Leeswijzer 3 1 Organisatie... 4

Transcriptie

1 Jaarrekening

2 Inhoudsopgave Leeswijzer 3 1 Organisatie Doelstellingen Bedrijfsgegevens Juridische structuur Bestuursverslag Verslag raad van commissarissen Verslag overleg met gemeenten en huurdersverenigingen Transacties tussen Woonlinie, Bouwlinie en haar verbindingen Toewijzen en verhuren van woningen Woonruimteverdeelsysteem Inkomensgrenzen en toewijzen aan doelgroepen Verhuringen Huurbeleid Klachten, bezwaarschriften Huurachterstanden en ontruimingen Ontwikkeling woningvoorraad Woningvoorraad en voorraadbeleid Onrendabele investeringen en overige afboekingen Aankoop, verkoop en sloop Onderhoud aan woningen Overige diensten en activiteiten Bouwen van koopwoningen Dienstverlening aan derden Verenigingen van Eigenaren Koopgarant Beheer voor derden R&D Activiteiten Betrokkenheid samenleving Huisvesten en bouwen voor bijzondere doelgroepen Betrekken van bewoners bij het beleid Leefbaarheid Personeelsbeleid Financieel beleid Financiële continuïteit Risico-paragraaf

3 6.3 Overzicht activiteiten beleggingen Verklaring besteding middelen uitsluitend in belang volkshuisvesting Geconsolideerde jaarrekening Enkelvoudige jaarrekening Overige gegevens Bijlage 1: Toewijzen aan doelgroepen BTIV-tabel Bijlage 2: Organigram

4 Leeswijzer Woonlinie is trots op de bereikte prestaties. Woonlinie heeft besloten om de informatie die moet onder te brengen in een basaal jaarverslag inclusief de jaarrekening. Alle overige informatie is ondergebracht in een opbrengstendocument waarnaar we u graag verwijzen. Het jaarverslag 2018 is sober en doelmatig. Om de informatie in dit verslag (informatie die moet ) leesbaar te houden, is veel in tabelvorm ondergebracht en zijn de zinnen kort gehouden. 3

5 1 Organisatie 1.1 Doelstellingen In 2018 is het Toekomstplan 18+ vastgesteld. Daarbij zijn 6 opgaven vastgesteld: 1. Klantbeleving 2. Voldoende betaalbare en beschikbare woningen 3. Duurzaamheid 4. Wonen op maat 5. Leefbare wijken en dorpen 6. Huis op orde Met het toekomstplan speelt Woonlinie in op actuele maatschappelijke ontwikkelingen rond het brede terrein van wonen voor mensen die een steuntje in de rug nodig hebben. Woonlinie blijft zich in de komende jaren met hart en ziel voor deze doelgroep inzetten. Met alleen een huis zijn onze klanten er vaak niet. Ze hebben meer nodig. Mensen op wie ze kunnen terugvallen bijvoorbeeld. Een warm welkom in een fijne buurt of wijk. Bij Woonlinie maken we ons hier sterk voor. We bieden onze klanten een woning, maar willen ook - samen met ons netwerk- bijdragen aan een fijn thuis en een prettige woonomgeving. Met als centrale verbindende opgave: een positieve klantbeleving realiseren. Met aandacht en op maat. Gewoon samen doen met de + van Woonlinie. En willen we dit alles goed doen, moet ons fundament, onze organisatie, op orde zijn. 1.2 Bedrijfsgegevens WOONLINIE Bezoekadres Thorbeckestraat 1, 5301 NC Zaltbommel Postadressen Postbus 2018, 5300 CA Zaltbommel Postbus 51, 4285 ZH Woudrichem T: (088) E: info@woonlinie.nl I: NRV-nummer Inschrijfnummer BZK L0931 KvK-nummer Werkgebied Gemeenten Aalburg, Werkendam, Woudrichem (vanaf samengevoegd tot gemeente Altena) en Zaltbommel Openbaar Lichaam Sint-Eustatius, Openbaar Lichaam Saba Woonlinie heeft per 1 januari 2013 de status van Algemeen Nut Beogende Instelling gekregen. Woonlinie is een stichting (Toegelaten Instelling) met per de volgende structuur aan deelnemingen. 4

6 1.3 Juridische structuur Woonlinie Bouwlinie B.V (100%) vof De Hoge Maasdijk 2018 (50%) vof Spellewaard 2007 (50%) Meerderheidsdeelnemingen Bouwlinie B.V., statutaire vestigingsplaats Woudrichem Woonlinie heeft 100% van de aandelen van Bouwlinie B.V. Eind 2005 is deze B.V. opgericht en is kapitaal gestort. In 2017 zijn nieuwe statuten van Bouwlinie opgesteld. Hierdoor fungeert Woonlinie als statutair bestuurder van Bouwlinie. Daarmee past Bouwlinie in het governance-framework van Woonlinie. Vof Hoge Maasdijk, statutaire vestigingsplaats Woudrichem Bouwlinie heeft samen met Tankens Projectontwikkeling B.V. op 24 april 2018 vof Hoge Maasdijk opgericht. Deze Vof heeft tot doel het gebied Op t Loev in Woudrichem te ontwikkelen. De risico s, kosten, verliezen en opbrengsten worden door de vennoten gedragen in de verhoudingen 50% (Tankens Projectontwikkeling B.V.) en 50% (Bouwlinie). Bouwlinie is voor deze Vof de penvoerder. Spellewaard vof, statutaire vestigingsplaats Hardinxveld-Giessendam Bouwlinie heeft samen met BM van Houwelingen B.V. in juli 2007 vof Spellewaard opgericht. Deze vof heeft tot doel het gebied Spellewaard in Zaltbommel te ontwikkelen. De risico s, kosten, verliezen en opbrengsten worden door de vennoten gedragen in de verhoudingen 1/3 (Van Houwelingen) en 2/3 (Bouwlinie). BM van Houwelingen is voor deze vof de penvoerder. Er zijn in 2018 geen garanties/verplichtingen aangegaan en er hebben geen kapitaalstortingen plaatsgevonden. Minderheidsdeelnemingen C.V. de Uithof III, statutaire vestigingsplaats Utrecht Woonlinie nam tot en met deel in de commanditaire vennootschap de Uithof III. In 2018 heeft een overdracht van participaties naar Stichting Studentenhuisvesting Utrecht plaatsgevonden. 5

7 VvE Naast bovengenoemde deelnemingen is Woonlinie ook nog verbonden met een aantal Verenigingen van Eigenaren (VvE), voornamelijk in complexen met zowel koop- als huurappartementen. De administratie van de meeste VvE s wordt uitgevoerd door een externe VvE-beheerder. Woonlinie treedt tijdens vergaderingen op als lid/eigenaar van de woningen. Woonlinie was in 2018 actief in de volgende VvE s: - Vereniging van Eigenaren Rooie Wiel in Hank. Het betreft een complex van 10 huur- en 4 koopappartementen. Het complex is in 1997 gebouwd. Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie gebeurt door Adviesbureau Verhoeven. - Vereniging van Eigenaren Benjaminslaan in Woudrichem. Het betreft een complex van 10 huurappartementen en 2 medische ruimten, een apotheek en een huisartsenpraktijk. Het bouwjaar van het appartementencomplex is Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie gebeurt door Clijbedi. - Vereniging van Eigenaren Residence d Altenaer in Werkendam. Het betreft een complex van 42 huur- en 13 koopappartementen. Het bouwjaar van het complex is Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie gebeurt door Clijbedi. - Vereniging van Eigenaren De Markt in Wijk en Aalburg. Het betreft een complex van 20 huuren 60 koopappartementen. Het bouwjaar van het complex is Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie gebeurt door de penningmeester (bewoner). En voor wat betreft de hoofdsplitsing door Clijbedi. - Vereniging van Eigenaren Hoogstraat 15 en 17 in Woudrichem. Het betreft hier 2 bedrijfsruimtes, 1 huurappartement en 1 koopappartement. Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie wordt gedaan door XS VvE beheer. - Vereniging van Eigenaren Portage in Zaltbommel. Het betreft een complex met 74 appartementen en 9 winkelruimtes. Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie wordt gedaan door Armeva vastgoed. - Vereniging van Eigenaren DE LINIE in Woudrichem. Het betreft een complex van 52 appartementen. Het betreft hier deelname in drie VvE s voor hoofdsplitsing appartementen, ondersplitsing appartementen en een ondersplitsing huurappartementen. Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie wordt verzorgd door VP&A uit Oosterhout. - Vereniging van Eigenaren de Nieuwe S in Sleeuwijk. Het betreft een complex met 3 blokken. Woonlinie heeft bezit in 2 blokken. Ieder blok is onderverdeeld in een hoofdsplitsing en 2 ondersplitsingen: 1 voor de commerciële ruimten en 1 voor de appartementen van het betreffende blok. Het appartementsrecht is gebaseerd op de vloeroppervlakte. De administratie wordt verzorgd door Panen Vastgoed voor 1 blok (blok 2)de hoofdsplitsing en ondersplitsing commerciële ruimten. De woningen beheerd Woonlinie zelf de ondersplitsing (100%) eigenaar) van het andere blok (blok 3) wordt het beheer gedaan door MVGM. 6

8 1.4 Bestuursverslag Woonlinie vertaalt haar ambitie uit het Toekomstplan jaarlijks aan de hand van alle opgaven naar jaardoelen. In 2018 telde ons jaarplan 25 jaardoelen. Op deze doelen konden klanten en belanghouders onze inzet verwachten. Een aantal van deze jaardoelen heeft een strategisch karakter en valt onder directe verantwoordelijkheid van de bestuurder. Klantbeleving Klantbeleving is een centrale opgave in ons toekomstplan. In 2018 hebben we een klantvisie ontwikkeld. Onze klanten vragen steeds meer maatwerk en gerichte communicatie. De uitwerking van deze visie vraagt veel aandacht. In 2018 werkten we aan diverse jaardoelen gericht op onze klanten: Goed ventileren, de tuin netjes bijhouden zijn vaardigheden die niet alle huurders altijd hebben. Dit komt door de veranderende doelgroep, maar ook door steeds meer techniek in de woningen (zoals bij onze NOM-woningen). In 2018 is ingezet op verbetering van de woonvaardigheden van onze huurders, in het bijzonder op het ventileren van de woning. Verder is in 2018 het klantenportal live gegaan, waardoor huurders de mogelijkheid hebben een aantal zaken met Woonlinie digitaal te regelen. En natuurlijk zijn we ook dit jaar weer met de hele organisatie bij een aantal huurders op de koffie geweest. Dit keer in Hank, waar we een aantal straten hebben bezocht. De bezoeken stonden in het teken van het achterhalen van het woonplezier in deze buurt. Daarnaast zijn met gemeenten en huurdersorganisaties in 2018 prestatieafspraken gemaakt. Voldoende betaalbare en beschikbare woningen Onze wensportefeuille is leidend in onze plannen voor het verkopen, slopen, renoveren en nieuwbouwen van woningen in onze dorpen. We werken gestaag door aan ons doel om 10% te groeien in aantal sociale huurwoningen. Dat betekent een beperkte verkoop en sloop en een stevige nieuwbouwportefeuille. Diverse projecten zijn in het afgelopen jaar opgeleverd of in ontwikkeling. De grootste inzet daarbij is op de groei van het aantal kleine betaalbare woningen (BT1). Verder is in 2018 een belangrijke aanzet gegeven om meer gebruik te maken van de beleidsruimte voor passend toewijzen. Dit geeft meer handvaten om toe te wijzen aan specifieke doelgroepen, maar ook om meer invloed te hebben op de leefbaarheid in straten of wijken. Ook is een aanzet gegeven voor een onderzoek naar de middeninkomens in Altena. De resultaten van dit onderzoek zijn in 2019 bekend. Duurzaamheid In 2018 zijn onder leiding van The Natural Step, 12 medewerkers van Woonlinie opgeleid tot duurzaamheidsambassadeurs. Daarnaast is er een visie op duurzaamheid tot stand gekomen en is er in de kadernotitie (en daarmee ook in de meerjarenbegroting) een duidelijke stap gezet om het bezit van Woonlinie duurzamer te maken. Maar daarmee zijn we er natuurlijk nog niet. Voor 2019 zijn 5 jaardoelen geformuleerd om de duurzaamheidsopgave nog concreter te maken. De urgentie wordt gevoeld, maar realisatie vraagt om enorme investeringen. Met als basis de ontwikkelde visie, leidde het thema tot stevige discussies over de balans tussen ambitie en verantwoord investeren. 7

9 Wonen op maat Onder invloed van de Woningwet verandert de samenstelling van ons klantenbestand. Woonlinie ziet het als haar taak de huisvesting te verzorgen voor kwetsbare doelgroepen. Een goed voorbeeld hiervan is de oplevering van 4 eenheden in Zaltbommel waarbij Buurtzorg Jong zorgt voor de begeleiding van jongeren. Ook hebben we een woonvorm ontwikkeld voor crisisopvang en begeleid wonen vanuit de maatschappelijke opvang in Sleeuwijk en zijn we bezig met de ontwikkeling van een ouderinitiatief voor mensen met een verstandelijke beperking een Andel. In 2018 zijn we actief geweest om meer inzicht te krijgen in de omvang en behoeften van deze kwetsbare doelgroepen. Dit kunnen statushouders zijn, maar ook klanten uit de GGZ, Maatschappelijke opvang, ouderen met een zorgvraag of spoedzoekers. Behalve het zorgen voor een goede woning of woonvoorziening hebben we ook ingezet op de begeleiding van deze klanten, het zorgen voor een warm welkom en zachte landing, samen met onze partners in het veld. Leefbare wijken en dorpen Onder andere doordat we steeds meer kwetsbare doelgroepen huisvesten, zien we dat de leefbaarheid van straten en wijken onder druk kan komen staan: slecht onderhouden tuintjes, overlast, gebrek aan sociale samenhang komen steeds vaker voor en vragen om volle inzet van met name onze woonconsulenten en rayonopzichters. Daar waar nodig zetten we in op schoon, heel, veilig of ondersteunen we bewonersinitiatieven (binnen de mogelijkheden die de woningwet ons biedt). In 2018 is een eerste aanzet gemaakt om te komen tot een leefbaarheidsvisie. Als basis is er een leefbaarheidsagenda gemaakt. De visie en agenda wordt in 2019 verder uitgewerkt. Maar juist bij de uitwerking van dit onderwerp zijn we in hoge mate afhankelijk van onze samenwerkingspartners. Het kost moeite om hierin gezamenlijk op te trekken door het verschillende belang dat aan dit thema gehangen wordt. Huis op orde Meer focus op de klant, wil niet zeggen dat interne zaken niet worden opgepakt. Om ons huis blijvend op orde te houden, zijn nu en in de toekomst goede medewerkers nodig. Daarom is in 2018 een eerste aanzet gemaakt met een strategisch HRM-beleidsplan. Er is tevens een strategisch communicatieplan opgesteld, als logisch vervolg op ons Toekomstplan 18+. Verder zien we veel aandacht voor het op orde krijgen en houden van de data: van nagenoeg alle woningen zijn nieuwe tekeningen gemaakt, waaruit de juiste oppervlakte en WWS-punten zijn te halen. Maar ook is voor alle woningen een nieuwe conditiescore bepaald, die weer de noodzakelijke basis was voor een aangepaste meerjarenonderhoudsplanning. Bij deze planning wordt ook nadrukkelijk gekeken naar de noodzakelijke duurzaamheidsmaatregelen. Verder zijn in 2018 de voorbereidingen gestart voor het implementeren van Ortec-Go, om daarmee een betere beheersing van projectontwikkelactiviteiten te verkrijgen. Daarvoor was het ook nodig om een investeringsstatuut vast te stellen voor nieuwbouw. In 2019 zal verder worden gewerkt om het investeringsstatuut ook vast te stellen voor investeringen in bestaande voorraad (met name energetische investeringen). In 2018 zijn belangrijke stappen gezet in het kader van het Business Control Framework, zoals het geleidelijk invoeren van een Intern Controle Plan. In 2018 is tevens een nieuw aanbestedingsbeleid vastgesteld. Een belangrijke verandering in wetgeving betrof de invoering van de Wet op de Privacy (AVG). De implementatie van deze wet heeft veel aandacht gevraagd van de organisatie in zowel bewustwording (hoe gaan we om met privacygevoelige info van onze klanten) als in uitvoering (wat bewaren we, waarom en hoe lang). Diverse beleidsdocumenten werden gemaakt en werkprocessen werden aangepast. Als jaardoel in 2018 hadden we ook benoemd het oppakken van de samenwerking met onze collega s in Altena, met als doel te komen tot een bestuurlijke fusie. Het is hierbij van belang dat de corporaties daarin gelijk lopen. We constateren dat onze buren meer tijd nodig hebben op dit vraagstuk. Daarom is er weinig vooruitgang geboekt in het afgelopen jaar. 8

10 Nieuwe accountant Voor verslagjaar 2017 was EY benoemd als controlerend accountant. De controle van de jaarrekening heeft toen geleid tot een goedkeurende verklaring. De Raad van Commissarissen heeft echter geconcludeerd niet tevreden te zijn over de werkwijze van EY. Voor verslagjaar 2018 en verder is Woonlinie daarom op zoek gegaan naar een andere accountant. Na een verkorte selectieprocedure is dit Baker Tilly geworden. Kwaliteit Om de kwaliteit van onze dienstverlening te monitoren, zijn twee instrumenten van belang: 1. Visitatie 2. Aedes Benchmark, en in het bijzonder het meten van het huurdersoordeel. Visitatiebureau Raeflex heeft in 2017 een visitatie bij Woonlinie uitgevoerd. Het oordeel van de commissie was zeer positief. In het afgelopen jaar is gestaag gewerkt aan de verbeterpunten die door hen benoemd zijn, specifiek op het thema governance en op de punten genoemd door onze belanghouders. De Aedes Benchmark is een jaarlijks terugkerende meting, waarin we ons kunnen vergelijken met andere corporaties. Als aandachtspunt in 2018 hadden we staan om meer grip te krijgen op het juist invullen van de gegevens en het beoordelen van de resultaten. Opbrengstenboekje over 2018 Ook over 2018 verschijnt er een digitaal opbrengstendocument. Hierin vertellen we het warme verhaal rond de cijfermatige verantwoording en maken we de balans over het afgelopen jaar op. Het behaalde resultaat inclusief haar maatschappelijke rendement staat centraal. Hierin wordt concreet ingegaan op onze opgaven, doelen en opbrengsten. De opbrengst van afgelopen jaar kunt u hier lezen in ons opbrengstenboekje. We kunnen zeggen dat we een heel goed jaar achter ons laten met mooie resultaten die we samen geboekt hebben op volkshuisvestelijk en financieel gebied. Vol vertrouwen beginnen we aan onze opgaven in Juni 2019 Mr. P.A.W. van den Heuvel Directeur-bestuurder 9

11 1.5 Verslag raad van commissarissen Elk jaar stelt de Raad van Commissarissen (hierna RvC) een verslag op van haar werkzaamheden in het afgelopen jaar. Het gaat hierbij niet alleen over wat de RvC heeft gedaan, maar ook over de wijze waarop zij invulling heeft gegeven aan het toezicht en aan de kwaliteit ervan. Tevens is een overzicht opgenomen van de samenstelling van de raad. De rol van de RvC strekt zich ook uit tot de verbindingen van Woonlinie. Deze verbindingen zijn benoemd in paragraaf 1.3. Overleg en ontmoeting De RvC heeft zes reguliere vergaderingen gehad. Daarnaast waren er zes voorbereidende vergaderingen van de vastgoedcommissie, vier van de auditcommissie en twee van de remuneratiecommissie. Ook hebben de RvC en MT gezamenlijk twee beleidsdagen gehad en is er een projectenrondrit gemaakt. De raad heeft een teambuildingssessie gedaan en een reflectievergadering gehouden, beide zonder aanwezigheid van de bestuurder. Leden van de raad zijn verder aanwezig geweest bij diverse openingen van nieuwbouwprojecten, bij een vergadering van de OR en de huurdersverenigingen. Daarnaast zijn er extra overlegmomenten geweest voor de werving van nieuwe commissarissen en de opdracht aan de accountant. Ook zijn er ontmoetingen geweest met de RvC s van de twee andere corporaties in de gemeente Altena. Inhoudelijke agenda 2018 De belangrijkste inhoudelijke agendapunten die in 2018 aan de orde kwamen: Toekomstplan 18+ en de daaruit voortkomende strategische plannen Visitatierapport en lessons learned Ontwikkelingen Caribisch Nederland Rol en ontwikkeling Bouwlinie, in relatie tot Woonlinie Evaluatie werkzaamheden nieuwe accountant en besluitvorming hierover. Daarnaast bestond de agenda van de RvC uit de veelal jaarlijks terugkerende onderwerpen zoals de kwartaalrapportages, begroting, jaarverslag, fasedocumenten nieuwbouw, review bestuurder, etc. Kwaliteit en onafhankelijkheid van het toezicht De RvC onderschrijft de Governancecode en leeft deze actief na. Datzelfde geldt voor de integriteitsprincipes van Woonlinie. Deze vormen een ankerpunt voor de kwaliteit van het toezicht. Daarnaast wordt de kwaliteit geborgd via diverse instrumenten. Bestuurlijke informatievoorziening De kwaliteit van het toezicht is mede afhankelijk van de kwaliteit en de tijdigheid van de bestuurlijke informatievoorziening. Dit is primair de verantwoordelijkheid van het bestuur. Het bestuur doet hiertoe waar nodig tussentijdse mededelingen, naast de formele verantwoordingssystematiek via de periodieke managementrapportages. Daarnaast vindt met regelmaat informeel contact plaats tussen commissarissen en bestuurder en mensen van de werkorganisatie en tussen voorzitter en bestuurder. Er is sprake van een open en transparante werkrelatie tussen bestuur en raad, in lijn met de visie op bestuur en toezicht. Met het goede gesprek als uitgangspunt. 10

12 Voorbereiding besluitvorming commissies De RvC heeft uit haar midden een vastgoedcommissie en auditcommissie samengesteld. Daarmee wordt de besluitvorming inhoudelijk goed voorbereid, invulling gegeven aan de klankbordrol richting het bestuur en de verbinding met de werkorganisatie georganiseerd. Daarnaast is er een remuneratiecommissie en een werving- en selectiecommissie. Vastgoedcommissie In de vastgoedcommissie is gesproken over de diverse nieuwbouwprojecten. Bijzonderheid was de aankoop door Bouwlinie van een stuk grond in Woudrichem, waar samen met een ontwikkelaar gebouwd gaat worden. Auditcommissie In de auditcommissie stonden de reguliere jaarstukken zoals begroting en jaarrekening op de agenda. Daarnaast was in 2018 de evaluatie van de accountant een belangrijk onderwerp. Dit heeft geleid tot een beëindiging van het contract met de accountant. Vervolgens heeft er een aanbesteding plaatsgevonden voor een nieuwe accountant. Een tweede belangrijk thema was het opstellen van het investeringsstatuut. In beide commissies is daar meermalen en uitgebreid over gesproken. Remuneratiecommissie De remuneratiecommissie beoordeelt jaarlijks het functioneren van de directeur-bestuurder. De remuneratiecommissie heeft in 2018 tweemaal met de directeur-bestuurder gesproken. In deze gesprekken is onder andere ingegaan op de strategische koers van de organisatie, persoonlijke ontwikkeling van de bestuurder, het borgen van continuïteit van het managementteam en het samenspel tussen bestuurder en RvC. De RvC is tevreden over het functioneren van de bestuurder en kijkt met vertrouwen naar de toekomst. Werving- en selectiecommissie De selectie van nieuwe leden van de RvC is gebaseerd op een profielschets en een procedure werving en selectie van nieuwe leden. De RvC streeft op dit punt naar een transparante aanpak. Onderdeel van deze procedure is dat vacatures extern bekend worden gemaakt. In het najaar van 2018 is de werving gestart voor drie nieuwe leden van de RvC. Per balansdatum is de procedure nog niet afgerond. Twee nieuwe leden van de RvC worden voorgedragen vanuit beide huurdersverenigingen. Beloning directeur-bestuurder Het arbeidscontract met de directeur-bestuurder is aangegaan voor onbepaalde tijd. De beloning voor de directeur-bestuurder valt onder het overgangsrecht Wet Normering Topinkomens (hierna WNT). De directeur-bestuurder had in 2018 een beloning van De afdracht aan het pensioenfonds van het werkgeversdeel bedroeg De directeur-bestuurder was het gehele jaar fulltime in dienst. Met de directeur-bestuurder is een pensioen overeengekomen op basis van de pensioenregeling van de Stichting Pensioenfonds Woningcorporaties. Het inkomen wordt conform de vereisten van de WNT, gemeld aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De directeur-bestuurder is actief als voorzitter van het bestuur van de VVD Netwerk Maashorst. Toezichtskader en toetsingskader Toepassing Governancecode Normen voor goed bestuur in de sector van de volkshuisvesting zijn vastgelegd in de Governancecode Woningcorporaties (hierna code). De code geldt voor leden van Aedes (Woonlinie is sinds 1 januari 2018 weer lid) en voor leden van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (hierna VTW). De code is niet vrijblijvend en werd ook door Woonlinie onderschreven toen zij geen lid was van Aedes. De code is opgebouwd uit vijf principes die leidend zijn voor het besturen van de organisatie. 11

13 Bestuur en RvC: hanteren waarden en normen die passen bij de maatschappelijke opdracht; zijn aanspreekbaar en leggen actief verantwoording af; zijn geschikt voor hun taak; gaan in dialoog met belanghebbende partijen; beheersen de risico s verbonden aan hun activiteiten. Binnen Woonlinie worden deze principes nageleefd. Bij de toezichthoudende rol maakt de RvC gebruik van een extern en een intern toezichtkader. Het externe toezichtkader wordt gevormd door wet- en regelgeving vanuit de Woningwet en vanuit de sectorinstituten zoals het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (hierna WSW), de Autoriteit woningcorporaties (hierna Aw), Aedes en de VTW. Woonlinie wijkt op het volgende punt af van de governancecode: - Benoeming van de bestuurder voor een (her-)benoemingsperiode van maximaal 4 jaar. De huidige bestuurder van Woonlinie is benoemd vóór de invoering van de code en Woonlinie is daarmee gebonden aan een contract voor onbepaalde tijd. Het interne toezichtkader of governance framework is door Woonlinie zelf opgesteld. Dit geheel van afspraken is voor het bestuur de leidraad om te besturen en voor de RvC bepalend om toezicht te houden. Het toezichtkader richt zich zowel op de besturing als op de beheersing van Woonlinie. In 2018 zijn op twee punten verbeteringen aangebracht. Er is een Toezichtvisie vastgesteld en een investeringsstatuut opgesteld. Het investeringsstatuut is een belangrijk instrument voor het beoordelen van (des)investeringen en het beheersen van risico s. In 2018 is geen sprake geweest van (transacties met) tegenstrijdige belangen waarbij leden van de RvC of het bestuur betrokken waren. Alle leden van de RvC zijn onafhankelijk in de zin van de Governancecode. Woonlinie verstrekt geen leningen of garanties aan leden van de RvC, de directeurbestuurder en/of medewerkers van Woonlinie. Als onafhankelijk toezichthouder houdt de Aw toezicht op alle woningcorporaties rond financiële continuïteit, compliance, integriteit én governance. Vanuit deze verantwoordelijkheid heeft de Aw eind 2018 aangegeven geen aanleiding te zien om Woonlinie integraal te onderzoeken. Met de Aw is afgesproken dat Woonlinie de Aw pro-actief op de hoogte houdt van de activiteiten in Caribisch Nederland. Ook het WSW als andere externe toezichthouder beoordeelt het risicoprofiel van Woonlinie onveranderd laag. Mede hieruit concludeert de RvC dat Woonlinie het huis goed op orde heeft. Zelfevaluatie In december vond de zelfevaluatie van de RvC over 2018 plaats. Eén maal per twee jaar vindt deze plaats met externe begeleiding. Dit jaar was het zonder externe begeleiding. Er werd onder andere gesproken over: de ontwikkeling van de RvC, de samenstelling en deskundigheden en daaraan gekoppeld de behoefte aan scholing en competentie-ontwikkeling, de effectiviteit en efficiency van de werkwijze van de RvC, de werking van de commissies, de voortgang ten opzichte van de vorige zelfevaluatie en de beoordeling van de bestuurder. Geconstateerd is dat de RvC volop in ontwikkeling is en dat de meeste actiepunten die voortkwamen uit de vorige reflectie zijn opgepakt. Aandachtspunt blijft de behoefte om meer sturend te zijn in het bepalen van de agenda van de RvC en de wens om eerder betrokken te zijn bij strategische beleidsontwikkelingen. Opleiding Begin 2018 heeft ieder RvC lid een persoonlijk ontwikkelplan opgesteld. Hierbij is rekening gehouden met individuele wensen en wat er nodig is voor het team. Deze plannen zijn gezamenlijk besproken. Alle leden van de RvC hebben opleidingen en seminars gevolgd en hierbij voldoende PE punten gehaald. De behaalde PE-punten door de bestuurder zijn in onderstaande tabel opgenomen. Voor 1 juli 2019 zal worden voldaan aan het vereiste aantal PE-punten. Naam Functie Benoemd per Benoemd t/m Herbenoembaar Dhr. P.A.W. van den Heuvel (1962) Directeurbestuurder Deskundigheids gebied Benodigde PEpunten n.v.t. n.v.t. Volkshuisvesting / zorg ,5 Behaalde PE-punten

14 Samenstelling van de raad Onderstaand overzicht vermeldt een volledig profiel van alle leden van de RvC die in 2018 actief waren, inclusief nevenfuncties. Naam Functie (Her)benoemd per Mevr. P. Nieuwenhuis (1974) Dhr. C. J. Ambachtsheer (1950) Dhr. P.J. van der Ven (1949) Mevr. M. Buursink (1975) In 2018 namen we afscheid van drie leden van de RvC: Mevrouw Buursink vanwege het aanvaarden van een bestuurdersrol bij een collega corporatie; De heer Kaasjager vanwege persoonlijke omstandigheden; De heer Ambachtsheer vanwege het verstrijken van zijn tweede termijn. We constateren dat we minder continuïteit in de samenstelling van de RvC hebben dan we wensen. Ieder vertrek heeft een aanwijsbare reden, maar desondanks is dit een punt van aandacht. In het najaar van 2018 is gestart met de werving van drie nieuwe leden voor de RvC. Per balansdatum is de procedure nog niet afgerond. Vergoeding De leden van de Raad van Commissarissen ontvangen een vergoeding. De vergoedingen van de commissarissen bleven ongewijzigd in Daarmee blijven deze binnen de normering vanuit de WNT en volgen zij de VTW-richtlijnen, passend bij de inschaling in klasse E: de beloning voor de voorzitter bedraagt en voor de overige leden De vergoeding is in overeenstemming met de richtlijnen zoals deze hiervoor zijn vastgelegd in de Wet Normering Topinkomens en de VTW. De RvC heeft geen apart budget voor advies, scholing of andere onkosten. De vergoeding van de RvC is niet gekoppeld aan de prestaties van Woonlinie. Decharge Benoemd t/m Beroep Herbenoembaaheidsgebied Deskundig- Ja Voorzitter Adviseur/interim manager bij Geerts & Partners Lid Gepensioneerd hoofddirecteur SNS REAAL, DGA Alm Investment BV + DGA Alm Aktief BV Lid vanuit HV Inbreng Gepensioneerd wethouder, schoolbestuurder Lid Interim leidinggevende, adviseur Dhr. G. de Ruiter (1958) Lid Zelfstandig adviseur Wonen-Zorg-Welzijn G. Kaasjager (1967) Lid vanuit HVB Projectmanager Architectenburo De Twee Snoeken Nee Lid Commissie Nevenfuncties Financiën Organisatie-Remuneratikunde Governance Werving & selectie + Burger-commissielid gemeente Neerijnen commissie Financiën Organisatie-Vastgoed-commissikunde Voorzitter raad van commissarissen Elbuco nv te Zaltbommel; lid raad van advies DAS Legal Finance te Amsterdam; voorzitter Stichting Muziektent te Almkerk; lid raad van commissarissen Honeywell Bull Nederland te Amsterdam; lid raad van commissarissen Heuvelman Sound en Vision bv Ja Openbaar bestuur Audit-commissie Voorzitter Raad van Toezicht SKVOB te Breda; Bestuurslid Stichting GSW Werkendam N.v.t. Volkshuisvesting organisatieontwikkeling Remuneratie + Werving & selectie Voorzitter van bestuur stichting stadcamping Tilburg gebieds- commissie ontwikkeling Ja Volkshuisvesting Audit-commissie Wonen-Zorg-Welzijn N.v.t. Vastgoed Vastgoed-commissie Voorzitter Stichting LTS Saltboemel (Pand 9), Zaltbommel Voorzitter en lid college Kerkrentmeesters PKN Gemeente Het Anker, Zaltbommel De RvC van Woonlinie heeft Baker Tilly aangewezen als accountant. De RvC heeft in overeenstemming met artikel 21, lid 3 van de statuten kennis genomen van de bevindingen van de accountant. De RvC heeft het jaarverslag en de jaarrekening 2018 vastgesteld, zoals deze door het bestuur van Woonlinie is opgesteld en dechargeert het bestuur conform artikel 21, lid 6 van de statuten. Juni 2019 Mevr. P. Nieuwenhuis Voorzitter RvC 13

15 1.6 Verslag overleg met gemeenten en huurdersverenigingen De samenwerking met gemeenten en huurdersverenigingen is van groot belang voor het realiseren van lokale en regionale woonopgaven. De woonopgaven staan verwoord in woonvisies. Dit zijn beleidsmatige stukken die vragen om een vertaalslag naar de praktijk. Prestatieafspraken zijn hierin een belangrijk middel. Op basis van een bod worden prestatieafspraken gemaakt. In het voorjaar zijn prestatieafspraken per regio opgeleverd waarin Woonlinie werkzaam is. Dit betreffen de gemeenten Zaltbommel en Altena. De prestatieafspraken zijn tot stand gekomen in nauwe samenwerking tussen gemeenten, woningcorporaties en huurdersverenigingen. In de reguliere overleggen met de gemeenten is, naast bovenstaande onderwerpen onder andere gesproken over nieuwbouwprojecten, bouwopgave, woningbehoefte, huisvesting statushouders en de woonladder en de ontwikkeling van Bouwlinie. Met de huurdersverenigingen is verder gesproken over het nieuwe Toekomstplan, het huurbeleid (streefhuren en huurverhoging), de nieuwe website en MijnWoonlinie, evaluatie passend toewijzen, actieplan thema duurzaamheid, communicatiecampagne woning ventileren, aanwezigheid op algemene ledenvergadering, prestatieafspraken en bod aan gemeenten, nieuwe woonvormen, op de koffie, aandachtspunten visitatie, Aedes benchmark, onderzoek middeninkomens en alle jaarlijks terugkerende thema s zoals jaarverslag en klachten. Woonlinie steunt de huurdersverenigingen ieder jaar met een financiële bijdrage. Deze bijdrage is gebaseerd op een bedrag per woning. Woonlinie stelt 3,50 per verhuureenheid ter beschikking. 14

16 1.7 Transacties tussen Woonlinie, Bouwlinie en haar verbindingen Transacties tussen Woonlinie en Bouwlinie In 2015 is besloten Bouwlinie in te zetten als partij die alle huurwoningen voor Woonlinie gaat realiseren. Daarnaast is Bouwlinie actief met het verkopen van kavels en administratieve werkzaamheden rondom het bouwen van huur- en koopwoningen. Woonlinie neemt de woningen af van Bouwlinie. Alle transacties hebben tegen zakelijke voorwaarden plaatsgevonden. Transacties tussen Bouwlinie en Vof Hoge Maasdijk Vof Hoge Maasdijk is in 2018 opgericht als samenwerking tussen Tankens Projectontwikkeling BV en Bouwlinie. Doelstelling van de samenwerking is het op termijn realiseren van circa 100 woningen in het plangebied Op t Loev. Deze woningen worden naar verwachting binnen 5 jaar gebouwd. Bestemmingsplan is inmiddels vastgesteld door de gemeente. Transacties tussen Woonlinie en SSH Woonlinie nam tot en met deel in de commanditaire vennootschap de Uithof III. In 2018 heeft een overdracht van participaties plaatsgevonden naar Stichting Studentenhuisvesting Utrecht. Op 21 december 2018 is ontvangen vanuit SSH. In 2019 is ook nog het resultaat van de deelneming over 2018 ontvangen. 15

17 2 Toewijzen en verhuren van woningen 2.1 Woonruimteverdeelsysteem De vrijgekomen woningen van Woonlinie worden verdeeld via Woongaard. Woongaard is een samenwerkingsverband van 15 woningcorporaties (waaronder Woonlinie) op het gebied van woonruimteverdeling. Omschrijving WOONGAARD 2018 WOONGAARD 2017 WOONLINIE 2018 WOONLINIE 2017 Aantal ingeschreven personen/huishoudens (*) Aantal woningen in woningvoorraad Aantal actief woningzoekenden (*) Aantal reacties (*) Aantal verhuringen via Woongaard Wachttijd in jaren (*) 5,76 4,65 5,98 5,6 Zoektijd in jaren (*) 0,95 0,7 0,91 1,05 (*) Cijfers Woonlinie betreft woningen/woningzoekenden uit (voormalige) gemeenten Aalburg, Werkendam, Woudrichem en Zaltbommel 2.2 Inkomensgrenzen en toewijzen aan doelgroepen Inkomensgrenzen Corporaties zijn verplicht om minimaal 80% van de woningen toe te wijzen aan de doelgroep met een belastbaar inkomen tot De volgende 10% mag worden toegewezen aan de doelgroep met een belastbaar inkomen tot De overige 10% is gereserveerd voor hogere inkomens en uitzonderingen, zoals herstructurering, zorg of calamiteiten. In 2018 voldeed Woonlinie aan de gestelde normen. Omschrijving WOONLINIE 2018 WOONLINIE 2017 Toegewezen aan huishoudens tot (2017: ) in % 96,2% 93,4% Toegewezen aan huishoudens in % (in ) 1,2% 1,4% Toegewezen aan huishoudens > (in 2017: ) 2,7% 5,2% Aantal woningen toegewezen Aantal toewijzingen meetellend voor passend toewijzen Aantal woningen niet passend toegewezen 1 1 Score passend toewijzen 99,5% 99,7% In bijlage 1 is het aantal toewijzingen volgens de BTIV-tabel opgenomen. Urgenten In 2018 heeft Woonlinie 13 (2017:7) urgente woningzoekenden gehuisvest. Van deze urgente woningzoekenden waren er 1 urgent wegens herstructurering, 9 vanuit sociale urgentie en 3 vanwege een prestatieafspraak zoals bijvoorbeeld uitstroom maatschappelijke opvang. Taakstelling In 2018 heeft Woonlinie 16 woningen verhuurd aan 54 statushouders (2017: 13 resp. 24), waarvan 11 woningen (41 personen) in het Land van Heusden en Altena en 5 woningen (13 personen) in Zaltbommel. In de totale taakstelling tellen de na-reizigers ook nog mee. In zowel Land van Heusden en Altena als in Zaltbommel is de toegewezen taakstelling aan Woonlinie conform prestatieafspraken behaald. 16

18 WMO en woonzorgindicatie De toewijzing voor WMO-woningen gaat via de diverse gemeenten en op basis van CIZ-indicaties (Centrum Indicatiestelling Zorg). Dat betekent dat alleen woningzoekenden met een bepaalde zorgbehoefte voor een dergelijke woning in aanmerking komen. Aanvragen voor woonzorgindicaties worden beoordeeld door een onafhankelijke indicatieadviseur. In totaal zijn door Woonlinie in woningen (2017 : 27 woningen) met een woonzorgindicatie aangeboden. 2.3 Verhuringen Nieuwe verhuringen In 2018 zijn er 221 woningen (2017: 280 woningen) opnieuw beschikbaar gekomen voor verhuur (exclusief nieuwbouw). De mutatiegraad was afgelopen jaar 5,31 % (2017: 6,79%). Camelot Woonlinie schakelt Camelot Beheer B.V. in om sloopwoningen tijdelijk te laten bewonen. Hiermee wordt voorkomen dat woningen aan vandalisme bloot worden gesteld. Eind 2018 waren 13 woningen (2017 : 5 woningen) in beheer bij Camelot Beheer B.V. 2.4 Huurbeleid Per 1 juli 2018 is de huursombenadering doorgevoerd. De variaties in huurverhoging waren 0,4%, 1,1% en 1,4%. De huursomstijging in 2018 was wettelijk vastgesteld op 2,40%. De werkelijke huursomstijging, inclusief mutaties bedroeg 0,89%. De huurverhoging heeft betrekking op alle woongelegenheden, exclusief woningen op de slooplijst waar een sloopbesluit voor is genomen, deze woningen kregen geen huurverhoging. Voor garages, bergingen en parkeerplaatsen bedroeg de huurverhoging 1,4%. Voor geliberaliseerde woningen bedroeg de huurverhoging 1,4%. Bij bedrijfspanden is het huurverhogingspercentage doorgaans afhankelijk van het consumentenprijsindex cijfer (CPI-cijfer), gepubliceerd door het CBS. Bij mutatie is het mogelijk dat de huur van een woning wordt geharmoniseerd. Hiervoor is voor alle woongelegenheden een streefhuur vastgesteld. 2.5 Klachten, bezwaarschriften Vanaf 1 oktober 2015 is de klachtencommissie vervallen en is de onafhankelijke klachtenbehandeling ondergebracht bij een groter orgaan genaamd Regionale Klachtencommissie Rivierenland. Hier zijn geen klachten voor Woonlinie in 2018 behandeld (2017:0) De Regionale Geschillencommissie in het Land van Heusden en Altena heeft vanuit Woonlinie aan het eind van het jaar 1 klacht van een vertrokken huurder ontvangen, hierover wordt in 2019 een uitspraak verwacht. 17

19 2.6 Huurachterstanden en ontruimingen Huurachterstanden Woonlinie wil voorkomen dat huurders onnodig in een duur en lang gerechtelijk (incasso)traject terecht komen. Daarom is er een strak incassobeleid. Verder worden huurders, als de schulden desondanks te hoog oplopen, verwezen naar gemeentelijke schuldhulpverlening (SHV), maatschappelijk werk en budgetbeheerders voor budgetbegeleiding. Woonlinie en instanties zoals gemeenten en maatschappelijk werk, proberen gezamenlijk een lage drempel te creëren voor huurders om huurbetalingsproblemen te bespreken. In 2018 bedroeg de huurachterstand (2017: ). In 2018 is aan huurdebiteuren (huurachterstanden + overige kosten) afgeboekt als oninbaar (2017: ). Van de 187 huishoudens met een achterstand waren 40 niet-actieve contracten (2017: resp. 202 en 38). In de huurachterstand per eind 2018 zijn betalingsregelingen van (2017: ) inbegrepen. Deurwaarder Het gehele incassoproces is erop gericht om overdrachten aan de deurwaarder met in het ergste geval ontruimingen te voorkomen. Indien de huurachterstand aanhoudt na verschillende aanmaningen, brieven en een persoonlijk gesprek, draagt Woonlinie de huurder over aan Digideur incassodiensten en gerechtsdeurwaarders. Eind 2018 waren de dossiers van 80 (ex)-huurders (2017: 82) ondergebracht bij de deurwaarder. Bewindvoering, budgetbeheer en schuldhulpverlening In totaal is in 2018 bij 23 huishoudens (2017: 26) sprake van een reeds actief SHV-traject of uitgesproken Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP) (voor zover bij ons bekend). Meer huurders van Woonlinie zullen in SHV of WSNP zitten, maar enkel de huishoudens die bij ons daadwerkelijk een openstaand bedrag hebben, zijn bij Woonlinie bekend. In 2018 hadden 205 huishoudens (2017:166) een budgetbeheerder of beschermingsbewindvoerder. Ontruimingen Ontruiming is het laatste middel dat wordt ingezet om bijvoorbeeld een overlastsituatie een halt toe te roepen. Woonlinie is terughoudend in het ontruimen van woningen. Echter, soms kan het niet anders. De procedure heeft als doel ontbinding van de huurovereenkomst. In eerste instantie proberen onze medewerkers te bemiddelen tussen klagers en veroorzakers. Maar ook wordt de hulp van andere instanties ingeschakeld, denk hierbij aan buurtbemiddeling of politie. Wanneer verschillende inspanningen niet voldoende blijken te zijn en de overlast blijft aan, dan start Woonlinie een procedure voor ontruiming. Bij de ontruimingen op basis van huurachterstand is vaak ook sprake van overlast-gevend gedrag. Bij 6 huurders is in 2018 (2017: 3) een ontruimingsvonnis uitgesproken, 1 bewoner heeft de woning zelf verlaten, om zo extra kosten van ontruiming te voorkomen. 3 bewoners hebben middels volledige betaling een ontruiming kunnen voorkomen. Uiteindelijk hebben er in (2017: 0) onvrijwillige ontruimingen plaatsgevonden. 18

20 3 Ontwikkeling woningvoorraad 3.1 Woningvoorraad en voorraadbeleid Het woningbezit van Woonlinie bestond op 31 december 2018 uit DAEB en niet-daeb woningen en overige woongelegenheden (over het algemeen zorg gerelateerd). DAEB staat voor Diensten van Algemeen Economisch Belang. Verdeling woongelegenheden per plaats gemeente Woongelegenheden uitgesplitst naar plaats en gemeente per 31 december 2018: Woningen Daeb Intramuraal (zorgvastgoed) Daeb Totaal woningen Daeb Woningen Niet-Daeb Verdeling woongelegenheden (exclusief zorg) per gemeente naar huurprijsklasse: Totaal woongelegenheden Plaats Almkerk Andel Babylonienbroek Drongelen Dussen Eethen Genderen Giessen Hank Meeuwen Rijswijk Sleeuwijk Veen Werkendam Wijk en Aalburg Woudrichem Totaal Gemeente Altena Saba Totaal openbaar lichaam Saba Zaltbommel Totaal Gemeente Zaltbommel Totaal Woongelegenheden uitgesplitst (exclusief het aantal woongelegenheden in de zorg) per gemeente en huurprijsklasse per 31 december 2018: Goedkoop (< = 417,34) Bereikbaar (< = 640,14) Duur tot toeslaggrens (< = 710,68) Duur boven toeslag-grens (> 710,68) Totaal Gemeente Altena Saba Zaltbommel Totaal In % van totaal 16,7% 67,2% 14,7% 1,4% 19

21 Verdeling niet-woongelegenheden per gemeente: Woonlinie is ook in het bezit van niet-woongelegenheden, zoals parkeervoorzieningen, maatschappelijk vastgoed en bedrijfsruimtes. Maatschappelijk vastgoed omvat bijvoorbeeld ontmoetingsruimtes, peuterspeelzalen en een school. De niet-woongelegenheden uitgesplitst naar gemeente per 31 december 2018 zijn: Parkeervoorzieningen (Niet-DAEB) Maatschappelijk vastgoed (DAEB) Bedrijfsruimte (Niet-DAEB) Totaal nietwoongelegenheden Gemeente Altena Saba Zaltbommel Totaal Mutatie woningvoorraad: De mutatie in de voorraad woongelegenheden is als volgt: Omschrijving Gemeente Aantal DAEB Aantal Niet-DAEB Totaal Nieuwbouw Rijswijkstraat Woudrichem Meander (Waluwe) Zaltbommel Waterlinie (Nieuwe Banne) Sleeuwijk Sloop Sloop voor nieuwbouw projecten (Aakstraat) Zaltbommel Verkoop Reguliere verkoop Altena -9-9 Reguliere verkoop Zaltbommel 0 0 Voorraad te verkopen woningen -4-4 Overige mutaties Aanpassing eenheden in kavels -1-1 Voorraad woongelegenheden Mutatie 23 Voorraad woongelegenheden

22 Energielabels van de woningen In 2018 is verder gewerkt aan de verbetering van het gemiddelde energetische niveau van de huurwoningen. Niet alleen door nieuwbouw, verkoop en sloop, maar juist ook door het aanbrengen van isolatie bij bestaande woningen. Woonlinie heeft de energielabels van woningen verdeeld in drie energiecategorieën: Groen energielabels A, B en C Oranje energielabels D en E Rood energielabels F en G In tabelvorm ziet dat er als volgt uit: Energie-index < 0,6 (Label A++) 1,1% < 0,6 EI < 0,8 (Label A+) 0,5% 2,0% < 0,8 EI < 1,2 (Label A) 18,6% 22,4% < 1,2 EI < 1,4 (Label B) 26,7% 31,1% < 1,4 EI < 1,8 (Label C) 24,2% 23,2% < 1,8 EI < 2,1 (Label D) 13,7% 9,6% < 2,1 EI < 2,4 (Label E) 8,2% 5,0% < 2,4 EI < 2,7 (Label F) 5,4% 3,7% > 2,7 (Label G) 2,7% 1,9% totaal 100% 100% 3.2 Onrendabele investeringen en overige afboekingen Onrendabele investeringen Hieronder staat een uitsplitsing van de onrendabele investeringen in 2018 naar project. Soms moeten ook eerder genomen onrendabele toppen worden gecorrigeerd in verband met wijzigingen van huurprijzen of planwijziging. Onrendabele investeringen 2018 (bedragen x 1.000) Projectomschrijving Onrendabele investering 2018 Rijswijkstraat, Woudrichem (10 woningen) -104 Hof van Oranje fase 3B, Zaltbommel (27 woningen) 527 Nieuwe Banne, Sleeuwijk (20 woningen) -90 Waluwe, Zaltbommel (23 woningen) 71 Bloesemhof, Andel (17 woningen) 561 De Hoek, Eethen (4 woningen) 131 Saba (18 woningen) 885 Overige correcties (o.a. marge Bouwlinie op afgewikkelde projecten) - 40 Totaal onrendabele top Overige waardeveranderingen Het vastgoed in exploitatie (incl. nieuwbouw en verkopen) heeft in 2018 een waardevermeerdering gekend van Van de opgeleverde woningen heeft één woning stichtingskosten die hoger zijn dan , te weten in nieuwbouwproject Meander (Waluwe). In de wijk Binnenvergt (Zaltbommel) zijn woningen afgewaardeerd in verband met sloopbestemming wat heeft geresulteerd in een waardevermindering van De voorraad Koopgarantwoningen zijn in 2018 opgewaardeerd met , de hiertegenover staande verplichting is met opgewaardeerd, per saldo dus een opwaardering van Er zijn in 2018 geen bestaande grondposities afgewaardeerd. 21

23 3.3 Aankoop, verkoop en sloop Aankoop woningen Er zijn geen woningen aangekocht in Verkoop woningen In 2018 is het verkoopbeleid van Woonlinie niet gewijzigd. Zittende huurders hebben het recht hun woning te kopen, als deze daarvoor gelabeld is. In totaal zijn in woningen verkocht en geleverd. Het betreft alle 12 woningen in de nieuwe gemeente Altena. Sloop In 2018 zijn er totaal 16 woningen (en 1 bedrijfspand) gesloopt aan de Aakstraat te Zaltbommel. In 2017 werden 6 woningen gesloopt aan de Burg. Van Rijswijkstraat in Woudrichem. Aankoop en verkoop gronden In 2018 is een perceel aangekocht en enkele (grond)posities verkocht. Omschrijving Gemeente Bedrag x Toelichting De Hoek Aalburg -221 Verkoop kavel Den Doorn Aalburg -35 Verkoop kavel Spellewaard Zaltbommel -117 Verkoop kavel Den Eng Aalburg 515 Verkoop diverse kavels + afrekening gemeente Hoge Maasdijk Woudrichem Aankoop grondpositie VOF Dijkgraaf den Dekkerweg Werkendam -204 Verkoop kavel Overige mutaties 154 Met name plankosten Totaal

24 3.4 Onderhoud aan woningen Bedragen x Omschrijving In 2018 is de doorbelasting van overheadkosten doorgevoerd in de kostenverdeelstaat. Deze systematiek is in overeenstemming met de Handleiding toepassen functionele indeling winst- en verliesrekening. Planmatig onderhoud Bedragen x Straatnaam Gemeente Aantal Uitgaven totaal Waarvan geactiveerd Mozartstraat Zaltbommel Vogelenzang/Agnietenstraat Zaltbommel Schilderwerk Diverse CV-aanleg en vervanging Diverse Energetisch Treintje (EBM) Diverse Binnenonderhoud (KOB) Zaltbommel Glasvervanging Diverse Overig planmatig Diverse Totaal excl. overhead Overheadkosten Totaal incl. overhead Reparatieonderhoud De gemiddelde reparatiekosten per woongelegenheid waren 486 (2017: 504) uitgaande van (2017: 4.314) woongelegenheden. Mutatieonderhoud Uitgaande van 221 (2017: 280) mutaties bedroegen de mutatiekosten in 2018 gemiddeld (2017: 4.043). De gemiddelde mutatiekosten per woongelegenheid waren in (2017: 262), uitgaande van (2017: 4.314) woongelegenheden. Contractonderhoud 2017 (excl. Overheadkosten) 2017 (incl. Overheadkosten) 2018 (excl. Overheadkosten) 2018 (incl. Overheadkosten) Enkelvoudig Planmatig onderhoud Waarvan geactiveerd Reparatieonderhoud Mutatieonderhoud Contractonderhoud Totaal Uitgaande van (2017: 4.314) woongelegenheden bedroegen de gemiddelde kosten van contractonderhoud 155 (2017: 157) per woongelegenheid in

25 4 Overige diensten en activiteiten 4.1 Bouwen van koopwoningen In 2018 heeft Woonlinie geen koopwoningen verkocht of opgeleverd. Bouwlinie heeft in kavels met een plan voor de woning geleverd. Daarnaast zijn nog 4 kavels zonder plan (vanuit grondexploitatie) geleverd. 4.2 Dienstverlening aan derden In 2018 heeft er geen dienstverlening aan derden plaatsgevonden. 4.3 Verenigingen van Eigenaren Woonlinie voerde in 2018 geen administratie voor VvE s uit. 4.4 Koopgarant In eerdere jaren heeft Woonlinie woningen verkocht met Koopgarant (Verkoop onder Voorwaarden). Wil de eigenaar de woning later verkopen, dan koopt Woonlinie de woning weer terug. Het resultaat van de verkoop wordt vervolgens gedeeld. De korting die Woonlinie verstrekt, kan variëren van 7,5% tot 25% op de marktwaarde. De woning komt door de terugkoopregeling altijd bij Woonlinie terug. Eind 2018 heeft Woonlinie in totaal 56 terugkoopverplichtingen in het kader van Koopgarant. Eind 2017 waren dit nog 61 terugkoopverplichtingen. Het beleid van Woonlinie is er op gericht het aantal Koopgarantverplichtingen af te bouwen. In 2018 zijn geen nieuwe projecten met Koopgarantverplichtingen opgeleverd. 4.5 Beheer voor derden In 2018 beheerde Woonlinie woningen voor derden. Het gaat om 28 panden voor de gemeente Woudrichem en 45 appartementen voor twee beleggers. Woonlinie verzorgt voornamelijk het technische en administratieve beheer voor deze woningen en gebouwen. Het niet-planmatig onderhoud is door Woonlinie uitgevoerd op verzoek van de vastgoedeigenaren. Hiervoor wordt een marktconforme vergoeding ontvangen. 4.6 R&D Activiteiten Woonlinie heeft in 2018 geen specifieke R&D activiteiten verricht. 24

26 5 Betrokkenheid samenleving 5.1 Huisvesten en bouwen voor bijzondere doelgroepen Woonlinie heeft extra aandacht voor mensen in kwetsbare posities. Ook in de toekomst zullen er mensen in ons werkgebied zijn, jong of oud, met een fysieke en/of sociale beperking of een grote dosis pech. Woonlinie richt zich nadrukkelijk op deze categorie mensen. Vaak hebben zij minder kansen op de arbeidsmarkt. Hun inkomenspositie is daardoor zwak en hun keuzemogelijkheden zijn beperkt. Woonlinie zet zich in voor hun huisvesting. Woonlinie werkt intensief samen met verschillende zorg- en welzijnsaanbieders in zowel de Bommelerwaard als in het Land van Heusden en Altena, zoals Stichting Zorgplein Maaswaarden, Stichting De Riethorst Stromenland, Santé Partners, Trema, Stichting Welzijn Bommelerwaard, Stichting Prisma, SMO Breda, Stichting Reinier van Arkel, Stichting Prezzent en Stichting Cello. Zorgpartijen zijn belangrijke samenwerkingspartners voor Woonlinie, omdat zorgdiensten essentieel kunnen zijn voor de kwaliteit van wonen. Samen met tal van organisaties op het gebied van zorg en welzijn en de gemeenten wordt er gewerkt aan de optimalisatie van woon-zorgservicezones. Hierbij worden per gebied verschillende aspecten van wonen, zorg en welzijn aan elkaar gekoppeld. Meer hierover is te lezen in het Opbrengstenboekje. Rapportages over de (maatschappelijke) prestaties van Woonlinie zijn hieronder schematisch weergegeven. Door gestructureerd overleg met alle partners in ons werkveld wil Woonlinie bijdragen aan een goede samenwerking in de regio. Ook leden van de Raad van Commissarissen zijn regelmatig aanwezig bij overleg met huurdersorganisaties en op stakeholdersbijeenkomsten. 25

27 5.2 Betrekken van bewoners bij het beleid Woonlinie komt regelmatig in contact met haar bewonerscommissies. Daarnaast werken we veel met vrijwilligers. Opsomming van de activiteiten vanuit de bewonerscommissies 2018: 11 bewonerscommissies/woongroepen zijn ondersteund. Structureel contact met de Marokkaanse vereniging Al Amal in Zaltbommel; verschillende medewerkers van Woonlinie lopen met regelmaat mee met de wekelijkse ronde die de buurtouders van Al Amal door Zaltbommel maken. Tijdens deze routes door de wijk is er contact met (hang)jongeren en worden leefbaarheidsproblemen of nieuwe ideeën voor de wijk besproken. We hebben goede contacten met het buurtpreventieteam in de Vogelbuurt in Hank. Een van hun doelstellingen is het vergroten van het veiligheidsgevoel van de bewoners van de Vogelbuurt. In 2018 hebben we ze op weg geholpen met het leggen van verbindingen in ons formele netwerk, denk aan gemeente & wijkteams. Hierdoor is duidelijker geworden waar ze voor wat terecht kunnen. Tijdens een buurt BBQ in de wijk hebben zij zich voorgesteld aan de buurtbewoners. Vrijwilligers Verschillende bewoners uit een buurt of wooncomplex doen op vrijwillige basis kleine klussen. Woonlinie werkte in 2018 samen met circa 44 vrijwilligers. Zij onderhouden ook contacten met huurders en andere wijkbewoners. Vooral in een woon-zorgcomplex, waar voornamelijk ouderen wonen, nemen vrijwilligers klussen ter hand. Woonlinie vindt de vrijwilligers en hun inzet zeer waardevol. Regelmatig spreken woonconsulenten en rayonopzichters met de vrijwilligers. De signalen van vrijwilligers geven medewerkers inzicht in het reilen en zeilen in een buurt of wooncomplex. 26

28 5.3 Leefbaarheid In totaal heeft Woonlinie in (2017: ) besteed aan leefbaarheid. Dit bedrag omvat tevens de indirecte lasten (organisatiekosten) die vanaf 2018 aan de activiteiten worden toegerekend. De cijfers over 2017 zijn hierop aangepast. Opsomming van de leefbaarheidsactiviteiten in 2018: De Pluktuin in ons woonzorgcomplex Nije Hof in Zaltbommel is gerealiseerd. Op initiatief van bewoners is in de bestaande binnentuin van dit woonzorgcomplex een kruidentuin ingericht. Bewoners, bezoekers en omwonenden mogen vrijblijvend kruiden plukken. Manetplein in Zaltbommel: op initiatief van het wijkplatform De Vergt is het plein opgeknapt. Langs de woningen en om de bomen is een rode lijn getrokken, hierdoor wordt het plein wat opgevrolijkt. Woonlinie heeft dit project financieel ondersteund. Met de bewonerscommissies in de Nije Hof en Woonwaard hebben we in het atrium de zitgelegenheid comfortabeler gemaakt voor de oudere bewoners. Wij hebben ervoor gezorgd dat de bewonerscommissies in de Portage voortaan warmpjes kunnen vergaderen in de centrale hal. De Huiskamer De Schans in Zaltbommel hebben we weten te behouden na het onverwachte vertrek van de vaste beheerder. Samen met de wijk coördinator van de gemeente, het Buurtteam en Stichting Welzijn Bommelerwaard hebben wij ons ingezet voor een nieuwe invulling. Inmiddels is er een team van bewoners uit de wijk die zich inzet voor de activiteiten. In de Prins Willem van Oranjestraat in Woudrichem hebben we samen met bewoners, hulpverleners en gemeenten het achterpad opgeschoond en in de oude staat hersteld. We hebben ons ingezet voor een aantal verschillende sociale contactmomenten tussen bewoners in woonzorgcomplex De Lemmenskamp in Woudrichem. Hiermee hebben we de sociale cohesie in het complex verbeterd. Het afgelopen jaar hebben we regelmatig containers ingezet om woningen op te schonen. We hebben de ontmoetingsruimte in de Erker in Werkendam grootschalig gerenoveerd. Hierbij zijn bewoners en de huismeester betrokken. We hebben in de Ruiterhof in Genderen meerdere sessies georganiseerd waarbij we de sfeer tussen bewoners in het wooncomplex hebben verbeterd. Woonlinie is met het ministerie van BZK verenigd in het zogenoemde Bommelberaad. Vanuit dit Bommelberaad worden leefbaarheidsprojecten op Bonaire, St. Eustatius en Saba gecoördineerd. 27

29 5.4 Personeelsbeleid Personeel uitgedrukt in cijfers Eind 2018 had Woonlinie 46 medewerkers (42,9 fte). Het ziekteverzuimpercentage in 2018 was 3,65%. De gemiddelde leeftijd was 42 jaar, het gemiddelde dienstverband bedraagt 11,8 jaar. In 2018 is 4,0 fte uit dienst gegaan en is 6,0 fte in dienst gekomen. Ondernemingsraad In 2018 bestond de OR uit de volgende leden: 1e termijn 2e termijn 3e termijn Ronald van de Nieuwegiessen t/m t/m Jacqueline Ottevanger t/m t/m t/m Debbie Elias t/m Per uit dienst In 2018 heeft de OR 4 keer overlegd met de directeur-bestuurder. De volgende thema s zijn besproken: Crisiscommunicatie Woonlinie Bouwlinie en Woonlinie in relatie tot Woningwet P&O/Arbo: RIE, CAO, terugblik ontruimingsoefening, ongevallenprotocol, werkplekadvies, ARBO Jaarplan, Periodiek Medisch Onderzoek Vacatures RvC Bedrijfseigen regelingen: bedrijfsautoregeling, fietsregeling Vaststellen collectieve vrije dagen 2019 Interne verbouwing. Verbinding met onderwijs Als opdrachtgever stimuleren we aannemers om leerling-bouwplaatsen te realiseren op de bouwlocatie. In 2018 hebben 11 leerlingen via aannemers van Woonlinie werkervaring opgedaan. De leerlingen zijn ingezet bij de volgende projecten: Den Doorn (Almkerk), Bollenhoef (Eethen), Roode Camer (Hank), Kerkstraat (Wijk en Aalburg), Binnenvergt (Zaltbommel) en de Waluwe (Zaltbommel). Behalve als opdrachtgever, wil Woonlinie ook als werkgever kansen bieden aan leerlingen. In 2018 heeft Woonlinie 7 personen met een stage ruimte voor werk, groei en ontwikkeling geboden: - 1 Re-integratiestagiaire WO Rechten, Vrije Universiteit Amsterdam - 1 MBO stagiaire Bouwkunde, KW1C Den Bosch - 4 MBO stagiaires Secretarieel, Hoornbeeck College Amersfoort - 1 HBO stagiaire Ruimtelijke ontwikkeling, Avans Hogeschool Tilburg 28

30 6 Financieel beleid 6.1 Financiële continuïteit Opbrengsten en kosten De huuropbrengsten zijn in 2018 licht gestegen. Dit is de resultante van huurverhogingen, onttrekkingen door sloop en verkoop, alsmede door toevoeging vanuit nieuwbouw in 2017 en De overheidsbijdragen zijn met name STEP-subsidies voor energetische investeringen. De lasten voor verhuur- en beheeractiviteiten zijn licht gestegen, met name door uitbreiding van het aantal FTE. De onderhoudslasten zijn gestegen. Dit komt grotendeels doordat er minder uitgaven konden worden geactiveerd en daardoor volledig ten laste van het resultaat werden geboekt. De overige directe operationele lasten zijn lager doordat er minder verhuurderheffing betaald hoefde te worden. Dit komt door de heffingsvermindering voor onder meer betaalbare nieuwbouw. De omzet vanuit nieuwbouw koop (Bouwlinie) is lager dan in 2017 terwijl de toerekening van kosten in lijn ligt met Hierdoor is het resultaat verkocht vastgoed in ontwikkeling lager. De verkoopopbrengst vanuit de bestaande voorraad is aanzienlijk lager dan in Dit komt doordat in 2017 een school is verkocht aan de gemeente Zaltbommel. Het aantal woningen dat is verkocht lag overigens ook lager dan in Daar staat tegenover dat de prijzen van bestaande woningen iets hoger lagen. De grootste opbrengst van Woonlinie in 2018 (net als in 2017) komt echter niet vanuit verhuur van woningen of verkoop van woningen, maar vanuit niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille. Ofwel de waardestijging van het bezit van Woonlinie. De opbrengsten van de overige activiteiten zijn met name kleinschalig beheer voor derden (2 beleggers + 1 gemeente). In 2017 waren er ook nog inkomsten vanuit oude afspraken voor toezicht bij de bouw van een school voor de gemeente Werkendam. De waarde-mutatie FVA wordt verklaard door de verkoop van de deelneming in CV de Uithof aan Stichting Studentenhuisvesting Utrecht. De rentelasten van leningen zijn iets lager dan in 2017 door aflossingen in het lopende jaar. Kengetallen op basis van de financiële meerjarenbegroting Woonlinie (ontleend aan begroting 2019) 29

31 In de begroting voor 2019 is rekening gehouden met de volgende kasstromen bij Woonlinie: 30

32 Kengetallen begroting 2019 en jaarrekening 2018 DAEB Kengetallen (bedragen x 1.000) begroting jaarrekening Eigen vermogen o.b.v beleidswaarde Balanstotaal o.b.v. beleidswaarde Solvabiliteit (weerstandsvermogen) 61,8% 64,5% >=20% Operationele kasstroom (+rentelasten - rentebaten) Rentelasten - rentebaten interne lening Interest coverage ratio 3,0 2,6 >=1,4 Nominale schuld (gecorrigeerd voor interne lening) Beleidswaarde Loan-to-Value beleidswaarde 37,7% 34,8% <=75% Nominale schuld (gecorrigeerd voor interne lening) Marktwaarde verhuurde staat Dekkingsratio 17,1% 17,0% <=70% NIET-DAEB Kengetallen (bedragen x 1.000) begroting jaarrekening Eigen vermogen o.b.v beleidswaarde Balanstotaal o.b.v. beleidswaarde Solvabiliteit (weerstandsvermogen) 67,5% 62,1% >=40% Operationele kasstroom (+rentelasten - rentebaten) Rentelasten - rentebaten interne lening Interest coverage ratio 6,5 2,5 >=1,8 Nominale schuld (gecorrigeerd voor interne lening) Beleidswaarde Loan-to-Value beleidswaarde 32,6% 32,8% <=75% Nominale schuld (gecorrigeerd voor interne lening) Marktwaarde verhuurde staat Dekkingsratio 29,2% 29,3% <=70% TOTAAL Overige kengetallen begroting jaarrekening Huurachterstand 1,0% 0,7% Totaal aantal FTE 43,9 42,9 Aantal woongelegenheden Alle financiële kengetallen, voor zowel de daeb- als de niet-daeb-tak, voldoen aan de door de Aw en WSW vastgestelde normen. Marktwaarde en beleidswaarde Norm Aw / WSW Norm Aw / WSW Beleidsmatige beschouwing op de ontwikkeling van de marktwaarde: Het jaar 2018 kenmerkt zich door een wederom sterk aangetrokken woningmarkt ten opzichte van Zowel in de koop- als huurmarkt blijft een toenemende interesse bestaan. Voor de woningportefeuille van Woonlinie heeft dit tot een stijging van de marktwaarde gezorgd. De totale omvang van de woningportefeuille is met 32 miljoen gegroeid naar een waarde van 563 miljoen. Dit betreft een waardegroei van 6,0%. De positieve waardeontwikkeling is vooral het gevolg van een verder aangetrokken koopmarkt, waarin de toegenomen vraag en krapte resulteren in een leegwaarde groei per m2 van onze vastgoedportefeuille. De lage rentestand is hier mede een bepalende factor in. 31

33 Woonlinie hanteert de full versie van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde voor de woongelegenheden, bedrijfsmatig en maatschappelijk onroerend goed, parkeergelegenheden en intramuraal zorgvastgoed. Beleidsmatige beschouwing op de ontwikkeling van de beleidswaarde: In de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving heeft Richtlijn 645 betrekking op de jaarverslaggeving van Toegelaten Instellingen. In 2018 alsmede recent in 2019 zijn bepalingen van Richtlijn 645 aangepast. Daarmee is de bedrijfswaarde komen te vervallen en doet de beleidswaarde haar intrede. De ontwikkeling van de beleidswaarde wordt deels beïnvloed door de ontwikkeling van de marktwaarde in verhuurde staat welke hiervoor is toegelicht, omdat de beleidswaarde de marktwaarde als vertrekpunt neemt. De beleidswaarde vormt een onderdeel van het Verticaal toezichtsmodel van de Aw en WSW. Het jaar 2019 is een overgangsjaar naar een definitief normenkader. De uitkomsten van de beleidswaarde in het jaarverslag 2018 van alle corporaties zal voor de Aw en WSW als input dienen om een definitieve sectornorm voor LTV en solvabiliteit vast te stellen. WSW en de Aw hebben aangegeven dat gedurende 2019 de voorlopige norm voor de LTV 75% blijft en voor de solvabiliteit 20%. Bovendien is er een overgangsregime van Aw en WSW van toepassing voor het proces van borging dat de borgingsruimte gedurende dit overgangsjaar bepaald. De borgingsruimte wordt in deze overgangsfase dan ook o.b.v. een bredere analyse van de financiële positie van de individuele corporatie bepaald. Bij het opstellen van de jaarrekening maakt het bestuur diverse oordelen en schattingen. Dit is inherent aan het toepassen van de geldende verslaggevingsstandaarden. In het bijzonder is dit van toepassing op de bepaling van de marktwaarde en de beleidswaarde van het vastgoed in exploitatie. De waardebepaling van het vastgoed (terug te vinden in de marktwaarde en beleidswaarde), is geen exacte wetenschap en tevens betreft dit de grootste schattingspost waar het bestuur een inschatting over moet maken voor de jaarrekening. De beleidswaarde kent als vertrekpunt de marktwaarde in verhuurde staat waarbij er in het kader van de beschikbaarheid, betaalbaarheid, kwaliteit en beheer aansluiting wordt gezocht bij het beleid van de corporatie in plaats van de uitgangspunten in de markt. Met deze toelichting wordt nadere duiding gegeven aan het deel van de waarde van het vastgoed en dus van het corresponderende deel van het vermogen dat als gevolg van het beleid van de woningcorporatie niet of pas op zeer lange termijn kan worden gerealiseerd. Overeenkomstig de regelgeving is geen vergelijkend cijfer ultimo 2017 bepaald, reden waarom in het overgangsjaar 2018 geen ontwikkeling in de beleidswaarde kan worden toegelicht. Op basis van ervaringen uit dit boekjaar kan de externe toezichthouder besluiten nadere invulling te geven aan het begrip beleidswaarde. Mogelijke onzekerheden in de uitgangspunten die samenhangen met de verdere ontwikkeling van dit waarde begrip kunnen leiden tot aanpassingen in de beleidswaarde in komende perioden, onder meer samenhangend met: Aanpassing van de huurstijgingsparameter: bij bepaling van de beleidswaarde is de (bij mutatie van de woning te realiseren) markthuur aangepast naar de streefhuur. Deze is gebaseerd op een schatting door Woonlinie van de nieuwe huur bij mutatie mede rekening houdend met wettelijke bepalingen zoals passend toewijzen, prestatieafspraken en afspraken met de huurdersvereniging over huursomstijging en de huursom. In de praktijk kan de huurstijging, de streefhuur en de huursom afwijken van de uitgangspunten in de beleidswaarde vanwege onder andere afwijkingen in de mutatiegraad en de dan geldende kaders voor het passend toewijzen en het huursombeleid. Bepaling van de toegepaste disconteringsvoet (doorexploiteerscenario); zoals eerder uiteengezet is de beleidswaarde afgeleid van de marktwaarde, door middel van het doorvoeren van een aantal beleidswaarde specifieke correcties als afslag op de marktwaarde. De disconteringsvoet is gebaseerd op de disconteringsvoet behorend bij het doorexploiteerscenario van de marktwaarde. Een toegesneden disconteringsvoet voor de beleidswaarde kan theoretisch mogelijk lager zijn als gevolg van een lager risicoprofiel (samenhangend met lagere huren en hogere kwaliteit onderhoud) en daarmee een positief effect hebben op de beleidswaarde. Doordat de disconteringsvoet bij doorexploitatie meer betekenis heeft gekregen krijgt de bepaling van deze 32

34 disconteringsvoet meer aandacht. Het is denkbaar dat hierdoor de disconteringsvoet de komende jaren nog een ontwikkeling gaat doormaken. Toepassing van nadere standaardisatie voor bepaling van onderhoudskosten versus investeringen en/of toerekening van niet direct vastgoed gerelateerde bedrijfslasten. Toepassing van nadere standaardisatie voor bepaling van beheerskosten. Beleidsmatige beschouwing op het verschil tussen de marktwaarde en de beleidswaarde van het vastgoed in exploitatie: Het bestuur van Woonlinie heeft een inschatting gemaakt van het gedeelte van het eigen vermogen dat bij ongewijzigd beleid niet of eerst op zeer lange termijn realiseerbaar is. Deze schatting ligt in lijn met het verschil tussen de beleidswaarde van het DAEB bezit en het niet-daeb bezit in exploitatie en de marktwaarde in verhuurde staat van dit bezit en bedraagt circa 278 miljoen. Het verschil tussen de marktwaarde en de beleidswaarde ultimo 2018 bestaat uit de volgende onderdelen: Marktwaarde ->beleidswaarde (x 1.000) (x 1.000) Marktwaarde verhuurde staat Afslag in % Afslag in % marktwaarde marktwaarde cum. Beschikbaarheid (doorexploiteren) % Betaalbaarheid (huren) % 35% Kwaliteit (onderhoud) % 42% Beheer (beheerkosten) % 49% Beleidswaarde per Dit impliceert dat circa 49% van het totale eigen vermogen niet of eerst op zeer lange termijn realiseerbaar is. Gezien de volatiliteit van (met name) de beleidswaarde, is dit aan fluctuaties onderhevig. 33

35 6.2 Risico-paragraaf Woonlinie is een maatschappelijke onderneming die zich bewust is van het gegeven dat het realiseren van ondernemingsdoelstellingen gepaard gaat met het bewust nemen van aanvaardbare risico s. In deze paragraaf wordt op hoofdlijnen ingegaan op deze risico s en de manier waarop Woonlinie de risico s probeert te beheersen. Risicoprofiel en risicobereidheid Een van de grootste risico s die elke woningcorporatie loopt, is de inertie van het woningbezit, ofwel de moeizame aanpassing van het woningaanbod aan de vraag. De vraag verandert namelijk snel, terwijl de voorraad woningen betrekkelijk langzaam kan worden aangepast en doorgaans een groot aantal jaren mee moet gaan. Dit zijn echter ontwikkelingen waar een woningcorporatie weinig invloed op kan uitoefenen. Zij kan slechts ontwikkelingen in de woningmarkt signaleren en daarop anticiperen. Woonlinie heeft een lage risicobereidheid, maar is bereid aanvaardbare risico s te nemen bij het uitvoeren van haar kerntaak. Risico s die niet samenhangen met kernactiviteiten, vermijden we in beginsel. De hierna genoemde risico s hebben zich in het afgelopen verslagjaar niet voorgedaan. Categorisering De risico s binnen de activiteiten van Woonlinie zijn als volgt te verdelen: A. beheersingsrisico s; B. woningmarktrisico s; C. financiële risico s; D. onderhoudsrisico s; E. projectrisico s; F. fiscale risico s; G. compliance risico s (wet- en regelgeving). A. Beheersingsrisico s Onder beheersingsrisico s worden vooral de operationele risico s van de dagelijkse activiteiten verstaan. Woonlinie hanteert een stelsel waarbij de jaarbegroting wordt goedgekeurd door de raad van commissarissen. Er is verder sprake van een maandelijkse managementrapportage ten behoeve van de directie en het managementteam. De raad van commissarissen ontvangt 4 keer per jaar een managementrapportage evenals 2 keer per jaar een review van de jaardoelen. De jaarrekening wordt vastgesteld door de directeur-bestuurder en goedgekeurd door de raad van commissarissen. Binnen de gestelde termijnen wordt aan SBR (voorheen Corpodata) de dvi en dpi informatie verstrekt. Van de belangrijkste processen bestaan procedurebeschrijvingen. Van alle functies zoals deze binnen Woonlinie zijn gedefinieerd bestaan functiebeschrijvingen. Er is een adequaat systeem van P&O gesprekken (planningsgesprek, voortgangsgesprek en beoordelingsgesprek) waarbij tevens een koppeling wordt gemaakt met de jaardoelen en afdelingsspecifieke doelstellingen. Binnen Woonlinie is een intern controleplan opgesteld. Tot de beheersingsrisico s behoort ook een adequaat en strikt huurachterstandenbeleid. Uitgangspunt van Woonlinie daarbij is dat huisuitzettingen zoveel mogelijk moeten worden voorkomen. Dit kan het beste door huurschulden niet te laten oplopen. Woonlinie werkt sinds 2016 met Asset Management (AM). AM is verder doorontwikkeld in de jaren daarna. Vertegenwoordigers uit verschillende afdelingen houden zich hier mee bezig, naast hun andere taken. Door structurele aandacht voor vastgoedsturing wordt het risico beperkt dat investeringen worden gedaan die niet bijdragen aan de wensportefeuille. B. Woningmarktrisico s Onder woningmarktrisico s worden de risico s verstaan die Woonlinie loopt wanneer de vraag naar woningen (en woningtypes) zich anders ontwikkelt dan het aanbod. Daarbij wordt gemonitord hoe de huidige en toekomstige klanten van Woonlinie zich ontwikkelen. Met behulp van het Strategisch Beleids Instrument (SBI) is een wensportefeuille vastgesteld. Hier is in 2018 verder vorm en inhoud aan gegeven. De wensportefeuille is in oktober 2018 door de bestuurder vastgesteld en ziet er als volgt uit. 34

36 In deze wensportefeuille is ook aangegeven dat het gewenste aandeel van niet-daeb zeer beperkt zal zijn: slechts 2% van de totale woningvoorraad zal in 2027 een huur hebben die in het geliberaliseerde segment is gesitueerd. Desondanks vormt het jaarresultaat van het niet-daeb deel van Woonlinie toch een belangrijk deel van het totale resultaat. Dit komt vooral doordat het resultaat van Bouwlinie (een 100% deelneming van Woonlinie) hierin is verwerkt. De voornaamste taak van Bouwlinie is het doen realiseren van huur- en koopwoningen. De huurwoningen zijn voornamelijk bestemd voor Woonlinie. De koopwoningen zitten voornamelijk in het onder- en middensegment. Overigens moet worden vastgesteld dat deze wensportefeuille niet in beton gegoten is, maar onderdeel vormt van een jaarlijks proces (de zgn. Cyclische AM-kalender ). C. Financiële risico s Het grootste risico voor Woonlinie betreft het risico van onvoldoende liquiditeiten. Grote fluctuaties in liquide middelen worden doorgaans veroorzaakt door investeringen. Door middel van een projectenmodule (Projex) die is gekoppeld aan de integrale liquiditeitenplanning per maand wordt de ontwikkeling van de liquiditeiten op de voet gevolgd. In 2018 is een start gemaakt met de implementatie van Ortec Go, waardoor er meer integratie ontstaat in de planningssoftware. In de diverse managementrapportages wordt gerapporteerd over de ontwikkeling van de liquiditeiten. Woonlinie heeft geen rentederivaten. D. Onderhoudsrisico s Het bezit van Woonlinie staat er goed bij. Er zijn geen structurele achterstanden op het gebied van onderhoud. Dit blijkt ook uit de conditiescore zoals die in de wensportefeuille is opgenomen (huidige portefeuille). Het planmatig onderhoud wordt door middel van een softwareprogramma gepland. Vanuit dit systeem volgt een gedetailleerde onderhoudsbegroting voor het komende jaar en de daaropvolgende jaren. Woonlinie heeft met diverse onderhoudspartijen contracten afgesloten voor onderhoud aan haar gebouwen, liften etc. Woonlinie kijkt bij het aangaan goed naar de betrouwbaarheid van deze partijen, maar ook naar de prijzen die ze hanteren. 35

37 E. Projectrisico s Om de projectrisico s per project zo goed mogelijk te monitoren wordt gebruikgemaakt van Projex (zie ook C). Bij besluitvorming t.a.v. projecten wordt gebruik gemaakt van fasedocumenten. Daarnaast is binnen Woonlinie een Vastgoedcommissie actief, waarin een tweetal afgevaardigden vanuit de RvC zitting hebben. Vanwege het maatschappelijk belang is Woonlinie verder actief op het gebied van realisatie van maatschappelijk vastgoed. Vaak wordt daarbij wel van de huurder (zorgorganisatie of gemeente) verwacht dat deze partij een langlopend huurcontract tekent, ter beperking van exploitatie- en leegstandsrisico s. Tevens wordt in het ontwerp waar mogelijk zoveel mogelijk rekening gehouden met alternatief gebruik van het vastgoed. F. Fiscale risico s Woonlinie heeft een taxplanning opgesteld voor de komende 7 jaar. Daarbij laat Woonlinie zich adviseren door ter zake deskundige fiscalisten van BDO. Tevens heeft Woonlinie sinds 2013 met de Belastingdienst een convenant Horizontaal Toezicht afgesloten op basis van een door Woonlinie in 2017 aangepast Tax Control Framework. G. Compliance (wet- en regelgeving) Woonlinie werkt conform de Corporate Governance-code In ons governance framework zijn alle noodzakelijke statuten en regelingen benoemd. Onderdeel hiervan is ook de integriteitscode en klokkenluidersregeling. Maar het stelsel van wetgeving waar corporaties zich aan hebben te houden is complex en bovendien aan frequente verandering onderhevig. Het is dus zaak om medewerkers bij de tijd te houden op juridisch vlak op alle werkterreinen waarop Woonlinie actief is. Er worden geen significante wijzigingen verwacht in de omvang van de personeelsformatie. Vanaf januari 2017 is binnen Woonlinie een controller aangesteld, conform wettelijke vereisten BTIV art 105 lid 1 sub e. De controller rapporteert 2x per jaar aan RvC, waarbij in de rapportage wordt ingegaan op de volgende prestatiegebieden: planning en control, compliance, risicomanagement en projectontwikkeling. De rapportage richt zich op Woonlinie, maar in de risico-inventarisatie wordt in het bijzonder stilgestaan bij deelnemingen (o.a. Bouwlinie) en de activiteiten van Woonlinie op de BES-eilanden, omdat Woonlinie hiermee afwijkt van andere corporaties en bovendien de Woningwet op de BES-eilanden niet van toepassing is. Vanuit compliance was er dit jaar nadrukkelijke aandacht voor de nieuwe Algemene Verordening Gegevensverwerking (AVG). 36

38 6.3 Overzicht activiteiten beleggingen Woonlinie heeft geen derivatencontracten afgesloten. De belegging in C.V. de Uithof III van is gedaan in het kader van matching van middelen, maar deze participatie is per eind 2018 beëindigd. De belegging voldoet aan de eisen die hieraan door de Minister van Wonen en Rijksdienst zijn gesteld in de Staatscourant van 30 januari Verder heeft Woonlinie geen beleggingen. 6.4 Verklaring besteding middelen uitsluitend in belang volkshuisvesting Managementverklaring Kijkend naar de activiteiten die in 2018 zijn uitgevoerd is het bestuur van Woonlinie van mening dat: - er redelijke zekerheid is dat de financiële rapportage geen materiële fouten bevat; - de risicomanagement- en controlesystemen in 2018 adequaat hebben gewerkt; - er voldoende inzicht is in de mate waarin de operationele, volkshuisvestelijke en financiële doelstellingen worden gerealiseerd; - er geen risico s zijn gelopen die in tegenspraak waren met het vooraf gedefinieerde en goedgekeurde beleid. Verklaring bestuur De directeur-bestuurder van Woonlinie verklaart dat hij door middel van zijn functioneren een adequate invulling heeft gegeven aan het uitgangspunt van uitsluitend werkzaam zijn in het belang van de volkshuisvesting en dat het in het verslagjaar haar middelen uitsluitend heeft besteed in het belang van de volkshuisvesting. Tevens verklaart de directeur-bestuurder van Woonlinie hierbij dat er op het moment van het opstellen van het jaarverslag geen belangrijke gebeurtenissen na balansdatum bekend zijn. Juni 2019 Mr. P.A.W. van den Heuvel Directeur-bestuurder 37

39 Handtekeningen directeur-bestuurder en Raad van Commissarissen. Vastgesteld door de directeur-bestuurder 18 juni 2019 P.A.W. van den Heuvel Goedgekeurd door de Raad van Commissarissen 18 juni 2019 P. Nieuwenhuis-Bruins G. de Ruiter Voorzitter Vice-voorzitter M. Toenders-Broeders W. van der Maas Lid Lid 38

40 39

41 7 Geconsolideerde jaarrekening 2018 Geconsolideerde balans per 31 december 2018 (na resultaatbestemming) ACTIVA (x 1.000) Vaste activa Vastgoedbeleggingen (1) 1. DAEB vastgoed in exploitatie Niet-DAEB vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Totaal vastgoedbeleggingen Materiële vaste activa (2) 5. Onroerende en roerende zaken ten dienste van exploitatie Totaal materiële vaste activa Financiële vaste activa (3) 6. Andere deelnemingen Latente belastingvordering Totaal financiële vaste activa Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden (4) 8. Vastgoed bestemd voor verkoop Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop Overige voorraden Totaal voorraden Onderhanden projecten (5) 11. Onderhanden nieuwbouwprojecten Kortlopende vorderingen (6) 12. Huurdebiteuren Gemeenten Overige vorderingen Overlopende activa 0 1 Totaal kortlopende vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa

42 PASSIVA (x 1.000) Groepsvermogen (7) 17. Herwaarderingsreserve Overige reserves Totaal groepsvermogen Voorzieningen (8) 19. Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Overige voorzieningen Totaal voorzieningen Langlopende schulden (9) 21. Leningen kredietinstellingen Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Overige schulden Totaal langlopende leningen Kortlopende schulden (10) 24. Schulden aan overheid Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Belastingen en premies sociale verzekeringen Schulden inzake pensioenen Overige schulden Overlopende passiva Totaal kortlopende schulden Totaal passiva

43 Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2018 Bedragen x Huuropbrengsten Opbrengsten servicecontracten Lasten servicecontracten Overheidsbijdragen Lasten verhuur en beheeractiviteiten Lasten onderhoudsactiviteiten Overige directe operationele lasten exploitatie bezit Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille Omzet verkocht vastgoed in ontwikkeling Uitgaven verkocht vastgoed in ontwikkeling Netto resultaat verkocht vastgoed in ontwikkeling Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille Toegerekende organisatiekosten Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden Waardeveranderingen vastgoedportefeuille Opbrengsten overige activiteiten Kosten overige activiteiten Netto resultaat overige activiteiten Overige organisatiekosten Leefbaarheid Waardemutatie financiële vaste activa Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten Saldo financiële baten en lasten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Vennootschapsbelasting Resultaat minderheidsdeelneming 10 4 Resultaat na belastingen

44 Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2018 Bedragen x Operationele kasstroom/kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangsten van huurders Vergoedingen Overheidsontvangsten Overige bedrijfsontvangsten Renteontvangsten 3 5 Personeelsuitgaven Onderhoudsuitgaven Overige bedrijfslasten Renteuitgaven Sectorspecifieke heffingen onafhankelijk van het resultaat Verhuurderheffing Leefbaarheid Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Verkoopontvangsten bestaande huur Verkoopontvangsten woongelegenheden (VOV) Verkoopontvangsten nieuwbouw (Des)investeringen in materiële vaste activa Woningverbetering Nieuwbouw huur en koop Aankopen woongelegenheden (VOV) Sloopuitgaven Aankoop grond Overige investeringen Externe kosten Overige uitgaven 0-21 Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Aflossingen langlopende schulden Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten NETTO KASSTROOM Stand 1 januari Stand 31 december Mutatie

45 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening ALGEMEEN Deze jaarrekening heeft betrekking op de periode 1 januari 2018 tot en met 31 december Alle bedragen luiden in euro s, tenzij anders vermeld. De jaarrekening is opgemaakt 18 juni Activiteiten Woonlinie is een stichting met de status van toegelaten instelling volkshuisvesting. Zij heeft specifieke toelating in de regio Woongaard en is werkzaam binnen de juridische wetgeving vanuit de Woningwet en het Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting. Statutair gevestigd te Woudrichem ( t Rond 1, 4285 DE), feitelijk gevestigd te Zaltbommel (Thorbeckestraat 1, 5301 NC). Ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer De activiteiten bestaan voornamelijk uit de exploitatie en ontwikkeling van onroerende zaken. Groepsverhoudingen Woonlinie staat aan het hoofd van een groep rechtspersonen. Geconsolideerde maatschappijen Naam Statutaire zetel Deelnemingspercentage Hoofdactiviteit Bouwlinie B.V. Woudrichem 100% Projectontwikkeling Niet-geconsolideerde maatschappijen: Naam Statutaire zetel Deelnemingspercentage Hoofdactiviteit C.V. de Uithof III Utrecht 1,3 % Studentenhuisvesting C.V. de Uithof III wordt niet geconsolideerd, omdat er geen sprake is van overheersende zeggenschap. Per eind 2018 is deze participatie overigens beëindigd. Regelgeving De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de bepalingen van het Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting, de Beleidsregels toepassing Wet Normering Bezoldiging topfunctionarissen en semipublieke sector (WNT), Titel 9 Boek 2 BW, Hoofdstuk 645 van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving en de stellige uitspraken van de overige hoofdstukken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. De toegelaten instelling heeft de enkelvoudige jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening opgesteld met inachtneming van artikel 35 van de Woningwet. GRONDSLAGEN VOOR DE CONSOLIDATIE In de geconsolideerde jaarrekening van Woonlinie zijn de financiële gegevens verwerkt van de tot de groep behorende maatschappijen per 31 december van het boekjaar. Groepsmaatschappijen zijn rechtspersonen en vennootschappen waarin beslissende zeggenschap wordt uitgeoefend. Hierbij worden mede in aanmerking genomen de financiële instrumenten die potentiële stemrechten bevatten. De groepsmaatschappijen worden integraal geconsolideerd vanaf de datum waarop beslissende zeggenschap op de groepsmaatschappij is verkregen. De groepsmaatschappijen worden niet meer in de consolidatie opgenomen vanaf de datum waarop geen sprake meer is van beslissende zeggenschap. De posten in de geconsolideerde jaarrekening worden volgens uniforme grondslagen van waardering en resultaatbepaling vastgesteld. 44

46 De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld met toepassing van de grondslagen voor de waardering en de resultaatbepaling van Woonlinie. De financiële gegevens van de groepsmaatschappijen zijn volledig in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen onder eliminatie van de onderlinge verhoudingen en transacties. Algemene grondslagen voor de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening: De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten, tenzij anders vermeld. Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Schattingen en oordelen Bij de toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt het bestuur van de organisatie zich diverse oordelen en schattingen. De belangrijkste oordelen en schattingen hebben betrekking op de onroerende zaken in exploitatie en in ontwikkeling, de fiscale positie (inclusief latenties) en voorzieningen. De hierbij behorende veronderstellingen zijn vermeld in de toelichting bij de hiervoor genoemde jaarrekeningposten. Salderen Een actief en een post van het vreemd vermogen worden gesaldeerd in de jaarrekening opgenomen uitsluitend indien en voor zover: - een deugdelijk juridisch instrument beschikbaar is om het actief en de post van het vreemd vermogen gesaldeerd en simultaan af te wikkelen; en - het stellige voornemen bestaat om het saldo als zodanig of beide posten simultaan af te wikkelen. Presentatiewijziging Om goed inzicht te geven in opbrengsten en kosten per activiteit wordt de winst- en verliesrekening opgesteld via de functionele indeling. Hiervoor is de handleiding toepassen functionele indeling winsten verliesrekening bij corporaties verslagjaar 2018 gevolgd. Hierdoor zijn enkele posten onder een andere categorie gepresenteerd als voorgaand jaar. De presentatie van de vergelijkende cijfers is in de winst- en verliesrekening aangepast. Deze presentatiewijziging heeft geen invloed op het resultaat en het eigen vermogen. 45

47 Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Vastgoedbeleggingen DAEB- en niet-daeb vastgoed in exploitatie Onroerende zaken in exploitatie Binnen de onroerende zaken in exploitatie worden de volgende typen vastgoed onderscheiden: Woongelegenheden (eengezinswoningen, meergezinswoningen, en extramurale zorgeenheden); Bedrijfsmatig en maatschappelijk onroerend goed; Parkeergelegenheden; Intramuraal zorgvastgoed. De onroerende zaken in exploitatie zijn op objectniveau geclassificeerd naar DAEB en niet-daeb vastgoed, rekening houdend met de criteria van de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staatssteun voor toegelaten instellingen. DAEB vastgoed betreft conform deze criteria de woningen met een huurprijs per contractdatum tot aan de huurliberalisatiegrens en het maatschappelijk vastgoed. Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerend goed dat wordt verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg-, welzijn-, onderwijs en culturele instellingen en dienstverleners. Maatschappelijk vastgoed is vermeld op de bijlage zoals deze is opgenomen in de EC-beschikking d.d. 15 december niet-daeb vastgoed omvat overeenkomstig de eerder genoemde criteria de woningen met een huurprijs per contractdatum boven de huurliberalisatiegrens, het bedrijfsmatig vastgoed niet zijnde maatschappelijk vastgoed en de parkeervoorzieningen. Woonlinie hanteert de full versie van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde voor de woongelegenheden, bedrijfsmatig en maatschappelijk onroerend goed, parkeergelegenheden en intramuraal zorgvastgoed. Waardering bij eerste verwerking Bij de eerste verwerking worden de onroerende zaken in exploitatie gewaardeerd tegen de kostprijs. De kostprijs omvat de verkrijgings- of vervaardigingsprijs, inclusief de transactiekosten en verminderd met eventuele investeringssubsidies. De verkrijgings- of vervaardigingsprijs wordt bepaald door de som van de bestede externe kosten en de direct hieraan toerekenbare kosten. Waardering na eerste verwerking Na eerste verwerking worden de onroerende zaken in exploitatie gewaardeerd tegen actuele waarde, overeenkomstig artikel 35 lid 2 van de Woningwet. Onder actuele waarde wordt in dit verband verstaan de marktwaarde overeenkomstig het marktwaardebegrip onderhandse verkoopwaarde in verhuurde staat. Voortvloeiend uit artikel 14 van de Regeling Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting (RTIV) is deze marktwaarde bepaald conform het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde Actualisatie peildatum 31 december 2018, derhalve de marktwaarde in verhuurde staat. De marktwaarde in verhuurde staat is benaderd door de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen te bepalen (discounted cashflow methode). Na eerste verwerking wordt een waardevermindering of -vermeerdering van de kostprijs als gevolg van de waardering tegen actuele waarde bepaald op complexniveau. De waardeverminderingen of vermeerderingen wordt in het resultaat verantwoord als Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille. Complexindeling Om de marktwaardewaardering van het onroerend goed in exploitatie te bepalen, zijn alle verhuureenheden opgedeeld in waarderingscomplexen. Een waarderingscomplex is een samenstel van verhuureenheden dat in principe bestaat uit vergelijkbare verhuureenheden voor wat betreft type vastgoed, bouwperiode en locatie, en dat als één geheel in verhuurde staat aan een derde partij kan worden verkocht. Alle verhuureenheden maken deel uit van een waarderingscomplex of zijn een afzonderlijk waarderingscomplex. 46

48 Doorexploiteer- en uitpondscenario De geschatte toekomstige kasstromen worden bepaald op basis van de discounted cash flow (DCF) methode. Voor woon- en parkeergelegenheden vindt de bepaling van de toekomstige inkomende en uitgaande kasstromen plaats aan de hand van enerzijds het doorexploiteer scenario en anderzijds het uitpondscenario, mede op basis van artikel 31 van het BTIV. De marktwaarde in verhuurde staat is opwaarderingscomplexniveau bepaald op basis van de hoogste waardering van het doorexploiteer- of uitpondscenario, beide berekend op basis van de contante waarde van inkomende en uitgaande kasstromen. Het doorexploiteerscenario veronderstelt dat verhuureenheden worden doorverhuurd, waarbij elk jaar een deel van de verhuureenheden muteert (de huurder verhuist). Bij de leegkomende verhuureenheden wordt verondersteld dat die eenheid opnieuw wordt verhuurd, waarbij de huur na mutatie wordt aangepast naar de potentiële huur op basis van de markthuur of de maximale huur op basis van het woningwaarderingstelsel. Aan het einde van een 15-jarige DCF-periode en deze eindwaarde worden vervolgens contant gemaakt naar balansdatum en opgeteld. De eindwaarde wordt bepaald op basis van de veronderstelling van doorexploiteren met een voortdurende looptijd. Waarbij de afzonderlijke kasstromen zich ontwikkelen met de eigen groeivoet. De kosten voor instandhoudingsonderhoud worden vanaf het 16 e jaar met 100% verhoogd, teneinde renovatie te adresseren. Voor bedrijfsmatig en maatschappelijk vastgoed alsmede voor parkeergelegenheden en intramuraal zorgvastgoed is alleen het doorexploiteerscenario van toepassing. Het uitpondscenario veronderstelt dat verhuureenheden bij mutatie leeg complexmatig worden verkocht. In tegenstelling tot het doorexploiteerscenario wordt de huur voor deze verhuureenheden niet aangepast, maar wordt daarvoor in de plaats de verwachte verkoopkasstroom opgenomen. Aan het einde van een 15-jarige DCF-periode wordt een eindwaarde van de nog niet verkochte verhuureenheden opgenomen. De kasstromen in de 15-jarige DCF-periode en de eindwaarde worden vervolgens contant gemaakt naar balansdatum en opgeteld. De eindwaarde wordt bepaald op het verder uitponden van de aan het eind van het 15 e jaar nog niet verkochte woongelegenheden, waarbij de mutatiekans met 50% wordt gehalveerd ten opzichte van de mutatiekans in het doorexploiteerscenario. Uitgaven na eerste verwerking Uitgaven na eerste verwerking die voldoen aan de algemene activeringscriteria worden geactiveerd tegen kostprijs en vervolgens getoetst aan het verschil in marktwaarde van het complex voor en na deze uitgaven. Het marktwaardeverschil wordt in het actief verwerkt als een waardevermindering of vermeerdering en in het resultaat verantwoord als Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille. Herwaardering Jaarlijks wordt op balansdatum de actuele waarde van de onroerende zaken in exploitatie opnieuw bepaald. Ongerealiseerde winsten of verliezen ontstaan door een wijziging in de actuele waarde worden verantwoord in de winst- en verliesrekening. Wanneer op complexniveau de marktwaarde de boekwaarde op basis van de verkrijgings- of vervaardigingsprijs overtreft, wordt een herwaarderingsreserve gevormd die wordt toegelicht bij het eigen vermogen. De boekwaarde op basis van de verkrijgings- of vervaardigingsprijs betreft de initiële verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Onroerende zaken in ontwikkeling Onroerende zaken in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Wanneer de marktwaarde van de onroerende zaken in ontwikkeling, bepaald op basis van dezelfde grondslagen als voor de onroerende zaken in exploitatie, lager is dan de verkrijgings- of vervaardigingsprijs, afwaardering wordt in de winst- en verliesrekening verantwoord onder Nietgerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille. Beleidswaarde Het WSW en de Aw hebben in het kader van het nieuwe integraal toezichtskader besloten om met ingang van het boekjaar 2018 de in voorgaande jaren gehanteerde bedrijfswaarde te vervangen door 47

49 een nieuw waardebegrip, de beleidswaarde. Corporaties vermelden m.i.v. het jaarverslag 2018 de beleidswaarde in plaats van de bedrijfswaarde in de toelichting van de jaarrekening. In het bestuursverslag wordt een beleidsmatige beschouwing opgenomen. De beleidswaarde sluit aan op het beleid van Woonlinie en beoogt inzicht te geven in de verdiencapaciteit van haar vastgoed in exploitatie, uitgaande van dit beleid. Onder de beleidswaarde wordt verstaan de contante waarde van de aan een actief of samenstel van activa (kasstroom genererende eenheden) toe te rekenen toekomstige kasstromen uitgaande van het beleid van Woonlinie. De grondslagen voor de beleidswaarde van het vastgoed in exploitatie (zelfstandige- en onzelfstandige woongelegenheden) komen overeen met de grondslagen voor de bepaling van de marktwaarde, met uitzondering van: 1. Enkel uitgaan van het doorexploiteerscenario, derhalve geen rekening houden met een uitpondscenario en geen rekening houden met voorgenomen verkopen van vastgoed in exploitatie. Hierbij wordt tevens uitgegaan van eeuwigdurende looptijd in de eindwaarde. Ten aanzien van de gehanteerde exit yield wordt direct aangesloten bij de gehanteerde methodiek volgens het Handboek modelmatig waarderen. Deze is daarmee niet langer als vrijheidsgraad toegepast. 2. Inrekening van de intern bepaalde streefhuur in plaats van de markthuur, vanaf het ingeschatte moment van (huurders)mutatie. De streefhuur betreft de huur die volgens het beleid van Woonlinie bij mutatie in rekening wordt gebracht, passend binnen de geldende wet- en regelgeving, feitelijke beklemmingen en prestatieafspraken met gemeenten. Om te komen tot de streefhuur wordt iedere eenheid gewaardeerd op basis van de WOZ-waarde, leegwaarde, oppervlakte en energie-index. Daarnaast wordt er rekening gehouden met de gewenste verhouding in de huurklasse uit de wensportefeuille. 3. Inrekening van toekomstige onderhoudslasten, bepaald overeenkomstig het (onderhouds)beleid van de corporatie en het als onderdeel daarvan vastgestelde meerjaren onderhoudsprogramma voor het vastgoedbezit, in plaats van onderhoudsnormen in de markt. 4. Inrekening van toekomstige verhuur- en beheerslasten in plaats van marktconforme lasten ter zake. Hieronder worden verstaan de directe en indirecte kosten die rechtstreeks zijn te relateren aan de verhuur- en beheeractiviteiten van de corporatie en zoals deze worden opgenomen onder het hoofd lasten verhuur en beheeractiviteiten in de resultatenrekening. De beleidswaarde van BOG / MOG / ZOG is gelijk aan de marktwaarde en hierbij wordt dus verondersteld dat de marktuitgangspunten overeenkomen met de eigen beleidsuitgangspunten. Voor zover afwijkend van de voor de bepaling van de marktwaarde in verhuurde staat gehanteerde uitgangspunten, zijn de gehanteerde uitgangspunten voor de toekomstige exploitatie - zoals toegepast voor de bepaling van de beleidswaarde van de activa in exploitatie - afgeleid van de meerjarenbegroting (ontwikkeling streefhuur, onderhoudslasten en de lasten van verhuur & beheer) en geënt op de wettelijke voorschriften opgenomen in RTiV artikel 151. Woonlinie heeft hierbij uitgangspunten bepaald die mede van invloed zijn op de beleidswaarde. Wijzigingen van deze uitgangspunten zijn derhalve van invloed op deze waarde. Materiële vaste activa De onroerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd tegen historische kostprijs, verminderd met lineaire afschrijvingen. De afschrijvingstermijnen bedragen respectievelijk voor: - kantoorpanden 30 jaar - inventaris 5 jaar - verbouwing kantoorpanden 10 jaar - vervoermiddelen 5 jaar - automatisering 3-5 jaar - zonnepanelen 25 jaar Afschrijving vindt voor het eerst plaats direct na ingebruikname. 48

50 Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Voor onroerende zaken in exploitatie die in het kader van een regeling Verkoop onder Voorwaarden (VOV) door de corporatie wordt overgedragen aan derden waarbij de regeling kwalificeert als financieringstransactie, eindigt het eigen gebruik en wordt het vastgoed gerubriceerd als vastgoed verkocht onder voorwaarden. De onroerende zaken verkocht onder voorwaarden worden gewaardeerd op de getaxeerde leegwaarde onder aftrek van de contractuele korting. Een eventuele waardevermeerdering of vermindering van de boekwaarde van de onroerende zaken op het moment van de herclassificatie wordt verantwoord in de winst-en-verliesrekening onder de post Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden. Na eerste verwerking vindt waardering plaats tegen de getaxeerde leegwaarde na aftrek van de in het VOV-contract overeengekomen korting. De leegwaarde wordt jaarlijks opnieuw geschat. Waardeveranderingen worden in het resultaat verantwoord onder de post Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden. De regeling kwalificeert als een financieringstransactie indien niet alle belangrijke economische vooren nadelen zijn overgedragen. Dit is in het kader van een regeling VOV doorgaans het geval indien sprake is van een terugkoopplicht dan wel een terugkooprecht tegen een significant lagere terugkoopprijs dan de verwachte reële waarde op terugkoopmoment. Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde heeft de corporatie een terugkoopverplichting, die jaarlijks wordt gewaardeerd op de bij overdracht ontstane terugkoopverplichting, rekening houdend met de contractvoorwaarden inzake terugkoop waaronder de deling van de jaarlijkse waardeontwikkeling van de woning in het economisch verkeer. De terugkoopverplichting wordt als verplichting op de balans opgenomen zonder rekening te houden met de tijdswaarde van geld aangezien inschatting van het tijdstip waarop terugkoop in de toekomst zal plaatsvinden, mede gelet op de onbeperkte terugkooptermijn, niet goed mogelijk is. Indien de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar zal plaatsvinden wordt de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord. De waardeveranderingen ter zake van de woningen verkocht onder voorwaarden en die ter zake de terugkoopverplichtingen worden in het resultaat verantwoord onder de post Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden. Ultimo boekjaar wordt het verschil (indien positief) tussen de dan opnieuw vastgestelde leegwaarde na aftrek van contractuele korting en de gefixeerde boekwaarde op moment van her-classificatie op basis van de oude grondslag verwerkt in een herwaarderingsreserve. Financiële vaste activa Latente belastingvordering Woonlinie neemt uitsluitend een latente belastingvordering op voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winsten beschikbaar zullen zijn waarmee de verliezen kunnen worden gecompenseerd en verrekeningsmogelijkheden kunnen worden benut (RJ ). Voor tijdelijke verschillen wordt slechts een latente belastingvordering opgenomen indien het waarschijnlijk is dat er in de toekomst fiscale winst beschikbaar is om deze verschillen te compenseren (RJ ). Latente belastingvorderingen worden per iedere balansdatum beoordeeld, herzien of verlaagd voor zover het niet langer waarschijnlijk is dat het daarmee samenhangende belastingvoordeel zal worden gerealiseerd. De voorziening wordt gewaardeerd tegen contante waarde, waarbij discontering plaatsvindt tegen de netto-rente en derhalve rekening houdend met het geldende vennootschapsbelastingtarief. 49

51 Leningen u/g De leningen u/g worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs. Het kortlopende deel is opgenomen onder vlottende activa. Andere deelnemingen Andere deelnemingen waarin geen invloed van betekenis op het zakelijke en financiële beleid wordt uitgeoefend, worden gewaardeerd op verkrijgingsprijs en indien van toepassing onder aftrek van bijzondere waardeverminderingen. VLOTTENDE ACTIVA Voorraden Vastgoed bestemd voor verkoop betreft de voorraad leegstaande woningen uit de vastgoedportefeuille die bestemd zijn voor verkoop en teruggekochte Koopgarantwoningen die nog niet zijn doorverkocht en geleverd. De woningen uit de vastgoedportefeuille worden gewaardeerd tegen marktwaarde in verhuurde staat, de Koopgarantwoningen worden gewaardeerd tegen terugkoopwaarde. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop betreft vastgoed in aanbouw voor verkoop dat nog niet verkocht is. De waardering is tegen vervaardigingsprijs en daaraan toegerekende directe kosten dan wel lagere opbrengstwaarde. De lagere opbrengstwaarde is gebaseerd op de verwachte verkoopprijs onder aftrek van nog te maken kosten voor voltooiing en verkoop. Ingenomen grondposities worden onder de post overige voorraden verwerkt tegen verkrijgingsprijs en bijkomende kosten, 3-jaarlijks worden grondposities getaxeerd. Bij een lagere marktwaarde wordt de afwaardering gepresenteerd onder niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille. Onderhanden projecten Onderhanden projecten in opdracht van derden (verkochte koopwoningen uit projectontwikkeling) worden gewaardeerd tegen de gerealiseerde projectopbrengsten, bestaande uit de gerealiseerde projectkosten en toegerekende winst. Indien van toepassing, worden hierop de verwerkte verliezen en gedeclareerde termijnen in mindering gebracht. Als het saldo van alle onderhanden projecten negatief is, worden deze gepresenteerd onder kortlopende schulden. Onder de post voorraden zijn verder grondposities zonder concrete bouwbestemming opgenomen, waarvan besloten is tot afstoting. De waardering is tegen verkrijgingsprijs en daaraan toegerekende directe kosten dan wel lagere opbrengstwaarde. Vorderingen De verstrekte leningen en overige vorderingen die geen onderdeel zijn van de handelsportefeuille, worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde vermeerderd met transactiekosten en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs minus benodigde voorziening voor oninbaarheid. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito s met een looptijd korter dan 1 jaar. Zij zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. Eigen vermogen In de herwaarderingsreserve worden de ongerealiseerde waardevermeerderingen van de onroerende zaken in exploitatie opgenomen. Er is sprake van ongerealiseerde waardevermeerderingen wanneer de marktwaarde van een waarderingscomplex op balansdatum hoger is dan de boekwaarde op basis van verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Bij het bepalen van de verkrijgings- of vervaardigingsprijs wordt uitgegaan van de initiële prijs. Het gerealiseerde deel van de herwaarderingsreserve van tegen marktwaarde gewaardeerde onroerende zaken in exploitatie wordt rechtstreeks ten gunste van de 50

52 overige reserves gebracht. Bij het bepalen van de herwaarderingsreserve is geen rekening gehouden met het fiscale effect hierop. De overige reserves staan ter vrije beschikking van het bestuur. Conform de Woningwet/BTIV-regels zullen deze vrije reserves uitsluitend aangewend worden voor werkzaamheden op het gebied van de volkshuisvesting. Voorzieningen Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw In het geval per balansdatum sprake is van feitelijke dan wel juridische investeringsverplichtingen inzake vastgoed in ontwikkeling, waarbij de geschatte kostprijs van het vastgoed hoger is dan de aan deze investeringsverplichtingen toe te rekenen marktwaarde per balansdatum op basis van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde, wordt het verschil eerst in mindering gebracht op de reeds bestede kosten en wordt voor het resterend bedrag een voorziening gevormd voor onrendabele investeringen en herstructureringen. De afwaardering van de bestede kosten tot nihil en de vorming van de voorziening wordt in het resultaat verantwoord onder de post Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille. Deze voorziening is opgenomen tegen nominale waarde. Overige voorzieningen De gehanteerde pensioenregeling van Stichting Woonlinie en haar groepsmaatschappijen is ondergebracht bij een bedrijfstakpensioenfonds. De hieruit voortvloeiende pensioenverplichtingen worden gewaardeerd volgens de verplichting aan de pensioenuitvoerder benadering. In deze benadering wordt de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie als last in de winst- en verliesrekening verantwoord. Te betalen premie dan wel de vooruitbetaalde premie per jaareinde wordt als overlopend passief respectievelijk overlopend actief verantwoord. De overige voorzieningen zijn gevormd voor verwachte verliezen inzake grondexploitaties. Deze voorziening is gewaardeerd tegen nominale waarde. Langlopende schulden Bij de eerste opname van langlopende schulden worden deze opgenomen tegen reële waarde. In geval dat de vervolgwaardering niet tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening plaatsvindt, wordt bij de eerste waardering de reële waarde verminderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. De langlopende schulden worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Winst of verlies worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen zodra de verplichtingen niet langer op de balans worden opgenomen, alsmede via het amortisatieproces. Terugkoopverplichting onroerende en roerende zaken verkocht onder voorwaarden Woonlinie heeft in het kader van de verkoop van woningen onder voorwaarden een terugkoopverplichting die afhankelijk is van de waardeontwikkeling van de woningen. De terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd. Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde heeft de corporatie een terugkoopverplichting, die jaarlijks wordt gewaardeerd op de bij overdracht ontstane terugkoopverplichting, rekening houdend met de contractvoorwaarden inzake terugkoop waaronder de deling van de jaarlijkse waardeontwikkeling van de woning in het economisch verkeer. De terugkoopverplichting wordt aan de creditzijde van de balans opgenomen zonder rekening te houden met de tijdswaarde van geld aangezien inschatting van het tijdstip waarop terugkoop in de toekomst zal plaatsvinden, mede gelet op de onbeperkte terugkooptermijn, niet goed mogelijk is. Indien de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar zal plaatsvinden, wordt de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord. De waardeveranderingen ter zake van de woningen verkocht onder voorwaarden (na herclassificatie) en waardeveranderingen ter zake de terugkoopverplichtingen worden in het resultaat verantwoord onder de post Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedbeleggingen. Kortlopende schulden Bij de eerste opname van kortlopende schulden worden deze opgenomen tegen reële waarde. In geval dat de vervolgwaardering niet tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in 51

53 de winst-en-verliesrekening plaatsvindt, wordt bij de eerste waardering de reële waarde verminderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. Financiële verplichtingen behoren tot de handelsportefeuille, indien deze zijn verworven of aangegaan met het doel deze verplichtingen op korte termijn te verkopen. Deze categorie wordt na de eerste waardering gewaardeerd tegen reële waarde zonder aftrek van eventuele transactiekosten bij vervreemding. Baten of lasten die voortvloeien uit veranderingen in de reële waarde worden verwerkt in de winst-en-verliesrekening. De overige kortlopende schulden worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Winst of verlies worden in de winst-enverliesrekening opgenomen zodra de verplichtingen niet langer op de balans worden opgenomen, alsmede via het amortisatieproces. Financiële instrumenten Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten zoals vorderingen, effecten en schulden, als afgeleide instrumenten verstaan. Alle aan- en verkopen volgens standaard markconventies van financiële activa worden opgenomen per transactiedatum, dat wil zeggen de datum waarop de groep de bindende overeenkomst aangaat. Voor de grondslagen van de primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost. Reële waarde van financiële instrumenten De reële waarde van de financiële instrumenten die op actieve markten worden verhandeld per de balansdatum, wordt bepaald op basis van genoteerde beurskoersen, zonder aftrek van transactiekosten. Voor financiële instrumenten die niet op een actieve markt worden verhandeld, wordt de reële waarde bepaald met passende waarderingsmethoden. Dergelijke methoden zijn onder meer: het gebruikmaken van recente markttransacties tussen onafhankelijke partijen; het gebruikmaken van de actuele reële waarde van een ander instrument dat nagenoeg hetzelfde is; analyse op basis van contant gemaakte kasstromen of andere waarderingsmodellen. Een overzicht van de reële waarden van de financiële instrumenten wordt verschaft in de toelichting op de financiële instrumenten. Derivaten en hedge accounting De groep scheidt een in een contract besloten derivaat (embedded derivative) af van het basiscontract, indien aan onderstaande voorwaarden is voldaan: er bestaat geen nauw verband tussen de economische kenmerken en risico s van het in het contract besloten derivaat en de economische kenmerken en risico s van het basiscontract; een afzonderlijk instrument met dezelfde voorwaarden als het in het contract besloten derivaat zou voldoen aan de definitie van een derivaat; en het samengestelde instrument wordt niet tegen reële waarde gewaardeerd met verwerking van de reëel waardeveranderingen in het resultaat. Het afgescheiden derivaat wordt gewaardeerd in overeenstemming met onderstaande grondslagen. Op het moment van de eerste verantwoording rubriceert de groep de derivaten onder de reikwijdte van RJ 290 op portefeuillebasis in de onderstaande subcategorieën: Derivaten met toepassing van kostprijshedge-accounting De groep past hedge accounting toe op basis van generieke documentatie. De groep documenteert het volgende: de algemene hedgestrategie, hoe de hedgerelaties passen in de doelstellingen van risicobeheer en de verwachting aangaande de effectiviteit van deze hedgerelaties; 52

54 de in het soort hedgerelatie betrokken hedge-instrumenten en afgedekte posities. De afdekkingen die aan deze strikte voorwaarden voor hedge accounting voldoen, worden als volgt verantwoord. De waardering van het derivaat is afhankelijk van de afgedekte post en is als volgt: Indien de afgedekte post tegen kostprijs in de balans wordt verwerkt, dan wordt ook het derivaat tegen kostprijs gewaardeerd. Zolang de afgedekte post in de kostprijshedge nog niet in de balans is verwerkt, wordt ook het hedge-instrument niet geherwaardeerd. De resultaatbepaling is als volgt: Op elke balansdatum wordt bepaald of sprake is of is geweest van ineffectiviteit. Indien de kritische kenmerken van het hedge-instrument en van de afgedekte positie niet aan elkaar gelijk zijn of zijn geweest, is dit een indicatie dat de kostprijshedge een ineffectief deel bevat. Het eventuele ineffectieve deel wordt bepaald door middel van de dollar offset methode. Indien en voor zover de ineffectiviteit per balansdatum op cumulatieve basis in een verlies resulteert, wordt de ineffectiviteit verwerkt in de winst-en-verliesrekening. Indien de afgedekte positie van een verwachte toekomstige transactie leidt tot een financieel actief of een financiële verplichting, dan worden de daarmee verbonden nog niet in het resultaat verwerkte winsten of verliezen in dezelfde periode(n) in de winst-en-verliesrekening verantwoord als waarin het verkregen actief of de aangegane verplichting van invloed is op het resultaat. Indien wordt verwacht dat een (deel van een) verlies dat nog niet in de winst-en-verliesrekening is verwerkt, in de toekomst niet met een tegengestelde winst uit de afgedekte positie wordt gecompenseerd, dan wordt dit verlies direct in de winst-en-verliesrekening opgenomen. Kostprijshedge-accounting wordt beëindigd indien: Het hedge-instrument afloopt, wordt verkocht, beëindigd of uitgeoefend. Het cumulatieve gerealiseerde resultaat op het hedge-instrument dat nog niet in de winst-en-verliesrekening was verwerkt toen er sprake was van een effectieve hedge, wordt afzonderlijk in de overlopende posten in de balans verwerkt tot de afgedekte transactie plaatsvindt. De hedgerelatie niet meer voldoet aan de criteria voor hedge accounting. Indien de afgedekte positie een in de toekomst verwachte transactie betreft, vindt de verwerking van de hedgeresultaten als volgt plaats: indien de verwachte transactie naar verwachting nog plaatsvindt, wordt hedge accounting vanaf dat moment stopgezet. Het hiermee samenhangende cumulatieve resultaat op het hedge-instrument dat in de periode waarin de hedge effectief was buiten de winst-en-verliesrekening of off-balance was gehouden, blijft (afhankelijk van de situatie) off-balance of op de balans; indien de verwachte transactie naar verwachting niet meer plaatsvindt wordt het hiermee samenhangende cumulatieve resultaat op het hedge-instrument dat in de periode waarin de hedge effectief was buiten de winst-en-verliesrekening of off-balance was gehouden, naar de winst-enverliesrekening overgebracht. Overige derivaten Overige derivaten met beursgenoteerde aandelen of obligaties als onderliggende waarde worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de reële waarde. Baten en lasten die voortvloeien uit veranderingen in de reële waarde worden verwerkt in de winst-en-verliesrekening. Overige derivaten met een andere onderliggende waarde dan beursgenoteerde aandelen of obligaties, worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de kostprijs of lagere reële waarde. In geval de reële waarde negatief is, wordt dit negatieve bedrag volledig opgenomen. Bij de bepaling van de lagere reële waarde wordt het effect van lopende rente buiten beschouwing gelaten. Baten en lasten worden in de winst-en-verliesrekening verwerkt zodra de derivaten aan een derde worden overgedragen of een bijzondere waardevermindering ondergaan. Rente-instrumenten Het gebruik van rente-instrumenten is alleen toegestaan voor het afdekken van renterisico s conform de uitgangspunten van het treasurystatuut. Woonlinie maakt geen gebruik van rente-instrumenten. 53

55 Rente en financieringsrisico s Om de rente en financieringsrisico s te beheersen, wordt de financieringsbehoefte regelmatig bepaald. Risico s worden zoveel mogelijk afgedekt. Woonlinie vult de financieringsbehoefte op korte termijn in door kasgeldleningen. Leasing In geval van financiële leasing (waarbij de voor- en nadelen verbonden aan de eigendom van het lease-object geheel of nagenoeg geheel door de lessee worden gedragen) worden het lease-object en de daarmee samenhangende schuld bij het aangaan van de overeenkomst in de balans verwerkt tegen de reële waarde van het lease-object op het moment van het aangaan van de leaseovereenkomst of, indien dit lager is, tegen de contante waarde van de minimale leasebetalingen. De initiële directe kosten van de lessee worden opgenomen in de eerste verwerking van het actief. De leasebetalingen worden gesplitst in rentelasten en aflossing van de uitstaande verplichting, waarmee een constante rentevoet wordt bereikt over de resterende netto-verplichting. 54

56 Grondslagen voor resultaatbepaling Huuropbrengsten Onder deze post worden de huuropbrengsten verantwoord die betrekking hebben op het boekjaar, onder aftrek van de werkelijke huurderving wegens leegstand en exclusief de vergoedingen voor het leveren van goederen en diensten. De huren worden jaarlijks in overeenstemming met het jaarlijkse beleid voor huurverhoging aangepast. Opbrengsten servicecontracten Dit betreft bijdragen van huurders en derden voor de levering van goederen en diensten voor zover deze uit huurovereenkomsten voortvloeien of boven de netto huurprijs worden betaald. Overheidsbijdragen Onder deze post worden bijdragen van provincies en gemeenten verantwoord die betrekking hebben op de exploitatie van het vastgoed. Lasten verhuur en beheeractiviteiten Hier worden de directe en indirecte kosten verantwoord die rechtstreeks zijn te relateren aan de verhuur- en beheeractiviteiten zoals lonen en salarissen, huisvestingskosten, bestuurskosten, algemene kosten, overige personeelskosten et cetera. Kosten met betrekking tot verkoop van vastgoed in ontwikkeling, uit de vastgoedportefeuille en overige activiteiten worden op basis van een kostenverdeelstaat doorbelast vanuit de kosten van verhuur en beheer van de vastgoedportefeuille aan de betreffende activiteiten. Personeel Het totaal van personele lasten zoals hieronder toegelicht, wordt aan de verschillende activiteiten toegerekend middels de systematiek zoals toegelicht in Toerekening baten en lasten. Lonen en salarissen Deze post betreft de jaarlijkse lonen en salarissen exclusief de uitzendkrachten. De post uitzendkrachten wordt verantwoord onder de overige bedrijfslasten. Pensioenlasten Onder deze post zijn de pensioenpremies verantwoord die zijn ondergebracht bij een pensioenverzekeringsmaatschappij, evenals de premies voor vroegpensioen. De pensioenregeling is ondergebracht bij Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties (SPW) en is naar haar aard een toegezegde pensioenregeling. De corporatie heeft in het geval van een tekort bij SPW geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan hogere toekomstige premies. Het SPW heeft geen objectieve sleutel voor het toerekenen van een proportioneel aandeel in positieve of negatieve risico s aan de aangesloten werkgever. Sociale lasten Onder de sociale lasten worden de lasten van de inspectie directe belastingen en premies voor ziektekosten-/geldverzekering opgenomen. Lasten onderhoudsactiviteiten Hieronder worden de kosten ten behoeve van het planmatig onderhoud, het groot onderhoud, reparatie- en mutatieonderhoud en contractonderhoud verantwoord. Het planmatig onderhoud omvat vervangingsonderhoud, verduurzaming van het bezit en energetische maatregelen en diverse verbeteringen. Daarnaast worden personeelslasten en overige bedrijfslasten toegerekend. De systematiek van toerekening is toegelicht onder Toerekening baten en lasten. Overige directe operationele lasten exploitatie bezit Hieronder worden de kosten verantwoord die direct ten behoeve van de woningen en leefomgeving worden gemaakt, zoals belastingen en verzekeringen en ook de verhuurderheffing. De bedrijfsmiddelen opgenomen onder Activa ten dienste van de exploitatie worden lineair afgeschreven. 55

57 Netto resultaat verkocht vastgoed in ontwikkeling Omzet verkocht vastgoed in ontwikkeling De omzet van de verkochte nieuwbouwwoningen wordt verantwoord naar rato van de voortgang van de projecten en bestaat uit de gefactureerde termijnen onder aftrek van kortingen en de over de omzet geheven omzetbelasting. Voor onderhanden projecten waarvan het resultaat op betrouwbare wijze kan worden bepaald, worden de projectopbrengsten van verkochte woningen verwerkt als netto omzet naar rato van de verrichte prestaties per balansdatum (Percentage of Completion methode). Uitgaven verkocht vastgoed in ontwikkeling Uitgaven van de omzet van verkochte woningen betreffen vervaardigingskosten en mutatie van het onderhanden werk. Daarnaast worden personeelslasten en overige bedrijfslasten toegerekend. De systematiek van toerekening is toegelicht onder Toerekening baten en lasten. Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille De post netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de boekwaarde van het bestaand bezit en de toegerekende organisatiekosten. Opbrengsten worden verantwoord op het moment van overdracht van economische rechten en verplichtingen (passeren akte van levering). Waardeveranderingen vastgoedportefeuille Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille De overige waardeveranderingen worden gevormd door: de waardevermindering die is ontstaan door aangegane juridische en feitelijke verplichtingen met betrekking tot investeringen in nieuwbouw en herstructurering indien en voor zover de verwachte marktwaarde lager is dan de kostprijs; de terugname van eerder genomen waardeverminderingen door gewijzigde inschattingen van stichtingskosten/marktwaarde; afwaarderingen (en eventuele terugnames van eerder genomen afwaarderingen) van grondposities; afboeking van eerder geactiveerde projectkosten. Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille betreffen winsten of verliezen, die ontstaan door een wijziging in de marktwaarde van het vastgoedportefeuille in het verslagjaar. Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden Waardemutaties voortkomend uit waardestijgingen of waardedaling van Koopgarant-woningen worden in deze categorie verantwoord voor het deel wat voor risico van Woonlinie is. Opbrengsten en kosten overige activiteiten Activiteiten die niet geschaard kunnen worden onder de voorgaande activiteiten worden in deze categorie verantwoord. Het betreft onder andere dienstverlening voor derden. Daarnaast worden personeelslasten en overige bedrijfslasten toegerekend. De systematiek van toerekening is toegelicht onder Toerekening baten en lasten. Overige organisatiekosten Dit betreffen de kosten die niet aan reguliere bedrijfsactiviteiten toegerekend kunnen worden middels de systematiek toegelicht in Toerekening baten en lasten. 56

58 Leefbaarheid Kosten met betrekking tot sociale en fysieke activiteiten voor leefbaarheid worden hier verantwoord. De kosten bestaan onder andere uit veiligheidsmaatregelen in buurten en straten. Daarnaast worden personeelslasten en overige bedrijfslasten toegerekend. De systematiek van toerekening is toegelicht onder Toerekening baten en lasten. Financiële baten en lasten Waardeveranderingen financiële vaste activa Waardeveranderingen van minderheidsdeelnemingen worden onder deze post verantwoord. Rentebaten en rentelasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Vennootschapsbelasting Sinds 1 januari 2008 is Woonlinie integraal vennootschapsbelastingplichtig. Brancheorganisatie Aedes en de Belastingdienst hebben een tweede vaststellingsovereenkomst opgesteld, waarin afspraken zijn gemaakt voor onder andere de bepaling van de openingsbalans van 1 januari 2008, project- en herontwikkeling. Woonlinie heeft deze vaststellingsovereenkomst getekend en volgens deze richtlijnen en wettelijke bepalingen de vennootschapsbelasting opgenomen in de winst- en verliesrekening. De belasting naar de winst of het verlies over het boekjaar omvat de over de verslagperiode verschuldigde en verrekenbare winstbelastingen en uitgestelde winstbelastingen, berekend aan de hand van belastingtarieven die zijn vastgelegd op balansdatum, en correcties op de over voorgaande jaren verschuldigde belasting. Voor latente belastingen wordt een voorziening getroffen voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en verplichtingen ten behoeve van de financiële verslaggeving en de fiscale boekwaarde van die posten. Er wordt uitsluitend een latente belastingvordering opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winsten beschikbaar zullen zijn die voor de realisatie van het tijdelijke verschil kunnen worden aangewend. Toerekening baten en lasten Om tot de functionele indeling van de winst- en verliesrekening te komen wordt gebruik gemaakt van een kostenverdeelstaat. Daarin worden de organisatiekosten, welke bestaan uit lonen & salarissen en overige bedrijfslasten (o.a. ICT-kosten, huisvestingskosten en overige bedrijfskosten), op basis van een interne inschatting van de urenbesteding naar activiteiten verdeeld. Hierbij wordt in hoofdlijnen onderscheid gemaakt naar verhuur en beheeractiviteiten, projectontwikkeling, verkoop, overige activiteiten, overige organisatiekosten en leefbaarheid. 57

59 Grondslagen voor opstellen kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. Bij deze methode worden de operationele ontvangsten en uitgaven als zodanig gerapporteerd en niet door middel van balansvergelijking bepaald. De liquiditeitspositie in het kasstroomoverzicht bestaat uit de liquide middelen. In het kasstroomoverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen operationele, investerings- en financieringsactiviteiten. Grondslagen gescheiden verantwoording DAEB en niet-daeb Woonlinie heeft de gescheiden verantwoording DAEB en niet-daeb opgenomen in de toelichting op de enkelvoudige jaarrekening. Bij het opstellen van deze overzichten zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: Wanneer activa, verplichtingen, baten en lasten respectievelijk kasstromen volledig toezien op DAEB of niet-daeb activiteiten, zijn deze volledig aan de DAEB-tak respectievelijk niet-daeb-tak toegerekend; Wanneer deze toezien op zowel DAEB- als niet-daeb activiteiten, zijn deze op basis van een verdeelsleutel toegerekend. Deze verdeelsleutel is gebaseerd op de verhouding DAEB en niet- DAEB verhuureenheden (o.b.v. de kostenfactor per eenheid). 58

60 Toelichting op de geconsolideerde balans Bedragen x ACTIVA Vastgoedbeleggingen (1) Vastgoed in exploitatie Het verloop van het sociaal vastgoed in exploitatie geeft het volgende beeld per 31 december 2018: 1 & 2.Vastgoed in exploitatie DAEB Niet- DAEB Totaal Boekwaarde vastgoed in exploitatie per Mutaties 2018 op basis van marktwaarde - Overboeking vanuit vastgoed in ontwikkeling Investeringen / aankopen Desinvesteringen Niet-gerealiseerde waardemutaties Saldo Boekwaarde vastgoed in exploitatie per Inbegrepen ongerealiseerde herwaardering Marktwaarde in verhuurde staat Eind 2018 is de gehele vastgoedportefeuille getaxeerd door een onafhankelijke en ter zake deskundige externe taxateur, ingeschreven bij het Nederlands Register Vastgoed Taxateurs. Het taxatiedossier is op aanvraag beschikbaar voor de Autoriteit woningcorporaties. Verzekeringen De activa in exploitatie is verzekerd tegen het risico van brand- en stormschade voor de herbouwwaarde. Onderverzekering is in de polisvoorwaarde uitgesloten. WOZ waarde vastgoed De WOZ-waarde (2018) van het vastgoed met peildatum 1 januari 2017 bedraagt 673,9 miljoen. Verkoop woningen in exploitatie Van het totale woningbezit van woningen, is te verwachten dat 10 woningen in 2019 voor verkoop beschikbaar komen, met een verwachte opbrengstwaarde van 2,0 miljoen en een verwachte boekwaarde van 1,0 miljoen. In totaal zijn 263 woningen voor verkoop gelabeld per 31 december Het aantal woningen dat in de komende 5 jaar naar verwachting verkocht zal worden is 59. Zekerheden Het WSW heeft het recht om hypotheek te vestigen op het totale vastgoed van Woonlinie. Uitgangspunten marktwaardeberekening Macro economische parameters Om de te verwachten kasstromen in de DCF-berekening te bepalen, wordt gebruik gemaakt van de macro-economische parameters: 59

61 Parameters woongelegenheden e.v. Prijsinflatie 1,60% 2,50% 2,30% 2,20% 2,00% Loonstijging 2,00% 2,90% 2,80% 2,70% 2,50% Bouwkostenstijging 5,60% 5,90% 2,80% 2,70% 2,50% Leegwaardestijging 8,6%-7,2% 5,3%-4,6% 2,00% 2,00% 2,00% Instandhoudingsonderhoud per vhe - EGW Instandhoudingsonderhoud per vhe - MGW Instandhoudingsonderhoud per vhe - Studenteneenheid Instandhoudingsonderhoud per vhe - zorgeenheid (extr.muraal) Mutatieonderhoud - EGW Mutatieonderhoud - MGW Mutatieonderhoud - studenteneenheid Mutatieonderhoud - zorgeenheid (extr.muraal) Beheerskosten - EGW Beheerskosten - MGW Beheerskosten - studenteneenheid Beheerskosten - zorgeenheid (extr.muraal) Belastingen, verzekeringen en overige zakelijke lasten als percentage van de WOZ (exclusief gemeentelijke OZB die is gebaseerd op de gemeentelijke tarieven 2016, uitgedrukt in een percentage van de WOZ waarde met waardepeildatum 1 januari 2016) 0,12% 0,12% 0,12% 0,12% 0,12% Verhuurdersheffing, als percentage van de WOZ 0,561% 0,592% 0,593% 0,567% Huurstijging boven prijsinflatie voorgaand jaar - zelfstandige eenheden 1,00% 1,20% 1,30% 0,50% Huurstijging boven prijsinflatie voorgaand jaar - onzelfstandige eenheden 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% Huurderving, als percentage van de huursom 1,00% 1,00% 1,00% 1,00% 1,00% Mutatiekans bij doorexploiteren 3%-75,56% 3%-75,56% 3%-75,56% 3%-75,56% 3%-75,56% Mutatiekans bij uitponden 3%-75,56% 3%-75,56% 3%-75,56% 3%-75,56% 3%-75,56% Verkoopkosten bij uitponden, als percentage van de leegwaarde 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% Disconteringsvoet doorexploiteren 4,56%-8,50% 4,56%-8,50% 4,56%-8,50% 4,56%-8,50% 4,56%-8,50% Disconteringsvoet uitponden 4,56%-8,94% 4,56%-8,94% 4,56%-8,94% 4,56%-8,94% 4,56%-8,94% 60

62 In het doorexploiteerscenario wordt de huur bij mutatie aangepast naar de markthuur of de maximale huur, afhankelijk of de woongelegenheid bij mutatie geliberaliseerd kan worden. Indien de maximale huur lager dan of gelijk is aan de huurliberalisatiegrens, dan is de nieuwe huur het minimum van de markthuur en de maximale huur volgens het woningwaarderingsstelsel. Indien de maximale huur hoger is dan de liberalisatiegrens, is de nieuwe huur de markthuur. Voor splitsingskosten is een norm gehanteerd van 518 per te splitsen eenheid. De overdrachtskosten, bestaande uit overdrachtsbelasting alsmede notaris- en registratiekosten, bedragen 3% van de berekende waarde van een verhuureenheid. Parameters bedrijfsmatig en maatschappelijk onroerend goed e.v. Prijsinflatie 1,60% 2,50% 2,30% 2,20% 2,00% Instandhoudingsonderhoud 6,55/m2 bvo 6,55/m2 bvo 6,55/m2 bvo 6,55/m2 bvo 6,55/m2 bvo Mutatieonderhoud 10,80/m2 bvo 10,80/m2 bvo 10,80/m2 bvo 10,80/m2 bvo 10,80/m2 bvo Marketing 14% 14% 14% 14% Beheerkosten - bedrijfsmatig onroerend goed 3% 3% 3% 3% 3% Beheerkosten - maatschappelijk onroerend goed 2% 2% 2% 2% 2% Belastingen, verzekeringen en overige zakelijke lasten als percentage van de WOZ (exclusief gemeentelijke OZB die is gebaseerd op de gemeentelijke tarieven 2016, uitgedrukt in een percentage van de WOZ waarde met waardepeildatum 1 januari 2016) 0,13% 0,13% 0,13% 0,13% 0,13% Disconteringsvoet 4,11%-16,21% 4,11%-16,21% 4,11%-16,21% 4,11%-16,21% 4,11%-16,21% Voor splitsingskosten is een norm gehanteerd van 518 per te splitsen eenheid. De verkoopkosten bedragen 518 per verhuureenheid. De overdrachtskosten, bestaande uit overdrachtsbelasting alsmede notaris- en registratiekosten, bedragen 7% van de berekende waarde van een verhuureenheid. Parameters parkeergelegenheden e.v. Prijsinflatie 1,60% 2,50% 2,30% 2,20% 2,00% Instandhoudingsonderhoudparkeerplaats Instandhoudingsonderhoud - garagebox Beheerkosten - parkeerplaats 26,00 26,00 26,00 26,00 26,00 Beheerkosten - garagebox Belastingen en verzekeringen uitgedrukt in een percentage van de WOZ waarde met waardepeildatum 1 januari 2016) 0,24% 0,24% 0,24% 0,24% 0,24% Disconteringsvoet 4,39%-16,14% 4,39%-16,14% 4,39%-16,14% 4,39%-16,14% 4,39%-16,14% Inschakeling taxateur Ten behoeve van de jaarrekening 2018 is voor ruim 1/3 deel van de onroerende zaken in exploitatie een hertaxatie uitgevoerd. Voor het overige deel van de onroerende zaken in exploitatie is een update uitgevoerd. Dit is uitgevoerd door een onafhankelijke en ter zake deskundige externe taxateur, ingeschreven bij het Nederlands Register Vastgoed Taxateurs (NRVT). Bij Woonlinie is dat Capital Value geweest. 61

63 Toepassing vrijheidsgraden Leegwaarde Woonlinie en Capital Value hebben de leegwaarden geactualiseerd van alle verhuurbare eenheden in de waarderingsmodellen van woningen en parkeervoorzieningen naar peildatum 2018 op basis van referentie verkopen. Markthuur Woonlinie en Capital Value hebben de markthuur geactualiseerd van alle verhuurbare eenheden in de waarderingsmodellen van woningen en parkeervoorzieningen naar peildatum 2018 op basis van referentie verhuringen. Disconteringsvoet Op basis van de marktgegevens en omstandigheden en referenties wordt de marktwaarde en daardoor de disconteringsvoet vastgesteld. De disconteringsvoet is geactualiseerd naar peildatum Exit Yield Op basis van de marktgegevens en omstandigheden en referenties wordt de marktwaarde en daardoor de Exit Yield vastgesteld. Deze waarden zijn geactualiseerd naar peildatum Mutatiegraad In 2018 heeft Woonlinie voor het eerst de vrijheidsgraad mutatiegraad toegepast. De mutatiegraad wordt conform handboek berekend. Vervolgens zijn de berekende mutatiewaarden tussen 2,0% en 2,9% op 3,0% gesteld. De gehanteerde parameters (alsmede de range) zijn in de tabellen hierboven opgenomen. Uitgangspunten beleidswaarde berekening Het verschil tussen de marktwaarde en de beleidswaarde ultimo 2018 bestaat uit de volgende onderdelen: Marktwaarde ->beleidswaarde (x 1.000) (x 1.000) Marktwaarde verhuurde staat Afslag in % Afslag in % marktwaarde marktwaarde cum. Beschikbaarheid (doorexploiteren) % Betaalbaarheid (huren) % 35% Kwaliteit (onderhoud) % 42% Beheer (beheerkosten) % 49% Beleidswaarde per Per 31 december 2018 is in totaal 317,9 miljoen aan ongerealiseerde herwaarderingen in het eigen vermogen begrepen (2017: 296,6 miljoen), zijnde het verschil tussen de marktwaarde in verhuurde staat van het vastgoed in exploitatie en de kostprijs. De waardering van dit vastgoed is in overeenstemming met het Handboek modelmatig waarderen bepaald en is daarmee conform de in de Woningwet voorgeschreven waarderingsgrondslag en daaruit afgeleide ministeriële besluiten geldend ten tijde van het opmaken van de jaarverslaggeving. 62

64 Uitgaande van waardering tegen beleidswaarde van het vastgoed in exploitatie is een bedrag van 278 miljoen in het eigen vermogen begrepen dat op basis van het beleid van de corporatie niet kan worden gerealiseerd. De realisatie van het verschil tussen marktwaarde en beleidswaarde is sterk afhankelijk van het te voeren beleid van Woonlinie. De mogelijkheden voor de corporatie om vrijelijk door (complexgewijze) verkoop of huurstijgingen de marktwaarde in verhuurde staat van het DAEBbezit in exploitatie te realiseren zijn beperkt door wettelijke maatregelen en maatschappelijke ontwikkelingen zoals demografie en ontwikkeling van de behoefte aan sociale (DAEB) huurwoningen. Omdat de doelstelling van de corporatie is om duurzaam te voorzien in passende huisvesting voor hen die daar niet zelf in kunnen voorzien, zal van het vastgoed in exploitatie slechts een beperkt deel vervreemd worden. Daarnaast zal bij mutatie van de woning slechts in uitzonderingssituaties de huur worden verhoogd tot de markthuur en zijn de werkelijke onderhouds- en beheerslasten hoger dan ingerekend in de marktwaarde, voortvloeiend uit de beoogde kwaliteit- en beheersituatie van de corporatie (gebaseerd op de meerjarenbegroting). Sensitiviteitsanalyse: Voor de bepaling van de beleidswaarde zijn de voornaamste uitgangspunten (gemiddeld per woning teruggerekend) als volgt: Uitgangspunten gem.per woning 2018 Disconteringsvoet 6,04% Streefhuur per maand 627 Lasten onderhoud en beheer per jaar In onderstaande tabel wordt aangegeven welk effect een positieve of negatieve aanpassing van deze uitgangspunten heeft op de beleidswaarde: Effect op beleidswaarde: Mutatie t.o.v. uitgangspunt Effect op beleidswaarde Disconteringsvoet 0,5% hoger Streefhuur per maand 25 hoger Lasten onderhoud en beheer per jaar 100 hoger De beleidswaarde is gedurende 2018 ingevoerd, waarbij dit waarde begrip nog in ontwikkeling is. Verdere ontwikkeling van dit waarde begrip zal kunnen leiden tot aanpassingen in de beleidswaarde voor komende perioden. 3. Onroerende zaken in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Vastgoed in ontwikkeling Saldo per 1 januari Investeringen Onrendabele toppen op basis van marktwaarde verhuurde staat Overige opbrengsten Overgeboekt naar materiële vaste activa in exploitatie Overgeboekt naar onroerende zaken tdv de exploitatie Mutatie voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Eindsaldo

65 Bedragen x Onroerende zaken verkocht onder voorwaarde (vov) Voorraad Koopgarantwoningen Saldo per 1 januari Desinvesteringen Waardemutaties Totaal onroerende zaken vov Per 1 januari 2018 stonden 62 woningen op de Koopgarantvoorraad, waarvoor een terugkoopverplichting is aangegaan met de kopers. 6 woningen zijn aan de Koopgarantvoorraad onttrokken. Per 31 december 2018 is de voorraad Koopgarantwoningen 56 stuks. De waardeontwikkeling in 2018 laat een stijging van 2,79% zien (2017: 5,5%). De verleende kortingen op de Koopgarantwoningen liggen tussen 7,5 en 25%. De woningen worden jaarlijks getaxeerd. De woningen zijn getaxeerd door een interne en externe makelaar. Bij de vaststelling van de marktwaarde is gebruik gemaakt van referentieobjecten, de WOZ-waarden en recente verkooptransacties. Verkoopkosten zijn meegenomen in de waardebepaling. Er is voor sprake van ongerealiseerde herwaardering. In de gemeente Werkendam heeft Woonlinie een subsidie ontvangen voor de ontwikkeling van Koopgarantwoningen Indien de woningen binnen 20 jaar na oplevering uit de Koopgarantconstructie gehaald worden, moet Woonlinie de subsidie terugbetalen. In de gemeente Zaltbommel geldt tot 2025 een boeteconstructie voor de Koopgarantwoningen in Nederhemert. 64

66 Materiële vaste activa (2) Inventaris 5. Onroerende en roerende zaken ten dienste van exploitatie Bedrijfsgebouwen Vervoermiddelen Automatisering Zonnepanelen Totaal Saldo per 1 januari Aanschafwaarde Gecumuleerde afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari Mutaties in het boekjaar - Aanschaf Buitengebruik gesteld Buitengebruikgestelde gecumuleerde afschrijving Afschrijvingen Saldo Saldo 31 december Aanschafwaarde Gecumuleerde afschrijvingen Boekwaarde per 31 december In 2018 is een deel van de post inventaris overgeboekt naar automatisering en zonnepanelen. Hierdoor wijkt het saldo per 1 januari 2018 ten opzichte van jaarrekening 2017 af. Op 31 december 2018 staat nog een bedrag open van ,- die in 2019 geactiveerd zal worden. Bedragen x Financiële vaste activa (3) 6. Deelnemingen - Deelneming CV Uithof III Deelneming Woningnet 0 1 Totaal deelnemingen Verloop deelnemingen CV Uithof III Woningnet Saldo 1 januari Mutatie inzake resultaat Saldo 31 december Latente belastingvordering Saldo 1 januari Mutatie inzake compensabele verliezen Mutatie inzake prognose verkopen Mutatie inzake prognose sloop Mutatie inzake leningportefeuille Totaal latente belastingvordering De actieve latenties zijn gebaseerd op de volgende waarderingsverschillen ultimo 2018 jaarrekening fiscaal verschil looptijd latentie Compensabele verliezen jaar Verkopen jaar 108 Sloop jaar 271 Leningportefeuille jaar 316 Totaal De fiscale verliezen per 31 december 2017 zijn (conform de aangifte) 20,4 miljoen. Hiervan zal ca. 11,5 miljoen in 2018 worden gecompenseerd met fiscale winsten en het restant naar verwachting binnen twee jaar. De belastinglatentie is contant gemaakt tegen een netto-rente van 3,15% (2017: 3,15%). 65

67 Bedragen x Vlottende activa Voorraden (4) 8. Vastgoed bestemd voor verkoop - Voorraad woningen uit exploitatie Voorraad teruggekochte Koopgarantwoningen Totaal vastgoed bestemd voor verkoop Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop Saldo per 1 januari Mutaties boekjaar - Investeringen Desinvesteringen Totaal vastgoed bestemd voor verkoop Overige voorraden Saldo per 1 januari Mutaties boekjaar - Investeringen Desinvesteringen Totaal overige voorraden De grondposities bevinden zich in diverse gemeenten. Onderhanden projecten (5) 11. Onderhanden nieuwbouwprojecten Saldo per 1 januari Mutaties boekjaar - Investeringen Desinvesteringen Totaal onderhanden projecten

68 Bedragen x Kortlopende vorderingen (6) 12. Debiteuren - Debiteuren Totaal huurdebiteuren Er is geen sprake van een voorziening voor debiteuren 13. Gemeenten - Te vorderen bedragen van diverse gemeenten 9 15 Totaal vorderingen gemeenten Overige vorderingen - Subsidies Overige vorderingen Totaal overige vorderingen Overlopende activa - Transitorische rente 0 1 Totaal overlopende activa Liquide middelen - Bank- en kassaldi Totaal liquide middelen Het saldo liquide middelen staat ter vrije beschikking van de corporatie. 67

69 PASSIVA Groepsvermogen (7) Het groepsvermogen bedraagt per balansdatum 483,3 miljoen (2017: 453,0 miljoen). Voor een toelichting op het groepsvermogen wordt verwezen naar de toelichting op de enkelvoudige balans. Bedragen x Voorzieningen (8) 19. Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw - Beginsaldo per 1 januari Onttrekking Dotatie Eindsaldo voorziening Overige voorzieningen Beginsaldo Dotatie 0 0 Eindsaldo voorziening Deze voorziening heeft betrekking op een mogelijk verlies in project Den Eng, gemeente Aalburg. Langlopende schulden (9) 21. Leningen kredietinstellingen Saldo per 1 januari Storting nieuwe leningen Aflossingen Saldo per 31 december leningen Af te lossen volgend boekjaar Saldo per 31 december langlopend Van het WSW is voor 98,7 miljoen aan borging verkregen en voor een bedrag van 3,3 miljoen zijn zekerheden van gemeenten verkregen. Rentevoet, aflossing 2018 en leningen langer dan vijf jaar De gemiddelde rentevoet van de uitstaande leningen bedraagt per 31 december ,25%. Bij alle uitstaande leningen is sprake van een vaste renteafspraken. Het aflossingsbestanddeel vanaf 2024 bedraagt in totaal 85,1 miljoen voor de huidige leningenportefeuille. Het aflossingsbestanddeel in het komende boekjaar bedraagt 3,1 miljoen en is onder de kortlopende schulden verantwoord. De gemiddelde looptijd van de leningenportefeuille is 26,2 jaar, waarvan de resterende looptijd gemiddeld nog 15,5 jaar is. Er zijn geen leningen met variabele rente. De reële waarde ultimo 2018 is 126,7 miljoen, gebaseerd op een marktrente van 1,54% 31 december 2017 was de reële waarde 136,3 miljoen. 68

70 Bedragen x Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Verplichtingen Koopgarantwoningen Saldo 1 januari Desinvesteringen Waardemutaties Totaal verplichtingen Koopgarantwoningen Overige schulden Beginsaldo waarborgsommen Mutatie boekjaar Rente waarborgsommen 1 4 Totaal overige schulden Dit betreft de van huurders ontvangen gelden bij aanvang van het huurcontract. Kortlopende schulden (10) 24. Schulden aan overheid - Schulden aan overheid 42 9 Totaal schulden aan overheid Schulden aan kredietinstellingen - Aflossingsverplichting langlopende schulden Totaal schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers - Schulden aan leveranciers Totaal schulden aan leveranciers Belastingen en premies sociale verzekeringen - BTW Loonheffing 0 83 Totaal schulden fiscus Schulden aan pensioenen - Pensioenen 0 41 Totaal schuld pensioenverzekeraars Overige schulden - Nog te betalen vakantiedagen Onderhanden werk Vooruitontvangen subsidies Overigen Totaal overige schulden Overlopende passiva - Vooruit ontvangen huur Niet vervallen rente over leningen Overigen Totaal overlopende passiva

71 DOELSTELLINGEN EN BELEID INZAKE BEHEER EN FINANCIËLE RISICO S De primaire financiële instrumenten van de groep, anders dan derivaten, dienen ter financiering van haar operationele activiteiten of vloeien direct uit deze activiteiten voort. Een belangrijke doelstelling van het financieringsbeleid van de groep is het voorkomen dan wel spreiden van ongewenste financiële risico s zoals rente- en liquiditeitsrisico s, prijs-, krediet en kasstroomrisico s. Het beleid is erop gericht het jaarlijks renterisico te maximeren op 15% van de leningenportefeuille. Kredietrisico Dit betreft het risico dat financiële instellingen niet aan hun contractuele verplichtingen jegens de groep kunnen voldoen. Verder wordt hieronder vermeld het risico van oninbaarheid bij huurdebiteuren. De groep maakt gebruik van meerdere banken teneinde dit risico te beperken. Verder handelt de groep enkel met kredietwaardige partijen en heeft zij procedures opgesteld om de kredietwaardigheid vast te stellen (rating) en de omvang van het kredietrisico bij elke partij te beperken. Er zijn geen significante concentraties van kredietrisico binnen de corporatie. Liquiditeitsrisico Dit betreft het risico dat de groep over onvoldoende middelen beschikt om aan haar directe verplichtingen te kunnen voldoen. Het risico dat toekomstige kasstromen verbonden aan een monetair financieel instrument in omvang fluctueren is minimaal, aangezien de langlopende vorderingen en schulden vastrentend zijn. Valutarisico De groep loopt geen valutarisico. Zij is alleen werkzaam in Nederland waardoor alle inkomende en uitgaande kasstromen in euro s zijn. Renterisico (prijs- en kasstroomrisico s) De groep loopt renteprijs- en rentekasstroomrisico s over de rentedragende vorderingen (met name begrepen onder financiële vaste activa), liquide middelen en rentedragende langlopende en kortlopende schulden (waaronder schulden aan kredietinstellingen). Voor langlopende schulden met variabele renteafspraken loopt de groep risico ten aanzien van toekomstige kasstromen als gevolg van veranderingen in de marktrente (i.c. kasstroomrisico). Marktrisico Het marktrisico wordt beheerst door spreiding aan te brengen in de geldgevers ter zake de leningenportefeuille, beleggingen, spaargelden en andere liquiditeiten. NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE INFORMATIE Voorwaardelijke verplichting In verband met de garantiestelling voor leningen o/g door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw WSW) is er sprake van een obligo aan het WSW uit hoofde van de door het WSW geborgde leningen, dat opeisbaar wordt indien blijkt dat het aan het WSW betaalde disagio in totaal niet voldoende is om de aanspraken van het WSW te dekken. Volgens opgave van het WSW bedraagt dit obligo per balansdatum 4,0 miljoen. Woonlinie heeft een bouwclaim van 5 woningen en een extra optierecht voor 15 woningen in de gemeente Werkendam. Woonlinie heeft een bouwclaim in de gemeente Aalburg in ruil voor grond. Aangegane verplichtingen nieuwbouw Het restant van de aangegane verplichtingen uit overeenkomsten ten behoeve van nieuwbouwprojecten voor 31 december 2018 ten aanzien van nieuwbouwprojecten bedragen 4,7 miljoen. 70

72 Fiscale eenheid Stichting Woonlinie vormt een fiscale eenheid voor de omzetbelasting en vennootschapsbelasting met Bouwlinie B.V. Op grond van de fiscale eenheid is Woonlinie hoofdelijk aansprakelijk voor de door de fiscale eenheid verschuldigde omzetbelasting en vennootschapsbelasting. Bankgaranties Er is één bankgarantie afgegeven door Bouwlinie aan de gemeente Zaltbommel in verband met project Beersteeg van 0,04 miljoen. Langlopende contracten Er zijn drie langlopende contracten afgesloten ten behoeve van printers/copiers, Woningnet (woonruimteverdeling) en systeembeheer (Unified). Verder heeft Woonlinie samen met de gemeente Zaltbommel een stichting opgericht voor beheer en exploitatie van de voormalige LTS (Pand 9) waarin tal van maatschappelijke voorzieningen, kunstenaars en start-ups zijn ondergebracht. 71

73 Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening Bedragen x Huren - Netto huur Huurderving Kortingen Totaal huren Huuropbrengsten DAEB-vastgoed in exploitatie -Netto huur Onroerende zaken, niet zijnde woningen 0 -Huurderving Korting -70 Subtotaal huuropbrengsten DAEB-vastgoed in exploitatie Huuropbrengsten niet-daeb-vastgoed in exploitatie -Netto huur 0 -Onroerende zaken, niet zijnde woningen 0 -Huurderving Korting 4 Subtotaal huuropbrengsten niet-daeb-vastgoed in exploitatie & 33. Vergoedingen - Opbrengsten servicecontracten Kosten servicecontracten Totaal vergoedingen Overheidsbijdragen - Bijdrage Provincie Gelderland, verduurzaming bezit Totaal overheidsbijdragen Lasten verhuur- en beheeractiviteiten - Personeelslasten Overige bedrijfslasten Toegerekend aan lasten onderhoudsactiviteiten Toegerekend aan overige organisatiekosten Toegerekend aan toegerekende organisatiekosten verkoop Toegerekend aan kosten overige activiteiten Toegerekend aan leefbaarheid Totaal lasten verhuur en beheeractiviteiten Personeelslasten - Lonen en salarissen inclusief vakantiegeld Pensioenlasten Sociale lasten Totaal personeelslasten Op 31 december 2018 heeft Woonlinie evenals op 31 december 2017 geen verplichtingen, waarvoor een pensioenvoorziening dient te worden opgenomen. De ten laste van de winst-en-verliesrekening gebrachte pensioenpremie bedraagt over (2017: ). De pensioenregeling van Woonlinie wordt onder het Nederlandse pensioenstelsel gefinancierd door afdrachten aan een bedrijfstakpensioenfonds, Stichting Pensioenwoningcorporaties (SPW). Deelname aan het bedrijfstakpensioenfonds is verplicht gesteld in de collectieve arbeidsovereenkomst waaronder Woonlinie valt. De opbouw van de pensioenaanspraken wordt telkens in het betreffende kalenderjaar afgefinancierd door middel van (tenminste) kostendekkende premiebetalingen op basis van de huidige inzichten van rendementen. De pensioenregeling is een middelloonregeling met - voor zowel actieve als inactieve deelnemers (slapers en gepensioneerden) - voorwaardelijke toeslagverlening. De toeslagverlening is afhankelijk van het beleggingsrendement. Eind 2018 was de dekkingsgraad 110,3%. 72

74 De toegerekende organisatiekosten aan verhuur en beheeractiviteiten volgen uit de kostenverdeelstaat. Daarin worden de organisatiekosten, welke bestaan uit lonen & salarissen en overige bedrijfslasten (o.a. ICT-kosten, huisvestingskosten en overige bedrijfskosten), op basis van een interne inschatting van de urenbesteding naar activiteiten verdeeld. Hierbij wordt in hoofdlijnen onderscheid gemaakt naar verhuur en beheeractiviteiten, projectontwikkeling, verkoop, overige activiteiten, overige organisatiekosten en leefbaarheid. Fte per afdeling Directie 1,0 1,0 Bedrijfsondersteuning 12,4 11,4 Markt en maatschappij 12,7 12,7 Vastgoed 16,8 14,9 Totaal 42,9 40,0 Bedragen x Overige bedrijfslasten - Uitzendkrachten Overige personeelskosten Huisvestingskosten Automatisering, ICT en telecomkosten Woonruimteverdelen Advieskosten en externe dienstverlening Afboeking huurachterstanden BTW pro rata teruggave Beloningen leden Raad van commissarissen Afschrijvingen materiele activa ten dienste van exploitatie Overigen Totaal overige bedrijfslasten Honoraria accountantsorganisatie 2018 Baker Tilly Ernst & Young BDO Totaal netwerk Controle van de jaarrekening Andere controleopdrachten Fiscale adviesdiensten Andere niet-controlediensten Honoraria accountantsorganisatie 2017 Baker Tilly Ernst & Young BDO Totaal netwerk Controle van de jaarrekening Andere controleopdrachten Fiscale adviesdiensten Andere niet-controlediensten De accountantshonoraria voor het onderzoek van de jaarrekening zijn gebaseerd op de gerealiseerde kosten binnen het boekjaar. 73

75 36. Lasten onderhoudsactiviteiten - Kosten niet-planmatig onderhoud Kosten planmatig onderhoud Toegerekende organisatiekosten Totaal lasten onderhoud Overige directe operationele lasten exploitatie bezit - Verhuurderheffing Saneringsheffing Bijdrage autoriteit woningcorporaties Belastingen en overige lasten Verzekeringen Overigen Totaal overige directe operationele lasten

76 Bezoldiging van bestuurder en (ex-)commissarissen Bestuurder De bezoldiging van de huidige bestuurder bestaat uit periodiek betaalde beloningen (zoals salarissen, doorbetaling bij ziekte en vakantie, sociale premies en ter beschikking stelling van een auto), beloningen betaalbaar op termijn (zoals pensioenlasten en jubileumuitkeringen), uitkeringen bij beëindiging van het dienstverband en bonusbetalingen. De bezoldiging van de huidige bestuurder die in het boekjaar ten laste van de toegelaten instelling en haar dochter- en groepsmaatschappijen is gekomen, bedraagt (2017: ) en is als volgt gespecificeerd (in euro s): Naam Functie Bezoldiging 2018 Bezoldiging 2017 P.A.W. van den Heuvel Bestuurder - Periodiek betaalde beloning incl sociale lasten Periodiek betaalde beloning op termijn Totaal Commissarissen De bezoldiging van huidige en gewezen commissarissen die in het boekjaar ten laste van de toegelaten instelling en haar dochter- en groepsmaatschappijen zijn gekomen bedragen (2017: ) en is naar individuele commissaris als volgt gespecificeerd (in euro s): Naam Functie Bezoldiging 2018 Bezoldiging 2017 P. Nieuwenhuis Voorzitter P.J. van der Ven Lid C.J. Ambachtsheer Lid G. de Ruiter Lid M. Buursink-Van Benthem Lid G. Kaasjager Lid D. Tangemann Oud-Voorzitter Totaal Wet normering topinkomens Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op Woonlinie van toepassing zijnde regelgeving. 1. Bezoldiging topfunctionarissen 75

77 1a. Toezichthoudende topfunctionarissen: bedragen x 1 P. Nieuwenhuis C.J. Ambachtsheer P.J. van der Ven G. de Ruiter M. Buursinkvan Benthem G. Kaasjager D. Tangemann Functiegegevens Voorzitter Lid Lid Lid Lid Lid Oud-Voorzitter Aanvang en einde functievervulling in /01-31/12 01/01-31/12 01/01-31/12 01/01-31/12 01/01-15/09 01/01-30/09 N.v.t. Bezoldiging Bezoldiging N.v.t. Individueel toepasselijke bezoldigingsmaximum -/- Onverschuldigd betaald bedrag en nog niet terugontvangen bedrag N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. Reden waarom de overschrijding al dan niet is toegestaan Toelichting op de vordering wegens onverschuldigde betaling Gegevens 2017 bedragen x 1 N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. N.v.t. P. Nieuwenhuis C.J. Ambachtsheer P.J. van der Ven G. de Ruiter M. Buursinkvan Benthem G. Kaasjager D. Tangemann Functiegegevens Lid Lid Lid Lid Lid Lid Voorzitter Aanvang en einde functievervulling in /01-31/12 01/01-31/12 14/02-31/12 14/02-31/12 14/02-31/12 N.v.t. 01/01-31/12 Bezoldiging Totale bezoldiging N.v.t Individueel toepasselijke bezoldigingsmaximum N.v.t Beloning directeur-bestuurder Het bestuur bij Woonlinie bestaat over geheel 2018 (365 dagen) uit één persoon, zijnde de heer P.A.W. van den Heuvel. Hij is de enige bestuurlijke topfunctionaris die, op grond van artikel 4.1 onder de Wet Normering Topinkomens (WNT) valt. Er zijn verder geen betalingen gedaan op grond van art 4.2 WNT, zijnde niet-topfunctionarissen of gewezen topfunctionarissen, waarvan de bezoldiging de maximale WNT-bezoldiging te boven gaat. De directeur-bestuurder valt in de regeling bezoldigingsmaxima topfunctionarissen toegelaten instellingen volkshuisvesting 2018 in de bezoldigingsklasse E, zijnde In 2018 wordt gebruik gemaakt van het overgangsrecht zoals opgenomen in artikel 7.3 WNT. Het arbeidscontract met de directeur-bestuurder is aangegaan voor onbepaalde tijd. De directeur-bestuurder had in 2018 een beloning van De afdracht aan het pensioenfonds van het werkgeversdeel bedroeg In 2017 bedroeg de beloning en was de afdracht aan het pensioenfonds van het werkgeversdeel Verder maakte de directeur-bestuurder gebruik van een bedrijfsauto die in de beloningen is opgenomen. Krachtens artikel 2: 383 lid 1 bedraagt de bezoldiging van de directeur-bestuurder zijnde het totale bedrag dat in het boekjaar 2018 uit hoofde van artikel 32 bd van de wet op de loonbelastingen 1964 ad (fiscaal loon), Alle beloningen zijn vermeld en de overige beloningen die verder vallen onder de categorie A, B, C en D RJ 274 zijn niet van toepassing. 76

78 1b. Leidinggevende topfunctionarissen en gewezen topfunctionarissen met dienstbetrekking: bedragen x 1 Functiegegevens P.A.W. van den Heuvel Directeur-Bestuurder Aanvang en einde functievervulling in /01 31/12 Omvang dienstverband (als deeltijdfactor in fte) 1 Dienstbetrekking? ja Bezoldiging Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Subtotaal Individueel toepasselijke bezoldigingsmaximum /- Onverschuldigd betaald en nog niet terugontvangen bedrag N.v.t. Totale bezoldiging Reden waarom de overschrijding al dan niet is toegestaan Toelichting op de vordering wegens onverschuldigde betaling overgangsrecht N.v.t. Gegevens 2017 bedragen x 1 Functiegegevens [NAAM 1] Directeur-Bestuurder Aanvang en einde functievervulling in /01 31/12 Omvang dienstverband (als deeltijdfactor in fte) 1 Dienstbetrekking? ja Bezoldiging Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Subtotaal Individueel toepasselijke bezoldigingsmaximum Totale bezoldiging

79 Bedragen x Omzet verkocht vastgoed in ontwikkeling Uitgaven verkocht vastgoed in ontwikkeling - Kosten nieuwbouwprojecten Totaal In de gemeenten Werkendam, Woudrichem en Zaltbommel zijn 3 projecten opgeleverd in Voor alle 3 de projecten is het resultaat genomen volgens het principe "percentage of completion". In totaal is hierbij het resultaat genomen voor 53 huurwoningen. Bedragen x Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille - Opbrengsten verkoop woningen vastgoedportefeuille Opbrengsten verkoop VOV woningen Kosten van verkopen woningen vastgoedportefeuille Toegerekende organisatiekosten - Doorbelaste kosten vanuit operationele lasten exploitatie bezit Boekwaarde verkoop uit vastgoedportefeuille - Boekwaarde verkoop uit vastgoedportefeuille Terugkoopwaarde VOV woningen In 2018 zijn 9 woningen uit de sociale woningvoorraad verkocht/geleverd uit diverse kernen: 3 woningen in de gemeente Aalburg en 6 woningen in de gemeente Woudrichem. 78

80 Bedragen in Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille - Afwaardering slooppanden Afwaardering, afboeking en nagekomen lasten projecten Waardeveranderingen onroerende zaken in ontwikkeling bestemd voor exploitatie (onre Mutatie waardering grondposities 0 0 Totaal overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille Afwaardering en afboeking projectportefeuille - P048 De Veste, Woudrichem P428 Dorpsstraat, Dussen 0-68 Totaal afwaardering projectportefeuille 2-68 Waardeveranderingen onroerende zaken in ontwikkeling bestemd voor exploitatie (onrendabele toppen) - P417 Brede School, Giessen/Rijswijk P425 Rijswijkstraat, Woudrichem P525B Hof van oranje fase 3B, Zaltbommel P529 Fiep, Zaltbommel P530 Nieuwe Banne, Sleeuwijk P531 Waluwe, Zaltbommel P547 Bloesemhof, Andel P551 Oude Kerkstraat P828B Den Eng, Veen P832H De Hoek, Eethen P870 Groenendijk, Woudrichem P910 Beersteeg, Zaltbommel P994 Saba P996 St Johns Overig Totaal onrendabele toppen Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille - Herwaardering DAEB vastgoed in exploitatie Herwaardering Niet-DAEB vastgoed in exploitatie Herwaardering DAEB vastgoed in exploitatie met sloopbestemming Totaal waardeveranderingen onroerende zaken in exploitatie Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden - Niet-gerealiseerde waardemutatie Koopgarantwoningen Voor een verdere toelichting op de totstandkoming van de marktwaarde en de niet-gerealiseerde waardeveranderingen van het vastgoed verkocht onder voorwaarden wordt verwezen naar de toelichting op de vastgoedbeleggingen. 79

81 Bedragen in & 47. Overige activiteiten - Opbrengsten overige activiteiten Doorbelaste kosten aan overige activiteiten Beheervergoedingen Kosten overige activiteiten Doorbelaste kosten vanuit operationele lasten exploitatie bezit Toegerekende organisatiekosten Overige organisatiekosten - Toegerekende organisatiekosten Leefbaarheid - Leefbaarheidsuitgaven DAEB-vastgoed Zaltbommel Leefbaarheidsuitgaven DAEB-vastgoed Altena Overigen Toegerekende organisatiekosten Waardeveranderingen financiële vaste activa Rentelasten - Op/afwaardering deelneming C.V. Uithof II Totaal rentelasten Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentebaten - Rente rekening-courant banken Overige rentebaten 2 1 Totaal rentebaten Rentelasten en soortgelijke kosten Rentelasten - Rente leningen Overige rentelasten Rente waarborgsommen 5 4 Totaal rentelasten Vennootschapsbelasting - Mutatie latente belastingen Totaal vennootschapsbelasting Resultaat deelnemingen - Uitkering C.V. Uithof III 10 4 Totaal resultaat deelnemingen

82 Bedragen x Vennootschapsbelasting De acute vpb-positie voor het jaar 2018 is bepaald op nihil. De reden hiervoor is dat Woonlinie vanuit het verleden beschikt over fiscaal compensabele verliezen. De fiscale positie is bepaald op basis van de geldende wet- en regelgeving, alsmede de Vaststellingsovereenkomst (VSO-2) voor woningcorporaties. De beschikbare voorwaartse verliescompensatie op basis van aangifte 2017 is circa 20 miljoen. Op basis van de omvang van het fiscale compensabele verlies uit het verleden verwacht Woonlinie dat het fiscaal resultaat in het jaar 2018 te compenseren is. Mutatie latente belastingvordering - Mutatie inzake compensabele verliezen Mutatie inzake prognose verkopen Mutatie inzake prognose sloop Mutatie inzake leningportefeuille Mutatie latente belastingvordering Effectieve belastingdruk 5,4% 7,4% De effectieve belastingdruk is niet 25% vanwege het feit dat er geen latentie is gevormd voor het totale waarderingsverschil inzake vastgoed in exploitatie. In 2018 is de vrijval vanuit de actieve latentie wat resulteert in een effectieve belastingdruk van 5,4%. Overzicht van het totaalresultaat Geconsolideerd nettoresultaat na belastingen Geconsolideerd nettoresultaat na belastingen Totaalresultaat Bestemming van het resultaat 2018 Het bestuur stelt aan de Raad van Commissarissen van Woonlinie voor het resultaat over het boekjaar ,3 miljoen (2017 : 32,3 miljoen) voor 21,4 miljoen (2017: 19,9 miljoen) ten gunste te brengen van de herwaarderingsreserve en 8,9 miljoen (2017: 12,4 miljoen) ten gunste van de overige reserves te brengen. Gebeurtenissen na balansdatum Op 1 mei 2018 is de VOF Hoge Maasdijk opgericht. Op 25 februari 2019 heeft er brand gewoed in het bestaande kantoorgebouw op het aangekochte terrein. Een schade expertise wordt nog opgesteld op moment van het realiseren van de jaarrekening, de schadepost zal dan ook later bekend worden. VOF Hoge Maasdijk is tegen brand verzekerd voor sloopwaarde met een maximum van ,-. Op het moment van opstellen zijn er geen verdere belangrijke gebeurtenissen bekend. 81

83 8 Enkelvoudige jaarrekening 2018 Enkelvoudige balans per 31 december 2018 ACTIVA (x 1.000) Vaste activa Vastgoedbeleggingen (1) DAEB vastgoed in exploitatie Niet-DAEB vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Totaal vastgoedbeleggingen Materiële vaste activa (2) Onroerende en roerende zaken ten dienste van exploitatie Totaal materiële vaste activa Financiële vaste activa (3) Deelnemingen in groepsmaatschappijen Vorderingen op groepsmaatschappijen Andere deelnemingen Latente belastingvorderingen Totaal financiële vaste activa Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden (4) Vastgoed bestemd voor verkoop Overige voorraden Totaal voorraden Kortlopende vorderingen (5) Debiteuren Overheid 9 15 Vorderingen op groepsmaatschappijen Overige vorderingen Overlopende activa 0 1 Totaal kortlopende vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa

84 PASSIVA (x 1.000) Eigen vermogen (6) Herwaarderingsreserve Overige reserves Totaal eigen vermogen Voorzieningen (7) Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Overige voorzieningen Totaal voorzieningen Langlopende schulden (8) Leningen kredietinstellingen Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Overige schulden Totaal langlopende leningen Kortlopende schulden (9) Schulden aan overheid 17 8 Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Schulden aan groepsmaatschappij Belastingen en premies sociale verzekeringen Schulden inzake pensioenen 0 41 Overige schulden Overige passiva Totaal kortlopende schulden Totaal passiva

85 Enkelvoudige winst- en verliesrekening over 2018 (Bedragen * 1.000) Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten Opbrengsten servicecontracten Lasten servicecontracten Overheidsbijdragen Lasten verhuur en beheeractiviteiten Lasten onderhoudsactiviteiten Overige directe operationele lasten exploitatie bezit Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille Toegerekende organisatiekosten Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden Waardeveranderingen vastgoedportefeuille Opbrengsten overige activiteiten Kosten overige activiteiten Netto resultaat overige activiteiten Overige organisatiekosten Leefbaarheid Waardemutatie financiele vaste activa Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten Saldo financiele baten en lasten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Vennootschapsbelasting Resultaat deelnemingen Resultaat na belastingen

86 Enkelvoudig kasstroomoverzicht over 2018 Bedragen in Operationele kasstroom/kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangsten van huurders Vergoedingen Overheidsontvangsten Overige bedrijfsontvangsten Renteontvangsten Personeelsuitgaven Onderhoudsuitgaven Overige bedrijfslasten Renteuitgaven Sectorspecifieke heffingen onafhankelijk van het resultaat Verhuurderheffing Leefbaarheid Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Verkoopontvangsten bestaande huur Verkoopontvangsten woongelegenheden (VOV) Verkoopontvangsten nieuwbouw Desinvesteringen in materiële vaste activa Woningverbetering Nieuwbouw huur en koop Aankopen woongelegenheden (VOV) Sloopuitgaven Overige investeringen Externe kosten Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Ontvangst verbindingen Overigen 0-21 Uitgaven verbindingen 0-66 Aflossingen langlopende schulden Ontvangst ongeborgde lening (BL) Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten NETTO KASSTROOM Stand 1 januari Stand 31 december Mutatie

87 Toelichting op de enkelvoudige jaarrekening Waarderingsgrondslagen Er zijn geen verschillen tussen grondslagen van de geconsolideerde en de enkelvoudige balans en winst- en verliesrekening, behalve bij deelnemingen. Voor de grondslagen van de waardering van activa en passiva en voor de wijze van bepaling van het resultaat wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening. Deelnemingen in groepsmaatschappijen De deelnemingen in groepsmaatschappijen waarin invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid worden op basis van de vermogensmutatiemethode verwerkt. Overeenkomstig deze methode, worden genoemde deelnemingen in de balans opgenomen tegen het aandeel van Woonlinie in de nettovermogenswaarde vermeerderd met haar aandeel in de resultaten van de deelnemingen vanaf het moment van verwerving, bepaald volgens de grondslagen zoals vermeld in deze jaarrekening. In de winst- en verliesrekening wordt het aandeel van Woonlinie in het resultaat van de deelnemingen opgenomen. Indien en voor zover Woonlinie niet zonder beperking uitkering van de positieve resultaten aan haar kan bewerkstelligen, worden de resultaten in een wettelijke reserve opgenomen. Haar aandeel in de rechtstreekse vermogensvermeerderingen en - verminderingen van de deelnemingen wordt ook in de wettelijke reserve opgenomen met uitzondering van herwaarderingen van activa die als ongerealiseerde waardestijging in het eigen vermogen worden verwerkt. Indien de waarde van de deelneming gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode nihil is geworden, wordt deze methode niet langer toegepast en blijft de deelneming bij ongewijzigde omstandigheden op nihil gewaardeerd. Bij de afwaardering worden andere langlopende belangen in de deelneming die feitelijk worden aangemerkt als een onderdeel van de netto-investering, ook meegenomen. Indien en voor zover geheel of ten dele voor de schulden van de deelneming wordt ingestaan respectievelijk een feitelijke verplichting bestaat de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt zodanig een voorziening opgenomen. Een vervolgens verkregen aandeel in de winst van de deelneming wordt pas weer verwerkt indien en voor zover het cumulatief niet-verwerkte aandeel in het verlies is ingelopen. Scheiding DAEB en niet-daeb In de toelichting zijn de volgende overzichten opgenomen: Balans DAEB per 31 december 2018, balans niet-daeb per 31 december 2018, Winst- en verliesrekening DAEB over 2018, Winst- en verliesrekening niet-daeb over 2018, kasstroomoverzicht DAEB over 2018 en kasstroomoverzicht niet- DAEB over Voor het boekjaar 2018 is sprake van een uitzonderingssituatie waardoor in deze overzichten geen vergelijkende cijfers over het boekjaar 2017 zijn opgenomen. 86

88 Toelichting op de enkelvoudige balans (Bedragen * 1.000) Deelnemingen in groepsmaatschappijen Bouwlinie Boekwaarde 1 januari Mutaties Resultaat Waardewijzigingen 577 Saldo Boekwaarde 31 december De waardewijzigingen van Bouwlinie bestaan uit aanpassingen van resultaten tussen Woonlinie en Bouwlinie in verband met interne leveringen waarvan de resultaten in verschillende jaren worden genomen. Bedragen x Leningen u/g groepsmaatschappijen Boekwaarde 1 januari 2018 Aflossingen 2018 Naar kortlopend Boekwaarde 31 december 2018 Bouwlinie Totaal De lening betreft een lineaire lening aan Bouwlinie met een resterende looptijd van 12 jaar. Er zijn geen zekerheden gesteld. Het rentepercentage betreft 3% per jaar. Het kortlopende deel van deze lening is verantwoord onder de vorderingen. 87

89 Bedragen x Eigen vermogen (6) Herwaarderingsreserve - Herwaarderingsreserve onroerende zaken in exploitatie Herwaarderingsreserve onroerende zaken vov Herwaarderingsreserve onroerende zaken in exploitatie - Beginsaldo per 1 januari Realisatie verkoop/sloop Mutatie resultaat lopend boekjaar Overboeking naar overige reserves Totaal herwaarderingsreserve onroerende zaken in expl Herwaarderingsreserve onroerende zaken verkocht onder voorwaarden (vov) - Beginsaldo per 1 januari Overboeking naar overige reserves Totaal herwaarderingsreserve onr zkn vov Overige reserves - Beginsaldo per 1 januari Realisatie uit herwaarderingsreserve onr zkn in expl Realisatie uit herwaarderingsreserve onr zkn vov Overboeking van herwaarderingsreserve Mutatie resultaat lopend boekjaar Totaal overige reserves 31 december Bestemming van het resultaat 2018 Het bestuur stelt aan de Raad van Commissarissen van Woonlinie voor het resultaat over het boekjaar ,8 miljoen (2017 : 32,3 miljoen) voor 24,2 miljoen (2017: 19,9 miljoen) ten gunste te brengen van de herwaarderingsreserve en 5,6 miljoen (2017: 12,4 miljoen) ten gunste van de overige reserves te brengen. Statutaire regeling betreffende de bestemming van het resultaat In de statuten van Woonlinie zijn geen bepalingen opgenomen aangaande de resultaatbestemming. Gebeurtenissen na balansdatum Op 1 mei 2018 is de VOF Hoge Maasdijk opgericht. Op 25 februari 2019 heeft er brand gewoed in het bestaande kantoorgebouw op het aangekochte terrein. Een schade expertise wordt nog opgesteld op moment van het realiseren van de jaarrekening, de schadepost zal dan ook later bekend worden. VOF Hoge Maasdijk is tegen brand verzekerd voor sloopwaarde met een maximum van ,-. Op het moment van opstellen zijn er geen verdere belangrijke gebeurtenissen bekend. 88

90 89

91 DAEB Balans per 31 december 2018 ACTIVA (x 1.000) Vaste activa Vastgoedbeleggingen DAEB vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Totaal vastgoedbeleggingen Materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken ten dienste van exploitatie Totaal materiële vaste activa Financiële vaste activa Deelnemingen in groepsmaatschappijen 0 0 Latente belastingvordering Interne lening Netto vermogenswaarde Niet-DAEB Totaal financiële vaste activa Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden Vastgoed bestemd voor verkoop Overige voorraden Totaal voorraden Kortlopende vorderingen Debiteuren Gemeenten 9 15 Vorderingen op groepsmaatschappijen Overige vorderingen Overlopende activa 0 1 Totaal kortlopende vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa

92 PASSIVA (x 1.000) Eigen vermogen Herwaarderingsreserve Overige reserves Totaal eigen vermogen Voorzieningen Voorziening onrendabele investeringen nieuwbouw Totaal voorzieningen Langlopende schulden Leningen kredietinstellingen Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Overige schulden Totaal langlopende leningen Kortlopende schulden Schulden aan overheid 17 8 Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Schulden aan maatschappijen waarin wordt deelgenomen Belastingen en premies sociale verzekeringen Schulden inzake pensioenen 0 41 Overige schulden Overige passiva Schulden aan de Niet-DAEB-tak Totaal kortlopende schulden Totaal passiva

93 DAEB winst en verliesrekening over 2018 (Bedragen * 1.000) 2018 Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten Opbrengsten servicecontracten 538 Lasten servicecontracten -500 Overheidsbijdragen 489 Lasten verhuur en beheeractiviteiten Lasten onderhoudsactiviteiten Overige directe operationele lasten exploitatie bezit Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille Toegerekende organisatiekosten -21 Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille 622 Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden 28 Waardeveranderingen vastgoedportefeuille Opbrengsten overige activiteiten 0 Kosten overige activiteiten -84 Netto resultaat overige activiteiten -84 Overige organisatiekosten -761 Leefbaarheid -607 Rentebaten en soortgelijke opbrengsten 308 Rentelasten en soortgelijke kosten Saldo financiele baten en lasten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Vennootschapsbelasting Resultaat deelnemingen Resultaat na belastingen

94 DAEB kasstroomoverzicht over 2018 Bedragen in Operationele kasstroom/kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangsten van huurders Vergoedingen 592 Overheidsontvangsten 400 Overige bedrijfsontvangsten 106 Renteontvangsten (excl. interne lening) 3 Renteontvangst interne (start)lening 286 Personeelsuitgaven Onderhoudsuitgaven Overige bedrijfslasten Renteuitgaven (excl. interne lening) Sectorspecifieke heffingen onafhankelijk van het resultaat -309 Verhuurderheffing Leefbaarheid -293 Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Verkoopontvangsten bestaande huur Verkoopontvangsten nieuwbouw Woningverbetering Nieuwbouw huur en koop Aankopen woongelegenheden (VOV) -3 Sloopuitgaven -54 Overige investeringen -407 Externe kosten -43 Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Ontvangen interne leningen 364 Aflossingen langlopende schulden Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten Wijziging kortgeldmutaties NETTO KASSTROOM Stand 1 januari Stand 31 december Mutatie

95 Niet-DAEB Balans per 31 december 2018 ACTIVA (x 1.000) Vaste activa Vastgoedbeleggingen Niet-DAEB vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 0 53 Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Totaal vastgoedbeleggingen Financiële vaste activa Deelnemingen in groepsmaatschappijen Vorderingen op groepsmaatschappijen Latente belastingvordering 0 0 Andere deelnemingen Totaal financiële vaste activa Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden Vastgoed bestemd voor verkoop Overige voorraden Totaal voorraden Kortlopende vorderingen Debiteuren 12 0 Vorderingen op groepsmaatschappijen Overige vorderingen Vordering op de DAEB-tak Totaal kortlopende vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa

96 PASSIVA (x 1.000) Eigen vermogen - Herwaarderingsreserve Overige reserves Totaal eigen vermogen Voorzieningen - Overige voorzieningen Totaal voorzieningen Langlopende schulden - Interne lening Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Totaal langlopende leningen Kortlopende schulden - Schulden aan leveranciers Totaal kortlopende schulden Totaal passiva

97 Niet-DAEB winst en verliesrekening over 2018 (Bedragen * 1.000) 2018 Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten Opbrengsten servicecontracten 5 Lasten servicecontracten -2 Lasten verhuur en beheeractiviteiten -127 Lasten onderhoudsactiviteiten -192 Overige directe operationele lasten exploitatie bezit -158 Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille 700 Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille 180 Toegerekende organisatiekosten -1 Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille -40 Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille 139 Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille 78 Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Waardeveranderingen vastgoedportefeuille Opbrengsten overige activiteiten Kosten overige activiteiten Netto resultaat overige activiteiten 68 Overige organisatiekosten -36 Leefbaarheid 0 Waardemutatie financiele vaste activa -99 Rentelasten en soortgelijke kosten -287 Saldo financiele baten en lasten -386 Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen Vennootschapsbelasting 0 - Resultaat deelnemingen Resultaat na belastingen

98 Niet-DAEB kasstroomoverzicht over 2018 Bedragen in Operationele kasstroom/kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangsten van huurders Vergoedingen 4 Overige bedrijfsontvangsten 60 Personeelsuitgaven -585 Onderhoudsuitgaven -208 Overige bedrijfslasten -82 Renteuitgaven interne (start)lening -286 Kasstroom uit operationele activiteiten 76 Kasstroom uit investeringsactiviteiten Verkoopontvangsten woongelegenheden (VOV) 303 Desinvesteringen in materiële vaste activa 20 Aankopen woongelegenheden (VOV) -22 Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten 301 Kasstroom uit financieringsactiviteiten Ontvangst verbindingen 335 Aflossing interne leningen -364 Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten -29 Wijziging kortgeldmutaties NETTO KASSTROOM Stand 1 januari 500 Stand 31 december Mutatie

99 9 Overige gegevens Controleverklaring Hiervoor wordt verwezen naar de hierna opgenomen verklaring. 98

100 Accountants <t bakertilly Baker Tilly (Netherlands) N.V. Anderlechtstraat 7 Postbus LS Eindhoven Aan de Raad van Commissarissen van Stichting Woonlinie T: +31 (0) F: +31 (0) eindhoven@bakertilly.nl KvK: CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2018 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2018 van Stichting Woonlinie te Zaltbommel gecontroleerd. Naar ons oordeel geeft de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Woonlinie op 31 december 2018 en van het resultaat over 2018 in overeenstemming met artikel 35 lid 1 en 2 van de Woningwet, artikel 30 en 31 van het Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015, artikel 14 en 15 van de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015, de bepalingen van en krachtens de Wet normering topinkomens (WNT) en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. De jaarrekening bestaat uit: 1 de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2018; 2 de geconsolideerde en enkelvoudige winst- en verliesrekening over 2018; 3 de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden, en rubriek A van het accountantsprotocol zoals opgenomen in bijlage 4 bij de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie 'Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening'. Wij zijn onafhankelijk van Stichting Woonlinie zoals vereist in de Wet toezicht accountantsorganisaties, de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA). Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Baker Tilly (Netherlands) N.V. trading as Baker Tilly is a member of the global network of Baker Tilly International Ltd., the members of which are separate and independent legal entities. Alle diensten oorden verlicht op basis van een overeenkomst van opdracht, gesloten met Baker Tilly (Nether1ands) N.V., waarop van toepassing zijn de algemene voorwaarden, gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel onder nr ln deze voorwaarden is een beperking van aansprakelijkheid opgenomen.

101 Accountants <t bakertilly Benadrukking van de uitgangspunten van de beleidswaarde Wij vestigen de aandacht op de toelichting op de beleidswaarde van activa in exploitatie zoals opgenomen in de jaarrekening op pagina 62 en 63. Hierin staan de voornaamste uitgangspunten van de beleidswaarde beschreven alsmede dat de invulling van dit waardebegrip in de komende jaren nog nader wordt uitgewerkt waardoor de beleidswaarde in de komende jaren zal kunnen afwijken ten opzichte van het verslagjaar Ons oordeel is niet aangepast als gevolg van deze aangelegenheid. Naleving anticumulatiebepaling WNT niet gecontroleerd ln overeenstemming met het Controleprotocol WNT 2018 hebben wij de anticumulatiebepaling, bedoeld in artikel 1.6a WNT en artikel 5, lid 1, subj Uitvoeringsregeling WNT, niet gecontroleerd. Dit betekent dat wij niet hebben gecontroleerd of er wel of niet sprake is van een normoverschrijding door een leidinggevende topfunctionaris vanwege eventuele dienstbetrekkingen als leidinggevende topfunctionaris bij andere WNT-plichtige instellingen, alsmede of de in dit kader vereiste toelichting juist en volledig is. B. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen andere informatie Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat de jaarstukken andere informatie, die bestaat uit: Bestuursverslag (inclusief overige informatie opgenomen in het jaarverslag op pagina 3 tim 38); Overige gegevens. Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie: met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat; alle informatie bevat die op grond van artikel 35 en 36 van de Woningwet is vereist. Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in rubriek A van het accountantsprotocol zoals opgenomen in bijlage 4 bij de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening. Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag en de overige gegevens in overeenstemming met artikel 35 en 36 van de Woningwet. 2

102 Accountants Ct bakertilly C. Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening Verantwoordelijkheden van het bestuur en de raad van commissarissen voor de jaarrekening Het bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met artikel 35 lid 1 en 2 van de Woningwet, artikel 30 en 31 van het Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015, artikel 14 en 15 van de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015, de bepalingen van en krachtens de WNT en richtlijn 645 van de Raad voor de Jaarverslaggeving. ln dit kader is het bestuur tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de toegelaten instelling in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd artikel 35 van de Woningwet moet het bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het voornemen heeft om de toegelaten instelling te liquideren of de activiteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de toegelaten instelling haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. De raad van commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de toegelaten instelling. Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken. Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, rubriek A van het accountantsprotocol zoals opgenomen in bijlage 4 bij de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit: het identificeren en inschatten van de risico's dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico's bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing; 3

103 Accountants <t bakertilly het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de toegelaten instelling; het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan; het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de toegelaten instelling haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een toegelaten instelling haar continuïteit niet langer kan handhaven; het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; en het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen. Gegeven onze eindverantwoordelijkheid voor het oordeel zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toezicht op en de uitvoering van de groepscontrole. ln dit kader hebben wij de aard en omvang bepaald van de uit te voeren werkzaamheden voor de groepsonderdelen. Bepalend hierbij zijn de omvang en/of het risicoprofiel van de groepsonderdelen of de activiteiten. Op grond hiervan hebben wij de groepsonderdelen geselecteerd waarbij een controle of beoordeling van de volledige financiële informatie of specifieke posten noodzakelijk was. Wij communiceren met de raad van commissarissen onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing. Eindhoven, 18 juni 2019 Baker Tilly (Netherlands) N.V. Was getekend drs. M.A.J.G. Rooijackers RA 4

104 Bijlage 1: Toewijzen aan doelgroepen BTIV-tabel 2018 EENPERSOONSHUISHOUDENS 417,34 597,30 710,68 >710,68 < AOW-leeftijd < < AOW-leeftijd > > AOW-leeftijd < > AOW-leeftijd > TWEEPERSOONSHUISHOUDENS 417,34 597,3 710,68 >710,68 < AOW-leeftijd < < AOW-leeftijd > > AOW-leeftijd < > AOW-leeftijd > DRIE+PERSOONSHUISHOUDENS 417,34 640,14 710,68 >710,68 < AOW-leeftijd < < AOW-leeftijd > > AOW-leeftijd < > AOW-leeftijd >

105 Bijlage 2: Organigram Raad van Commissarissen Directeur-bestuurder Controller Vastgoed Markt en Maatschappij Bedrijfsondersteuning 100

106 Contactgegevens Woonlinie Thorbeckestraat NC Zaltbommel t Rond DE Woudrichem info@woonlinie.nl