Demografie Midden-West-Vlaanderen

Transcriptie

1 Demografie Midden-West-Vlaanderen 1. Demografie: de demografische prognose voorspelt een lichte achteruitgang. Het aantal inwoners staat onder druk. Er is een sterke veroudering binnen de veroudering of interne vergrijzing, wat een indicatie is van de mate van zorgbehoevendheid van de oudere bevolking. Relevante conclusie voor de sociaaleconomische dynamiek: de tekorten op de arbeidsmarkt zullen toenemen. Het aanbod aan arbeidskrachten komt onder druk te staan. Er zal een vraag zijn naar extra personeel. De doorstromingscoëfficiënt (1,08), die een inzicht geeft in welke mate uittreders op de arbeidsmarkt vervangen kunnen worden door intredende starters daalt, maar uit demografisch oogpunt kan de vervanging nog gegarandeerd worden. Het gaat hier echter enkel om demografische leeftijdscohorten en zegt niks over de bereidheid om te werken of de competenties van de werkenden. 2. Arbeidsmarkt: Midden-West-Vlaanderen heeft de hoogste werkzaamheidsgraad en bijna de hoogste werkgelegenheidsgraad van het land. Zo ligt de werkgelegenheidsgraad in de regio (74,33%), zo n 10% hoger dan gemiddeld in Vlaanderen (63,60%) De werkzaamheidsgraad bedraagt 68.4% en zit daarmee ruim boven de Lissabon-doelstelling van 67% tegen Het logische spiegelbeeld is de lage werkloosheidsgraad. Dit houdt in dat het werkgelegenheids- en arbeidsmarktbeleid zich vooral aanbodgericht moet ontwikkelen. Zeker de gebrekkige mobiliteit en de werkloosheidsval zullen daarbij bijzondere aandachtspunten moeten zijn. 1

2 NWWZ (2004) : 5989 Werkloosheidsgraad : 5, werklozen Werkzaamheidsgraad : 72, werkenden Activiteitsgraad : 76, pers. Effectieve beroepsbevolking pers. Bevolking op arbeidsleeftijd In 2004 waren er in onze regio een klein personen op arbeidsleeftijd. Zuiveren we hieruit alle categorieën die niet op zoek zijn naar werk, zoals studenten en huisvrouwen, dan komen we op een effectieve beroepsbevolking van personen of een activiteitsgraad van 77%. Van deze groep zijn er aan het werk (werkzaamheidsgraad van 72,7%) en een 6000 werkloos. Dit komt neer op een werkloosheidsgraad van 5,45%. Merken we nog op dat onze regio gekenmerkt wordt door een goed gekwalificeerd arbeidspotentieel dat bovendien honkvast is. Er zijn relatief veel zelfstandigen, maar zeer opvallend en wat uit de toon vallend tegenover Vlaanderen: de toename van het aantal zelfstandigen is wat stilgevallen. Gelukkig is het aantal stopzettingen van zelfstandige activiteit ook relatief lager dan het Vlaams gemiddelde. Er is echter in elk geval duidelijk nood aan extra inspanningen om het starten van levensvatbare ondernemingen sterker aan te moedigen. Uiteraard gekende materie, maar toch nog het aanstippen waard: Midden-West- Vlaanderen is de sterkst geïndustrialiseerde regio van Vlaanderen met bijna 30% van de beroepsactieve bevolking die tewerkgesteld is in de industrie. Midden- West-Vlaanderen is anderzijds in relatieve termen de Vlaamse regio met de laagste tewerkstelling in openbaar bestuur en onderwijs. In onderstaande analyse hier iets meer over. De primaire sector: in onze regio, voornamelijk glas- en tuinbouw in het arrondissement Roeselare en varkensteelt in het arrondissement Tielt, neemt zo n 2 % van de totale tewerkstelling voor haar rekening en wordt gekenmerkt door een stijgende tewerkstelling en een stijgend aantal werkgevers. Midden-West- 2

3 Vlaanderen wijkt hiermee af van de status-quo op provinciaal niveau en een dalende trend op Vlaams niveau. Verder merken we binnen de regio een onderscheid op tussen de twee arrondissementen. Hoewel de tewerkstelling in de primaire sector hoger is in het arrondissement Tielt (2,36%) dan in het arrondissement Roeselare (2,01%), stellen we een dalende evolutie vast in het arrondissement Tielt versus een stijgende evolutie in het arrondissement Roeselare. De aanwezigheid van de Reo-Veiling en de groentenverwerkende industrie spelen hierin ongetwijfeld een belangrijke rol in. Secundaire sector: de industrie is sterker aanwezig in de regio Midden- West-Vlaanderen dan in de provincie West-Vlaanderen en Vlaanderen en in het bijzonder in het arrondissement Tielt. Meer dan de helft van de tewerkstelling wordt er gecreëerd door de secundaire sector. In het arrondissement Roeselare is dit één derde, in West-Vlaanderen één vierde en in Vlaanderen één vijfde. Wat de evolutie betreft, wijkt Midden-West-Vlaanderen duidelijk af van de tendens van de erosie van de industriële activiteiten. Toch daalt het aandeel van de tewerkstelling in de regio. Deze daling is het gevolg van en dalende trend van de tewerkstelling in de secundaire sector in het arrondissement Roeselare, ondanks een stijging in het arrondissement Tielt. Tielt wordt dan ook niet voor niets één van de industriële tijgers van Vlaanderen genoemd. De groei van de tewerkstelling in de secundaire sector is ondermeer een gevolg van de uitbreiding van bedrijventerreinen. Zo stellen Cabus en Vanhaverbeke dat elke hectare uitbreiding gemiddeld 7 jobs oplevert. Bekijken we de deelsectoren, dan kunnen we een onderscheid maken tussen stijgers en dalers. Tot de stijgers behoren: de voedings- en genotsmiddelen, de textielnijverheid, de chemische nijverheid, rubber- en kunststofnijverheid, de metallurgie en vervaardiging van metaalproducten. De ledernijverheid, schoen- en kledijnijverheid, papier en grafische industrie, steen, cement, beton en glas, en de vervaardiging van machines, apparaten en werktuigen daarentegen kennen een daling van het aantal tewerkstellingsplaatsen en aandeel. De houtsector en de bouw tenslotte, stabiliseren zich. De sterke aanwezigheid van de secundaire sector in de regio kan zowel gezien worden als een sterkte en als een zwakte. De sector creëert heel wat jobs, zowel jobs voor laag- als middengeschoolden. Zo blijkt uit de WES-enquête dat het percentage arbeiders (67,8) relatief hoog ligt in de regio Roeselare-Tielt, omwille van de sterke aanwezigheid van industriële activiteiten. Vooral in de sectoren voeding en vervoer, opslag en communicatie is het aandeel laaggeschoolde jobs relatief groot. De bouwsector, de groot- en kleinhandel en de metaalsector hebben een relatief hoog aandeel middengeschoolde jobs. Vraag is of deze (arbeidsintensieve) sectoren zich in de regio zullen handhaven of hun toevlucht zullen nemen tot landen waar de loonkost lager ligt, een tendens die zich de laatste jaren in heel Europa voordoet in het kader van de globalisering. Een knelpunt dat de uittocht van de industriële sectoren zou kunnen bewerkstelligen is het niet ingevuld geraken van openstaande vacatures. Tertiaire en quartaire sector: Hoewel het aantal tewerkstellingsplaatsen in de tertiaire sector is gestegen, is het aandeel van de sector (27,15 %) lager dan in de provincie (33,03%) en in het Vlaams Gewest (38,2%). Binnen de regio kent het arrondissement Roeselare een hogere tewerkstelling in de tertiaire sector (30%) dan het arrondissement Tielt (22,27%). Eenzelfde tendens stellen we vast in de quartaire sector: deze neemt in het arrondissement Roeselare 28,56% en in het arrondissement Tielt 17,93 voor haar rekening, beiden lager dan het aandeel op provinciaal (33,39%) en Vlaams (22,27%) niveau. Toch zal, n.a.v. de demografische evolutie in onze regio, de nood aan zorgdiensten gevoelig stijgen. Het creëren van opvangmogelijkheden 3

4 voor ouderen zal dan ook veel laag- en middengeschoolde jobs in de verzorgingssector creëren. Het beperkte aandeel jobs in de tertiaire en quartaire sector, in combinatie met een relatief laag aandeel kaderleden (2,8%) en bedienden (29,4%) leidt ons tot een ander knelpunt van de regio, namelijk het aantrekken, en nog meer het behouden van hooggeschoolden in de regio, of de braindrain. Jaar na jaar wordt West-Vlaanderen geconfronteerd met een negatief migratiesaldo bij jongeren in de leeftijdscategorie van 21 tot 34 jaar. Een studie van het WES in opdracht van het provinciebestuur brengt aan het licht dat 85% van de jongeren die om werkgerelateerde motieven West-Vlaanderen verlaten, hoger onderwijs heeft gevolgd. 3. Economie: De industrie is naar verhouding zeer belangrijk in Midden-West- Vlaanderen, bovendien zijn ook de bouwsector en de landbouw relatief sterk aanwezig. Het gevolg is dat de meeste tertiaire sectoren er minder goed uit de verf komen. Verder ziet men in de APS studie Profiel van de Resoc s dat de regio Midden- West-Vlaanderen dankzij de hoge werkgelegenheidsgraad en de sterke industrialisatie een relatief hoge welvaart creëert; de kostprijs van de arbeid en de arbeidsproductiviteit is er immers lager dan het Vlaams gemiddelde. Maar het BBP van de regio is niet meer dan gemiddeld en de regio heeft weliswaar een sterke industrie, maar dan wel een industrie die hoofdzakelijk gericht is op laagtechnologische of middentechnologische producten en diensten. Dit is een element van zeer grote kwetsbaarheid. Als we de welvaart van de inwoners in kaart brengen en kijken naar het beschikbaar inkomen van de inwoners zien we dat Midden-West-Vlaanderen een pool is van economische activiteit, maar het niveau van gemiddeld inkomen blijft er naar verhouding lager. De autochtone economische ontwikkeling en verankering van eigen industrieën brengt aldus eerder matige loonniveaus met zich mee, in vergelijking met filialen van buitenlandse firma s die in en rond vb. Brussel gelokaliseerd zijn. 4. Ondernemingen: een dynamische economie kenmerkt zich doordat bedrijven er kunnen ontstaan en zich ontplooien. De oprichtingsratio is aan de lage kant in de West-Vlaamse Resoc s. De uittredingsratio, of het aantal stopzettingen en faillissementen in verhouding tot het aantal bestaande ondernemingen is echter ook het laagst in de West-Vlaamse Resoc s, wat een positief gegeven is. Een andere belangrijke indicator is de zog. turbulentie. Dit is de som van de oprichtings- en uittredingsratio en wil een indicatie zijn van de mate waarin het economische weefsel zich vernieuwt. Daar haalt Midden-West-Vlaanderen de laagste score. Dit kan te maken hebben met een vrij grote aanwezigheid van 4

5 gevestigde industrieën en oudere bedrijven. Toch wil dat niet zeggen dat er geen vernieuwing zou zijn: de opvolging van een zaak binnen families (tweede en derde generatie) is namelijk een aparte problematiek. 5. Kenniseconomie: de term kenniseconomie is niet zomaar eenduidig te omschrijven. Vele definities gaan in de richting van het al dan niet intensief gebruik van onderzoek en ontwikkeling (O&O) in het productieproces. Als men de hoogtechnologische en mediumhoogtechnologische sectoren bekijkt, dan is Midden-West-Vlaanderen, samen met Zuid-West-Vlaanderen integendeel eerder sterk gespecialiseerd in de laagtechnologische industrie en in mindere mate in de hoogtechnologische. De kennisintensieve diensten komen ook minder van de grond, maar de creatieve sector, hoewel momenteel nog beperkt qua omvang (vb. uitgeverijen, technisch advies, architecten en ingenieurs..) is sterk aan het groeien (91,7%). Wat het aantal patentaanvragen betreft, scoort Midden-West-Vlaanderen het minst goed van alle regio s. Dit patroon zou deels kunnen verklaard worden door de afwezigheid van onderzoekscentra aan universiteiten of spin-offs en het gebrek aan multinationals. 5