Analyse van het studiekeuzeadvies binnen het Ichthus Lyceum

Transcriptie

1 Analyse van het studiekeuzeadvies binnen het Ichthus Lyceum ILO Amsterdam, 1e Graadslerarenopleiding Wiskunde LIO: Hugo Spreeuw Studentnummer LIO: Opdrachtgever: Mevr. D. Boudesteijn (decaan HAVO Ichthus Lyceum te Driehuis, NH) en Dhr. Drs. H. Hovius (decaan VWO Ichthus Lyceum te Driehuis, NH) opdrachtgevers: en BegeleiderILO : Mevr. Drs. F.J. Boesenkool f.j.boesenkool@uva.nl Profiel ILO : Organisator 1

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 1.1 Aanleiding van het onderzoek 1.2 Doel van het onderzoek 1.3 Centrale vraagstelling en deelvragen 2. Onderzoeksopzet 3. Literatuuronderzoek 3.1 Literatuur 4. Resultaten 4.1 Resultaten uit het literatuuronderzoek 4.2 Resultaten uit de mentorgesprekken 5. Conclusies en aanbevelingen 5.1 Conclusies 5.2 Conclusies vergelijking resultaten versus literatuur 5.3 Aanbevelingen 6. Implementatie 7. Reflectie 8. Bijlage: Vragenlijst mentoren 9. Bijlage: Literatuurlijst 2

3 Analyse van het studiekeuzeadvies binnen het Ichthus Lyceum 1. Inleiding Dit profielproduct is gemaakt en gepresenteerd in het kader van mijn opleiding tot wiskundedocent aan de lerarenopleiding van de Universiteit van Amsterdam. De opdracht komt van het dekanaat van mijn werkgever, het Ichthus Lyceum te Driehuis (NH). Op deze school ben ik werkzaam als wiskundeleraar. Hier vervul ik eveneens mijn stageverplichtingen voor mijn opleiding. 1.1 Aanleiding van het onderzoek Het Ichthus Lyceum is met ongeveer 1000 leerlingen en 100 medewerkers een middelgrote school voor HAVO- en VWO-onderwijs. Het Ichthus Lyceum is een school op algemeen christelijke grondslag. Nadat zij het eindexamen hebben afgerond verspreiden de leerlingen zich voornamelijk over de instellingen voor voortgezet onderwijs in de regio: InHolland Haarlem, de Hogeschool van Amsterdam en de Universiteit van Amsterdam. Voordat zij een studie en instelling gekozen hebben begeleidt het Ichthus Lyceum hen in het proces dat tot die keuze leidt. Binnen alle leergangen van de school is er aandacht voor keuzebegeleiding voor leerlingen. Het Ichthus Lyceum wenst met name te bereiken dat zijn leerlingen in de derde klas een degelijke basis hebben om te komen tot een juiste profielkeuze en dat haar eindexamenkandidaten voldoende ondergrond hebben om te komen tot een verantwoorde studiekeuze 1. Binnen het studiekeuzeadvies vormen de mentoren de eerstelijns contactpersonen voor de leerlingen en de decanen de tweedelijns contactpersonen. Tijdens de gesprekken met de decanen over het meten van studie-uitval onder alumni (het aanvankelijke onderwerp voor mijn profielproduct) kwam ook de werkwijze van het decanaat aan bod. Een zeer belangrijke rol binnen die werkwijze vormt de studiekeuzesoftware van Qompas. Het gebruik hiervan door de mentoren wordt door de decanen voorgeschreven. Echter, in de gesprekken die ik voerde bleek al snel dat minstens de helft van de mentoren deze werkwijze helemaal niet volgde. Er bleek nogal een weerstand onder de mentoren tegen Qompas te bestaan. Dat was niet het enige probleem. Bij verder onderzoek kwam ik er achter dat het bij de decanen niet bekend is welke methode de mentoren dan wel gebruiken bij studiekeuzeadvies. Ook ontbreekt het bij het decanaat aan de kennis dat als er momenteel verbeteringen op het vlak 1 Boudesteijn en Hovius, Doorlopende leerlijn loopbaanorientatiebegeleiding op het Ichthus, p.2 3

4 van het studiekeuzeadvies nodig zijn, waar die dan zouden moeten liggen. Wel bestaan er vermoedens die momenteel in een syllabus worden uitgewerkt. De mentoren gaan de aanbevelingen in deze syllabus aanstaande winter in de praktijk uittesten. 1.2 Doel van het onderzoek De doelstelling van het onderzoek is de volgende: De ontwikkeling van een theoretisch, praktisch en door de mentoren en decanen ondersteund advies voor het opstellen van een studiekeuzeadviesprogramma voor bovenbouwleerlingen van het Ichthus Lyceum. 1.3 Centrale vraagstelling en deelvragen Uit de doelstelling van het onderzoek komt een centrale vraagstelling naar voren. De centrale vraagstelling van het onderzoek is de volgende: Wat zijn de overeenkomsten tussen de verschillende theoretische kaders en de dagelijkse praktijk van het studiekeuzeadvies op het Ichthus Lyceum? Deelvragen De centrale vraagstelling zoals die hiervoor is gedefinieerd valt uiteen in de volgende set deelvragen: Wat zijn volgens de gangbare literatuur de belangrijkste kenmerken van een goed studiekeuzeadviesproces? Wat doen de mentoren en decanen precies binnen het studiekeuzeadviesproces van het Ichthus Lyceum? Wat worden binnen de literatuur over studiekeuzeprocessen op het VO momenteel als de meest toonaangevende stuidekeuzeadviesmethoden gezien en hoe zijn die, of elementen daarvan, toe te passen op de handelswijzen van mentoren en decanen binnen het studiekeuzeadvies van het Ichthus Lyceum? 2. Onderzoeksopzet Het onderzoek is in vier fasen worden opgebouwd: Eerste (oppervlakkige) beschrijving van de werkelijkheid Theoretisch kader van de ideale beschrijving 4

5 3. 4. Tweede beschrijving van de werkelijkheid Uitwerking van het profielproduct Deze vier fasen zijn als volgt te beschrijven: 1. Eerste oppervlakkige beschrijving van de werkelijkheid In deze fase moesten een aantal onduidelijkheden uit de probleembeschrijving zo snel mogelijk worden opgelost. Hier moest duidelijk worden hoe de rolverdeling is tussen mentoren en decanen. Wie biedt de leerlingen wàt aan? Om een eerste indruk te krijgen van hun werkwijze werden er drie van de mentoren bevraagd. 2. Theoretisch kader van de ideale beschrijving De invulling hiervan beslaat grotendeels het selecteren van relevante literatuur en de bestudering hiervan. Doel van deze fase was om enkele verschillende stijlen van studiekeuzeadvies te onderscheiden. Ook heb ik geprobeerd te onderzoeken wat er van mentoren en decanen geeist kan worden als het gaat om deugdelijk studieavies. 3. Tweede beschrijving van de werkelijkheid Dit betreft ook chronologisch de tweede fase van het onderzoek. De werkelijkheid betreft hier het daadwerkelijke handelen van mentoren en decanen dat verwant is aan het studiekeuzeadvies aan leerlingen. Het tot stand komen van de beschrijving van die werkelijkheid geschied in twee fasen: 1. Het onttrekken van informatie van de mentoren die betrokken zijn bij het studiekeuzeadvies van 4HAVO en 5VWO vorig jaar. Aan de basis van de interviews met de betrokken mentoren ligt een vragenlijst. De vragen komen voornamelijk voort uit de bestudering van de literatuur. Enkele vragen heb ik er zelf in gebracht. Ik heb er voor gekozen om de interviews op te nemen en niet te notuleren tijdens het interview. 2. Het verwerken van die informatie geschied daarom achteraf. De resultaten van wat er uit die interviews is gerold staat verderop in dit Profielproduct te lezen. 4. Uitwerking van het profielproduct De eerste en tweede ronde gesprekken, met tussendoor de literatuurstudie, mondden uit in een aantal resultaten en conclusies. Die zijn allemaal verzameld in dit profielprodukt. Deze wordt aan het Ichthus Lyceum aangeboden in de vorm van een presentatie voor mentoren, decanen en teamleiders bovenbouw. 5

6 3. Literatuuronderzoek 3.1 Literatuurselectie Sociale netwerksite LinkedIn biedt een handige opstap naar het vinden van experts op een bepaald terrein, zo ook op het terrein van de Loopbaan Orientatie en Begeleiding (LOB), in dit stuk ook wel het studiekeuzeadvies genaamd. Het is daarbij vooral handig gebleken als je in contact kan treden met mensen die zelf boeken over dit onderwerp hebben geschreven. Doel van de literatuurselectie was om tweeledig: 1. Ik zocht binnen de literatuur naar theoretisch onderbouwde modellen die een raamwerk boden voor het opzetten van studiekeuzeadvies in het voortgezet onderwijs. 2. Daarnaast zocht ik naar literatuur die praktische adviezen kan bieden die ook op korte termijn toepasbaar zijn op het studiekeuzeadvies binnen het Ichthus Lyceum. De gebruikte werken zijn terug te vinden in de literatuurlijst van dit profielproduct (Bijlage 9) 3.2 Literatuur De geraadpleegde literatuur is te vinden in de bijlage achterin dit profielproduct. 6

7 4. Resultaten De resultaten zijn onder te verdelen uit dat wat rechtstreeks volgt uit de geraadpleegde literatuur en dat wat volgt uit de tweede ronde van gesprekken met de mentoren. 4.1 Resultaten uit het literatuuronderzoek Raamwerk Eerst en vooral was ik op zoek naar een raamwerk voor studiekeuzeadvies op het voortgezet onderwijs. Dat werd mij geboden door Annemarie Oomen, die in 2011, samen met Wil Bom voor de VO-Raad een publicatie schreven voor decanen om LOB aan hun school te verbeteren 2. Zij boden dat door drie modellen te omschrijven die een ontwikkelstadium omschrijven waarin een school zich met LOB kan bevinden 3. Het is niet zo eenvoudig dat een decaan simpelweg een van die drie modellen kan uitkiezen om zo zijn studiekeuzeadvies in te richten. Meer met hij of zij goed bestuderen hoe er door leidingegevenden en collega s over onderwijs wordt gedacht en hoe de school wordt georganiseerd om vervolgens te bezien welke van de drie modellen het beste binnen de school past. Ik gebruikte de drie modellen vooral om te zien waar we de praktijk van het Ichthus Lyceum nu kunnen plaatsen en om te zien of er elelementen van een verder ontwikkelstadium zijn die het Ichthus Lyceum in de nabije toekomst kan toepassen. De drie modellen laten zich in het kort als volgt omschrijven. Ik heb daarbij de eigenschappen die van toepassing zijn op het Ichthus Lyceyum rood gedrukt. (1) De vakkenschool 4 Bij de vakkenschool krijgen leerlingen op vastgestelde momenten informatie over wat de mogelijkheden zijn. LOB is zelfstandig en losstaand binnen de school. De decaan verzorgt het LOB LOB wordt curatief ingezet (wanneer zich problemen voordoen). (2) De activerende school 5 LOB-Doel: Leren kiezen als vaardigheid bevorderen Vakdoorbrekende en geïntegreerde programma s 6 Uitvoerders zijn decanen en mentoren Curatief en preventieve inzet van LOB 2 Oomen, BOM, LOB en Proefessionaliseren in verschillende vormen en maten 3 Oomen, BOM, LOB en Proefessionaliseren in verschillende vormen en maten, p.3 4 Oomen, Bom, LOB en Proefessionaliseren in verschillende vormen en maten, p.7 5 Oomen, Bom, LOB en Proefessionaliseren in verschillende vormen en maten, p.8 6 Die zijn wel aanwezig op het Ichthus Lyceum, maar niet wat betreft het LOB. 7

8 (3) De flexibele school 7 LOB-Doel: Het ontwikkelen van loopbaancompetenties, in de hoop dat jongeren in staat zijn verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leer- en loopbaanproces. LOB is vervlochten in het curruiculum Docenten en mentoren zijn de voornaamste uitvoerders van het LOB met een faciliterende rol voor de decaan. LOB heeft mede tot doel om het de motivatie en betekenis van het onderwijs van de jongere te verhogen. De loopbaancompetenties Welke loopbaancomptenties hebben we het dan over bij een flexibele school. Kuijpers, Meijers en Winters vermelden er vijf 8 : 1. Wensen en waarden van je loopbaan onderzoeken 2. Je eigen kwaliteiten onderzoeken 3. Je eigen eisen en waarden in werk onderzoeken 4. Loopbaansturing 5. Netwerken Opbrengsten van het literatuuronderzoek Bestudering van het raamwerk van Oomen en Bom, alsmede van de overige literatuur die in de literatuurlijst is te vinden heeft de volgende observaties opgeleverd: 1. De opzet van hetstudiekeuzeadvies aan het Ichthus Lyceum is niet te vangen in een van de modellen van Ooms en Bom. Elementen er van zijn per model wel terug te vinden in hoe het Ichthus Lyceum met dit onderwerp om gaat. 2. Aan ieder van de drie modellen is het eigen de mate waarin invulling wordt gegeven aan rollen en taken van onderwijs- en begeleidingsprofessionals. (bij model 1 is dat dus lager dan model 3) 3. Voor het gedegen in kaart brengen van de kerncompetenties (het samenhangende deel aan vakkennis, handelingsvaardigheden en persoonlijke kwaliteiten die iemand nodig heeft om inrichting te geven aan zijn leven rondom studie of werk) is een onvoorbereid 1-op-1 gesprek wellicht niet voldoende. Tressel 9 geeft een uitgebreide vragenlijst die daarbij als start kan dienen. 7 Oomen, Bom, LOB en Proefessionaliseren in verschillende vormen en maten, p.9 8 Kuijpers, Meijers en Winters Leren Kiezen / Kiezen Leren. p.13 9 Tressel, de beroepsbekwame mentor, p.137 e.v. 8

9 4.2 Resultaten uit de mentorgesprekken Uit de gesprekken die na het literatuuronderzoek met de mentoren zijn gehouden zijn een aantal resultaten te halen. Voor de overzichtelijkheid heb ik voor iedere vraag de meest voorkomende antwoorden er uit geselecteerd. Er zijn acht mentoren bevraagd. Uit de eerste verkennende gesprekken met de decanen en mentoren merkte ik op dat mentoren er vooral zijn voor het eerstelijns advies. Ze voeren de 1-op-1 gesprekken met de leerlingen, helpen hen bij het gebruik van Qompas en leveren hen de relevante informatie over meeloopdagen. Decanen komen in contact met de leerlingen pas zodra hun studiekeuze echt vast lijkt te lopen. Zij voeden de mentoren verder met relevante informatie van de hogescholen en universiteiten en bewaken verder de grote lijn. Klopt de hierboven geschetste beschrijving? Grotendeels zijn de mentoren het hier mee eens. Er was een mentor die geen Qompas gebruikte. Een andere docent voerde niet met alle leerlingen 1-op-1 gesprekken. Denk je dat leerlingen krijgen wat ze verwachten rondom het LOB? Zo niet, wat wijkt er dan af? Over het algemeen vinden de mentoren van wel. Hier en daar zijn er wel kritiekpunten, met name over Qompas. Voor zover bekend zijn er weinig klachten van leerlingen over dit onderdeel. Houdt het LOB vooral rekening met wat leerlingen kunnen of wat leerlingen willen. De mentoren zijn het er over eens dat er bij leerlingen in de bovenbouw bij het studiekeuzeadvies vooral rekening wordt gehouden met wat ze willen. Als je je eigen output als mentor voor LOB zou willen verbeteren, hoe dan? Hier verschillen de antwoorden nogal. Wat ze veelal gemeen hebben is dat er eigenlijk wat meer tijd in het studiekeuzeadvies gestopt zou moeten worden, als die er was. Een paar mentoren hebben aangegeven dat het verstandiger is om eerder te beginnen met het studiekeuzeadvies in 4HAVO en 5VWO. Die trajecten beginnen meestal in januari, maar de mentoren stellen dat een paar maanden eerder hen verstandig lijkt, Vind je het moeilijk om 1-op-1 studiekeuzegesprekken te voeren met leerlingen? Zou je daar begeleiding in willen hebben? De mentoren geven aan hier geen moeite mee te hebben. Als je het LOB voor Ichthus als geheel zou willen verbeteren, wat zou je verbeteren? Ook hier nogal een variatie in de antwoorden. De meeste kritiek (tevens ook de aanleiding van dit onderzoek) richt zich op Qompas. Vijf mentoren hebben explixitet uitgesproken zich 9

10 niet achter Qompads te scharen. Eentje heeft het zelfs niet aan alle leerlingen aangeboden. Buiten Qompas stelden een mentor voor om feedback te organiseren bij oud-leerlingen over hoe succelvol hun studiekeuze is geweest. Twee anderen gaven aan wat meer studiekeuze evenementen voor de HAVO te willen zien. Wat zou de ideale rol van de decaan zijn volgens jou? Waarom? Vier mentoren zouden graag willen zien dat de decanen zich wat meer bij de uitvoering van het studiekeuzeadvies betrekken. Drie anderen vinden het wel goed zo. Een laatste stelt dat zelfs een decaan terughouden moet zijn bij het adviseren van leerlingen over hun studiekeuze. Wat zou de ideale rol van de mentor zijn volgens jou? Waarom? Hier was weinig respons op. De mentoren zien hun rol in het proces op dit moment als voldoende. De huidige opzet van LOB in het Ichthus voorziet voornamelijk in het verzorgen van informatie. Er is ook een opzet denkbaar waarbij leerlingen meer leren te kiezen of meer werken aan hun loopbaancompetenties. Is zoiets wenselijk voor het Ichthus? Deze vraag kan maar op matig enthousiasme rekenen. Veel mentoren zien het als extra werk, maar het is ze ook niet helemaal duidelijk wat het precies inhoudt. Een mentor denkt er anders over: Er wordt veel gemopperd over veranderingen, maar die houden je wakker. Het zorgt ook voor een leerproces bij mentoren en decanen. Is er sprake van een LOB-visie binnen het Ichthus? Zo ja, hoe luidt die? Zo nee, is daar behoefte aan? En wat zou daar volgens jou in moeten staan? De twee mentoren die hier bevestigend op antwoorden geven wel een verschillende invulling wat die visie zou zijn. De andere mentoren geven aan het niet te weten of stellen dat er niet zo een visie is. Is er behoefte om ouders meer te betrekken bij het LOB? Verdeeldheid alom bij de mentoren. Ouders worden er nu al bij betrokken via de oudergesprekken. Enkele mentoren stellen dat dat wel wat meer mag. Anderen stellen dat het niet de taak van de school is. Is er behoefte om externe partijen (educatieve instellingen, bedrijven en overheid) meer te betrekken bij LOB? Ook hier uiteenlopende reacties. Twee mentoren zijn enthousiast over het idee om meer oudleerlingen te laten vertellen over hun studiekeuze. Een ander ziet dat vooral als een taak voor de decaan. Nu zat het ook niet in de vraagstelling dat de mentoren dat zouden moeten doen. 10

11 Zou je LOB het liefste als een apart onderdeel willen blijven zien, of meer vervlochten met het curriculum? Ook hier weinig enthousiasme. Geen enkele docent die hier volmondig ja op zegt. Het valt, volgens enkele mentoren die hier dieper op in gaan, of staat bij de docent. 5. Conclusies en aanbevelingen Uit het literatuuronderzoek en de diverse interviews heb ik enkele conclusies getrokken en aan de hand daarvan adviezen geformuleerd waarvan ik denk dat zij het Ichthus Lyceum kunnen helpen haar studiekeuzeadvies aan bovenbouwleerlingen te verbeteren. 5.1 Conclusies Tussen de antwoorden door hebben enkele mentoren laten blijken dat ze het fijn vinden om eindelijk eens over dit onderwerp van gedachten te kunnen wisselen. Ik denk dat die constatering al een grote opbrengst betekent voor mijn onderzoek. Vanzelfsprekend kan het instellen van een periodiek overleg leiden tot meer coordinatie en eensgezindheid tussen mentoren en decanen en mentoren onderling. Het studiekeuzeadvies op het Ichthus Lyceum laat zich nog het best beschrijven volgens het geintegreede model beschreven in Mellinck (e.a.) 10. Dat model heeft de volgende eigenschappen: 1. De decaan is adviseur van de mentoren en functioneert als gespecialiseerde staffunctionaris 2. De decaan is eerstverantwoordelijke voor de studiekeuzebegeleiding. De mentoren verrichten in dat kader taken die door de decaan worden gecoordineerd. 3. De decaan is verantwoordelijk voor een deel van de activiteiten, de mentoren voor een ander deel. Bij de mentoren is niets bekend over doelstellingen van het studiekeuzeadvies, noch over vastgelegde rollen en verantwoordelijkheden. Het gebruik van Qompas is de eerste aanleiding geweest voor dit onderzoek. Het blijkt inderdaad weinig steun te genieten onder mentoren. En volgens die mentoren kent het ook weinig steun onder de leerlingen. 10 Mellinck, Voncken, Borma, Kastanje, Functioneren en rendement van het schooldecanaat, p.10 11

12 Of het studiekeuzeadvies op het Ichthus Lyceum nu goed of slecht is, is niet bekend. Er is geen succesmeting onder oud-leerlingen die daadwerkelijk met een studie zijn begonnen. 5.2 Conclusies vergelijking resultaten versus literatuur Er is zijn in de literatuur verschillende modellen van studiekeuzeadvies bekend. Die modellen verschillen in complexiteit, verantwoordelijkheden en streven zelfs verschillende doelen na. Het meest complexe model beschreven door Oomen en Bom streeft het ontwikkelen van loopbaancompetenties na.dat heeft de volgende opbrengsten 11 : Leerlingen kennen een verbeterde leermotivatie Leerlingen ervaren zekerheid over hun studiekeuze, schoolopdrachten en stages Leerlingen treden hun schoolwerk tegemoet met een verhoogde arbeidsintensiteit Zoals al eerder gesteld zit aan ieder model vastgekleefd de mate waarin de rollen van de verschillende professionals zijn beschreven. Bij de vakkenschool (Model 1) is die beschrijving meer summier dan bij de flexibele school (Model 3) 12. Wil het Ichthus Lyceum overgaan op een hoger ontwikkelstadium met het LOB, dan moet er schoolbreed worden gewerkt aan het vastleggen rollen, verantwoordelijkheden en competenties. In ieder geval stellen Mellinck e.a. dat keuzeporcessen en invloeden daarop zijn ondermeer individuele kenmerken, het sociaal milieu, leeftijdsgenoten etc. Jongeren zijn bij het studiekeuzeproces niet als homogene groep te zien Aanbevelingen Uit de conclusies volgen de volgende aanbevelingen die ik wil doen. Deze aanbevelingen zijn bedoeld voor met name het decanaat en de betrokken mentoren, de partijen die direct betrokken zijn bij het studiekeuzeadvies. De aanbvelingen heb ik opgesplitst in aanbevelingen voor de korte termijn en aanbevelingen voor de lange termijn. Van de aanbevelingen voor de korte termijn mogen we veronderstellen dat deze direct toepasbaar zijn binnen de praktijk van het Ichthus Lyceum. De lange termijn aanbevelingen raad ik aan om te onderzoeken als er een plan wordt gemaakt waar het studiekeuzeadvies aan het Ichthus Lyceum over meer dan een jaar moet staan. Korte Termijn aanbevelingen 1. Stel een gesprek in aan het begin van een cyclus 11 Meijer, Kuijpers en Winters Leren kiezen / Kiezen leren, p Oomen, Bom, LOB en Professionaliseren in verschillende vormen en maten, p Mellinck, Voncken, Borma, Kastanje, Functioneren en rendement van het schooldecanaat, p.11 12

13 2. Maak decaan bewaker van de gemaakte afspraken 3. Formuleer concrete doelstellingen voor LOB aan het Ichthus 4. Overweeg selectief inzetten Qompas Dit advies is voortgekomen uit de mentorgesprekken waaruit definitref bleek dat Qompas niet kan rekenen opde steun van een groot deel van de mentoren 5. Overweeg een eerdere start Dit advies is voortgekomen uit een van de mentorgesprekken 6. Breng succes van het LOB in kaart Dit advies is voortgekomen uit de aanvankelijke opzet voor het profielprodukt en uit de mentorgesprekken 7. Organiseer aan het eind van het jaar een evaluatiebijeenkomst Lange Termijn aanbevelingen 1. Gedetailleerd vastleggen van doel, jaarplanning, rollen en verantwoordelijkheden. Een hoger ontwikkelstadium is niet zaligmakend. Een school moet daar aan toe zijn en het belangrijkste is dat het wordt gesteund door het personeel. Neemt niet weg dat er elementen in de hogere ontwikkelstadia zitten (model 2 en 3) die het studiekeuzeadvies kunnen dienen. Vastleggen van doelen, planning, rollen en verantwoordelijkheden hoort daar absoluut bij. Het zou een eerste stap moeten zijn naar een hogere ontwikkeling, maar het is ook bijna noodzakelijk als men besluit de huidige manier voort te zetten. 2. Overweeg 3-splitsing: een leerling weet wel/ongeveer/niet wat hij/zij wil Dit advies is voortgekomen uit een van de mentorgesprekken. 3. Leg voor de laatste twee categorieën vast wat er gebeurt rondom LOB: gespreksverslagen, Qompas, bezoeken open dagen etc Dit advies is voortgekomen uit een van de mentorgesprekken 4. Onderzoek wat het aanleren van begrippen als leren kiezen en loopbaancompetenties kunnen opleveren. Op de suggestie om naar een hoger ontwikkelstadium (van Bom en Oomen) vte gaan met het studiekeuzeadvies werd door de mentoren, de feitelijke uitvoerders, niet enthousiast gereageerd. Dat komt mede omdat zij niet genoeg informatie ter beschikking hebben om hier gepast op te reageren. Het is op de lange termijn daarom verstandig om toch uit te zoeken wat het betekent om volledig voor model 2 of voor model 3 te kiezen. 13

14 6. Implementatie De resultaten van dit onderzoek zijn inmiddels besproken met het decanaat en de teamleiders. De teamleiders spraken daarbij de verwachting uit dat Qompas waarschijnlijk niet meer gebruikt gaat worden zoals dat nu gebeurt. Of wel gaat het voor een select aantal leerlingen worden ingezet, ofwel komt er volgend schooljaar een heel ander pakket voor in de plaats. Het decanaat heeft verder aangegeven de overige adviezen ter harte te nemen. Zoals bekend zijn de aanbevelingen onderverdeeld in aanbevelingen voor de korte termijn en voor de lange termijn. Wat betreft de korte termijn aanbevelingen is het starten van een eerste overleg met alle betrokken mentoren en decanen een eerste stap. De nieuwe cyclus gaat dit voorjaar van start en dat biedt een goede kans om dat direkt in de praktijk te brengen. 7. Reflectie Mensen die een soortgelijk onderzoek willen gaan doen raad ik aan een zelfde opzet te kiezen: eerst orienterende gesprekken, vervolgens een literatuurstudie, om daarna nog eens uitgebreid te kijken of hetgeen wat in theorie heel erg mooi lijkt, in de praktijk ook is toe te passen. Het is daarbij erg belangrijk om na te gaan of nieuwe ideeen voldoende gedragen worden door de mensen die ze moeten uitvoeren. Ik denk dat ik die afweging voldoende heb meegenomen. Wat wel erg moeilijk is gebleken blijkt het juist uitvoeren van de interviews. Het bleek erg lastig om vragen op zo een wijze te formuleren dat niet de mening van de interviewer er in door klinkt en dat het ook geen simpele invuloefening wordt. (Een voorbeeld van een vraag kan zijn vind je dat universiteiten meer bij het studiekeuzeadvies betrokken moeten worden?. Veel respondenten hebben begrijpelijkerwijs de neiging om klakkeloos een bevestigend antwoord te geven, zonder na te gaan wat daar in de praktijk de consequenties van zijn). Daarnaast blijkt het in interviews maar weer lastig om mensen daadwerkelijk de vraag te laten beantwoorden. Vaak volgt er, uit passie voor het onderwerp een heel verhaal, maar dreigt geinterviewde vaak van de vraagstelling af te wijken. Interviewen is een kunst! Het is daarbij overigens raadzaam interviews op te nemen met een recorder. Notuleren heeft tot gevolg dat de aandacht voor de antwoorden minder is en dat er achteraf toch nog interepretatieverschillen blijken te zijn. 14

15 8. Bijlage: Vragenlijst mentoren Vragenlijst mentoren Loopbaan Orientatie en Begeleiding (LOB) Vragen die zijn gebaseerd op de literatuurstudie worden met een voetoot aangegeven. Eerstelijns advies: Qompas vragenlijsten, Studiekeuzeinformatie, Attenderen op open dagen, etc Tweedelijns advies: Decanen. Klopt de hierboven geschetste beschrijving? Denk je dat leerlingen krijgen wat ze verwachten rondom het LOB? Zo niet, wat wijkt er dan af? Houdt het LOB vooral rekening met wat leerlingen kunnen of wat leerlingen willen. Als je je eigen output als mentor voor LOB zou willen verbeteren, hoe dan? Vind je het moeilijk om 1-op-1 studiekeuzegesprekken te voeren met leerlingen? Zou je daar begeleiding in willen hebben? 14 Als je het LOB voor Ichthus als geheel zou willen verbeteren, wat zou je verbeteren? Wat zou de ideale rol van de decaan zijn volgens jou? Waarom? Wat zou de ideale rol van de mentor zijn volgens jou? Waarom? De huidige opzet van LOB in het Ichthus voorziet voornamelijk in het verzorgen van informatie. Er is ook een opzet denkbaar waarbij leerlingen meer leren te kiezen of meer werken aan hun loopbaancompetenties. Is zoiets wenselijk voor het Ichthus? 15 Is er sprake van een LOB-visie binnen het Ichthus? Zo ja, hoe luidt die? Zo nee, is daar behoefte aan? En wat zou daar volgens jou in moeten staan? Is er behoefte om ouders meer te betrekken bij het LOB? 16 Is er behoefte om externe partijen (educatieve instellingen, bedrijven en overheid) meer te betrekken bij LOB? Tressel, De beroepsbekwame mentor, p Oomen, Bom, LOB en Professionaliseren in verschillende vormen en maten, p. 7,8,9 16 Oomen, Bom, LOB en Professionaliseren in verschillende vormen en maten, p Oomen, Bom, LOB en Professionaliseren in verschillende vormen en maten, p.14 15

16 Zou je LOB het liefste als een apart onderdeel willen blijven zien, of meer vervlochten met het curriculum? Bijlage: Literatuurlijst Boudesteijn en Hovius, Doorlopende leerlijn loopbaanorientatiebegeleiding op het Ichthus Meijers, Kuijpers, Winters; Leren kiezen / Kiezen leren; Ecbo; 2010 E. Woudenberg, T. Luken; Testwijzer voor Professionals; Boom Uitgevers; 2009 J. Tressel; De beroepsbekwame mentor - Het ontwikkelen van begeleidingskundige professionaliteit; Boom Uitgevers; 2012 J. Tressel; Loopbaanbegeleiding gebaseerd op visie E. Meelink, E. Voncken, Y. Bosma, P. Karstanje; Stichting Centrum voor Onderwijsonderzoek; 1993 A. Oomen; Keuzebegeleiding in het mentoraat; Algemeen Pedagogisch Studiecentum; 1992 A. Oomen en W. Bom; LOB en professionliaseren in verschillende vormen en maten; VO-raad; 2011 ( ) G. Bonhof; Integratie van keuzebegeleiding op school; Samsom; Oomen, Bom, LOB en Professionaliseren in verschillende vormen en maten, p.9 16