Inhoudsopgave 2. Leeswijzer 4

Transcriptie

1 1

2 Jaarverslag 2015 Inhoudsopgave 2 Leeswijzer 4 Hoofdstuk 1 Organisatie 1.1 Doelstelling organisatie en missie Juridische structuur Bestuursverslag Verslag raad van commissarissen Verslag overleg met gemeenten Transacties tussen Woonlinie en haar verbindingen 17 Hoofdstuk 2 Toewijzen en verhuren van woningen 2.1 Woonruimteverdeelsysteem Inkomensgrenzen en toewijzen aan doelgroepen Verhuringen Huurbeleid Klachten, bezwaarschriften Huurachterstanden en ontruimingen 20 Hoofdstuk 3 Ontwikkeling woningvoorraad 3.1 Woningvoorraad en voorraadbeleid Onrendabele investeringen en overige afboekingen Op te leveren nieuwbouw in komende jaren Aankoop van woningen en gronden Verkoop en sloop Onderhoud aan woningen 25 Hoofdstuk 4 Overige diensten en activiteiten 4.1 Bouwen van koopwoningen Dienstverlening aan derden Verenigingen van eigenaren Koopgarant Beheer voor derden 26 Hoofdstuk 5 Maatschappelijk verantwoord ondernemen 5.1 Maatschappelijk vastgoed, voorraad en nieuwbouw Huisvesten en bouwen voor bijzondere doelgroepen Betrekken van huurders en bewoners bij het beleid Leefbaarheid Personeelsbeleid 29 Hoofdstuk 6 Financieel beleid 6.1 Financiële continuïteit (inclusief kengetallen) Overzicht activiteiten beleggingen Verklaring uitsluitend besteding middelen in belang volkshuisvesting 35 V Jaarrekening 2015 Waarderingsgrondslagen 38 Niet uit de balans blijkende informatie 47 Geconsolideerde balans 48 Geconsolideerde winst- en verliesrekening 50 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 51 2

3 Toelichting op de geconsolideerde balans 52 Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening 62 Enkelvoudige balans 70 Enkelvoudige winst- en verliesrekening 72 Enkelvoudig kasstroomoverzicht 73 VI Controleverklaring 75 VII Bijlagen 77 3

4 Leeswijzer Woonlinie wil transparant zijn, maar ze is ook trots op de bereikte prestaties. Daarom heeft Woonlinie besloten om de informatie die moet onder te brengen in een basaal jaarverslag inclusief de jaarrekening. Dat ligt nu voor u. Sober en doelmatig, om die term weer te gebruiken. Om de informatie in dit verslag (informatie die moet ) toch leesbaar te houden, is veel in tabelvorm ondergebracht en zijn de zinnen kort gehouden. Alle overige informatie is ondergebracht in een opbrengstendocument waarnaar we u graag verwijzen 4

5 Hoofdstuk 1 Organisatie 1.1 Doelstelling organisatie en missie Eind 2012 heeft Woonlinie het Meerjarenperspectief opgesteld. Woonlinie wil dat mensen met plezier in haar werkgebied (komen) wonen. We willen ook dat mensen in alle kernen waar we actief zijn, kunnen wonen. Keuzevrijheid dus. Hierbij heeft Woonlinie bovenal aandacht voor mensen met een smalle beurs, voor ouderen, voor mensen met een beperking en ook voor mensen die soms gewoon wat minder geluk hebben in het leven. Woonlinie wil een bijdrage leveren aan bloeiende woonkernen met een eigen karakter en een gevarieerd aanbod van woningen en voorzieningen. Als netwerkorganisatie werkt Woonlinie samen met andere partijen aan een omgeving waarin mensen zich prettig en veilig voelen, kunnen groeien en waaraan zij zelf een waardevolle bijdrage leveren. Voor de ene woonkern betekent dit een actieve rol van Woonlinie, met veel initiatief en begeleiding. Voor andere kernen zal Woonlinie meer belangstellend en waar nodig, behulpzaam zijn. Waar mogelijk legt Woonlinie het initiatief bij de mensen. 1.2 Juridische structuur Bedrijfsgegevens: WOONLINIE Bezoekadres Thorbeckestraat 1, 5301 NC Zaltbommel Postadressen Postbus 2018, 5300 CA Zaltbommel Postbus 51, 4285 ZH Woudrichem T: (088) E: info@woonlinie.nl I: NRV-nummer Inschrijfnummer BZK L0931 Kvk-nummer Werkgebied Gemeenten Aalburg, Werkendam, Woudrichem en Zaltbommel Openbaar Lichaam Sint-Eustatius, Openbaar Lichaam Saba Woonlinie heeft per 1 januari 2013 de status van Algemeen Nut Beogende Instelling gekregen. Woonlinie is een stichting (Toegelaten Instelling) met de volgende structuur aan deelnemingen. 5

6 Woonlinie Bouwlinie B.V (100%) Bouwlinie Sleeuwijk B.V (100%) Uithof III C.V (1,3%) vof Beersteeg 2008 (50%) vof Ontwikkelingscombinatie De Es en Transvaal 2010 (50%) vof Spellewaard 2007 (50%) Meerderheidsdeelnemingen Bouwlinie B.V., statutaire vestigingsplaats Woudrichem Woonlinie heeft 100% van de aandelen van Bouwlinie B.V. Eind 2005 is deze B.V. opgericht en is kapitaal gestort. In juni 2015 is een aantal grondposities overgedragen van Woonlinie naar Bouwlinie, heeft Bouwlinie leningen aangetrokken bij Woonlinie en is er kapitaal gestort. Deze transacties worden uitgebreid toegelicht in dit jaarverslag De directeur-bestuurder van Woonlinie vertegenwoordigt de corporatie als statutair bestuurder in Bouwlinie. Verder heeft Bouwlinie dezelfde organisatiestructuur en raad van commissarissen als Woonlinie. Vof Beersteeg, statutaire vestigingsplaats Zaltbommel In de vof Beersteeg nemen Van Wanrooij Projectontwikkeling en Bouwlinie deel als vennoten. De vof is op 2 juli 2008 opgericht en vloeit voort uit de samenwerkingsovereenkomst van 17 juli Het doel van de vof is het ontwikkelen en realiseren van bouwplannen in het gebied Beersteeg in Zaltbommel. De risico s, kosten, verliezen en opbrengsten van de vof worden door beide vennoten gelijk verdeeld (50%). Van Wanrooij treedt op als penvoerder. Er zijn in 2015 geen garanties/verplichtingen aangegaan en er hebben in beperkte mate kapitaalstortingen plaatsgevonden. Spellewaard vof, statutaire vestigingsplaats Hardinxveld-Giessendam Bouwlinie heeft samen met BM van Houwelingen B.V. in juli 2007 vof Spellewaard opgericht. Deze vof heeft tot doel het gebied Spellewaard in Zaltbommel te ontwikkelen. De risico s, kosten, verliezen en opbrengsten worden door de vennoten gedragen in de verhoudingen 1/3 (Van Houwelingen) en 2/3 (Bouwlinie). BM van Houwelingen is voor deze vof de penvoerder. Er zijn in 2015 geen garanties/verplichtingen aangegaan en er hebben in beperkte mate kapitaalstortingen plaatsgevonden. Bouwlinie Sleeuwijk B.V., statutaire vestigingsplaats Woudrichem In 2010 heeft Woonlinie Bouwlinie Sleeuwijk B.V. opgericht. Woonlinie heeft 100% van de aandelen van Bouwlinie Sleeuwijk B.V. Er hebben geen kapitaalstortingen plaatsgevonden. De directeurbestuurder van Woonlinie vertegenwoordigt de corporatie als statutair bestuurder in Bouwlinie Sleeuwijk B.V. Verder heeft Bouwlinie Sleeuwijk B.V. dezelfde organisatiestructuur en raad van commissarissen als Woonlinie. In juni 2015 heeft Woonlinie aan Bouwlinie Sleeuwijk een lening verstrekt. Ontwikkelingscombinatie De Es en Transvaal vof, statutaire vestigingsplaats Harderwijk Bouwlinie Sleeuwijk B.V. heeft samen met Van Wijnen Transvaal-de Es B.V. een onderneming opgericht: Ontwikkelingscombinatie De Es en Transvaal vof. Deze vof heeft tot doel een nieuw 6

7 winkelcentrum en appartementen in Sleeuwijk (De Nieuwe S) te ontwikkelen. Boven een commerciële plint zijn appartementen gerealiseerd waarvan een deel voor Syndion bestemd is, een organisatie die zich inzet voor gehandicaptenhuisvesting. Van Wijnen treedt op als penvoerder. Het project wordt in fases uitgevoerd. De bouw van de eerste fase (winkels en bovenliggende appartementen) is in 2014 afgerond. In 2015 zijn woningen van de tweede en derde fase gerealiseerd en is een kavel verkocht. Minderheidsdeelneming C.V. de Uithof III, statutaire vestigingsplaats Utrecht Woonlinie neemt deel in de commanditaire vennootschap C.V. de Uithof III. Samen met 16 andere corporaties is geïnvesteerd in de bouw van ruim 300 studenteneenheden voor Stichting Studenten Huisvesting (SSH) uit Utrecht. Het project is onder andere opgezet in het kader van de matching tussen verschillende corporaties. De studenteneenheden zijn in 2008 opgeleverd. In 2015 was de uitkering van deze deelneming In 2015 heeft een opwaardering plaatsgevonden van de deelneming. Naast bovengenoemde deelnemingen is Woonlinie ook nog verbonden met een aantal Verenigingen van Eigenaren (VvE), voornamelijk in complexen met zowel koop- als huurappartementen. De administratie van de meeste VvE s wordt uitgevoerd door een externe VvE-beheerder. Woonlinie treedt tijdens vergaderingen op als lid/eigenaar van de woningen. Woonlinie was in 2015 actief in de volgende VvE s: Vereniging van Eigenaren Rooie Wiel in Hank. Het betreft een complex van 10 huur- en 4 koopappartementen. Het complex is in 1997 gebouwd. Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie gebeurt door Adviesbureau Verhoeven. Vereniging van Eigenaren Benjaminslaan in Woudrichem. Het betreft een complex van 10 huurappartementen en 2 medische ruimten, een apotheek en een huisartsenpraktijk. Het bouwjaar van het appartementencomplex is Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie gebeurt door Clijbedi. Vereniging van Eigenaren Residence d Altenaer in Werkendam. Het betreft een complex van 42 huur- en 13 koopappartementen. Het bouwjaar van het complex is Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie gebeurt door Clijbedi. Vereniging van Eigenaren De Markt in Wijk en Aalburg. Het betreft een complex van 20 huur- en 60 koopappartementen. Het bouwjaar van het complex is Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie gebeurt door de penningmeester (bewoner). Vereniging van Eigenaren Hoogstraat 15 en 17 in Woudrichem. Het betreft hier 2 bedrijfsruimtes, 1 huurappartement en 1 koopappartement. Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie werd tot gedaan door Woonlinie. Vereniging van Eigenaren De Vlinder in Zaltbommel. Het betreft een complex van 38 koopappartementen. Woonlinie maakt deel uit van de VvE zolang niet alle woningen zijn verkocht. Eind 2015 had Woonlinie 1 appartement in eigendom. Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie wordt verzorgd door AAC Administraties. Vereniging van Eigenaren Portage in Zaltbommel. Het betreft een complex met 74 appartementen en 9 winkelruimtes. Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie wordt gedaan door Panen Vastgoed B.V. Vereniging van Eigenaren t Rond Woudrichem. Het betreft een complex van 52 appartementen. Het betreft hier deelname in drie VvE s voor hoofdsplitsing appartementen, ondersplitsing appartementen en een ondersplitsing huurappartementen. Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie wordt verzorgd door Panen Vastgoed Vereniging van Eigenaren de Nieuwe S. Het betreft een complex met 3 blokken die zijn onderverdeeld in een hoofdsplitsing en 2 ondersplitsingen: 1 voor de commerciële ruimten 7

8 8 en 1 voor de appartementen van het betreffende blok. Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie wordt verzorgd door Panen Vastgoed

9 1.3 Bestuursverslag Er zijn drie richtinggevende onderliggers waar het bestuur zich dit jaar op richtte, namelijk het Meerjarenperspectief , de regionale prestatie-overeenkomsten en ons activiteitenplan met de bijbehorende begroting. Woonlinie vertaalt haar ambitie uit het Meerjarenperspectief jaarlijks aan de hand van alle focusvelden, opgaven en speerpunten naar operationele doelen. In 2015 telde ons jaarplan 25 jaardoelen. Op deze doelen konden klanten en belanghouders onze inzet verwachten. Hierbij maakten we onderscheid tussen strategische doelen en meer intern gerichte verbeterpunten onze zogenaamde LEA N verbeterdoelen. De belangrijkste directiedoelen gaven we gedetailleerder de aandacht in nieuwsbrieven aan belanghouders en rapportages aan bijvoorbeeld de raad van commissarissen. Focusveld Opgave Speerpunt I. Goed Wonen De juiste match tussen vraag & II. Verantwoord Investeren III. Slim Organiseren aanbod Acceptabele woonlasten Prettige woonomgeving Renderend bedrijfsmodel Toegevoegde waarde 1. Keuzevrijheid 2. Passend aanbod 3. Kwaliteit van de woning 4. Energiezuinigheid & duurzaamheid 5. Passende huur 6. Evenwichtige wijkopbouw 7. Kwaliteit van de leefomgeving 8. Achter de voordeur 9. Ontmoeting met oog voor Welzijn&zorg en Leren&werken 10. Huishoudboekje op orde 11. Sturen op vermogensinzet 12. Financieel rendement inzichtelijk 13. Maatschappelijk rendement inzichtelijk 14. Lean werken en verbinden 15. Een flexibele organisatie 16. Slim waarde toevoegen Naast het verplichte en cijfermatige verantwoordingsverslag van alles wat moet publiceert Woonlinie dit jaar een opbrengstendocument. Hierin vertellen we het warme verhaal rond de cijfermatige verantwoording en maken we de balans over het afgelopen jaar op. Het behaalde resultaat inclusief haar maatschappelijke rendement staat centraal. De opbrengst van afgelopen jaar kunt u hier lezen In dit bestuursverslag is daarnaast een samenvatting opgenomen van de meest in het oog springende inzet op de genoemde drie onderliggers, verdeeld naar de opzet van ons Meerjarenperspectief: Focusveld + opgave Omschrijving ambitie Uitvoering/realisatie Goed Wonen Tenminste 90% van alle woningen toewijzen aan huishoudens met een inkomen < ,7% van alle beschikbaar gekomen woningen toegewezen aan huishoudens met inkomen < nieuwe huurwoningen opleveren In totaal 10 nieuwe woningen opgeleverd 69 woningen in de planning voor groot onderhoud Aan 69 woningen groot onderhoud uitgevoerd Maximaal 4 ontruimingen 2 ontruimingen uitgevoerd + 2 huurders met ontruimingsvonnis die de woning zelf hebben verlaten Mutatiegraad 5,5% (240 mutaties) Mutatiegraad 5,8% (252 mutaties) 9 Aantal woningen met groen energie-label tenminste 80% in 2023 Eind 2015 had 62,9% van alle woningen een groen energielabel,

10 Focusveld + opgave Omschrijving ambitie Uitvoering/realisatie hoewel die term eigenlijk is komen te vervallen. Aantal wooneenheden ultimo 2015: Werkelijk aantal wooneenheden per ultimo is Goed Wonen Onderhoud per woning per jaar Tenminste 70% van alle woningen valt in de categorie betaalbaar (< 618,24) Huurachterstand maximaal Onderhoud per woning per jaar Per eind 2015 hadden van de woongelegenheden ( 81,1%) een huurprijs lager dan 618,24 Huurachterstand Goed Wonen Bijdrage leefbaarheid In totaal uitgegeven aan leefbaarheid Verantwoord Investeren Slim Organiseren 27 nieuwbouwkoopwoningen hoofdzakelijk in goedkope prijsklasse opleveren + 10 kavels 28 woningen uit bestaande voorraad verkopen In 2015 zijn 24 nieuwbouwwoningen verkocht hoofdzakelijk in goedkope prijsklasse + 4 kavels 43 woningen uit bestaande voorraad verkocht Solvabiliteit begroot op 31,8% Solvabiliteit is uitgekomen op 34,9% Gewenste financiering = Financiering = per woning per woning ICR begroting 1,9 ICR is 2,1 DSCR begroting 2,0 DSCR is 2,0 Jaarresultaat begroting 1,0 Jaarresultaat is 16 miljoen positief. miljoen positief Het hogere resultaat is met name het gevolg van het terugnemen van onrendabele toppen i.v.m. wijziging disconteringsvoet en het vormen van een belastinglatentie Implementatie nieuw ERP systeem Verleanen verhuurmutatieproces Nieuw systeem live op 1 januari 2016 Een aansluitende verhuur gerealiseerd, hierdoor frictieleegstand met verminderd. Totaal aantal FTE maximaal 37,4 Eind 2015 was het FTE 34,4 Minimaal 4 stagiaires begeleid In 2015 hebben 4 stagiaires (2x HBO en 2x MBO) kennis gemaakt met Woonlinie Ziekteverzuimpercentage lager Werkelijk ziekteverzuimpercentage dan 3% was 4,3% met name door 2 langdurige zieken. 10

11 Al met al kijken we terug op een intensief jaar waarbij we hebben laten zien dat Woonlinie blijvend in staat is zich aan te passen, zonder haar identiteit te verliezen. Dezelfde en toch anders. Ik wil iedereen onze klanten, medewerkers, commissarissen, belanghouders en leveranciers die betrokken is geweest bij de activiteiten van Woonlinie, bedanken voor hun inzet in Juni 2016 Mr. P.A.W. van den Heuvel Directeur-bestuurder 11

12 1.4 Verslag raad van commissarissen De raad van commissarissen (RvC) is belast met het toezicht op de algemene gang van zaken binnen Woonlinie en op het beleid van de directeur-bestuurder. Tevens adviseert de RvC het management van Woonlinie en vervult de RvC voor de directeur-bestuurder de werkgeversrol. De RvC hecht belang aan een goed ondernemingsbestuur. In dit hoofdstuk legt de RvC verantwoording af over de wijze waarop in 2015 invulling is gegeven aan de uitvoering van de taken en bevoegdheden. In de nieuwe woningwet zijn de meeste bepalingen van de oude governancecode opgenomen. Bij het toezicht van de raad is de nieuwe Governancecode van AEDES wel gebruikt als richtsnoer, maar we realiseren ons terdege dat wij op dit moment nog niet aan alle bepalingen van de Governancecode voldoen. Woonlinie is geen lid van AEDES en daarmee niet verplicht om de Governancecode in het geheel te onderschrijven. Overigens zal in 2016 de Governance-code 2015 worden geïmplementeerd. Samenstelling raad van commissarissen per 31 december 2015 Naam Mevr. W.J.J.H. Adema- van der Pol Functie Geboortejaar (Her)benoemd per Benoemd t/m Beroep Voorzitter Zelfstandig ondernemer Nee Herbenoembaar Onderwijs, Strategische communicatie Deskundigheidsgebied Nee Lid Auditcommissie Ja Lid Remuneratiecommissie Ja Lid werving- en selectie- commissie Nevenfuncties Portfolio assessor voor diverse organisaties w aaronder Stichting OCC te Gorinchem en NCOI te Hilversum. Dhr. A.A. van Dalen Vice-voorzitter Gepensioneerd Comm. directeur Rabobank Mevr. A.E.A.M. van Eijkeren Lid Gepensioneerd communicatie-adviseur gemeente Maasdriel Nee Nee Financiën, Commercieel Overheid, PR en Communicatie Nee Ja Ja Lid raad van toezicht Zorgplein Maaswaarden; Lid Raad van Toezicht Stichting Merinos Nee Nee Nee Eigenaar Bed & Breakfast Dhr. C. J. Ambachtsheer Lid Gepensioneerd hoofddirecteur SNS REAAL DGA Alm Investment BV + DGA Alm Aktief BV Ja Financiën, Organisatiekunde Ja Nee Nee Voorzitter raad van commissarissen Elbuco nv te Culemborg; voorzitter Stichting Ontw ikkeling Woudrichem; lid raad van advies DAS Legal Finance te Amsterdam; voorzitter Stichting Muziektent te Almkerk; vicevoorzitter Rivierenlandfonds te Gorinchem; lid raad van commissarissen Honeywell Bull Nederland te Amsterdam; lid raad van commissarissen Heuvelman Sound en Vision bv Dhr. D. Tangemann Dhr. J.W. de Joode Lid vanuit HV Bommelerwaar d Lid vanuit HV Inbreng DGA DTA Capital, DGA ICARYOU International, Managing Partner DTA Consulting, Directeur Comovea GMBH Gepensioneerd consultant Nee Ja HRM, Financiën, Technische Innovaties Ja Nee Nee Organisatiekunde, Nee Nee Nee Voorzitter kerkenraad Leefbaarheid Gereformeerde Kerk Sleeuwijk/Woudrichem Taak en werkwijze RvC De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de RvC staan omschreven in artikel 11 tot en met 22 van de statuten van Woonlinie. Deze statuten zijn te vinden op de website Woonlinie kent voor haar volkshuisvestelijke taak als werkgebied het Land van Heusden en Altena en de Bommelerwaard en ondersteunt in twee overzeese, Nederlandse gemeenten: Saba en Sint Eustatius. Dit met inachtneming van wat in het Besluit beheer sociale-huursector (Bbsh) en het Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting (BTIV) is neergelegd. Het betreft het huisvesten van de primaire doelgroep, het betrekken van bewoners bij beheer en beleid, leefbaarheid, kwaliteit van het woningbezit, wonen en zorg en het waarborgen van de financiële continuïteit. Om de toezichthoudende taak goed uit te kunnen voeren laat de RvC zich door het bestuur van Woonlinie informeren over de financiële en volkshuisvestelijke resultaten. Als kader voor het uitoefenen van de toezichtstaak hanteert de raad van commissarissen het Bbsh/BTIV, de missie, het meerjarenperspectief, de jaarplannen, de begroting en de managementrapportages. Daarnaast licht de accountant elk jaar het accountantsverslag toe in de vergadering waarin de jaarrekening wordt vastgesteld. Ook is er overleg met de ondernemingsraad (OR) van Woonlinie. De commissarissen die vanuit de huurdersverenigingen in de RvC zitting hebben, nemen regelmatig deel aan vergaderingen van de huurdersverenigingen en brengen vanuit die doelgroep informatie in. 12

13 De leden van de RvC bezoeken relevante symposia, cursussen en congressen en zijn aanwezig bij kerngesprekken met stakeholders. Daarnaast ontvangen de leden van de RvC veel informatie over wat er zich regionaal en landelijk afspeelt in de sector van de volkshuisvesting. Dit komt iedere vergadering aan de orde. Toepassen Governance-code In de oude Governance-code is vastgelegd wat de sector verstaat onder goed bestuur. Woonlinie onderschrijft deze oude Aedes-code. Er is echter een aantal punten waarop Woonlinie afwijkt van deze code: Benoeming van de bestuurder voor een (her-)benoemingsperiode van maximaal 4 jaar. De huidige bestuurder van Woonlinie is benoemd voor de invoering van de code en Woonlinie is daarmee gebonden aan een contract voor onbepaalde tijd. De Raad heeft overigens wel de intentie uitgesproken om in 2016 te gaan voldoen aan de in 2015 aangepaste governance-code. Er is een klokkenluiderregeling en een integriteitscode vastgesteld, die zowel voor het bestuur en de medewerkers van Woonlinie geldt, als voor de leden van de RvC. Deze documenten zijn te vinden op Beide regelingen zijn in 2014 opnieuw beoordeeld en vastgesteld. Tegenstrijdige belangen/leningen/garanties In 2015 is geen sprake geweest van (transacties met) tegenstrijdige belangen waarbij leden van de RvC of het bestuur betrokken waren. Alle leden van de RvC zijn onafhankelijk in de zin van de Governance-code Woonlinie verstrekt geen leningen of garanties aan leden van de RvC, de directeur-bestuurder en/of medewerkers van Woonlinie. Samenstelling RvC De RvC bestaat uit minimaal 3 personen en maximaal 7 personen. In de statuten is bepaald dat ten minste twee leden zijn voorgedragen door de huurdersverenigingen. Binnen de raad is een diversiteit aan expertise aanwezig. Binnen de RvC kunnen de leden in een drietal commissies actief zijn: Remuneratiecommissie: hierin zitten de voorzitter en een lid. Werving- en selectiecommissie: hierin zitten de voorzitter en een lid. Auditcommissie: hierin zitten 2 leden Remuneratiecommissie Op 6 januari 2016 heeft er een beoordeling- en functioneringsgesprek plaatsgevonden tussen de remuneratiecommissie en de directeur-bestuurder. Dit gesprek is gevoerd aan de hand van de resultaten van een vergadering van de RvC waarin het eigen functioneren van de RvC en het functioneren van de directeur-bestuurder is besproken (de zogeheten zelfevaluatievergadering ). Werving- en selectiecommissie De selectie van nieuwe leden van de RvC is gebaseerd op een profielschets en een procedure werving en selectie van nieuwe leden. De RvC streeft op dit punt naar een transparante aanpak. Onderdeel van deze procedure is dat vacatures extern bekend worden gemaakt. In 2015 is de profielschets geactualiseerd in aanloop naar de werving- en selectieprocedure voor een nieuwe commissaris. De voorselectie is uitgevoerd door De Galan Groep in Baarn. De werving- en selectiecommissie heeft vijf kandidaten gesproken en vervolgens een advies uitgebracht aan de raad. Uiteindelijk is er één kandidaat door middel van een geschiktheidsmatrix ter beoordeling voorgelegd aan de Autoriteit Woningcorporaties. Tevens had de raad op bindende voordracht van een huurdersvereniging met unanieme voorkeur uitgesproken om het zittende RvC-lid te herbenoemen. Ook herbenoemingen moeten worden voorgelegd aan de Autoriteit woningcorporaties (Aw). Inmiddels is duidelijk geworden dat deze herbenoeming niet op goedkeuring van de Aw kan rekenen, waarmee de uiteindelijke herbenoeming niet heeft plaatsgevonden. 13

14 Auditcommissie De auditcommissie is in 2015 twee keer bij elkaar gekomen. Er is onder andere gesproken, al dan niet in het bijzijn van derden, over voor de organisatie relevante onderwerpen. Onrendabele top van een groot nieuwbouwproject, de opmerkingen van de accountant in de managementletter, selectie van een nieuwe accountant en de implementatie van het Taxatie Management Systeem (TMS) om te komen tot waardering op marktwaarde in verhuurde staat. Hieromtrent is verslag uitgebracht aan de RvC. Verbindingen De rol van de RvC strekt zich ook uit tot de verbindingen van Woonlinie. Deze verbindingen zijn benoemd in paragraaf 1.2. Honorering leden RvC De honorering voor de individuele leden van de RvC was in per jaar. Voor de voorzitter en de vicevoorzitter was de honorering De vergoeding is in overeenstemming met de richtlijnen zoals deze hiervoor zijn vastgelegd. De RvC heeft geen apart budget voor advies of andere onkosten. De vergoeding van de RvC is niet gekoppeld aan de prestaties van Woonlinie. Beloning directeur-bestuurder Het arbeidscontract met de directeur-bestuurder is aangegaan voor onbepaalde tijd. Bij aanstelling is destijds rekening gehouden met het advies van de commissie Izeboud, in latere jaren is de beloning naar beneden bijgesteld. De directeur-bestuurder had in 2015 een beloning van De afdracht aan het pensioenfonds van het werkgeversdeel bedroeg De directeur-bestuurder was het gehele jaar fulltime in dienst. Met de directeur-bestuurder is een pensioen overeengekomen op basis van de pensioenregeling van de Stichting Pensioenfonds Woningcorporaties. Het inkomen wordt conform de vereisten van de Wet Normering Topinkomens (WNT), gemeld aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De directeur-bestuurder heeft, tot 1 oktober 2015, het voorzitterschap van de RvC van Stichting Thuiszorg West-Brabant als nevenfunctie gehad. Deze stichting is niet actief in het werkgebied van Woonlinie. Ook is de directeur-bestuurder actief als voorzitter van het bestuur van de VVD afdeling Uden. Naam Functie Geboortej aar Benoemd per Benoemd t/m Herbenoem-baar Deskundigheids gebied Dhr. P.A.W. van den Heuvel Directeurbestuurder n.v.t. n.v.t. Volkshuisvesting / zorg Werkzaamheden RvC 2015 In 2015 is de raad 7 keer bijeengekomen, namelijk: 4 reguliere vergaderingen; 1 (zelf)evaluatiebijeenkomst; 2 bijzondere bijeenkomsten, nl beleidsdagen en een kennissessie (nieuwe) woningwet. Reguliere vergaderingen Bij een reguliere vergadering van de RvC zijn, naast de directeur-bestuurder, ook andere MT-leden aanwezig, afhankelijk van de te bespreken onderwerpen. Bij de vergadering waarin de jaarrekening wordt vastgesteld, is tevens de accountant van BDO Audit & Assurance B.V. aanwezig. Tijdens de vergaderingen heerst er een open en transparante sfeer, met respect voor elkaars rollen. 14

15 De belangrijkste agendapunten van de (reguliere) vergaderingen waren: goedkeuring jaarrekening 2014, jaarverslag 2014 en begroting 2016; beoordeling benchmark (Corporaties in Perspectief, Centraal Fonds Volkshuisvesting); kennisname van managementletter en verslag van bevindingen van de accountant; kennisname van managementrapportages; behandelde punten meerjarenkalender: overleg met huurdersverenigingen; overleg directeur-bestuurder en OR; opleidingenoverzicht RvC; benchmark met andere corporaties; evaluatie beoordeling accountant; beoordeling verbindingen; beoordeling procuratieregeling; fraude risicoscan; herijking integriteitscode; herijking klokkenluidersregeling. besluiten tot goedkeuren investeringen en desinvesteringen, alsmede enkele besluiten tot aan- en verkopen inzake projecten; kennisname van ontwikkelingen op fiscaal gebied; kennisname van solvabiliteitsoordeel en continuïteitsoordeel CFV/Aw; terugkoppelingen van de bijeenkomsten van de remuneratiecommissie en auditcommissie; toelichting maatregelen in het kader van risicobeheersing van een aantal majeure projecten (Den Eng, Den Doorn, De Nieuwe S, Woonzorgcomplex Buitenplaats, Binnenvergt en Brede School Giessen/Rijswijk); stand van zaken / ontwikkelingen op Saba en Sint Eustatius; afboeking waarde grondposities. De RvC heeft vanuit haar rol als toezichthouder veel aandacht voor de risico s en kansen die verbonden zijn aan projectontwikkeling. Bepaalde projecten met een bijzonder risicoprofiel worden doorgesproken. Daarbij is niet alleen aandacht voor de financiële aspecten, maar ook voor bijvoorbeeld mogelijke imagoschade en andere afbreukrisico s. Ook wordt uitgebreid stilgestaan bij de maatregelen die Woonlinie neemt of wil nemen om risico s te beperken dan wel aanvaardbaar te houden. De accountant heeft het jaarverslag en de managementletter in de vergadering van juni toegelicht aan de voltallige RvC. Daarbij kwamen de volgende punten aan bod: verantwoording over de controle 2014; financiële ontwikkelingen en vooruitzichten; actuele ontwikkelingen (nieuwe woningwet); gevolgen waardering op marktwaarde; verbindingen; derivaten. (Zelf)evaluatievergadering De evaluatievergadering vindt plaats zonder de aanwezigheid van de directeur-bestuurder. In deze vergadering wordt zowel het eigen functioneren, als het functioneren van de directeur-bestuurder geëvalueerd. Het functioneren van de RvC wordt geëvalueerd op basis van een toolkit inzake zelfreflectie van de RvC. Hier zijn de volgende punten besproken: nieuwe leden voor RvC; overgangsrecht WNT en fit & propertest RvC; opleiding / bijscholing RvC; procedures en proces van besluitvorming; kwaliteit toezichtsproces, communicatie en informatie; beoordeling van het bestuur; kerngebieden toezicht; opleidingsactiviteiten vanuit VTW. 15

16 Tijdens de zelfevaluatie is het functioneren van raad alsmede van de directeur-bestuurder geëvalueerd aan de hand van een online enquête gebaseerd op een document van EVZ Organisatie Adviseurs. De evaluatie van de directeur-bestuurder wordt tevens gebaseerd aan de hand van de in het begin van het jaar opgestelde directiejaardoelen. De resultaten van dit gesprek worden vervolgens teruggekoppeld aan de directeur-bestuurder door de remuneratiecommissie tijdens het jaarlijkse beoordelingsgesprek. Bijzondere bijeenkomst Op 7 en 8 oktober 2015 is de raad bijeen geweest op de beleidsdagen. Hierbij is uitgebreid stilgestaan bij de veranderingen voor Woonlinie als gevolg van de nieuwe Woningwet, heeft er een reguliere RvC vergadering plaatsgevonden en is een bezoek gebracht aan het Asielzoekerscentrum van Gilze-Rijen. Informatievoorziening De RvC baseert haar oordeel mede op basis van informatie afkomstig van de organisatie, zoals managementrapportages, het jaarverslag en de begroting. Daarnaast komt er ook informatie van externe bronnen, zoals het accountantsverslag, rapportages van het Ministerie BZK, gemeenten, het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (faciliteringsvolume) en het Centraal Fonds Volkshuisvesting (o.a. Corporaties in Perspectief). Verder heeft de RvC inzage in publicaties vanuit de pers. Ook van de publicaties van KWH ten aanzien van Woonlinie wordt kennis genomen. De RvC is van mening dat al deze informatie een betrouwbare basis vormt om een oordeel over het functioneren van Woonlinie op te kunnen baseren. Het gaat daarbij om het functioneren op de beleidsvelden zoals deze in het Bbsh/BTIV staan aangegeven. Permanente educatie In 2015 hebben diverse leden van de RvC opleidingen/trainingen gevolgd waarvoor PE-punten zijn toegekend. C. Ambachtsheer D. Tangemann I. Adema J. de Joode Aantal behaalde PE punten in ,5 10 3,5 7,5 De directeur-bestuurder heeft in 2015 een opleiding Corporatiebesturen nieuwe stijl aan TIAS/NIMBAS afgerond. Daarmee heeft hij 42 PE-punten verkregen. Hiernaast heeft de directeur-bestuurder nog andere opleidingen/trainingen gevolgd, waardoor het totaal aantal PE-punten in bedroeg. De RvC en de OR Zoals gebruikelijk woont een lid van de RvC 1 keer per jaar een vergadering van de OR met de directie bij. Verklaring RvC Decharge De RvC van Woonlinie heeft BDO Audit & Assurance B.V. aangewezen als accountant. De RvC heeft in overeenstemming met artikel 25, lid 4 van de statuten kennis genomen van de bevindingen van de accountant. De RvC heeft haar goedkeuring verleend aan het jaarverslag en de jaarrekening 2015, zoals deze door het bestuur van Woonlinie zijn vastgesteld en dechargeert het bestuur conform artikel 25, lid 6 van de statuten. juni 2016 Mevr. W.J.J.H. Adema-Van der Pol Voorzitter RvC 16

17 1.5 Verslag overleg met gemeenten en huurdersverenigingen De samenwerking met gemeenten en huurdersverenigingen is van groot belang voor het realiseren van lokale en regionale woonopgaven. De woonopgaven staan verwoord in woonvisies. Dit zijn beleidsmatige stukken die vragen om een vertaalslag naar de praktijk. Prestatieafspraken zijn hierin een belangrijk middel. In 2015 is met alle gemeenten en alle huurdersverenigingen waarbinnen Woonlinie werkzaam is, uitgebreid gesproken over woonvisies en prestatieafspraken. Het is een gezamenlijk overleg tussen gemeenten, huurdersverenigingen en corporaties die in die gemeenten actief zijn. In het voorjaar van 2016 zullen de respectievelijke woonvisies en prestatieafspraken worden opgeleverd. 1.6 Transacties tussen Woonlinie en haar verbindingen 1.6.1Transacties tussen Woonlinie en Bouwlinie B.V. In juni 2015 is een beperkt aantal transacties uitgevoerd tussen Woonlinie en haar 100% deelneming Bouwlinie. Het gaat daarbij om een vijftal grondposities van Woonlinie (allen in het Land van Heusden en Altena) die zijn overgedragen aan Bouwlinie. Deze posities waren voornamelijk bestemd voor het realiseren van (goedkope) koopwoningen, iets wat onder de oude Woningwet nog zonder voorwaarden was toegestaan, maar waarvoor binnen de nieuwe Woningwet (per 1 juli 2015) een markttoets geldt. Deze markttoets geldt niet voor Bouwlinie. Deze grondposities zijn verkocht tegen marktwaarde, deze marktwaarde is onderbouwd via actuele taxaties. Voordat deze transactie is uitgevoerd, is vastgesteld dat Bouwlinie in de komende 15 jaren voldoende rendement kan genereren, op basis van de reële verwachtingen ten aanzien van aantallen en tempo. Tevens is vastgesteld dat Bouwlinie gedurende 15 jaar in voldoende mate liquide blijft. De transactie is gefinancierd door het verstrekken van twee leningen en door het verstrekken van eigen vermogen (agiostorting). De leningen worden binnen 15 jaar afgelost, de rente is marktconform. Eén lening ( 1,7 miljoen) heeft een looptijd van 15 jaar, de andere lening ( 2,0 miljoen) heeft een looptijd tot 30 juni Verder is door de notaris en een fiscalist nagegaan of de transactie op juridische of fiscale belemmeringen zou kunnen stuiten. Zulks bleek niet het geval. De transactie is uitgebreid besproken met de RvC. Bij deze beoordeling van de grondposities is onder andere naar de volgende aspecten gekeken: Bestemming (Woonbestemming, Bedrijven of Agrarisch); Bebouwd of onbebouwd; Ontwikkeling (DAEB. Niet-DAEB of gemengd); Inzicht in rendement; Belang Volkshuisvesting. Verder is besloten dat Bouwlinie voortaan alle nieuwe bouwprojecten voor Woonlinie gaat uitvoeren. Daarbij treedt Bouwlinie op als ontwikkelaar. Woonlinie neemt de woningen af van Bouwlinie Transacties tussen Woonlinie en Bouwlinie Sleeuwijk B.V. In juni 2015 is een transactie uitgevoerd tussen Woonlinie en haar 100% deelneming Bouwlinie Sleeuwijk. De enige activiteit van Bouwlinie Sleeuwijk betreft een project in Sleeuwijk. Dit project zal op korte termijn (2017) geheel zijn afgerond. Ter overbrugging heeft Woonlinie aan Bouwlinie Sleeuwijk een lening verstrekt van 1,0 miljoen met een looptijd van 1,5 jaar 17

18 Hoofdstuk 2 Toewijzen en verhuren van woningen 2.1 Woonruimteverdeelsysteem Op 2 juni 2014 is Woongaard van start gegaan. Woongaard is een samenwerkingsverband van 15 woningcorporaties (waaronder Woonlinie) op het gebied van woonruimteverdeling. Ingeschreven woningzoekenden (*) Actieve woningzoekenden (*) In % Waarvan actief voor Woonliniewoning In % Leeftijdsklasse < 23 jaar % 63 12% jaar % % jaar % % jaar % 95 10% jaar % 47 3% > 65 jaar % 73 2% Totaal % 761 9% (*) In gemeenten Aalburg, Werkendam, Woudrichem en Zaltbommel Bij bovenstaande tabel dient het volgende te worden opgemerkt: het gaat hier om het aantal actief woningzoekenden uit één van de vier gemeenten dat tenminste 1x in het afgelopen jaar heeft gereageerd (respectievelijk heeft gereageerd op een woning van Woonlinie. Opvallend is de lage reactiegraad van ouderen: veel ouderen staan met name uit voorzorg ingeschreven. Met de komst van Woongaard zijn de mogelijkheden voor woningzoekenden verruimd en woningzoekenden maken daar ook gebruik van. Dit blijkt ook wel uit de onderstaande tabel. In totaal hebben unieke personen gereageerd op een woning van Woonlinie, daarvan kwamen er 751 (44%) uit het werkgebied van Woonlinie, 22% kwam niet uit het Woongaard gebied. Verder is opvallend dat 78% van de mensen die reageren, 1 of 2 persoons huishoudens zijn. Personen 1 persoon 2 personen 3+ personen Totaal Gemeente woningzoekende Aalburg Buren Culemborg Druten Geldermalsen Giessenlanden Gorinchem Hardinxveld Giessendam Leerdam Lingewaal Maasdriel Molenwaard Neder Betuwe Neerijnen Tiel Werkendam West Maas en Waal Woudrichem Zaltbommel Zederik _Buitenland Buiten Regio Eindtotaal

19 Overzicht slaagkans en wachttijd per gemeente waar Woonlinie actief was in 2015 Slaagkans Gemeente (Woonlinie) Aalburg 9,7% (7,4%) Werkendam 13,0% (10,4%) Woudrichem 11,1% (8,2%) Zaltbommel 9,7% (8,4%) In bovenstaande cijfers zijn ook de gegevens van andere corporaties meegenomen die woningen verhuren in het werkgebied van Woonlinie. De resultaten voor de Woonlinie-woningen staan tussen haakjes. Uit bovenstaande tabel valt af te leiden dat de druk op de woningmarkt in Zaltbommel groter is dan in het Land van Heusden en Altena. Binnen het Woongaard-gebied zijn overigens grote verschillen in slaagkansen, variërend van 5,9% (gemeente Buren) tot 20,7% (gemeente Molenwaard). 2.2 Inkomensgrenzen en toewijzen aan doelgroepen Inkomensgrenzen Corporaties zijn verplicht om 90% van de woningen toe te wijzen aan de doelgroep met een belastbaar inkomen tot De overige 10% is gereserveerd voor hogere inkomens en uitzonderingen, zoals herstructurering, zorg of calamiteiten. In 2015 voldeed Woonlinie aan de gestelde norm. Woonlinie heeft 96,7% van de woningen toegewezen aan huishoudens met een inkomen lager dan Toewijzen aan doelgroepen In de wet is bepaald hoe woningen passend worden toegewezen. Passend toewijzen vloeit voort uit de volkshuisvestelijke gedachte dat sociale huurwoningen alleen beschikbaar mogen zijn voor hen die niet zelfstandig in hun woonbehoefte kunnen voorzien. Hierbij wordt gewerkt met inkomens- en huurprijsgrenzen. In bijlage 1 is het aantal toewijzingen volgens de tabel opgenomen. 2.3 Verhuringen in 2015 In 2015 zijn er 245 woningen (en 7 garages) beschikbaar gekomen voor verhuur (exclusief nieuwbouw). De mutatiegraad was afgelopen jaar 5,8%. Urgenten In 2015 heeft Woonlinie 10 urgente woningzoekenden gehuisvest, 2 in het Land van Heusden en Altena en 8 in Zaltbommel. Taakstelling In 2015 heeft Woonlinie 27 woningen verhuurd aan 83 statushouders, waarvan 15 woningen (58 personen) in het Land van Heusden en Altena en 12 woningen (25 personen) in Zaltbommel. Totale taakstelling in het Land van Heusden en Altena was 51. Voor het Land van Heusden en Altena is de overall-taakstelling van Woonlinie behaald (gemeente Woudrichem niet). In Zaltbommel was de taakstelling voor Woonlinie 34 statushouders, deze taakstelling is dus niet behaald. WMO en woonzorgindicatie Zowel in het Land van Heusden en Altena als in Zaltbommel zijn geen woningen met WMO-label verhuurd. De toewijzing voor WMO-woningen gaat via de diverse gemeenten en op basis van CIZindicaties (Centrum Indicatiestelling Zorg). Wel zijn er woningen verhuurd op basis van een woonzorgindicatie. Dat betekent dat alleen woningzoekenden met een bepaalde zorgbehoefte voor een dergelijke woning in aanmerking komen. Aanvragen voor woonzorgindicaties worden beoordeeld door een onafhankelijke indicatieadviseur. In totaal zijn door Woonlinie in woningen met een woonzorgindicatie aangeboden. 19

20 Tijdelijke bewoning Woonlinie schakelt Camelot Beheer B.V. in om sloopwoningen tijdelijk te laten bewonen. Hiermee wordt voorkomen dat woningen aan vandalisme bloot worden gesteld. Eind 2015 waren 7 woningen in beheer bij Camelot Beheer B.V. 2.4 Huurbeleid Per 1 juli 2015 is voor de meeste woongelegenheden een huurverhoging doorgevoerd van 2,5%. Woonlinie heeft er voor gekozen om geen inkomensafhankelijke huurverhoging toe te passen, zowel uit principiële als pragmatische overwegingen. De huurverhoging heeft betrekking op alle woongelegenheden, exclusief woningen op de slooplijst waar een sloopbesluit voor is genomen. Voor garages, bergingen en parkeerplaatsen bedroeg de huurverhoging 3%. Bij bedrijfspanden is het huurverhogingspercentage doorgaans afhankelijk van het consumentenprijsindex cijfer (CPI-cijfer), gepubliceerd door het CBS. Bij mutatie is het mogelijk dat de huur van een woning wordt geharmoniseerd. Hiervoor is voor alle woongelegenheden een streefhuur vastgelegd. 2.5 Klachten, bezwaarschriften De Klachtencommissie Bommelerwaard heeft in 2015 geen klachten in behandeling genomen. Vanaf 1 oktober 2015 is deze commissie vervallen en is de onafhankelijke klantenbehandeling ondergebracht bij een groter orgaan genaamd de Regionale Klachtencommissie Rivierenland. De Regionale Geschillencommissie in het Land van Heusden en Altena heeft evenmin geschillen afgehandeld. 2.6 Huurachterstanden en ontruimingen Huurachterstanden Ondanks een intensieve incassoprocedure komen huurders soms toch in betalingsproblemen. Woonlinie wil voorkomen dat huurders in een duur en lang gerechtelijk (incasso)traject terecht komen. Daarom worden huurders, als de lasten te hoog oplopen, verwezen naar gemeentelijke schuldhulpverlening, maatschappelijk werk en budgetbeheerders voor budgetbegeleiding. Woonlinie en instanties zoals gemeenten en maatschappelijk werk, proberen gezamenlijk een lage drempel te creëren voor huurders om huurbetalingsproblemen te bespreken. In 2015 bedroeg de huurachterstand , waarbij het ging over 211 huurders, inclusief niet-woningen. Uitgaande van een totale huuropbrengst van 26,9 miljoen betekent dit 0,96% van de totale huuropbrengst. In 2015 is aan huurdebiteuren afgeboekt als oninbaar. Van de 240 huishoudens met een achterstand waren 38 niet-actieve contracten. In de huurachterstand per eind 2015 zijn inbegrepen betalingsregelingen van Deurwaarder Het gehele incassoproces is erop gericht om overdrachten aan de deurwaarder met in het ergste geval ontruimingen te voorkomen. Indien de huurachterstand aanhoudt na verschillende aanmaningen, brieven en een persoonlijk gesprek, dan draagt Woonlinie de huurder over aan gerechtsdeurwaarder Tempelman-de Niet in Tiel. Eind 2015 zaten 114 (ex)-huurders bij de deurwaarder. Bewindvoering, budgetbeheer en schuldhulpverlening In totaal is in 2015 bij 33 huishoudens sprake van een reeds actief schuldhulpverleningstraject of uitgesproken WSNP. In 2015 hadden 138 huishoudens een budgetbeheerder of beschermingsbewindvoerder. 20

21 Ontruimingen Ontruiming is het laatste middel dat wordt ingezet om bijvoorbeeld een overlastsituatie een halt toe te roepen. Woonlinie is terughoudend in het ontruimen van woningen. Echter, soms kan het niet anders. De procedure heeft als doel ontbinding van de huurovereenkomst. In eerste instantie proberen onze medewerkers te bemiddelen tussen klagers en veroorzakers. Maar ook wordt de hulp van andere instanties ingeschakeld, denk hierbij aan buurtbemiddeling of politie. Wanneer verschillende inspanningen niet voldoende blijken te zijn en de overlast blijft aan, dan start Woonlinie een procedure voor ontruiming. Bij de ontruimingen op basis van huurachterstand is vaak ook sprake van overlast gevend gedrag. In 2015 hebben 2 onvrijwillige ontruimingen plaatsgevonden, bij 2 huurders was een ontruimingsvonnis uitgesproken, maar de bewoners hebben de woning zelf verlaten, om zo extra kosten van ontruiming te voorkomen. 21

22 Hoofdstuk 3 Ontwikkeling woningvoorraad 3.1 Woningvoorraad en voorraadbeleid Het woningbezit van Woonlinie bestond op 31 december 2015 uit sociale en commerciële woningen en 178 overige wooneenheden (over het algemeen zorggerelateerd). Woongelegenheden uitgesplitst naar plaats en gemeente, per 31 december 2015: Woningen sociaal Overige wooneenheden sociaal Woningen Totaal wooneenheden commercieel Plaats Totaal sociaal Babylonienbroek Drongelen Eethen Genderen Meeuwen Veen Wijk en Aalburg Totaal Gemeente Aalburg Saba Totaal Openbaar lichaam Saba Dussen Hank Sleeuwijk Werkendam Totaal Gemeente Werkendam Almkerk Andel Giessen Rijswijk Woudrichem Totaal Gemeente Woudrichem Zaltbommel Totaal Gemeente Zaltbommel Totaal Het woningbezit van Woonlinie is te verdelen in vier prijscategorieën: goedkoop, bereikbaar, duur tot de huurtoeslaggrens en duur boven de huurtoeslaggrens. De verdeling van de woningen (exclusief het aantal woongelegenheden in de zorg) van Woonlinie naar huurprijsklasse en per gemeente, per 31 december 2015 is als volgt: Goedkoop (< 403,06) Duur tot Bereikbaar toeslaggrens (< 618,24) (< 710,68) Duur boven toeslaggrens (> 710,68) Totaal Gemeente Aalburg Saba Werkendam Woudrichem Zaltbommel Totaal In % van totaal 19,5% 62,0% 15,6% 2,9% 22

23 Woonlinie is ook in het bezit van 212 niet-woongelegenheden, zoals commerciële ruimtes, parkeerplaatsen en maatschappelijk vastgoed. Woonlinie onderscheidt maatschappelijk en bedrijfsonroerend goed. Maatschappelijk vastgoed omvat bijvoorbeeld ontmoetingsruimtes, peuterspeelzalen en een brede school. Niet-woongelegenheden uitgesplitst naar gemeente, per 31 december 2015: Verdeling niet woongelegenheden per 31 december 2015 Parkeervoorzieningen Gemeente (sociaal) Overig sociaal Commercieel Totaal Aalburg Werkendam Woudrichem Zaltbommel Totaal De mutatie in de woningvoorraad is als volgt: Omschrijving Gemeente Aantal Sociaal Aantal Commercieel Totaal Nieuwbouw P321C2 Binnenvergt 2b Zaltbommel 6 6 P428 Dorpsstraat, Dussen Werkendam 4 4 Verkoop Reguliere verkoop Aalburg -5-5 Reguliere verkoop Werkendam -8-8 Reguliere verkoop Woudrichem Reguliere verkoop Zaltbommel -9-9 Mutatie voorraad te verkopen woningen 5 5 Voorraad Mutatie -28 Voorraad Energielabels van de woningen In 2015 is verder gewerkt aan de verbetering van het gemiddelde energetische niveau van de huurwoningen. Met de vaststelling van het Strategisch Voorraadbeleidsplan in 2013 is verder vorm en inhoud gegeven aan de ambitie van Woonlinie om 80% van alle woningen in 2023 van een groen energielabel te voorzien en maximaal nog 5% van een rood energielabel. Niet alleen door nieuwbouw, verkoop en sloop, maar juist ook door het aanbrengen van isolatie bij bestaande woningen. Woonlinie heeft de energielabels van woningen verdeeld in drie energiecategorieën: Groen energielabels A, B en C Oranje energielabels D en E Rood energielabels F en G Eind 2015 had in de bestaande woningvoorraad 62,9% van de woningen een groen label. Ultimo 2015 had 10,1 % van onze woningen nog een rood label en 27,0% van de woningen had een oranje label. 3.2 Onrendabele investeringen en overige afboekingen Onrendabele investeringen Vaak investeert Woonlinie meer geld in nieuwe woningen dan de huuropbrengsten rechtvaardigen. Dit is een gevolg van het streven van Woonlinie naar de verhuur van kwalitatief goede en betaalbare woningen. Hieronder staat een uitsplitsing van de onrendabele investeringen in 2015 naar project. Soms moeten ook eerder genomen onrendabele toppen worden gecorrigeerd in verband met wijzigingen van huurprijzen of planwijziging. 23

24 Onrendabele investeringen 2015 (bedragen x 1.000) Projectomschrijving Onrendabele investering 2015 Beersteeg, Zaltbommel, 7 huurwoningen 601 Den Eng, Veen, 9 huurappartementen 736 Roode Camer, Hank, 4 huurwoningen 380 Correcties van eerdere jaren: Dorpsstraat, Dussen, 4 huurwoningen 37 Binnenvergt, Zaltbommel, 6 huurwoningen -274 Teruggenomen ORT van Totaal onrendabele top Overige afboekingen Naast de genoemde onrendabele toppen is een bedrag van circa 1,0 miljoen aan grondposities en overige waardemutaties afgewaardeerd. Van de opgeleverde woningen waren er geen woningen met stichtingskosten die hoger waren dan Op te leveren nieuwbouw in komende jaren Voor de komende jaren wordt de volgende nieuwbouw van huurwoningen voorzien: Nieuwbouw komende jaren Totaal Gemeente Aalburg Caribisch Nederland Gemeente Werkendam Gemeente Woudrichem Gemeente Zaltbommel Totaal Bovenstaande opstelling komt uit de vastgestelde begroting Echter is wel besloten om, in verband met de grotere taakstelling op het gebied van statushouders, hier in 2016 en 2017 voorrang aan te verlenen. Hierdoor is de bovenstaande planning wel enigszins veranderd. 3.4 Aankoop van woningen en gronden Aankoop woningen Er zijn in 2015 geen woningen aangekocht voor exploitatie. Aankoop gronden In 2015 zijn geen grondposities aangekocht. In 2015 zijn de volgende (grond)posities verkocht. Omschrijving Gemeente Bedrag x Toelichting Rijksstraatweg, Sleeuwijk Werkendam 90 Restant grondpositie project Totaal 90 24

25 3.5 Verkoop en sloop In 2015 is het verkoopbeleid van Woonlinie niet gewijzigd. Zittende huurders hebben het recht hun woning te kopen, als deze daarvoor gelabeld is. Als een voor verkoop gelabelde woning leegkomt, wordt deze verkocht, waarbij huurders van andere Woonlinie-woningen voorrang hebben. Gesplitst naar gemeente (per ultimo jaar en in exploitatie) geeft dat het volgende beeld: Gemeente Verkoop gelabeld ultimo 2015 Verkoop gelabeld ultimo 2014 Aalburg Werkendam Woudrichem Zaltbommel Totaal Sloop van woningen In 2015 zijn geen woningen gesloopt. 3.6 Onderhoud aan woningen Onderhoudskosten (x 1.000) Omschrijving Planmatig onderhoud Waarvan geactiveerd Reparatieonderhoud Mutatieonderhoud Contractonderhoud Totaal Planmatig onderhoud In 2015 is groot onderhoud verricht aan woningen in de Waluwestraat, Burg. Buissinkstraat, Beckering Vinckerstraat, Plevierstraat en Hoetstraat in de gemeente Zaltbommel (69 woningen). Bij deze werkzaamheden zijn doorgaans de schoorstenen en daken vernieuwd inclusief isolatie, er zijn nieuwe kozijnen geplaatst inclusief HR++ beglazing, spouwmuurisolatie aangebracht en gevelvoegwerk vervangen. Hierdoor krijgen alle woningen tenminste een B-label, maar doorgaans een A-label. Deze werkzaamheden zijn uitgevoerd zonder huurverhoging door te voeren. Omdat bij deze ingreep sprake is van levensduurverlenging, is een deel van deze uitgaven geactiveerd. Bij 41 woningen in Hank (Roerdompstraat) zijn na-isolatiewerkzaamheden uitgevoerd, waardoor de woningen naar tenminste een B-label zijn gebracht. Het gaat daarbij om het aanbrengen van bodem-, spouwmuur- en dakisolatie, maar in sommige gevallen ook het aanbrengen van zonnepanelen en het vervangen van Cv-ketels. Ook hier zijn geen huurverhogingen doorgevoerd. De overige planmatige werkzaamheden betreffen voornamelijk schilderwerk en het vervangen van CV-ketels. Reparatieonderhoud De gemiddelde reparatiekosten per woongelegenheid waren 389 (2014: 373) uitgaande van (2014: 4.241) woongelegenheden. Mutatieonderhoud Uitgaande van 252 (2014: 227) mutaties bedroegen de mutatiekosten in 2015 gemiddeld (2014: 3.782). De gemiddelde mutatiekosten per woongelegenheid waren in (2014: 202), uitgaande van (2014: 4.241) woongelegenheden. Contractonderhoud Uitgaande van (2014: 4.241) woongelegenheden bedroegen de gemiddelde kosten van contractonderhoud 135 (2014: 126) per woongelegenheid in

26 Hoofdstuk 4 Overige diensten en activiteiten 4.1 Bouwen van koopwoningen In 2015 zijn de volgende nieuwbouw koopwoningen verkocht en opgeleverd. Projectnaam Kern / Gemeente Verkocht & Opgeleverd Verkocht /in aanbouw P321C Binnenvergt Zaltbommel 17 2 P424 Werkensepolder III Werkendam 7 P828A2 Den Eng Veen/Aalburg 9 2 P884 Den Doorn Almkerk/Woudrichem 24 Totaal 57 4 Voor de Ontwikkelcombinatie De Es en Transvaal VOF (Nieuwe S) zijn in appartementen gebouwd en opgeleverd. Hiervan stonden eind 2015 nog 3 appartementen nog te koop alsmede 4 winkelruimten. 4.2 Dienstverlening aan derden In 2010 heeft Woonlinie Woonmatch ontwikkeld. Dit product en de bijbehorende diensten worden, behalve bij Woonlinie zelf, ook aan andere organisaties geleverd. Activiteiten voor derden in 2015 op het vlak van Woonmatch hebben niet plaatsgevonden. Het concept van Woonmatch wordt voornamelijk bij Woonlinie zelf gebruikt. Tot 1 juli was 1 projectontwikkelaar 2 dagen per week gedetacheerd bij de gemeente Werkendam. 1 medewerker is voor 1 dag per week gedetacheerd bij een collega-corporatie als HRM-adviseur. 1 Projectontwikkelaar was tot 1 juli 2015 voor een beperkt aantal uren gedetacheerd bij een externe ontwikkelcombinatie als projectleider. 4.3 Verenigingen van eigenaren Woonlinie voert tot 31 december de administratie voor één VvE, Vereniging van Eigenaren Hoogstraat 15 en 17 in Woudrichem. Het betreft hier 2 bedrijfsruimtes, 1 huurappartement en 1 koopappartement. Ondanks de beperkte omvang (zowel de bedrijfsruimte als het huurappartement is eigendom van Woonlinie) is het voor Woonlinie beter om hiervoor een externe partij in te schakelen. Die externe partij start in Koopgarant In eerdere jaren heeft Woonlinie woningen verkocht met Koopgarant (Verkoop onder Voorwaarden). Wil de eigenaar de woning later verkopen, dan koopt Woonlinie de woning weer terug. Het resultaat van de verkoop wordt vervolgens gedeeld. De korting die Woonlinie verstrekt, kan variëren van 7,5% tot 27% op de marktwaarde. De woning komt door de terugkoopregeling altijd bij Woonlinie terug. Eind 2015 heeft Woonlinie in totaal 75 terugkoopverplichtingen in het kader van Koopgarant. In 2014 waren dit nog 82 terugkoopverplichtingen. Het beleid van Woonlinie is er op gericht het aantal Koopgarantverplichtingen af te bouwen. In 2015 zijn geen nieuwe projecten met koopgarantverplichtingen opgeleverd. 4.5 Beheer voor derden In 2015 beheerde Woonlinie woningen voor derden. Het gaat om 28 panden voor de gemeente Woudrichem, 45 appartementen voor twee beleggers en 82 woningen voor het Wooninvesteringsfonds. Per augustus 2015 is het beheer voor het Wooninvesteringsfonds komen te vervallen. Woonlinie verzorgt voornamelijk het technische en administratieve beheer voor deze woningen en gebouwen. Het niet-planmatig onderhoud is door Woonlinie uitgevoerd op verzoek van de vastgoedeigenaren. Hiervoor wordt een vergoeding ontvangen. In 2013 is een stichting opgericht (samen met de gemeente Zaltbommel) voor het beheer en de exploitatie van de voormalige Lagere Technische School. De stichting heet LTS Salt Boemel en heeft als doelstelling om maatschappelijke organisaties, kunstenaars en startende ondernemers betaalbare huisvesting te kunnen bieden. Woonlinie heeft hiervoor in 2015 het beheer uitgevoerd en ontvangt daarvoor een vergoeding. 26

27 Hoofdstuk 5 Maatschappelijk verantwoord ondernemen 5.1 Maatschappelijk vastgoed, voorraad en nieuwbouw Eind 2015 had Woonlinie het volgende maatschappelijk vastgoed in bezit en beheer. Aalburg Werkendam Woudrichem Zaltbommel Totaal Huisvesting voor mensen met een verstandelijke 1 (12) 1 (13) 2 (11+16) 4 (52) beperking Zorgruimte Brede School / KDV Zorgcentra/Wonen met 2 ( ) 2 (40+36) 4(126) zorg Overig maatschappelijk vastgoed Totaal 3 (12) 7 (50) 9 (89) 12 (27) 25 (178) Het aantal dat tussen haakjes staat vermeld betreft het aantal wooneenheden in de betreffende voorziening. In 2015 is de samenstelling ongewijzigd gebleven. 5.2 Huisvesten en bouwen voor bijzondere doelgroepen Woonlinie stelt zich op als actieve partner, mede-inrichter van nieuwe woonzorgservicezones en gesprekspartner. We zetten activiteiten in beweging en nemen onze verantwoordelijkheden in de keten. Woonlinie heeft extra aandacht voor mensen in kwetsbare posities. Ook in de toekomst zullen er mensen in ons werkgebied zijn, jong of oud, met een fysieke en/of sociale beperking of een grote dosis pech. Woonlinie richt zich nadrukkelijk op deze categorie mensen. Vaak hebben zij minder kansen op de arbeidsmarkt. Hun inkomenspositie is daardoor zwak en hun keuzemogelijkheden zijn beperkt. Woonlinie zet zich in voor hun huisvesting. Woonlinie werkt intensief samen met verschillende zorgaanbieders in zowel de Bommelerwaard als in het Land van Heusden en Altena, zoals Stichting Zorgplein Maaswaarden, Stichting De Riethorst Stromenland, Stichting Thuiszorg Maatschappelijk Werk Rivierenland, Stichting Prisma, Stichting Prezzent en Stichting Cello. Zorgpartijen zijn belangrijke samenwerkingspartners voor Woonlinie, omdat zorgdiensten essentieel zijn voor de kwaliteit van wonen. Samen met tal van organisaties op het gebied van zorg en welzijn en de gemeenten wordt er gewerkt aan de optimalisatie van woon-zorgservicezones. Hierbij worden per gebied verschillende aspecten van wonen, zorg en welzijn aan elkaar gekoppeld. 5.3 Betrekken van huurders en bewoners bij het beleid In het werkgebied van Woonlinie zijn twee huurdersverenigingen actief, namelijk: Huurdersvereniging Inbreng voor het Land van Heusden en Altena Huurdersvereniging Bommelerwaard voor Zaltbommel Woonlinie heeft in 2015 structureel overleg gevoerd met beide huurdersverenigingen. De onderwerpen van gesprek waren onder andere het huurverhogingsbeleid, het convenant Inkomensgrenzen, het strategisch voorraadbeleid en de samenwerking met huurdersverenigingen van collega-corporaties. Woonlinie steunt de huurdersverenigingen ieder jaar met een financiële bijdrage. Deze bijdrage is gebaseerd op een bedrag per woning: Woonlinie stelt 2,50 per verhuureenheid ter beschikking. Naast huurders beschouwt Woonlinie de volgende groepen belanghouders ook als onze primaire belanghouders: de colleges van Burgemeester en wethouders en gemeenteraden van Aalburg, Werkendam, Woudrichem en Zaltbommel, het bestuur van de Openbare Lichamen Saba en St. Eustatius, de provincie Noord-Brabant, de provincie Gelderland en het Ministerie van BZK. Secundaire belanghouders van Woonlinie zijn maatschappelijke partners, bijvoorbeeld zorg-, welzijnen onderwijsinstellingen, partners in het bouwen en wonen, brancheorganisaties en commerciële partijen waarmee Woonlinie samenwerkt. Tertiaire, toezichthoudende belanghouders zijn Autoriteit woningcorporaties (Aw) en Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Woonlinie komt regelmatig in contact met haar belanghouders via reguliere (bestuurlijke) overleggen, diverse casusoverleggen, stakeholderbijeenkomsten en klantgesprekken. 27

28 Een opsomming van de activiteiten in 2015: 7 bewonerscommissies/woongroepen zijn ondersteund; structureel contact met de Marokkaanse vereniging Al Amal in Zaltbommel; verschillende medewerkers van Woonlinie lopen met regelmaat mee met de wekelijkse ronde die de buurtouders van Al Amal door Zaltbommel maken. Tijdens deze routes door de wijk is er contact met (hang)jongeren en worden leefbaarheidsproblemen of nieuwe ideeën voor de wijk besproken. In het meerjarenperspectief is vastgelegd met welke partijen regelmatig overleg plaatsvindt. Dat zijn de twee huurdersverenigingen (Huurdersverenging Inbreng en Huurdersbelangenvereniging Bommelerwaard), de vier gemeenten, circa 12 zorg- en welzijnspartners en 4 onderwijsinstellingen. Met deze partijen vindt op gezette tijden overleg plaats. Met de huurdersverenigingen, gemeenten en andere woningcorporaties vindt veelvuldig overleg plaats, in elk geval over de totstandkoming van de woonvisies in de beide werkgebieden en prestatieafspraken. Daarnaast vinden met bovengenoemde partijen nog bilaterale overleggen plaats. Schematisch ziet het overleg met belanghouders er als volgt uit. Door gestructureerd overleg met alle partners in ons werkveld wil Woonlinie bijdragen aan een goede samenwerking in de regio. Ook leden van de Raad van Commissarissen zijn regelmatig aanwezig bij overleg met huurdersorganisaties en op stakeholdersbijeenkomsten (bijvoorbeeld het Woonlinievenster). Vrijwilligers Verschillende bewoners uit een buurt of wooncomplex doen op vrijwillige basis kleine klussen. Woonlinie werkte in 2015 samen met circa 30 vrijwilligers. Zij onderhouden ook contacten met huurders en andere wijkbewoners. Vooral in een woon-zorgcomplex, waar voornamelijk ouderen wonen, nemen vrijwilligers klussen ter hand. Woonlinie vindt de vrijwilligers en hun inzet zeer waardevol. Regelmatig spreken woonconsulenten en rayonopzichters met de vrijwilligers. De signalen van vrijwilligers geven medewerkers inzicht in het reilen en zeilen in een buurt of wooncomplex. 28

29 5.4 Leefbaarheid Leefbaarheid In 2015 heeft Woonlinie voor verschillende zaken aandacht gehad: achterpadverlichting in Dussen opgepakt; bijdrage ontwikkeling park Groenendijk (Woudrichem) Juliana s hofje in Zaltbommel parkeermogelijkheden Binnenvergt (Zaltbommel) deelname aan wijkschouwen in Zaltbommel in samenwerking met Iriszorg worden groenvoorzieningen die eigendom zijn van Woonlinie regelmatig onderhouden; er is in diverse overlastsituaties bemiddeld tussen buurtbewoners. Woonlinie is samen met collega-corporatie Thuis uit Eindhoven en het ministerie van BZK verenigd in het zogenoemde Bommelberaad. Vanuit dit Bommelberaad worden leefbaarheidsprojecten op Bonaire, St. Eustatius en Saba gecoördineerd. In totaal heeft Woonlinie in 2015 circa besteed aan leefbaarheid. Uitgaande van woningen is dit circa 36 per woning. Sponsoring en giften Woonlinie had in 2015 een sponsorbudget ter ondersteuning van diverse maatschappelijke organisaties. De besteding hiervan is als volgt: (bedragen in x 1.000) Aalburg Werkendam Woudrichem Zaltbommel Totaal Sportclubs 0,7 1,6 0,9 0,4 3,7 Buurtbus 3,2 5,7 1,6 2,0 12,4 Cultuur/Welzijn 1,0 0,3 2,2 0,5 4,0 Totaal 4,9 7,6 4,7 2,9 20,1 Daarnaast ondersteunt Woonlinie haar maatschappelijke partners vaak indirect door voor hen als gesprekspartner op te treden in hun accommodatievraagstukken. In 2015 is overigens wel aangegeven aan de verenigingen dat per ultimo 2016 sponsoring helemaal zal zijn afgebouwd als gevolg van invoering van de Woningwet. In de komende jaren zal Woonlinie haar maatschappelijke taken blijven invullen binnen de wettelijke mogelijkheden. Daarbij zullen accentverschillen zichtbaar zijn. Zo is sponsoring bijvoorbeeld niet meer toegestaan. 5.5 Personeelsbeleid Eind 2015 had Woonlinie 37 medewerkers (34,4 fte), waarvan 16 mannen en 21 vrouwen. Het ziekteverzuimpercentage in 2015 was 4,3%, de gemiddelde meldingsfrequentie was 0,7. Ondernemingsraad In 2015 bestond de OR uit de volgende leden: 1e termijn 2e termijn Ronald van de Nieuwengiessen t/m Opnieuw verkiesbaar Jasper Berm t/m Opnieuw verkiesbaar Jacqueline Ottevanger t/m Opnieuw verkiesbaar In 2015 heeft de OR 4 keer overlegd met de directeur-bestuurder. De volgende thema s zijn besproken: 1. Consequenties woningwet 2. Bouwlinie en Woonlinie 3. Arbo: periodiek medisch onderzoek 4. Arbo: risico-inventarisatie en evaluatie 5. Arbo: agressiemeldingen 29

30 6. HR-onderdeel van de managementrapportage Verbinding met onderwijs Als opdrachtgever stimuleren we aannemers om leerling-bouwplaatsen te realiseren op de bouwlocatie. De leerlingen zijn ingezet bij twee projecten: in Almkerk (Den Doorn) en Zaltbommel (Binnenvergt). Behalve als opdrachtgever, wil Woonlinie ook als werkgever kansen bieden aan leerlingen. In 2015 heeft Woonlinie 3 jongeren met een stage ruimte voor werk, groei en ontwikkeling geboden: 1 leerling van de richting secretariële beroepen (Koning Willem I-college Den Bosch); 1 leerling van de opleiding Secretaresse van Schoevers; 1 student Sociaal Juridisch Dienstverlening van de Hogeschool Utrecht. 30

31 Hoofdstuk 6 Financieel beleid 6.1 Financiële continuïteit Opbrengsten De huuropbrengsten zijn met bijna 27,0 miljoen circa 0,9 miljoen (3,4%) hoger dan in Dit is voornamelijk het gevolg van huurverhoging, onttrekking door sloop en verkoop alsmede door toevoeging vanuit nieuwbouw in 2014 en De omzet vanuit nieuwbouw steeg met ruim 6,2 miljoen. Vanuit verkoop van bestaande woningen werd 2,2 miljoen minder aan inkomsten gegenereerd. Dit wordt overigens voor een belangrijk deel veroorzaakt door de verkoop van woningen aan een belegger in Door een lagere boekwaarde van de verkochte woningen is het netto resultaat vanuit verkoop bestaand bezit wel hoger dan Kosten In 2015 waren de onderhoudskosten circa 8,2 miljoen, dat is ongeveer 1,0 miljoen (14%) meer dan Belangrijkste oorzaak van deze stijging zijn extra inspanningen op het gebied van groot onderhoud en energetische maatregelen. Personeelsuitgaven zijn afgenomen met 0,2 miljoen (7%) ten opzichte van 2014, met name dankzij in het recente verleden genomen maatregelen om de beheerlasten terug te dringen. De overige waardeveranderingen van materiële vaste activa zijn in tegenstelling tot andere jaren positief. In 2014 werd nog 13,3 miljoen afgeboekt, nu is er een positieve correctie van 1,4 miljoen. Dit komt voor een belangrijk deel door het terugdraaien van eerder genomen onrendabele toppen, maar ook omdat voor 2015 minder onrendabele toppen zijn genomen. Dat komt onder andere doordat de disconteringsvoet (verplichte WSW-parameter) in 2015 is verlaagd van 5,25% naar 5%. De kosten van financiering zijn in 2015 licht gedaald als gevolg van het aflossen van leningen. De meest bijzondere post in de jaarrekening in 2015 is overigens de mutatie in de belastinglatentie, die een positief effect had op het resultaat. Deze latentie is noodzakelijk, o.a. door het fiscale verlies van Woonlinie in Het totale jaarresultaat is ruim 19,3 miljoen hoger dan vorig jaar, met name door correcties op onrendabele toppen ( 14,8 miljoen) en een hogere belastinglatentie ( 3,4 miljoen). Financiële meerjarenprognose (ontleend aan begroting 2016) Jaarresultaat (x 1.000) Eigen vermogen (x 1.000) Solvabiliteit (in %) 32% 33% 34% 36% 40% Leningen( x 1.000) Loan-to-value (in % van WOZ) 17,3% 15,8% 15,0% 14,3% 13,6% ICR (in %) 1,85 1,92 2,06 2,88 3,03 DSCR (in %) 2,00 2,09 2,27 2,41 2,58 Oper. kasstroom (x 1.000) De financiële positie van corporaties in het algemeen staat enorm onder druk. De verhuurdersheffing zorgt er voor dat de meeste corporaties hun investeringen voor de komende jaren zullen beperken. Woonlinie blijft in de komende jaren nieuwbouw toevoegen en investeringen verrichten in de bestaande woningportefeuille. In de prognose voor 5 jaar is rekening gehouden met de bouw van 234 woningen en maatschappelijk vastgoed (ter grootte van 28,8 miljoen) maar ook met forse investeringen in de bestaande woningportefeuille ( 52 miljoen). Het aantal woningen blijft ongeveer gelijk, eind 2020 zijn er naar verwachting 5 woningen meer dan eind

32 Woonlinie is een maatschappelijke onderneming die zich bewust is van het gegeven dat het realiseren van ondernemingsdoelstellingen gepaard gaat met het bewust nemen van aanvaardbare risico s. In deze paragraaf wordt op hoofdlijnen ingegaan op deze risico s en de manier waarop Woonlinie de risico s probeert te beheersen. De risico s binnen de activiteiten van Woonlinie zijn als volgt te verdelen: A. beheersingsrisico s; B. woningmarktrisico s; C. financiële risico s; D. onderhoudsrisico s; E. projectrisico s; F. fiscale risico s; G. compliance risico s (wet- en regelgeving). Risicoprofiel Een van de grootste risico s die elke woningcorporatie loopt, is de inertie van het woningbezit, ofwel de moeizame aanpassing aan de vraag. De vraag verandert namelijk snel, terwijl de voorraad woningen moeilijk kan worden aangepast en doorgaans een groot aantal jaren mee moet gaan. Dit zijn echter ontwikkelingen waar een woningcorporatie weinig invloed op kan uitoefenen. Zij kan slechts ontwikkelingen in de woningmarkt signaleren en daarop anticiperen. Interne risicobeheersing en controle systemen A. Beheersingsrisico s Onder beheersingsrisico s wordt vooral de operationele risico s van de dagelijkse activiteiten verstaan. Woonlinie hanteert een stelsel waarbij de jaarbegroting wordt goedgekeurd door de raad van commissarissen. Er is verder sprake van een tweemaandelijkse managementrapportage ten behoeve van de directie en het managementteam. De raad van commissarissen ontvangt 3 keer per jaar een managementrapportage evenals 2 keer per jaar een review van de jaardoelen. De jaarrekening wordt vastgesteld door de directeur-bestuurder en goedgekeurd door de raad van commissarissen. Binnen de gestelde termijnen wordt aan Corpodata, de DVI en DPI informatie verstrekt. Van de belangrijkste processen bestaan procedurebeschrijvingen. In verband met de invoering van een nieuw ERP zullen deze beschrijvingen worden aangepast in Van alle functies zoals deze binnen Woonlinie zijn gedefinieerd bestaan functiebeschrijvingen. Er is een adequaat systeem van P&O gesprekken (planningsgesprek, voortgangsgesprek en beoordelingsgesprek) waarbij tevens een koppeling wordt gemaakt met de jaardoelen en afdelingsspecifieke doelstellingen. Binnen Woonlinie is een intern controleplan opgesteld. Tot de beheersingsrisico s behoort ook een adequaat en strikt huurachterstandenbeleid. Uitgangspunt van Woonlinie daarbij is dat huisuitzettingen zoveel mogelijk moeten worden voorkomen. Dit kan het beste door huurschulden niet te laten oplopen. B. Woningmarktrisico s Onder woningmarktrisico s worden de risico s verstaan die Woonlinie loopt wanneer de vraag naar woningen (en woningtypes) zich anders ontwikkelt dan het aanbod. Daarbij wordt gemonitord hoe de huidige en toekomstige klanten van Woonlinie zich ontwikkelen. Woonlinie heeft een strategisch voorraadbeleid. Met behulp van het Strategische Beleids Instrument (SBI) is een wensportefeuille vastgesteld. C. Financiële risico s Het grootste risico voor Woonlinie betreft het risico van onvoldoende liquiditeiten. Grote fluctuaties in liquide middelen worden doorgaans veroorzaakt door investeringen. Door middel van een projectenmodule (Projex) die is gekoppeld aan de integrale liquiditeitenplanning per maand wordt de ontwikkeling van de liquiditeiten op de voet gevolgd. In de diverse managementrapportages wordt gerapporteerd over de ontwikkeling van de liquiditeiten. Woonlinie heeft geen rentederivaten. D. Onderhoudsrisico s Het bezit van Woonlinie staat er goed bij. Vaak kan zelfs worden geconstateerd dat de huurwoningen in sommige wijken er beter voorstaan dan de koopwoningen. Er zijn geen structurele achterstanden 32

33 op het gebied van onderhoud. Het planmatig onderhoud wordt door middel van een softwareprogramma gepland. Vanuit dit systeem volgt een gedetailleerde onderhoudsbegroting voor het komende jaar en de daaropvolgende jaren. E. Projectrisico s Om de projectrisico s per project zo goed mogelijk te monitoren wordt gebruikgemaakt van Projex (zie ook C). Vanwege het maatschappelijk belang is Woonlinie verder actief op het gebied van realisatie van maatschappelijk vastgoed. Vaak wordt daarbij wel van de huurder (zorgorganisatie of gemeente) verwacht dat deze partij een langlopend huurcontract tekent, ter beperking van exploitatie- en leegstandsrisico s. Tevens wordt in het ontwerp waar mogelijk zoveel mogelijk rekening gehouden met alternatief gebruik van het vastgoed. F. Fiscale risico s Woonlinie heeft een taxplanning opgesteld voor de komende 10 jaar. Daarbij laat Woonlinie zich adviseren door ter zake deskundige fiscalisten. Tevens heeft Woonlinie sinds 2013 met de belastingdienst een convenant Horizontaal Toezicht afgesloten op basis van een door Woonlinie in 2015 aangepast taks Control Framework. G. Compliance (wet- en regelgeving) Woonlinie werkt zoveel mogelijk conform de Corporate Governance-code 2015 en heeft de intentie om hier in 2016 geheel aan te voldoen. Maar het stelsel van wetgeving waar corporaties zich aan hebben te houden is complex en bovendien aan frequente verandering onderhevig. Het is dus zaak om medewerkers bij de tijd te houden op juridisch vlak op alle werkterreinen waarop Woonlinie actief is. In de begroting voor 2016 is rekening gehouden met de volgende investeringskasstroom bij Woonlinie: Cashflow (des)investeringen Verkoop Verkoop regulier Koopgarant Verbetering bestaand bezit Nieuwbouw huur Nieuwbouw koop Aankoop Investeringen MVA ten dienste van exploitatie Cashflow financieringsactiviteiten Aflossingen leningen o/g Stortingen leningen u/g Aflossingen leningen u/g Er worden geen significante wijzigingen verwacht in de omvang van de personeelsformatie. 33

34 Kengetallen Woningbezit - Woningen/woongebouwen * Woongelegenheden sociaal vastgoed Woongelegenheden commercieel vastgoed Niet-woongelegenheden sociaal vastgoed Niet-woongelegenheden commercieel vastgoed Overige verhuureenheden Totaal Mutaties in woningbezit - Aantal nieuwbouw Aantal aangekocht Aantal verkocht Aantal gesloopt Overige mutaties Saldo mutaties Verhuurgegevens (in %) - Mutatiegraad 5,8 5,4 6,3 6,0 5,2 - Huurachterstand 0,9 1,1 1,3 1,4 1,2 - Huurderving 0,4 0,5 0,4 0,6 0,5 Onderhoud - Gemiddeld bedrag niet-planmatig onderhoud per woning Gemiddeld bedrag planmatig onderhoud per woning Financieel Deze kengetallen zijn in 2012 volgens de bepaling van RJ645 bepaald. - Solvabiliteit in % 34,9 28,4 28,8 26,2 25,9 - Liquiditeit (current ratio) 2,8 2,3 1,9 0,9 2,1 - Rentabiliteit eigen vermogen in % 22,6-6,1 11,6 9,1 1,2 - Rentabiliteit vreemd vermogen in % 3,5 3,5 3,6 3,4 3,7 - Rentabiliteit totaal vermogen in % 10,2 0,8 5,9 4,9 3,0 - Cash-flow per woning Eigen vermogen per woning Kapitaalslasten per woning Jaarresultaat per woning Personeel Totaal aantal fte 34,4 35,1 40,2 44,5 49,5 Aantal fte per 1000 woningen 8,2 8,3 9,5 10,4 11,9 6.2 Overzicht activiteiten beleggingen Woonlinie heeft geen derivatencontracten afgesloten. De belegging in C.V. de Uithof III van is gedaan in het kader van matching van middelen. De belegging voldoet aan de eisen die hieraan door de Minister van Wonen en Rijksdienst zijn gesteld in de Staatscourant van 30 januari Verder heeft Woonlinie geen beleggingen. 34

35 6.3 Verklaring besteding middelen uitsluitend in belang volkshuisvesting Managementverklaring Kijkend naar de activiteiten die in 2015 zijn uitgevoerd is het bestuur van Woonlinie van mening dat: er redelijke zekerheid is dat de financiële rapportage geen materiële fouten bevat; de risicomanagement- en controlesystemen in 2015 adequaat hebben gewerkt; er voldoende inzicht is in de mate waarin de operationele, volkshuisvestelijke en financiële doelstellingen worden gerealiseerd; er geen risico s zijn gelopen die in tegenspraak waren met het vooraf gedefinieerde en goedgekeurde beleid. Verklaring bestuur De directeur-bestuurder van Woonlinie verklaart dat hij door middel van zijn functioneren een adequate invulling heeft gegeven aan het uitgangspunt van uitsluitend werkzaam zijn in het belang van de volkshuisvesting en dat het in het verslagjaar haar middelen uitsluitend heeft besteed in het belang van de volkshuisvesting. Tevens verklaart de directeur-bestuurder van Woonlinie hierbij dat er op het moment van het opstellen van het jaarverslag geen belangrijke gebeurtenissen na balansdatum bekend zijn. Juni 2016 Mr. P.A.W. van den Heuvel Directeur-bestuurder 35

36 Handtekeningen directeur-bestuurder en leden RvC 36

37 Jaarrekening 2015 Waarderingsgrondslagen Niet uit de balans blijkende informatie Geconsolideerde balans Geconsolideerde winst- en verliesrekening Geconsolideerd kasstroomoverzicht Toelichting op de geconsolideerde balans Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening Enkelvoudige balans Enkelvoudige winst- en verliesrekening Enkelvoudig kasstroomoverzicht 37

38 Waarderingsgrondslagen Algemene toelichting Deze jaarrekening heeft betrekking op de periode 1 januari tot en met 31 december Activiteiten Woonlinie levert een bijdrage aan bloeiende woonkernen en buurten in het Land van Heusden en Altena en Zaltbommel. Ook levert zij een bijdrage aan een gevarieerd aanbod aan woningen en voorzieningen. Samen met andere partijen werkt Woonlinie aan een omgeving waarin mensen zich prettig en veilig voelen, kunnen groeien en waaraan zij zelf een waardevolle bijdrage leveren. Woonlinie is statutair gevestigd in Woudrichem en heeft een tweede vestiging in Zaltbommel. Groepsverhoudingen Woonlinie staat aan het hoofd van een groep rechtspersonen. Geconsolideerde maatschappijen Naam Statutaire zetel Deelnemingspercentage Hoofdactiviteit Bouwlinie B.V. Woudrichem 100% Projectontwikkeling Bouwlinie Sleeuwijk B.V. Woudrichem 100% Projectontwikkeling Niet-geconsolideerde maatschappijen: Naam Statutaire zetel Deelnemingspercentage Hoofdactiviteit C.V. de Uithof III Utrecht 1,3% Studentenhuisvesting C.V. de Uithof III wordt niet geconsolideerd, omdat er geen sprake is van overheersende zeggenschap. Consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening van Woonlinie zijn de financiële gegevens verwerkt van de tot de groep behorende maatschappijen. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld met toepassing van de grondslagen voor de waardering en de resultaatbepaling van Woonlinie. De financiële gegevens van de groepsmaatschappijen zijn volledig in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen onder eliminatie van de onderlinge verhoudingen en transacties. De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van het Burgerlijk Wetboek 2, titel 9 en de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving. Algemene grondslagen voor de geconsolideerde jaarrekening De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de bepalingen van het Besluit Toegelaten instellingen volkshuisvesting, de Beleidsregels toepassing Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector ( WNT ), Titel 9 Boek 2 BW, en Hoofdstuk 645 van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving en de stellige uitspraken van de overige hoofdstukken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. In artikel 127, tweede lid van het BTIV is bepaald dat het Besluit Beheer Sociale huursector (het BBSH) tot 1 januari van het eerst volgende verslagjaar na inwerkingtreding van de Woningwet van toepassing blijft voor de jaarrekening, het jaarverslag, het volkshuisvestingsverslag en het onderzoeken en beoordelen van die verslagen. Dit betekent dat voor het verslagjaar 2015, het juridisch kader zoals dat volgt uit het BBSH zijn kracht behoudt. In het BBSH en diverse MG s zijn de eisen aan het Volkshuisvestingsverslag opgenomen. De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat berusten op de grondslag van verkrijgings- of vervaardigingsprijs of nominale waarde, tenzij hierna anders is vermeld. De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. 38

39 Winsten worden slechts opgenomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Vanaf jaarrekening 2012 is gekozen voor het functionele model voor de winst- en verliesrekening. Dit model geeft beter inzicht in de verschillende activiteiten die Woonlinie onderneemt. Woonlinie beheert en exploiteert vastgoed, ontwikkelt hiernaast voor de verkoopmarkt en verkoopt uit de vastgoedportefeuille. De resultaten van deze activiteiten worden zichtbaar gemaakt in het functionele model. VASTE ACTIVA Materiële vaste activa Classificatie, kwalificatie en waardering vastgoed Woonlinie heeft haar vastgoed in exploitatie geclassificeerd naar de categorieën sociaal vastgoed en commercieel vastgoed, waarbij het sociaal vastgoed als bedrijfsmiddel wordt aangemerkt. Woonlinie kwalificeert het sociaal vastgoed als bedrijfsmiddel, aangezien het beleid gericht is op het realiseren van de volkshuisvestelijke taken. Het volkshuisvestelijk beleid staat hierbij centraal. Herclassificatie van of naar commercieel vastgoed vindt plaats als een verhuureenheid niet meer aan de voorwaarden voldoet van de betreffende klasse. Herclassificatie leidt niet tot aanpassing van het vermogen en het resultaat. Sociaal vastgoed in exploitatie Sociaal vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs per balansdatum onder de huurtoeslaggrens, het maatschappelijk vastgoed en het overige sociale vastgoed (het Daeb bezit). De huurtoeslaggrens is een algemeen huurprijsniveau dat jaarlijks per 1 januari door de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties wordt vastgesteld. Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerend goed dat is verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg-, welzijn-, onderwijs- en culturele instellingen en dienstverleners en ook is vermeld op de bijlage zoals deze is opgenomen in de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staatssteun voor toegelaten instellingen. Woonlinie kwalificeert het sociaal vastgoed als bedrijfsmiddel, aangezien het beleid gericht is op het realiseren van de volkshuisvestelijke taken. Het volkshuisvestelijk beleid staat hierbij centraal. Sociaal vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd tegen de laagste van: de historische kostprijs verminderd met de cumulatieve afschrijvingen op basis van de lineaire methode en van de verwachte restant-levensduur, of; de bedrijfswaarde, als deze naar verwachting duurzaam lager zal zijn dan de boekwaarde. Uitgangspunten voor afschrijvingen grond geen afschrijvingen bouw woningen 50 jaar bouw maatschappelijk vastgoed 40 jaar verbeteringen restant levensduur 39

40 Componentenmethode Voor de installaties en inrichting van het vastgoed wordt waar nodig de componentenmethode toegepast. In 2012 is vastgesteld dat het percentage van de aanschaf van de installaties en inrichting van de grondgebonden woningen en appartementen lager is dan 10%. Om deze reden wordt niet afzonderlijk afgeschreven op deze componenten en worden zij meegenomen in de component opstal. Voor maatschappelijk vastgoed is vastgesteld dat installaties niet in zijn geheel na 15 tot 25 jaar vervangen worden, maar dat onderhoud en gedeeltelijk vervanging gelijkmatig gedurende de levensduur plaats vindt. Om deze reden worden installaties niet afzonderlijk afgeschreven, maar worden zij meegenomen in de component opstal. Afschrijving vindt voor het eerst plaats in het volgende boekjaar na ingebruikname. Groot onderhoud Renovaties aan woningen kunnen leiden tot levensduurverlenging. Hierbij is gekozen voor een gedeeltelijke activering van de renovatiekosten. Uitgangspunten bedrijfswaarde De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de geprognosticeerde kasstromen op grond van toekomstige exploitatieopbrengsten en -lasten, over de geschatte resterende looptijd van de investering. Daarbij wordt rekening gehouden met de voorgenomen aard van het bezit. Er wordt onderscheid gemaakt tussen woningen bestemd voor verhuur en bedrijfsmatige c.q. overige onroerende zaken. Het beleid van Woonlinie is gericht op sturing van de waarde van het vastgoed op basis van kasstroom genererende eenheden. De volgende indeling wordt hierbij gehanteerd: - woningen in het Land van Heusden en Altena, gebouwd voor 1985; - woningen in het Land van Heusden en Altena, gebouwd na 1985; - woningen in Zaltbommel, gebouwd voor 1985; - woningen in Zaltbommel, gebouwd na 1985; - woningen op Bes-eilanden - maatschappelijk vastgoed; - commercieel vastgoed. Deze indeling is in overeenstemming met het strategisch beleid van Woonlinie. Het strategisch beleid is onder andere gecommuniceerd met gemeenten en huurdersverenigingen. Per regio wordt divers huurbeleid gehanteerd en op basis van ouderdom van het bezit is beleid ten aanzien van duurzaamheid en onderhoud van toepassing. Jaarlijks worden boekwaarde en bedrijfswaarde beoordeeld op basis van kasstroom genererende eenheden. Bijzondere waardeverminderingen die hieruit voortkomen, vinden alleen plaats als sprake is van een duurzaam lagere bedrijfswaarde. Als wordt vastgesteld dat een in het verleden verantwoorde bijzondere waardevermindering in een kasstroom genererende eenheid niet meer bestaat of duurzaam is afgenomen, wordt de toegenomen boekwaarde van het actief teruggenomen, maar niet hoger dan de boekwaarde zou zijn als geen bijzondere waardeverminderingen voor het actief zou zijn verantwoord. Bijzondere waardeveranderingen worden in de winst- en verliesrekening verwerkt onder de post overige waardeverminderingen van materiele vaste activa. De kasstroomprognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouwde veronderstellingen die de beste schatting weergeven van de economische omstandigheden die van toepassing zijn gedurende de resterende levensduur van het actief. De kasstromen zijn gebaseerd op de eind 2015 intern geformaliseerde meerjarenbegroting 2016 en bestrijken een periode van 5 jaar. 40

41 De door Woonlinie gehanteerde uitgangspunten bij het bepalen van de bedrijfswaarde zijn de volgende: Huurstijging 1,00% en 2,0% en verder; Huurderving 0,50% vanaf 2016; Inflatie variabele lasten 2,0% , 2,0% , 2,25% en 2,5% vanaf 2019; Inflatie onderhoudslasten 2,0% , 2,0% , 2,25% en 2,5% vanaf 2019; Disconteringspercentage 5,00% Norm exploitatie lasten Norm onderhoudslasten Levensduur minimaal zeventien jaar voor verhuur gelabelde woningen; voor woningen gelabeld voor sloop wordt een inschatting gemaakt van werkelijke levensduur Restwaarde grond einde levensduur op basis van gemeentelijke grondprijzen, sloopkosten en vergoedingen worden in mindering gebracht; Berekening kasstromen worden contant gemaakt medio het jaar; Verhuurderheffing op basis van percentage van de woz waarde van zelfstandige woningen, de percentages: 0,491% en 0,536% vanaf 2017 Er is geen rekening gehouden met de extra huurverhoging voor zogenaamde scheefhuurders. De gemiddelde mutatiegraad bedraagt 5,5%; huurharmonisatie wordt niet meegenomen in de bedrijfswaarde. In de norm voor de exploitatielasten zijn de kosten voor leefbaarheid die toe te wijzen zijn aan kasstroom genererende eenheden opgenomen. De kosten voor leefbaarheid bestaan voor het grootste gedeelte uit fysieke activiteiten. Een deel van het sociale bezit is gelabeld voor verkoop. In de bedrijfswaarde is rekening gehouden met een opbrengstwaarde van dit bezit voor een periode van 5 jaar. De verwachte opbrengstwaarde van woningen wordt gedefinieerd als de contante waarde van het bedrag dat kan worden verkregen bij verkoop onder aftrek van verkoopkosten. Ter bepaling van dit bedrag worden taxaties uitgevoerd door een interne deskundige en worden vergelijkbare verkooptransacties van onroerende zaken als referentie gehanteerd. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie betreft investeringen in nieuwe verhuureenheden. Waardering vindt plaats tegen bestede kosten en eventueel toegerekende kosten eventueel onder aftrek van bijzondere waardeveranderingen van te dekken stichtingskosten. Als de bijzondere waardeverandering de tot dan toe gemaakte kosten overschrijdt, wordt het saldo opgenomen onder de voorziening onrendabele investeringen. Wat betreft het onrendabele deel van de projecten wordt bij het aangaan van de verplichting het onrendabele deel in de winst- en verliesrekening opgenomen onder de post overige waardeveranderingen materiële vaste activa als de kasstroom genererende eenheid geen ruimte meer biedt. Afschrijvingen vinden plaats na ingebruikname van de eenheden. 41

42 Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd tegen historische kostprijs, verminderd met lineaire afschrijvingen. De afschrijvingstermijnen bedragen respectievelijk voor: kantoorpanden 30 jaar inventaris 5-10 jaar verbouwing kantoorpanden 10 jaar vervoermiddelen 5 jaar automatisering 4-5 jaar Afschrijving vindt voor het eerst plaats direct na ingebruikname. Vastgoedbeleggingen Commercieel vastgoed in exploitatie Het commercieel vastgoed in exploitatie omvat woningen in exploitatie met een huurprijs per balansdatum boven de huurtoeslaggrens, het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en het overige commerciële vastgoed (het niet-daeb bezit). Commercieel vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd tegen kostprijs of lagere marktwaarde. Als de marktwaarde lager is dan de boekwaarde wordt de afwaardering gepresenteerd onder niet-gerealiseerde waardeveranderingen van de vastgoedportefeuille. Onroerende en roerende zaken verkocht onder voorwaarden De onroerende zaken verkocht onder voorwaarden betreffen Koopgarantwoningen, die verkocht zijn aan derden. Deze zijn aan te merken als financieringstransactie, hoofdzakelijk omdat een terugkoopplicht geldt voor deze transacties. De Koopgarantwoningen worden gewaardeerd tegen actuele waarde. De actuele waarde na eerste verwerking in de marktwaarde op basis van de regeling verkocht onder voorwaarden. Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde wordt aan de creditzijde van de balans onder de langlopende schulden een terugkoopverplichting opgenomen, welke wordt gewaardeerd tegen de reële waarde in overeenstemming met de contractvoorwaarden. De waardemutaties in onroerende zaken verkocht onder voorwaarden en de terugkoopverplichting worden rechtstreeks verantwoord in de winst- en verliesrekening onder niet-gerealiseerde waardeveranderingen verkopen onder voorwaarden. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie betreft investeringen in nieuwe niet-daeb verhuureenheden. Waardering vindt plaats tegen bestede kosten en eventueel toegerekende kosten, eventueel onder aftrek van waardeveranderingen op basis van lagere marktwaarde. De marktwaarde wordt bepaald op basis van externe taxaties. Als de waardeverandering de tot dan toe gemaakte kosten overschrijdt, wordt het saldo opgenomen onder de voorziening onrendabele investeringen. Wat betreft de waardevermindering van de projecten wordt bij het aangaan van de verplichting de waardevermindering in de winst- en verliesrekening opgenomen onder de post overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille. Financiële vaste activa Latente belastingvordering Woonlinie neemt uitsluitend een latente belastingvordering op voor zover het in hoge mate aannemelijk is dat er in de toekomst belastbare winsten beschikbaar zullen zijn waarmee de verliezen kunnen worden gecompenseerd en verrekeningsmogelijkheden kunnen worden benut (RJ ). Voor tijdelijke verschillen wordt slechts een latente belastingvordering opgenomen indien het waarschijnlijk is dat er in de toekomst fiscale winst beschikbaar is om deze verschillen te compenseren (RJ ). Latente belastingvorderingen worden per iedere balansdatum beoordeeld, herzien of verlaagd voor zover het niet langer waarschijnlijk is dat het daarmee samenhangende belastingvoordeel zal worden gerealiseerd. De voorziening wordt nominaal gewaardeerd. 42

43 Leningen u/g, beleggingen De leningen u/g, beleggingen zijn opgenomen tegen de nominale waarden. Het kortlopende deel is opgenomen onder vlottende activa. Andere deelnemingen Andere deelnemingen waarin geen invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op verkrijgingsprijs en indien van toepassing onder aftrek van bijzondere waardeverminderingen. VLOTTENDE ACTIVA Voorraden De voorraad onverkochte woningen betreft opgeleverde nieuwbouwwoningen, leegstaande woningen uit de vastgoedportefeuille bestemd voor verkoop en teruggekochte Koopgarantwoningen die nog niet zijn doorverkocht en geleverd. De nieuwbouwwoningen worden gewaardeerd tegen de vervaardigingsprijs of verwachte lagere opbrengstwaarde. De woningen uit de vastgoedportefeuille worden gewaardeerd tegen kostprijs, de Koopgarantwoningen worden gewaardeerd tegen terugkoopwaarde. Ingenomen grondposities worden onder de post overige voorraden verwerkt tegen verkrijgingsprijs en bijkomende kosten, 3-jaarlijks worden grondposities getaxeerd. Bij een lagere marktwaarde wordt de afwaardering gepresenteerd onder niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille. Onderhanden werk Waardering van onderhanden werk vindt plaats tegen vervaardigingsprijs. Als met projecten een langere tijd is gemoeid, wordt in de waardering op een voorzichtige wijze en naar evenredigheid van de stand van het project in de berekende winstopslag verantwoord. Vooruitbetalingen door afnemers worden in aftrek gebracht op het onderhanden werk. Onderhanden werk Vorderingen De vorderingen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito s met een looptijd korter dan 1 jaar. Zij zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. Eigen vermogen De overige reserves staan ter vrije beschikking van het bestuur. Conform de Woningwet/BTIV-regels zullen deze vrije reserves uitsluitend aangewend worden voor werkzaamheden op het gebied van de volkshuisvesting. Voorzieningen Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Verwachte verliezen als gevolg van onrendabele investeringen nieuwbouw worden als bijzondere waardeverandering in mindering gebracht op de materiële activa in ontwikkeling. Indien en voor zover de verwachte verliezen de activa in ontwikkeling van het betreffende project overtreffen, wordt voor dit meerdere een voorziening gevormd. Leningen Bij de eerste opname van langlopende schulden worden deze opgenomen tegen reële waarde verminderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. De langlopende schulden worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve- 43

44 rentemethode. Winst of verlies worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen zodra de verplichtingen niet langer op de balans worden opgenomen, alsmede via het amortisatieproces. Terugkoopverplichting onroerende en roerende zaken verkocht onder voorwaarden Woonlinie heeft in het kader van de verkoop van woningen onder voorwaarden een terugkoopverplichting die afhankelijk is van de waardeontwikkeling van de woningen. De terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd. Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde heeft de corporatie een terugkoopverplichting, die jaarlijks wordt gewaardeerd op de bij overdracht ontstane terugkoopverplichting, rekening houdend met de contractvoorwaarden inzake terugkoop waaronder de deling van de jaarlijkse waardeontwikkeling van de woning in het economisch verkeer. De terugkoopverplichting wordt aan de creditzijde van de balans opgenomen zonder rekening te houden met de tijdswaarde van geld aangezien inschatting van het tijdstip waarop terugkoop in de toekomst zal plaatsvinden, mede gelet op de onbeperkte terugkooptermijn, niet goed mogelijk is. Indien de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar zal plaatsvinden wordt de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord. De waardeveranderingen ter zake van de woningen verkocht onder voorwaarden (na herclassificatie) en die ter zake de terugkoopverplichtingen worden in het resultaat verantwoord onder de post Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedbeleggingen. Kortlopende schulden Voor zover in het bovenstaande niet anders is aangegeven, worden kortlopende schulden gewaardeerd op nominale waarde. GRONDSLAGEN VOOR RESULTAATBEPALING Huuropbrengsten Onder deze post worden de huuropbrengsten verantwoord die betrekking hebben op het boekjaar, onder aftrek van de werkelijke huurderving wegens leegstand en exclusief de vergoedingen voor het leveren van goederen en diensten. De huren worden jaarlijks in overeenstemming met het jaarlijkse beleid voor huurverhoging aangepast. Opbrengsten servicecontracten Dit betreft bijdragen van huurders en derden voor de levering van goederen en diensten voor zover deze uit huurovereenkomsten voortvloeien of boven de netto huurprijs worden betaald. Lasten verhuur en beheeractiviteiten Onder deze post zijn de kosten verantwoord die zijn gemaakt in het kader van de bedrijfsvoering, zoals huisvestingskosten, bestuurskosten, algemene kosten, overige personeelskosten et cetera. Kosten met betrekking tot verkoop van vastgoed in ontwikkeling, uit de vastgoedportefeuille en overige activiteiten worden op basis van een kostenverdeelstaat doorbelast vanuit de kosten van verhuur en beheer van de vastgoedportefeuille aan de betreffende activiteiten. Overheidsbijdragen Onder deze post worden bijdragen van provincies en gemeenten verantwoord die betrekking hebben op de exploitatie van het vastgoed. Lonen en salarissen Deze post betreft de jaarlijkse lonen en salarissen exclusief de uitzendkrachten. De post uitzendkrachten wordt verantwoord onder de overige bedrijfslasten. Pensioenlasten Onder deze post zijn de pensioenpremies verantwoord die zijn ondergebracht bij een pensioenverzekeringsmaatschappij, evenals de premies voor vroegpensioen. De pensioenregeling is ondergebracht bij Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties (SPW) en is naar zijn aard een 44

45 toegezegde pensioenregeling. De corporatie heeft in het geval van een tekort bij SPW geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan hogere toekomstige premies. Het SPW heeft geen objectieve sleutel voor het toerekenen van een proportioneel aandeel in positieve of negatieve risico s aan de aangesloten werkgever. Sociale lasten Onder de sociale lasten worden de lasten van de inspectie directe belastingen en premies voor ziektekosten-/geldverzekering opgenomen. Lasten onderhoudsactiviteiten Hieronder worden de kosten ten behoeve van het planmatig onderhoud, het groot onderhoud en reparatie- en mutatieonderhoud verantwoord. Het planmatig onderhoud omvat vervangingsonderhoud, verduurzaming van het bezit en energetische maatregelen en diverse verbeteringen. Overige directe operationele lasten exploitatie bezit Hieronder worden de kosten verantwoord die direct ten behoeve van de woningen en leefomgeving worden gemaakt, zoals belastingen en verzekeringen en ook de verhuurderheffing. Afschrijvingen Deze post betreft de systematische afwaardering van een actief dat optreedt als gevolg van het gebruik en door het verloop van de tijd. De afschrijvingen op materiële vaste activa en vastgoedbeleggingen zijn gedeeltelijk gebaseerd op basis van verkrijgings- of vervaardigingsprijs en gedeeltelijk op basis van bedrijfswaarde. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode, op basis van de geschatte economische levensduur. De bedrijfsmiddelen opgenomen onder Activa ten dienste van de exploitatie worden lineair afgeschreven. Omzet verkocht vastgoed in ontwikkeling De omzet van de verkochte nieuwbouwwoningen wordt verantwoord bij oplevering van projecten en bestaat uit de gefactureerde termijnen onder aftrek van kortingen en de over de omzet geheven omzetbelasting. Uitgaven verkocht vastgoed in ontwikkeling Uitgaven van de omzet van verkochte woningen betreffen vervaardigingskosten en mutatie van het onderhanden werk. Verkoopopbrengsten verkoopportefeuille Verkochte woningen uit exploitatie worden in het resultaat opgenomen tegen de verkoopprijs onder aftrek van de boekwaarde en verkoopkosten. Resultaten worden genomen op het moment van levering van de woningen. Waardeveranderingen vastgoedportefeuille De overige waardeveranderingen op materiële vaste activa bestaan uit op- of afboekingen naar aanleiding van jaarlijkse toetsing van de bedrijfswaarde aan de boekwaarde per ultimo boekjaar. De uitgangspunten bij de bedrijfswaardeberekeningen zijn toegelicht bij de materiële vaste activa. Hiernaast worden afboekingen van nieuwbouwprojecten die niet tot realisatie komen onder deze post verantwoord. Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Waardeveranderingen van grondposities worden op basis van taxaties onder deze post opgenomen. Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkoop onder voorwaarden Waardemutaties voortkomend uit waardestijgingen of waardedaling van Koopgarant-woningen worden in deze categorie verantwoord voor het deel wat voor risico van Woonlinie is. 45

46 Overige opbrengsten en kosten Activiteiten die niet geschaard kunnen worden onder de voorgaande activiteiten worden in deze categorie verantwoord. Het betreft onder andere dienstverlening voor derden. Leefbaarheid Kosten met betrekking tot sociale en fysieke activiteiten voor leefbaarheid worden hier verantwoord. De kosten bestaan onder andere uit veiligheidsmaatregelen in buurten en straten. Waardeveranderingen financiële vaste activa Waardeveranderingen van minderheidsdeelnemingen worden onder deze post verantwoord. Rentebaten en rentelasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Vennootschapsbelasting Sinds 1 januari 2008 is Woonlinie integraal vennootschapsbelastingplichtig. Brancheorganisatie Aedes en de Belastingdienst hebben een tweede vaststellingsovereenkomst opgesteld, waarin afspraken zijn gemaakt voor onder andere de bepaling van de openingsbalans van 1 januari 2008, project- en herontwikkeling. Woonlinie heeft deze vaststellingsovereenkomst getekend en volgens deze richtlijnen en wettelijke bepalingen de vennootschapsbelasting opgenomen in de winst- en verliesrekening. De belasting naar de winst of het verlies over het boekjaar omvat de over de verslagperiode verschuldigde en verrekenbare winstbelastingen en uitgestelde winstbelastingen, berekend aan de hand van belastingtarieven die zijn vastgelegd op balansdatum, en correcties op de over voorgaande jaren verschuldigde belasting. Voor latente belastingen wordt een voorziening getroffen voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en verplichtingen ten behoeve van de financiële verslaggeving en de fiscale boekwaarde van die posten. Er wordt uitsluitend een latente belastingvordering opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winsten beschikbaar zullen zijn die voor de realisatie van het tijdelijke verschil kunnen worden aangewend. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. Bij deze methode worden de operationele ontvangsten en uitgaven als zodanig gerapporteerd en niet door middel van balansvergelijking bepaald. De liquiditeitspositie in het kasstroomoverzicht bestaat uit de liquide middelen. In het kasstroomoverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen operationele, investerings- en financieringsactiviteiten. Rente-instrumenten Het gebruik van rente-instrumenten is alleen toegestaan voor het afdekken van renterisico s conform de uitgangspunten van het treasurystatuut. Woonlinie maakt geen gebruik van rente-instrumenten. Rente en financieringsrisico s Om de rente en financieringsrisico s te beheersen, wordt de financieringsbehoefte regelmatig bepaald. Risico s worden zoveel mogelijk afgedekt. Woonlinie vult de financieringsbehoefte op korte termijn in door kasgeldleningen. 46

47 NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE INFORMATIE Voorwaardelijke verplichting In verband met de garantiestelling voor leningen o/g door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw WSW) is er sprake van een obligo aan het WSW uit hoofde van de door het WSW geborgde leningen, dat opeisbaar wordt indien blijkt dat het aan het WSW betaalde disagio in totaal niet voldoende is om de aanspraken van het WSW te dekken. Volgens opgave van het WSW bedraagt dit obligo per balansdatum 4,3 miljoen. In de gemeente Werkendam is ten aanzien van de aankoop van een perceel grond bij wijziging van het bestemmingsplan een nabetaling verschuldigd van maximaal 0,5 miljoen, uiterlijk tot 1 januari Woonlinie heeft een bouwclaim van 5 woningen en een extra optierecht voor 15 woningen in de gemeente Werkendam. Woonlinie heeft een bouwclaim in de gemeente Aalburg in ruil voor grond. Verder ontvangt Woonlinie 0,2 miljoen zodra een bepaalde locatie bebouwd gaat worden. Aangegane verplichtingen nieuwbouw Het restant van de aangegane verplichtingen uit overeenkomsten ten behoeve van nieuwbouwprojecten voor 31 december 2015 ten aanzien van nieuwbouwprojecten bedragen 3,0 miljoen. Subsidies Er zijn nog te ontvangen subsidies vanuit de provincie Gelderland: een impulssubsidie voor de nieuwbouw (koop en huur) en een subsidie voor het verduurzamen van het bestaande bezit. Verplichtingen onderhoud Er zijn geen verplichtingen voor onderhoud per 31 december Fiscale eenheid Stichting Woonlinie vormt een fiscale eenheid voor de omzetbelasting en vennootschapsbelasting met Bouwlinie B.V. Bouwlinie Sleeuwijk B.V. is hier op 1 januari 2011 aan toegevoegd. Op grond van de fiscale eenheid is Woonlinie hoofdelijk aansprakelijk voor de door de fiscale eenheid verschuldigde omzetbelasting en vennootschapsbelasting. Bankgaranties Er zijn drie bankgaranties afgegeven aan Woonlinie voor de huur van bedrijfsruimte in een brede school Zaltbommel, voor de gemeente Zaltbommel i.v.m. project 910 Beersteeg en een ruimte voor een huisarts voor een bedrag van 0,2 miljoen. Langlopende contracten In 2015 zijn twee langlopende contracten afgesloten ten behoeve van printers/copiers en ten behoeve van Woningnet (woonruimteverdeling) van respectievelijk 6 en 5 jaar. Verder heeft Woonlinie samen met de gemeente Zaltbommel een stichting opgericht voor beheer en exploitatie van de voormalige LTS (Pand 9) waarin tal van maatschappelijke voorzieningen, kunstenaars en start-ups zijn ondergebracht. ENKELVOUDIGE JAARREKENING Grondslagen van waardering en bepaling van het resultaat De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling voor de enkelvoudige jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening zijn gelijk. Voor de grondslagen van de waardering van activa en passiva en voor de bepaling van het resultaat wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening. 47

48 Geconsolideerde balans per 31 december 2015 (na resultaatbestemming) ACTIVA (x 1.000) Vaste activa Materiële vaste activa - Sociaal vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Totaal materiële vaste activa Vastgoedbeleggingen - Commercieel vastgoed in exploitatie Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Totaal materiële vaste activa Financiële vaste activa - Deelnemingen Latente belastingvordering Overige vorderingen 0 2 Totaal financiële vaste activa Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden - Vastgoed bestemd voor verkoop Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop Overige voorraden Totaal voorraden Onderhanden projecten - Onderhanden nieuwbouwprojecten Kortlopende vorderingen - Huurdebiteuren Gemeenten Overige vorderingen Overlopende activa Totaal kortlopende vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa

49 PASSIVA (x 1.000) Eigen vermogen - Overige reserves Resultaat lopend boekjaar Totaal eigen vermogen Voorzieningen - Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Totaal voorzieningen Langlopende schulden - Leningen kredietinstellingen Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Overige schulden Totaal langlopende leningen Kortlopende schulden - Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Belastingen en premies sociale verzekeringen Schulden inzake pensioenen Overige schulden Overige passiva Totaal kortlopende schulden Totaal passiva

50 Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2015 (Bedragen * 1.000) Bedrijfsopbrengsten - Huuropbrengsten Opbrengsten servicecontracten Lasten servicecontracten Overheidsbijdragen Lasten verhuur en beheeractiviteiten Lasten onderhoudsactiviteiten Overige directe operationele lasten exploitatie bezit Afschrijvingen vastgoed in exploitatie Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille Omzet verkocht vastgoed in ontwikkeling Uitgaven verkocht vastgoed in ontwikkeling Toegerekende organisatiekosten Netto resultaat verkocht vastgoed in ontwikkeling Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille Toegerekende organisatiekosten Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden Waardeveranderingen vastgoedportefeuille Opbrengsten overige activiteiten Kosten overige activiteiten Netto resultaat overige activiteiten Leefbaarheid Waardemutatie financiele vaste activa Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten Saldo financiele baten en lasten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Vennootschapsbelasting Resultaat deelnemingen Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen

51 Geconsolideerd kasstroomoverzicht Bedragen in Operationele kasstroom/kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangsten van huurders Overige ontvangsten Betalingen t.b.v. medewerkers Betalingen aan leveranciers onderhoud Betalingen aan leveranciers zakelijke lasten Betaling verhuurdersheffing en saneringsbijdrage Betalingen t.b.v. leefbaarheid Ontvangen rente Betaalde rente Betaalde winstbelasting Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten - Investeringen in materiële vaste activa Desinvesteringen in materiële vaste activa Verkoop nieuwbouw Mutatie financiële vaste activa Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten - Ontvangsten uit langlopende schulden Ontvangsten uit kortlopende schulden Aflossingen langlopende schulden Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten NETTO KASSTROOM Stand 1 januari Stand 31 december Mutatie

52 Toelichting op de geconsolideerde balans Bedragen in VASTE ACTIVA Materiële vaste activa in exploitatie Het verloop van het sociaal vastgoed in exploitatie geeft het volgende beeld per 31 december Sociaal vastgoed in exploitatie Grond Opstal Totaal Saldo 1 januari - Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde 1 januari Mutaties in het boekjaar - Investeringen nieuwbouw Overige investeringen Aankopen Desinvesteringen Afschrijvingen Afschrijvingen desinvesteringen Bijzondere waardeveranderingen Herclassificatie aanschafwaarde Herclassificatie cumulatieve afschrijvingen Saldo Saldo 31 december - Aanschafwaarde Gecumuleerde afschrijvingen Boekwaarde per 31 december De bijzondere waardeverminderingen zijn gebaseerd op bedrijfswaardeberekeningen per nieuwbouwproject. De gemiddelde restant-levensduur op 31 december 2015 van het sociaal vastgoed is 24,5 jaar. Gemiddelde levensduur per klasse aantal vhe's gemiddelde levensduur Klasse voor na Totaal Verzekeringen De activa in exploitatie is verzekerd tegen het risico van brand- en stormschade voor de herbouwwaarde. Onderverzekering is in de polisvoorwaarde uitgesloten. 52

53 Bedrijfswaarde De bedrijfswaarde van het sociaal vastgoed ultimo 2015 bedraagt 203,4 miljoen (2014: 216,5 miljoen) inclusief grond. De waarde van de grond bedraagt ultimo ,2 miljoen (2014: 45,7 miljoen). De parameters en uitgangspunten zijn toegelicht bij de grondslagen. Verloop bedrijfswaarde sociaal woningbezit: Bedragen in miljoenen euro's Bedrijfswaarde per 1 januari ,5 Nieuwbouw, aankoop en verbeteringen 1,6 Realisatie uit verkoop en sloop -3,6 Herclassificatie 0,1 Grond -10,4 Autonome waarde mutatie 0,5 Huurbeleid -4,0 Economische parameters 9,5 Exploitatielasten 3,0 Onderhoudslasten -9,8 Verhuurderheffing 0,0 Totaal mutaties ,1 Bedrijfswaarde 31 december ,4 Toelichting bedrijfswaarde conform normen toezichthouder De bedrijfswaarde van het sociaal en commercieel vastgoed bedraagt 220,9. De bedrijfswaarde conform de normen van de toezichtshouder bedraagt 220,2 miljoen. Het verschil wordt voor 0,8 miljoen veroorzaakt door de inrekening van de saneringsheffing, 0,1 miljoen wordt veroorzaakt door niet-daeb verkopen. WOZ waarde sociaal vastgoed De WOZ-waarde (WOZ 2016) van het sociaal vastgoed per 31 december 2015 bedraagt 615,5 miljoen. Verkoop woningen in exploitatie Van het totale woningbezit van woningen, is te verwachten dat 20 woningen in 2016 voor verkoop beschikbaar komen. In totaal zijn 700 woningen voor verkoop gelabeld per 31 december Het aantal woningen dat in de komende 5 jaar naar verwachting verkocht zal worden is 100. Zekerheden Het WSW heeft het recht om hypotheek te vestigen op het totale vastgoed van Woonlinie. 53

54 Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Materiële vaste activa in ontwikkeling Beginsaldo Mutaties van het boekjaar: - Investeringen Correctie/afboeking onrendabele top Niet-gerealiseerde waardemutatie niet-daeb woningen Waardemutatie grondposities Ontvangen termijnen koopwoningen Overige opbrengsten Resultaat verkopen Overgeboekt naar materiële vaste activa in exploitatie Mutatie onderhanden projecten en voorraden Mutatie voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Overig Eindsaldo Onroerende en roerende zaken ten dienst van de exploitatie Kantoor Inventaris Vervoer- Totaal middelen Saldo per 1 januari - Aanschafwaarde Gecumuleerde afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari Mutaties in het boekjaar - Aankopen Desinvesteringen Afschrijvingen Afschrijvingen desinvesteringen Herclassificatie aanschafwaarde Herclassificatie cumulatieve afschrijvingen Saldo Saldo 31 december - Aanschafwaarde Gecumuleerde afschrijvingen Boekwaarde per 31 december

55 Vastgoedbeleggingen Het verloop van het commercieel vastgoed in exploitatie geeft het volgende beeld per 31 december Commercieel vastgoed in exploitatie Grond Opstal Totaal Saldo 1 januari - Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde 1 januari Mutaties in het boekjaar - Desinvesteringen Afschrijvingen Afschrijvingen desinvesteringen Herclassificatie aanschafwaarde Herclassificatie cumulatieve afschrijvingen Saldo Saldo 31 december - Aanschafwaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december De gemiddelde restant-levensduur is 37,5 jaar op 31 december Verzekeringen De activa in exploitatie zijn verzekerd tegen het risico van brand- en stormschade voor de herbouwwaarde. Onderverzekering is in de polisvoorwaarde uitgesloten. Bedrijfswaarde commercieel vastgoed De bedrijfswaarde van het commercieel vastgoed in exploitatie is berekend op basis van de uitgangspunten die bij de grondslagen zijn toegelicht. De bedrijfswaarde per 31 december 2015 bedraagt 17,5 miljoen, (2014: 16,0 miljoen) inclusief grond ter waarde van 0,8 miljoen (2014: 0,9 miljoen). De grootste mutatie wordt veroorzaakt door aanpassing van het huurbeleid. Actuele waarde commercieel vastgoed De actuele waarde in verhuurde staat van de commerciële vastgoedportefeuille bedraagt 18,2 miljoen. De woningen worden jaarlijks getaxeerd. De woningen zijn gedeeltelijk intern getaxeerd, ca 1/3 van het bezit wordt jaarlijks door een externe makelaar getaxeerd. Bij de vaststelling van de marktwaarden is gebruik gemaakt van referentieobjecten, de WOZ-waarden en recente verkooptransacties. De marktwaarde in verhuurde staat is tussen 70% of 80% van de vrije verkoopwaarde. Dit is een gemiddelde van de samenstelling van het vastgoed en recente aanbiedingen van complexen. Hierbij is rekening gehouden met verkoopkosten voor levering van de panden. WOZ waarde commercieel vastgoed De WOZ-waarde (WOZ 2016) van het commercieel vastgoed per 31 december 2015 bedraagt 25,9 miljoen. Verkoop woningen in exploitatie Van het commercieel vastgoed zijn 11 eenheden gelabeld voor verkoop. Zekerheden Het WSW heeft het recht om hypotheek te vestigen op het totale vastgoed van Woonlinie. 55

56 Bedragen in Onroerende zaken verkocht onder voorwaarde (vov) Voorraad Koopgarantwoningen Saldo 1 januari Desinvesteringen Waardemutaties Totaal onroerende zaken vov Per 1 januari 2015 stonden er 82 woningen op de Koopgarantvoorraad, waarvoor een terugkoopverplichting is aangegaan met de kopers. 6 Woningen zijn aan de Koopgarantvoorraad onttrokken, 1 woning is opgenomen onder kortlopende activa omdat deze zonder Koopgarant wordt doorverkocht. Per 31 december 2015 is de voorraad Koopgarantwoningen 75 stuks. De waardeontwikkeling in 2015 laat een stijging van 0,4% zien. De verleende kortingen op de Koopgarantwoningen liggen tussen 7,5 en 27%. De woningen worden jaarlijks getaxeerd. De woningen zijn getaxeerd door een interne en externe makelaar. Bij de vaststelling van de marktwaarden is gebruik gemaakt van referentieobjecten, de WOZ-waarden en recente verkooptransacties. Verkoopkosten zijn meegenomen in de waardebepaling. In de gemeente Werkendam heeft Woonlinie een subsidie ontvangen voor de ontwikkeling van Koopgarantwoningen. Indien de woningen binnen 20 jaar na oplevering uit de Koopgarantconstructie gehaald worden, moet Woonlinie de subsidie terugbetalen. In de gemeente Zaltbommel geldt tot 2025 een boeteconstructie voor de Koopgarantwoningen in Nederhemert. Financiële vaste activa Deelnemingen - Deelneming CV Uithof III Deelneming Woningnet 1 1 Totaal deelnemingen Latente belastingvordering Saldo 1 januari Mutatie inzake compensabele verliezen Mutatie inzake prognose verkopen Mutatie inzake leningportefeuille Totaal latente belastingvordering De fiscale verliezen, ultimo miljoen, worden naar verwachting binnen negen jaar gecompenseerd met toekomstige fiscale winsten. De latentie is nominaal gewaardeerd. De latentie uit hoofde van verrekenbare tijdelijke verschillen heeft betrekking op de waardering van het sociaal vastgoed, de verkopen en leningen Overige vorderingen - Overigen 0 2 Totaal overige vorderingen

57 Bedragen in VLOTTENDE ACTIVA Vastgoed bestemd voor verkoop - Voorraad woningen uit exploitatie Voorraad woningen uit projectontwikkeling Voorraad teruggekochte Koopgarantwoningen Totaal vastgoed bestemd voor verkoop Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop Saldo 1 januari Mutaties boekjaar - Investeringen Desinvesteringen Totaal vastgoed bestemd voor verkoop Overige voorraden Saldo 1 januari 0 0 Mutaties boekjaar - Herclassificatie grondposities Totaal overige voorraden De grondposities bevinden zich in diverse gemeenten. Onderhanden projecten Saldo 1 januari Mutaties boekjaar - Investeringen Desinvesteringen Totaal onderhanden werk Vorderingen Huurdebiteuren - Huurdebiteuren Totaal huurdebiteuren Gemeenten - Te vorderen bedragen van diverse gemeenten Totaal vorderingen gemeenten

58 Bedragen in Overige vorderingen - Te ontvangen bedragen koopwoningen Te ontvangen uit nieuwbouwprojecten Rekening courant deelnemingen Afkoop samenwerkingsproject Subsidies Overige vorderingen Totaal overige vorderingen Overlopende activa - Transitorische rente Totaal overlopende activa Liquide middelen - Banksaldi Kas 0 2 Totaal liquide middelen Het saldo liquide middelen staat ter vrije beschikking van de corporatie. 58

59 Bedragen in PASSIVA EIGEN VERMOGEN Overige reserve - Beginsaldo Jaarresultaat Totaal algemene bedrijfsreserve Toelichting In de overige reserve is een ongerealiseerde herwaardering opgenomen voor Koopgarantvoorraden van 1,8 miljoen per 31 december Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Beginsaldo Onttrekking Dotatie Eindsaldo voorziening De voorziening is voor 0,3 miljoen gevormd voor project Roode Camer in Hank, 0,7 miljoen voor Den Eng in Veen en 0,4 miljoen voor Beersteeg in Zaltbommel. Ultimo 2015 heeft Woonlinie evenals ultimo 2014 geen verplichtingen, waarvoor een pensioenvoorziening dient te worden opgenomen. De ten laste van de winst-en-verliesrekening gebrachte pensioenpremie bedraagt over (2014: ). De pensioenregeling van Woonlinie wordt onder het Nederlandse pensioenstelsel gefinancierd door afdrachten aan een bedrijfstakpensioenfonds, Stichting Pensioenwoningcorporaties (SPW). Deelname aan het bedrijfstakpensioenfonds is verplicht gesteld in de collectieve arbeidsovereenkomst waaronder Woonlinie valt. De opbouw van de pensioenaanspraken wordt telkens in het betreffende kalenderjaar afgefinancierd door middel van (ten minste) kostendekkende premiebetalingen op basis van de huidige inzichten van rendementen. De pensioenregeling is een middelloonregeling met - voor zowel actieve als inactieve deelnemers (slapers en gepensioneerden) - voorwaardelijke toeslagverlening. De toeslagverlening is afhankelijk van het beleggingsrendement. Eind 2015 was de dekkingsgraad 109%. LANGLOPENDE SCHULDEN Leningen kredietinstellingen Saldo per 1 januari Storting nieuwe leningen Aflossingen Saldo per 31 december leningen Af te lossen volgend boekjaar Saldo per 31 december langlopend Van het WSW is voor 106,7 miljoen aan borging verkregen. 59

60 Rentevoet, aflossing 2015 en leningen langer dan vijf jaar De gemiddelde rentevoet van de uitstaande leningen bedraagt per 31 december ,2%. Het aflossingsbestanddeel vanaf 2021 bedraagt in totaal 111,5 miljoen voor de huidige leningenportefeuille. Het aflossingsbestanddeel in het komende boekjaar bedraagt 2,9 miljoen en is onder de kortlopende schulden verantwoord. De gemiddelde looptijd van de leningenportefeuille is 22,9 jaar. De reële waarde ultimo 2015 is 147,1 miljoen. Bedragen in Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Verplichtingen Koopgarantwoningen Saldo 1 januari Desinvesteringen Waardemutaties Totaal verplichtingen Koopgarantwoningen WAARBORGSOMMEN Beginsaldo Mutatie boekjaar Rente waarborgsommen 5 4 Totaal waarborgsommen Dit betreft de van huurders ontvangen gelden bij aanvang van het huurcontract. KORTLOPENDE SCHULDEN Kredietinstellingen - Aflossingsverplichting langlopende schulden Totaal schulden aan kredietinstellingen Leveranciers - Schulden aan leveranciers Totaal schuld aan leveranciers Belastingen en premies sociale verzekeringen - BTW Loonheffing Totaal schulden fiscus

61 Bedragen in Schulden aan pensioenen - Pensioenen Totaal schuld pensioenverzekeraars Overige schulden - Nog te betalen vakantiedagen Rekening-courant deelnemingen Onderhanden werk Vooruitontvangen subsidies Gemeenten/provincies Corporaties Nog te betalen opgeleverde projecten Planmatig onderhoud Implementatie ICT systemen Overigen Totaal overige schulden Overlopende passiva - Vooruit ontvangen huur Niet vervallen rente over leningen Overigen Totaal overlopende passiva

62 Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening Bedragen in BEDRIJFSOPBRENGSTEN Huren - Netto huur Huurderving Kortingen Totaal huren Servicecontracten - Opbrengsten servicecontracten Kosten servicecontracten Totaal vergoedingen Overheidsbijdragen - Bijdrage Provincie Gelderland, verduurzaming bezit Totaal vergoedingen Lasten verhuur- en beheeractiviteiten - Personeelslasten Overige bedrijfslasten Doorbelaste kosten aan overige activiteiten Totaal lasten verhuur en beheer Personeelslasten - Lonen en salarissen inclusief vakantiegeld Pensioenlasten Sociale lasten Totaal personeelslasten Fte per afdeling Directie 1,0 1,0 Bedrijfsondersteuning 10,4 10,1 Markt en maatschappij 9,1 10,3 Vastgoed 13,9 13,7 Totaal 34,4 35,1 Overige bedrijfslasten - Uitzendkrachten Overige personeelskosten Huisvestingskosten Automatisering en telecomkosten Woonruimteverdelen Advieskosten en externe dienstverlening Afboeking huurachterstanden Verhuurderheffing en saneringsbijdrage BTW pro rata teruggave Beloningen leden Raad van commissarissen Overigen Totaal overige bedrijfslasten

63 Bedragen in Lasten onderhoudsactiviteiten - Kosten niet-planmatig onderhoud Kosten planmatig onderhoud Totaal lasten onderhoud Overige directe operationele lasten exploitatie bezit - Belastingen en overige lasten Verzekeringen Overigen Totaal overige directe operationele lasten Afschrijvingen - Woningen en woongebouwen Overige onroerende zaken niet zijnde woningen Materiële activa ten dienste van de exploitatie De jaarrekening is gecontroleerd door BDO Audit & Assurance B.V. de algemene kosten bevatten voor aan honoraria voor accountants. De kosten voor de controle 2014 bedroegen en voor 2015 bedroegen Daarnaast hebben zij overige controles uitgevoerd voor een bedrag van en andere niet-controle opdrachten voor BDO accountants & belastingadviseurs B.V. heeft voor een bedrag van fiscaal advies gegeven. 63

64 Toezichthoudende topfunctionarissen Naam W.J.J.H. Adema-van der Pol A.A. van Dalen A.E.A.M. van Eijkeren Functie Voorzitter Vice-voorzitter Lid Duur dienstverband 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldigingen Toepasselijk WNT-maximum Naam C.J. Ambachtsheer D. Tangemann J.W. de Joode Functie Duur dienstverband 1/1-31/12 1/1-31/12 1/1-31/12 Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldigingen Toepasselijk WNT-maximum Beloning directeur-bestuurder Het bestuur bij Woonlinie bestaat over geheel 2015 (365 dagen) uit één persoon, zijnde de heer mr. P.A.W. van den Heuvel. Hij is de enige bestuurlijke topfunctionaris die, op grond van artikel 4.1 van de WNT, onder de Wet Normering Topinkomens valt. Er zijn verder geen betalingen gedaan op grond van art 4.2 WNT, zijnde niet-topfunctionarissen of gewezen topfunctionarissen, waarvan de bezoldiging de maximale WNT-bezoldiging te boven gaat. De directeur-bestuurder valt in de regeling bezoldigingsmaxima topfunctionarissen toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 in de bezoldigingsklasse E, zijnde In 2015 wordt gebruik gemaakt van het overgangsrecht zoals opgenomen in artikel 7.3 WNT. Wat betreft de WNT valt de directeur-bestuurder onder de maximale WNT-norm van Het arbeidscontract met de directeur-bestuurder is aangegaan voor onbepaalde tijd. De directeur-bestuurder had in 2015 een beloning van De afdracht aan het pensioenfonds van het werkgeversdeel bedroeg In 2014 bedroeg de beloning en was de afdracht aan het pensioenfonds van het werkgeversdeel Verder maakte de directeur-bestuurder gebruik van een bedrijfsauto die in de beloningen is opgenomen. Krachtens artikel 2: 383 lid 1 bedraagt de bezoldiging van de directeur-bestuurder zijnde het totale bedrag dat in het boekjaar 2015 uit hoofde van artikel 32 bd van de wet op de loonbelastingen 1964 ad (fiscaal loon), Alle beloningen zijn vermeld en de overige beloningen die verder vallen onder de categorie A, B, C en D RJ 274 zijn niet van toepassing. 64

65 Bedragen in Omzet verkocht vastgoed in ontwikkeling Uitgaven verkocht vastgoed in ontwikkeling - Kosten mbt nieuwbouwprojecten Mutatie onderhanden werk Totaal Toegerekende organisatiekosten In de gemeenten Aalburg, Werkendam, Woudrichem en Zaltbommel zijn 5 projecten opgeleverd in 2015 In totaal is hierbij het resultaat genomen voor 58 koopwoningen en een kavel. In de mutatie onderhanden werk is het resultaat volgens het principe "percentage of completion" opgenomen van 27 woningen in de gemeenten Zaltbommel en Aalburg. 65

66 Bedragen in Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille - Opbrengsten verkoop woningen vastgoedportefeuille Opbrengsten verkoop VOV woningen Kosten van verkopen woningen vastgoedportefeuille Toegerekende organisatiekosten - Doorbelaste kosten vanuit operationele lasten exploitatie bezit Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille Terugkoopwaarde VOV woningen In 2015 zijn 43 woningen uit de sociale woningvoorraad verkocht uit diverse kernen. 5 Woningen in de gemeente Aalburg, 8 woningen in de gemeente Werkendam, 21 woningen in de gemeente Woudrichem en 9 woningen in de gemeente Zaltbommel. 66

67 Bedragen in BEDRIJFSLASTEN Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille vaste activa - Onrendabele toppen Afwaarderingen projectportefeuille Totaal overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille Onrendabele toppen - P422A Roode Camer, Hank P321C2 Binnenhof, Zaltbommel P427 Woonzorgpark Sleeuwijk P428 Dorpsstraat, Dussen P828A Den Eng fase 2, Veen P854 't Rond, Woudrichem P910 Beersteeg, Zaltbommel P924 Waluwe, Zaltbommel P972H De Nieuwe Es, Sleeuwijk P973 Munsterkerk, Dussen P992 Under the Hill, Saba Terugname/afwaardering kge Land van Heusden en Altena na Terugname/afwaardering kge Zaltbommen na Totaal onrendabele toppen Afwaardering projectportefeuille - P910 Beersteeg, Zaltbommel Overige projecten 0 15 Totaal afwaardering projectportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille - Waardemutatie grondposities Afwaardering commercieel vastgoed Totaal overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille Mutatie waardering grondposities - P321 Binnenvergt P828 Den Eng, Veen Overige projecten 98-3 Totaal afwaardering grondposities Afwaardering commercieel vastgoed - P428 Dorpsstraat, Dussen P854 't Rond, Woudrichem Overig 0 40 Totaal afwaardering projectportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden - Niet-gerealiseerde waardemutatie Koopgarantwoningen

68 Bedragen in Overige activiteiten - Opbrengsten overige activiteiten Kosten overige activiteiten Doorbelaste kosten vanuit operationele lasten exploitatie bezit Leefbaarheid - Leefbaarheidsuitgaven Zaltbommel Leefbaarheidsuitgaven Land van Heusden en Altena Fonds Maatschappelijk Investeren Overigen Waardeveranderingen financiële vaste activa Rentelasten - Op/afwaardering deelneming C.V. Uithof II Totaal rentelasten Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentebaten - Rente rekening-courant banken Overige rentebaten 2 9 Totaal rentebaten Rentelasten en soortgelijke kosten Rentelasten - Rente leningen Overige rentelasten Rente waarborgsommen 4 4 Totaal rentelasten Vennootschapsbelasting - Mutatie latente belastingen Totaal vennootschapsbelasting Resultaat deelnemingen - Uitkering C.V. Uithof III Totaal resultaat deelnemingen

69 Bedragen in Vennootschapsbelasting De acute vpb-positie voor het jaar 2015 is bepaald op nihil. De reden hiervoor is dat Woonlinie vanuit het verleden beschikt over fiscaal compensabele verliezen. De fiscale positie is bepaald op basis van de geldende wet- en regelgeving, alsmede de Vaststellingsovereenkomst (VSO-2) voor woningcorporaties. De beschikbare voorwaartse verliescompensatie op basis van aangifte 2015 is circa 34 miljoen. Op basis van de omvang van het fiscale compensabele verlies uit het verleden verwacht Woonlinie dat het fiscaal resultaat in het jaar 2015 te compenseren is. Overzicht van het totaalresultaat Geconsolideerd nettoresultaat na belastingen Geconsolideerd nettoresultaat na belastingen Totaalresultaat Het resultaat van het boekjaar wordt toegevoegd c.q. onttrokken aan de overige reserves. 69

70 Enkelvoudige balans per 31 december 2015 (na resultaatbestemming) ACTIVA (x 1.000) Vaste activa Materiële vaste activa - Sociaal vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Totaal materiële vaste activa Vastgoedbeleggingen - Commercieel vastgoed in exploitatie Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 0 0 Totaal materiële vaste activa Financiële vaste activa - Deelnemingen Latente belastingvordering Leningen u/g Overige vorderingen 1 2 Totaal financiële vaste activa Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden - Vastgoed bestemd voor verkoop Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop Overige voorraden Totaal voorraden Onderhanden projecten - Onderhanden nieuwbouwprojecten Kortlopende vorderingen - Huurdebiteuren Gemeenten Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige vorderingen Overlopende activa Totaal kortlopende vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa

71 PASSIVA (x 1.000) Eigen vermogen - Overige reserves Resultaat lopend boekjaar Totaal eigen vermogen Voorzieningen - Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Totaal voorzieningen Langlopende schulden - Leningen kredietinstellingen Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Overige schulden Totaal langlopende leningen Kortlopende schulden - Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Belastingen en premies sociale verzekeringen Schulden inzake pensioenen Overige schulden Overige passiva Totaal kortlopende schulden Totaal passiva

72 Enkelvoudige winst- en verliesrekening over 2015 (Bedragen * 1.000) Bedrijfsopbrengsten - Huuropbrengsten Opbrengsten servicecontracten Lasten servicecontracten Overheidsbijdragen Lasten verhuur en beheeractiviteiten Lasten onderhoudsactiviteiten Overige directe operationele lasten exploitatie bezit Afschrijvingen vastgoed in exploitatie Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille Omzet verkocht vastgoed in ontwikkeling Uitgaven verkocht vastgoed in ontwikkeling Toegerekende organisatiekosten Netto resultaat verkocht vastgoed in ontwikkeling Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille Toegerekende organisatiekosten Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder v Waardeveranderingen vastgoedportefeuille Opbrengsten overige activiteiten Kosten overige activiteiten Netto resultaat overige activiteiten Leefbaarheid Waardeveranderingen financiële vaste activa Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten Saldo financiële baten en lasten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Resultaat deelnemingen Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen

73 Enkelvoudig kasstroomoverzicht Bedragen in Operationele kasstroom/kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangsten van huurders Overige ontvangsten Betalingen t.b.v. medewerkers Betalingen aan leveranciers onderhoud Betalingen aan leveranciers zakelijke lasten Betaling verhuurdersheffing en saneringsbijdrage Betalingen t.b.v. leefbaarheid Ontvangen rente Betaalde rente Betaalde winstbelasting Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten - Investeringen in materiële vaste activa Desinvesteringen in materiële vaste activa Verkoop nieuwbouw Mutatie financiële vaste activa Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten - Ontvangsten uit langlopende schulden Ontvangsten uit kortlopende schulden Aflossingen langlopende schulden Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten NETTO KASSTROOM Stand 1 januari Stand 31 december Mutatie

74 Toelichting op de enkelvoudige balans De grootste afwijkingen in de enkelvoudige balans ten opzichte van de geconsolideerde balans zijn de posten leningen en liquide middelen. Het verschil wordt veroorzaakt doordat Woonlinie aan haar dochters leningen heeft verstrekt in Deelnemingen in groepsmaatschappijen De deelnemingen in groepsmaatschappijen waarin invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid worden op basis van de vermogensmutatiemethode verwerkt. Overeenkomstig deze methode, worden genoemde deelnemingen in de balans opgenomen tegen het aandeel van Woonlinie in de nettovermogenswaarde vermeerderd met haar aandeel in de resultaten van de deelnemingen vanaf het moment van verwerving, bepaald volgens de grondslagen zoals vermeld in deze jaarrekening. In de winst- en verliesrekening wordt het aandeel van Woonlinie in het resultaat van de deelnemingen opgenomen. Indien en voor zover Woonlinie niet zonder beperking uitkering van de positieve resultaten aan haar kan bewerkstelligen, worden de resultaten in een wettelijke reserve opgenomen. Haar aandeel in de rechtstreekse vermogensvermeerderingen en - verminderingen van de deelnemingen wordt ook in de wettelijke reserve opgenomen met uitzondering van herwaarderingen van activa die als ongerealiseerde waardestijging in het eigen vermogen worden verwerkt. Indien de waarde van de deelneming gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode nihil is geworden, wordt deze methode niet langer toegepast en blijft de deelneming bij ongewijzigde omstandigheden op nihil gewaardeerd. Bij de afwaardering worden andere langlopende belangen in de deelneming die feitelijk worden aangemerkt als een onderdeel van de netto-investering, ook meegenomen. Indien en voor zover geheel of ten dele voor de schulden van de deelneming wordt ingestaan respectievelijk een feitelijke verplichting bestaat de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt zodanig een voorziening opgenomen. Een vervolgens verkregen aandeel in de winst van de deelneming wordt pas weer verwerkt indien en voor zover het cumulatief niet-verwerkte aandeel in het verlies is ingelopen. Overige gegevens Bestemming van het resultaat 2015 Het resultaat wordt met goedkeuring door de Raad van Commissarissen aan de overige reserves toegevoegd. De resultaatbestemming is in de jaarrekening verwerkt. Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich geen belangrijke gebeurtenissen na balansdatum en die geen nadere informatie geven over de toestand op balansdatum, voorgedaan. / cq aangeven welke belangrijke gebeurtenissen zich hebben voorgedaan. 74

75 75

76 76