelfde niveau. 4 Wijziging van de openingstijden en tarieven door gemeenteraad. 5 Overname van personeel met behoud van arbeidsvoorwaarden. 6 Handhaving bereikbaarheid van zwembad voor alle doelgroepen. 7 Afwenteling van risico s van de exploitatie. 8 Geen ongewenste neveneffecten. 4.1 Efficiëncy, lager exploitatietekort, continuïteit De rekenkamercommissie constateert dat met de privatisering geen aantoonbare efficiencywinst is geboekt. Het is bovendien niet aantoonbaar dat de privatisering heeft bijgedragen aan de continuïteit van het zwembad. Deze conclusie is gebaseerd op de volgende bevindingen: Efficiëncy Een belangrijke prestatie-indicator voor de efficiency in de zwembadbranche is de gemiddelde personeelskosten per bezoeker. Het verloop van deze indicator bij De Louwert duidt niet op het realiseren van efficiency. De kosten per bezoeker zijn in de periode namelijk niet gedaald, maar gestegen (zie tabel 4.1). 29 De personele kosten zijn vanaf 2003 ieder jaar met gemiddeld 2,5 tot 5 % gestegen. 29 Volgens Optisport lagen de kosten/bezoeker in 2003 op een uitstekend niveau. Bron: Financieel verslag 2003, Optisport, p.3 19

23 aantal bezoekers personeelskosten kosten/bezoeker (in ) 1,10 1,17 1,37 1,34 1,29 1,72 Tabel 4.1. Gemiddelde personeelskosten per bezoeker. 30 Lager exploitatietekort Er is vanaf de start van het privatiseringstraject onduidelijkheid over de vraag of de gemeente financieel beter af is met het privatiseren van de beheers- en onderhoudstaken. In de Voortgangsnotitie (februari 2000, versie ) verschijnt voor het eerst een vergelijking van de lasten van de gemeente bij drie verschillende beheersvormen (zie tabel 4.2). Hierin lijken de kosten van de situatie met de gemeente als exploitant het goedkoopste. Exploitant SFN Optisport Gemeente Totale lasten gemeente Tabel 4.2. Totale jaarlijkse lasten (in euro) voor de gemeente bij drie beheersvormen. Bron: Voortgangsnotitie. In de Tweede Voortgangsnotitie (januari 2001) is sprake van een (gering) structureel nadeel. De gemeente gaat dan na privatisering uit van een bruto-voordeel van ,- minus is ,-. 31 Indien de niet meer door te berekenen apparaatskosten hiermee worden verrekend ontstaat een netto-voordeel van Indien de kosten van het Sociaal Statuut ermee worden verrekend ontstaat een structureel nadeel van 4.891,-. 32 In januari 2002, dus nadat de gemeenteraad de overgang van De Louwert naar Optisport goedkeurde, ontstond een meningsverschil tussen de gemeente en Optisport over de werkelijke hoogte van de personele kosten. Dit meningsverschil leidde tot maatregelen van Optisport om tekorten in de exploitatie op te vangen en een financiële bijdrage van de gemeente. Kortom, over de financiële gevolgen van de privatisering was onduidelijkheid Optisport Hendrik-Ido-Ambacht B.V., Financieel verslag 2001/2002 tot en met 2007, en aanvullende informatie van Optisport Hendrik-Ido-Ambacht B.V.. Uit het raadsbesluit wordt niet duidelijk waarop de genoemde bedragen zijn gebaseerd. Bron: memo 1 oktober Er wordt verwezen naar raadsbesluit van 3 december 2001 waarin wordt besloten om in te stemmen met huur-, exploitatie- en subsidieovereenkomsten, het overdragen van de exploitatie, het Sociaal Statuut, incidentele kosten van het Sociaal Statuut ten laste te brengen van de algemene reserve ( ,-) en het structurele nadeel ( 4.891,-) te dekken uit de post structureel onvoorziene uitgaven. 20

24 Volgens opgave van de gemeente is het saldo van de kosten en opbrengsten van de gemeente bezien voor exploitatie in eigen beheer, en bezien voor exploitatie door de gemeente als volgt (zie bijlage 5 voor een compleet overzicht). eigen beheer beheer door Optisport Tabel 4.3. Totale jaarlijkse saldo van baten en lasten (in euro) voor de gemeente. 33 De conclusie is dat als alle kosten worden meegerekend, dus ook kapitaallasten, dat de gemeente Hendrik-Ido-Ambacht nu goedkoper uit is, dan voor de privatisering. Continuïteit De aanname is dat het onderbrengen van De Louwert bij een professionele organisatie als Optisport heeft bijgedragen aan de continuïteit van De Louwert. Het is niet aantoonbaar dat bij voortzetting van eigen beheer dit anders zou zijn. 4.2 Kwaliteit van de sportbeoefening De rekenkamercommissie constateert dat de kwaliteit van de sportbeoefening niet is veranderd. Vlak na de overdracht aan Optisport zijn door de gemeente nog enige renovaties uitgevoerd, zoals de kleedruimtes (inclusies de kluisjes), de vloeren, wanden en plafonds. 34 Daarna is de accommodatie niet (verder) ontwikkeld. De productomschrijving van de accommodatie is in het jaarverslag 2001/2002 gelijk aan de beschrijving van de accommodatie in het jaarverslag Productbeschrijving zwembad De Louwert De accommodatie bestaat uit de volgende onderdelen: binnenbad van 25 x 8 meter met beweegbare bodem drie buitenbassins met diverse spuit- en speelattracties speel- en ligweide groot m2 met onder meer picknicktafels, trampolines, basketbaltoren en beachvolleybalveld. Bron: Optisport Hendrik-Ido-Ambacht B.V., Financieel verslag 2001/2002 en Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht, Voortgangsnotitie privatisering zwembad,december Bron: interviews in het kader van het onderzoek. 21