visie op transport en logistiek

Transcriptie

1 visie op transport en logistiek sectorupdate 213 Interviews Trends & ontwikkelingen Sectorvisie

2

3 visie op transport en logistiek 1 Geachte relatie, Voor u ligt Visie op Sectoren (VOS), de jaarlijkse dwarsdoorsnede van het Nederlandse bedrijfsleven. Om uw bedrijf en business model echt te kunnen begrijpen, verdiept ABN AMRO zich in uw sector. Het rapport geeft een schets van de stand van zaken en de vooruitzichten van een groot aantal branches. Zo kunt u een kijkje nemen achter de veelomvattende en daardoor soms verhullende macro-economische cijfers. Bovendien biedt het de mogelijkheid om na te gaan hoe uw onderneming het doet in vergelijking met branchegenoten. Die macro-economische cijfers laten zien dat Nederland te maken heeft met een periode van conjuncturele zwakte. De eurozone heeft de afgelopen jaren onder vuur gelegen. En de Nederlandse economie is in 212 gekrompen. Het lijkt er niet op dat die krimp dit jaar zal plaatsmaken voor groei. De sombere consument houdt zijn hand op de knip. Daarmee doet de Nederlandse economie het slechter dan die van de ons omringende landen. Gelukkig is dit niet het hele verhaal over de conjunctuur. De mondiale economische vooruitzichten zijn beter dan een jaar geleden. Binnen de eurozone tekent zich een keer ten goede af. Dat is vooral te danken aan ingrepen van de Europese Centrale Bank. De periode van hoge nood lijkt voorbij, al blijft er reden voor bezorgdheid. Deze verbetering is goed nieuws, want vrijwel geen land is zo sterk op het buitenland gericht als Nederland. Bovendien zijn er meer lichtpunten in de Nederlandse economie. Onze economie wordt gevormd door een bonte verzameling van marktpartijen: bedrijven, consumenten, overheden, et cetera. In veel branches binnen de bedrijvensector zal de stemming onder ondernemers volgens dit rapport verbeteren. Exporterende ondernemingen profiteren van de aantrekkende wereldhandel. In het kielzog daarvan zullen bedrijfstakken als de transportsector en de groothandel herstel laten zien. Andere sectoren, vooral de bouwsector, hebben in 213 echter te maken met tegenwind. De sector Transport en Logistiek is van grote betekenis voor de Nederlandse economie, vaak geroemd als de motor achter het economische herstel. Maar het komt niet vanzelf. Flexibiliteit en ondernemingskracht gericht op continuïteit, zijn centrale thema s die in deze VOS door uw sectorgenoten worden aangehaald. Het is topsport! Uw positie in de keten moet leidend worden, om nieuwe uitdagingen samen met uw opdrachtgevers te vertalen in commerciële kansen. Dit alles vanuit de overtuiging dat we leven in een nieuwe werkelijkheid. Deze publicatie is geschreven voor u, ondernemers. Hoe Nederland presteert, hangt nauw samen met hoe u presteert. Ondernemers staan vaak wat optimistischer in het leven dan de gemiddelde Nederlander. Dat optimisme heeft Nederland nodig om op een bestendiger groeipad te komen. Met kennis van uw sector helpen wij u graag uw plannen te realiseren. Goede zaken gewenst! Joop Wijn Lid Raad van Bestuur ABN AMRO

4 2 visie op transport en logistiek sectorupdate 213

5 visie op transport en logistiek Nederlandse economie interviews binnenvaart expediteurs goederenvervoer over weg goederenvervoer over spoor opslag leeswijzer colofon

6 4 Nederlandse economie: licht herstel in loop van 213 De Nederlandse economie is vorig jaar 1% procent gekrompen. Dat kan geheel worden toegeschreven aan lagere binnenlandse bestedingen. De uitvoer is verder toegenomen en heeft een sterkere terugval van de economie voorkomen. Ook voor 213 wordt een krimp van de economie voorzien met,5 tot 1%. En naar verwachting zijn wéér de binnenlandse bestedingen daar debet aan, terwijl de uitvoer verder groeit. We denken dat de economie in de loop van dit jaar weer voorzichtig wat groei zal laten zien. Dat herstel zet vermoedelijk door in 214, waardoor de economische groei richting 1% kan gaan. De economie is afgelopen jaar gekrompen. Het bruto binnenlands product (bbp) nam af met gemiddeld 1,%. In de eerste twee kwartalen van het jaar liet de economie een heel lichte groei zien ten opzichte van het voorgaande kwartaal. Daarmee leek een eind gekomen aan de recessie die was begonnen in het voorjaar van 211. Maar in het tweede halfjaar kromp de economie opnieuw - en sterk. Economie in tweede helft 212 weer gekrompen % 9 ontmoedigd door het lage consumentenvertrouwen en de zwakke huizenmarkt. Voor 213 is het beeld nog niet veel beter. Het reëel beschikbaar inkomen daalt opnieuw, door dezelfde factoren als in 212. Wel lijkt de daling van het reële loon wat lager uit te vallen. We verwachten dat in de nog af te sluiten cao s zal worden geprobeerd de btwverhoging deels te compenseren. Als gevolg van de (verdere) inkomensdaling zal de consument opnieuw minder uitgeven. Maar als het vertrouwen van de consument later in het jaar wat zou herstellen, dankzij de voorzichtige verbetering van het internationale economisch klimaat, kan de daling van de consumptie iets lager uitvallen dan vorig jaar bbp (% j-o-j; l.as) Economisch-sentimentindicator (r.as) Bron: Thomson Reuters Datastream Binnenlandse bestedingen nog onder druk De binnenlandse bestedingen hebben de bbp-groei in de rode cijfers geduwd. De investeringen zijn (eind 212) al zeven kwartalen op rij gedaald en de particuliere consumptie zelfs al acht kwartalen. Nadat de particuliere consumptieve bestedingen 1% waren gedaald in 211, namen ze vorig jaar nog eens 1,4% af. De hoofdschuldige aan deze daling is het reëel beschikbaar gezinsinkomen, dat vorig jaar fors afnam - nog aanzienlijk méér dan de consumptieve bestedingen. Deze stevige daling werd veroorzaakt door diverse factoren. Zo stegen de lonen vorig jaar fors minder dan de prijzen: reëel gingen de lonen omlaag. Verder drukten de bezuinigingen van de overheid en hogere pensioenpremies de koopkracht. En ten slotte daalde de werkgelegenheid. De consumptie werd bovendien 75 6 Ook de investeringen daalden vorig jaar. Dat is niet verrassend als de productie van het bedrijfsleven krimpt. Die krimp zien we terug in de mate waarin het machinepark in de industrie wordt benut: de bezettingsgraad lag in het tweede halfjaar zo n 2% lager dan in de tweede helft van 211. Dat is geen impuls om te investeren, zeker niet bij de nog altijd onzekere vooruitzichten. Met het voorzichtige herstel dat wij voorzien, zijn er aanvankelijk nog weinig prikkels om te gaan investeren, al worden de perspectieven voor de export- sector wel beter. Bovendien kan de verbetering van het internationale economisch beeld ook het vertrouwen van binnenlandse ondernemers schragen. Aan de krimp van de bedrijfsinvesteringen kan dan ook dit jaar een einde komen. Uitvoer is en blijft groeimotor voor de economie De uitvoer van goederen en diensten is vorig jaar gestegen met 3,3%. Na twee sterke kwartalen kwam de uitvoer in de zomer weliswaar in een dip, maar daarna tekende zich weer herstel af. Dat er een terugval optrad mag geen verrassing heten, wanneer wordt bedacht dat maar liefst driekwart van de goederenuitvoer binnen de

7 visie op Nederland 5 EU blijft - een regio die vorig jaar een economische krimp kende van,3%. Tegen die achtergrond valt de Nederlandse exportprestatie mee. Wel merken we op dat de stijging van de uitvoer wordt geflatteerd door de wederuitvoer (producten die worden ingevoerd door een Nederlandse partij en weer worden uitgevoerd zonder dat ze een noemenswaardige bewerking hebben ondergaan). De uitvoer van binnenslands gefabriceerde goederen deed het vorig jaar minder goed. Deze nam toe met een schamele,5%, terwijl de wederuitvoer met 7% steeg. twee gezichten: de binnenlandse bestedingen krimpen, de uitvoer groeit. Sectoren die meer op het buitenland georiënteerd zijn, zullen beter presteren dan sectoren die (vooral) op de binnenlandse markt actief zijn. Dankzij de voorzichtige conjuncturele opleving kan de economie met wat meer vaart 214 binnengaan. In dat jaar kan de groei richting 1% gaan. De werkloosheid, die doorgaans naijlt bij de ontwikkeling van de productie, zal echter nog enige tijd blijven oplopen. Uitvoer groeit verder Dit jaar kan dat beeld dankzij de aantrekkende wereldhandel verbeteren: de binnenslands geproduceerde uitvoer kan weer wat meer toenemen. Enkele indicatoren wezen in de eerste maanden van 213 op een aanhoudende groei van de uitvoer. Bovendien blijkt uit diverse internationale ranglijsten dat de Nederlandse concurrentiepositie goed is. Dat betekent dat ons land goed in staat zou moeten zijn om te profiteren van de aantrekkende wereldhandel. We voorzien daarom een oplopende exportgroei. 2 1 % Uitvoer goederen (% j-o-j; l.as) PMI exportorders (index; r.as) Huizenmarkt beweegt nog niet De woningmarkt heeft opnieuw een mager jaar achter de rug. Het aantal transacties daalde in 212 voor het zesde jaar op rij. Aanvankelijk zal het transactievolume nog verder afnemen, onder invloed van de minder gunstige fiscale behandeling van de eigen woning. Ook de krappere hypotheeknormen van het Nibud spelen een rol. Bovendien zijn de banken terughoudend bij de kredietverlening. Een belangrijke factor voor een herstel van de woningmarkt vormt de betaalbaarheid. Die verbetert door de lage rente en vooral door de daling van de huizenprijzen. De betaalbaarheid beweegt door de gedaalde prijzen geleidelijk weer richting het historisch gemiddelde. Bron: CBS, Markit NEVI Inflatie kan licht dalen De inflatie liep eind 212 snel op richting 3%, door de verhoging van de btw in oktober. Begin 213 liep de inflatie nog iets verder op, door onder meer de verhoging van enkele andere belastingtarieven. Zonder het effect van die belastingverhogingen was het inflatiecijfer in de eerste maanden slechts 1,6%. In de loop van het jaar kan de inflatie wat afnemen, doordat het opwaartse effect van de eerdere energieprijsstijgingen afneemt en door de zwakke conjunctuur. Bovendien valt in het najaar het effect van de btw-stijging weg uit het inflatiecijfer. De voorzichtige kredietverlening, de nog fragiele economie en de minder gunstige fiscale voorwaarden voor eigen woningbezit houden voorlopig een rem op de markt voor koopwoningen. Maar de bodem komt in zicht door de verbeterde betaalbaarheid. Een andere reden dat de markt kan stabiliseren, is de ontwikkeling van de woningvoorraad. Die wordt door de achterblijvende woningbouw steeds krapper. In 214 verwachten wij daarom een lichte stijging van het aantal transacties. Gemiddelde groei in 213 nog negatief - volgend jaar weer positief Al met al krimpt de economie dit jaar gemiddeld opnieuw - met naar schatting,5 tot 1%. Dit negatieve cijfer is overigens grotendeels toe te schrijven aan de negatieve doorwerking van de forse krimp in de tweede helft van 212. In de loop van 213 kan dankzij de uitvoer herstel optreden. Dat wordt echter afgeremd door de omvangrijke ombuigingen van de overheid. De economie heeft dus Risico s Wat zijn nu de risico s bij ons scenario? De kans op tegenvallers lijkt wat groter dan die op meevallers. Wij gaan ervan uit dat de (systeem-)risico s rond de staatsschuldencrisis, dankzij diverse maatregelen, zoveel zijn verminderd dat nieuwe, serieuze onrust op de financiële markten kan uitblijven en het vertrouwen in de economie geleidelijk kan verbeteren. Maar echt beteugeld is de crisis niet. Dat bleek in maart met Cyprus. De gevolgen van het geval Cyprus lijken mee te vallen. Maar dat betrof slechts een klein land. Verder moet het economisch herstel in de eurozone, dat wij in de loop van dit jaar voorzien, op gang komen door de aantrekkende wereldeconomie. Als die opleving echter stagneert, blijft ook het herstel hier dit jaar uit. Ook is denkbaar dat het drukkend effect dat de ombuigingen van de overheid hebben op de groei, forser uitvalt. Aan de andere kant moet ook worden gezegd dat als het mondiale herstel daad-werkelijk doorzet, dit (tijdelijk) wat sneller kan gaan dan verwacht. Op- en neergaande bewegingen na omslagen van de conjunctuur worden nogal eens onderschat.

8 6 beter uit de crisis Vier korte interviews over het thema beter uit de crisis. Het zijn zware tijden, ondernemen is topsport geworden. Het is mogelijk om beter uit de crisis te komen. Dat vergt in bijna alle gevallen forse veranderingen. Fred Schotpoort, DGA Schotpoort Logistics: We draaien weer 3 miljoen omzet, net als vóór 29, alleen nu met een veel slankere, sterkere en meer flexibele organisatie. Guus Limpens, DGA Limpens Elsloo: Klantenbestand upgraden; dat maakte het verschil bij ons. Peter Sierat, directeur van Transport en Logistiek Nederland: Strategiebepaling is nu van vitaal belang. En Bart Banning, Sector Banker Transport & Logistiek bij ABN AMRO: De meeste bedrijven zijn inmiddels lean and mean. En hebben hun arbeidsproductiviteit inzichtelijk gemaakt. De volgende stap is agile gedrag; hoe adequaat kan ik reageren op snel veranderende omstandigheden? Peter Sierat, directeur van Transport en Logistiek Nederland: Ondernemen in crisis is topsport geworden Peter Sierat: De crisis is voorbij, in die zin dat afwezigheid van groei een nieuwe realiteit is geworden die nog wel vijf tot tien jaar kan duren. De helft van de bedrijven in onze sector schrijft zwarte cijfers, de andere helft speelt quitte of maakt verlies. Ondernemen in de crisis is topsport geworden. Qua kostenbesparing is al het mogelijke nu wel zo n beetje gedaan. Om de winstgevendheid te verhogen, ontplooien bedrijven bredere activiteiten in de logistieke keten. Ze gaan opslag doen, assemblage, orderafhandeling, facturatie voor klanten. Een enkeling slaagt er zelfs in de regiefuncties van de totale logistieke dienstverlening van een klant naar zich toe te trekken, in Europa en de rest van de wereld. Daar zijn de toegenomen ICT-mogelijkheden natuurlijk belangrijk bij. Je kunt je klant voorstellen: Geef me je data en ik regel alles, ook de interne logistiek. Toon lef in je klantrelatie. Goed contact is een voorwaarde. Als je één keer per jaar langskomt, om de tarieven omhoog te krijgen, dan kun je dit soort voorstellen beter uit je hoofd laten. Er kan veel door data slim te delen, zelfs ladingsstromen van verschillende klanten combineren. In de Rotterdamse haven legden zeven ondernemers hun planningen over elkaar heen, en koppelden hun operationele systemen. Dat kan alleen als je niet bang bent dat er business wordt afgepakt. Ze kunnen nu méér werk verzetten met minder materieel. Strategiebepaling is nu van vitaal belang. Denk rustig na, uitkijkend over Toscaanse heuvels, over de vraag waar je goed in bent, hoe je toekomst eruit kan zien. Externe expertise valt in te huren. Transport en Logistiek Nederland heeft een eigen afdeling consultancy. Die kan een quickscan maken, adviseren met welke activiteiten te stoppen, of waar eventueel uit te breiden. En soms adviseren we: Zorg dat in de bedrijfstop de expertise komt die nodig is voor deze tijden. Dat kan betekenen dat de directeur een andere rol moet gaan spelen dan hij gewend is.

9 interviews 7 Guus Limpens, DGA Limpens Elsloo: Klantenbestand upgraden; dat maakte het verschil bij ons Guus Limpens: Wij zijn beter gaan presteren, niet zozeer door groei, maar door het upgraden naar het klantenbestand dat bij ons past. Door de crisis zijn we heel precies gaan uitzoeken of een klant bijdraagt aan onze winst. En als dat niet zo was, trokken we vaak een grens. Dat moet je durven, maar het heeft weldadige effecten gehad op het bedrijfsresultaat, dat door de crisis flink onder druk was komen te staan. Wij doen bulkvervoer droge stoffen: plastic korrels, droge cement, mineralen. Plus de logistieke dienstverlening daar omheen, inclusief silo rental en cleaning. In 212 hadden we een omzet van EUR 18 miljoen. Het is weliswaar een specialistische markt, maar de prijsdruk is evengoed groot. Veiligheid is bij Limpens heel belangrijk. Dat moet 1% goed zijn, niet 98%. Communicatie met de klant mag dus absoluut geen misverstanden opleveren. Oost- Europese chauffeurs zijn keihard werkende vakmensen, toch willen we niet met ze in zee, vanwege het risico van miscommunicatie. We werken uitsluitend met Nederlandse en Belgische chauffeurs. En die strategie laten we niet los, ik wil niet tornen aan de geleverde kwaliteit. Tegelijkertijd durven we te investeren in dingen die pas over een paar jaar hun geld opbrengen. Zoals milieumaatregelen. Op het dak hebben we elementen staan, waarin we met zonnewarmte water verwarmen, om onze opslagtanks mee schoon te maken. Alle chauffeurs rijden met kastjes waarmee ze zuiniger rijgedrag kunnen bewerkstelligen. Over vijf jaar gebruiken we 2% minder diesel, dat is goed voor iedereen. Van de eerste crisis, 28 tot 29, leerde ik het belang van goed liquiditeitsmanagement. Ga op tijd met de bank praten. Leg je boeken op tafel, ga niet bang in een hoekje zitten, er is niets om je voor te schamen. Daar heb ik tijdens de tweede en derde crisis profijt van gehad. Onze omzet daalde van 211 op 212 met 1%, terwijl de winst flink is gestegen. Vandaag nog heb ik gesprekken gehad met drie nieuwe klanten die voor ons kiezen vanwege het solide gevoel dat ons bedrijf uitstraalt. Een mooie basis voor hernieuwde omzetgroei. De arbeidsproductiviteit is gestegen door onze strategie. Met tien trekkers minder - van de honderd die we in 28 hadden, hebben we er negentig over - boeken we betere resultaten.

10 8 Fred Schotpoort, DGA Schotpoort Logistics: Ik ben mega-trots op wat we gepresteerd hebben Fred Schotpoort: Het had wel iets van Murphy s Law: vlak voor de crisis hadden we enorm geïnvesteerd, in een warehouse van zeven miljoen en 52 nieuwe trekkers en 4 opleggers. En toen kwam Q1 29, met een omzetverlies van 5 miljoen. Toen ik net op vakantie was, werden de berichten zó slecht, dat ik spoorslags terug naar huis ben gereden. Ondernemen was toen minder aantrekkelijk, slapeloze nachten had ik ervan. Op een gegeven moment namen de verliezen zulke grote vormen aan dat we extra kredieten hebben moeten aanvragen. Ik kwam bij de afdeling Bijzonder Beheer van onze bank terecht. Een strategie-adviesbureau werd ingeschakeld. Daar kon ik goed mee samenwerken. Ze zeiden: Jullie zijn een gerenommeerde, gedegen organisatie. De verliezen van 29 kunnen we samen recht trekken. Dat kan alleen met keihard ingrijpen. In 211 waren we weer winstgevend, 212 is een prima jaar geweest, en Q1 213 ziet er ook prima uit. volledig ontzorgen van het logistiek proces voor onze opdrachtgevers. Vooral in de sector waar we het sterkst in zijn; papier, karton en verpakkingsmaterialen. Maar dan veel meer de regie in de keten naar je toe trekken. We hebben twee reorganisatierondes achter de rug. Tachtig man ontslagen. Een restaurantbedrijf verkocht waar opa en oma ooit met paard en wagen waren begonnen, dat lag heel gevoelig bij de vorige generatie. De fijnmazige distributie is afgestoten. Het eigen wagenpark teruggebracht van 125 naar 6 trekkers in Nederland. Uitgevlagd naar Litouwen. We hebben een flexibele schil gecreëerd. En met nieuwe ICT weten we iedere ochtend heel nauwkeurig het resultaat van de vorige dag, bij transport, warehousing en contractlogistiek. Dat geeft rust. De arbeidsproductiviteit is gestegen; we draaien weer 3 miljoen omzet, net als vóór 29, alleen nu met een veel slankere, sterkere en meer flexibele organisatie. Ik doe dit werk 25 jaar, ben DGA, met twee neven als medeaandeelhouders, en ben uiterst trots op wat onze medewerkers de laatste drie jaar hebben gepresteerd. We hebben samen tegenslag op tegenslag het hoofd geboden. Mijn personeelstoespraak op nieuwjaarsdag 213; ik krijg nog kippenvel als ik eraan denk. Zonder slag of stoot is het niet gegaan, ik heb bij Bijzonder Beheer wel eens de sleutels op tafel gegooid. Maar de basis was: vertrouwen, samenwerken. We herschreven het businessplan, onze strategie was te diffuus. Het was terug naar de bron: het

11 interviews 9 Bart Banning, Sector Banker Transport & Logistiek: Beter uit de crisis? Bepaal je strategie! Cruciaal is ook de inzet van ICT door een bedrijf. Uiteraard moeten de eigen logistieke systemen tiptop op orde zijn. De verzamelde data bieden ook nieuwe kansen. De ondernemer die ze goed analyseert, kan lef tonen en zijn klant van ongevraagd advies dienen. Dit zal tevens de arbeidsproductiviteit verhogen; belangrijk gezien het hoge aandeel personeelskosten. Door slimmer om te gaan met logistiek, gaat de beladingsgraad erop vooruit, en bespaart het de ondernemer én zijn opdrachtgever kosten. De optimale efficiency is echt nog niet gehaald. Bart Banning: Ik zie dat ondernemers sinds de crisis, soms noodgedwongen, meer en beter afgewogen keuzes maken. De meeste bedrijven zijn inmiddels lean and mean. En hebben hun arbeidsproductiviteit inzichtelijk gemaakt. De volgende stap is agile gedrag; hoe adequaat kan ik reageren op snel veranderende omstandigheden? Denk in kansen en bedreigingen. Efficiency en gemakkelijk kunnen schakelen zijn cruciaal. Het vergt veel om goed te kunnen inspelen op de sterk veranderde en lastig te voorspellen economische realiteit. Ondernemers die niets doen, alleen wachten tot de vraag weer aantrekt, zijn er ook. Zij lopen een vrij grote kans dat het fout gaat; het aantal faillissementen bij de aanhoudende tegenwind is tekenend. Het is mogelijk om beter uit de crisis te komen. Het is de kunst een strategie te ontwikkelen die tot continuïteit leidt. En vervolgens koersvast, met het vizier gericht op de toekomst, die strategie consequent uit te voeren. Welke klanten willen we? Waar moeten die gevestigd zijn? Welke markten zijn interessant? En hoe betreed ik die dan? Waar zijn we goed in? Waar kies ik juist niet voor? Management dat moeite heeft met strategieontwikkeling doet er goed aan daar externen bij te betrekken. Het kan heel verfrissend werken om managers uit andere sectoren mee te laten denken: hoe snel veranderen concepten binnen de retail (e-commerce), en welke lessen kan onze sector daaruit trekken? Een bedrijf dat laat zien strategieontwikkeling serieus te nemen, wekt vertrouwen.

12 1 binnenvaart 212 ongunstig jaar voor binnenvaart Tarievendruk vormt groot probleem voor deze branche Ook in 213 blijft overcapaciteit nog een groot probleem vormen Branchebeschrijving De binnenvaart omvat het vervoer van goederen over de binnenwateren. De grootste segmenten zijn de containervaart, droge bulkvaart, tankvaart en sleep- en duwvaart. Het goederenvervoer gaat vooral vanuit de Noordzeehavens naar het achterland en terug. De grootte en het bereik van het achterland hangen samen met het stroomgebied van rivieren als de Maas en de Rijn. Het overgrote deel van de binnenvaart is internationaal vervoer. Duitsland is hierin een belangrijke bestemming. Trends en ontwikkelingen In 212 is de omzet van de branche met circa 7% gedaald. Een deel kwam door de laagwatertoeslagen, die in de eerste helft van 211 werden toegekend en nu de cijfers van 212 vertekenen. Echter, ook in het vierde kwartaal van 212 kampte de binnenvaart nog met een behoorlijke omzetdaling. De volumes zijn in 212 min of meer gestabiliseerd De omzetdaling zal dus voor een groot deel te wijten zijn aan de tarieven in de binnenvaart. De branche heeft het al een aantal jaren erg moeilijk. Na de crisis in 29 ontstond er overcapaciteit, door de hausse aan nieuwe schepen in de hoogtijdagen voor de financiële crisis. Deze overcapaciteit vormt nu nog steeds een probleem. Niet alleen de drogeladingschepen lijken het moeilijk te hebben, ook de binnenvaarttankers kampen met overcapaciteit. Er is veel geïnvesteerd in dubbelwandige tankers, maar de uitfasering van enkelwandige tankers gaat langzamer dan gedacht. Bovendien zijn de dubbelwandige tankers efficiënter en hebben daarmee ook meer capaciteit. Eind 218 is de uitfasering compleet en mogen er geen enkelwandige tankers meer varen. De huidige overcapaciteit drukt zwaar op de tarieven. Deze lage tarieven en de hoge lasten zorgen voor financiële problemen bij binnenvaartschippers. In 212 is het aantal faillissementen in de binnenvaart dan ook flink gegroeid. De versnippering in de branche blijft een probleem vormen. Hoewel er een aantal hoopgevende initiatieven zijn, ligt er nog geen eenduidig plan. Onze visie ABN AMRO verwacht voor 213 een vlak jaar voor de binnenvaart. Wederom zullen de bouwgerelateerde vervoerders het zwaar krijgen. ABN AMRO verwacht een verdere daling van de bouwproductie in 213. Ook detailhandelvolumes zullen afnemen. De industriële productie zal daarentegen licht groeien en ook de volumes naar Duitsland kunnen, door een licht groeiende Duitse economie, toenemen. Echter overcapaciteit en daarmee de druk op de marges, blijft ook in 213 een probleem. Het vet op de botten is er bij veel schippers af en de vraag is hoe lang deze lage volumegroei nog volgehouden kan worden. Daarnaast bestaat er een groeiende druk om te voldoen aan technische- en milieueisen. Een visie op deze Kerngegevens ontwikkeling is noodzakelijk voor zowel de binnenvaartschipper als de gehele branche. De binnenvaart als vervoersmodaliteit is in principe goed gepositioneerd voor de toekomst. Door de grote volumes die over het water vervoerd kunnen worden en de steeds concreet wordende focus op duurzaamheid, kijken verladers meer en meer naar de binnenvaart als serieus alternatief voor andere vervoersvormen. Innovatie blijft belangrijk om de klant tegemoet te komen. De verwachtingen van verladers liggen steeds hoger: snelheid, efficiëntie en betrouwbaarheid zijn belangrijke factoren voor verladers om te kiezen voor een bepaalde modaliteit. Het is aan de binnenvaart om hieraan tegemoet te komen. Websites Aantal bedrijven: circa Aantal binnenvaartschepen West-Europa: Aantal binnenvaartschepen Nederland: Aantal dubbelwandige tankers in West-Europa: 87 Actuele sectorprognoses vindt u in onze publicatie Prognoses economie en sectoren. binnenvaart.nl

13 binnenvaart 11 Omzet binnenvaart gedaald Bron: CBS De huidige omzet van de binnenvaartschippers bevindt zich nog altijd onder het niveau van voor de crisis. In 212 is de omzet met 6,9% gedaald. Het laatste kwartaal hakte erin met een daling van circa 1%. In de grafiek is duidelijk te zien dat in het tweede kwartaal van 211 de omzet flink steeg, als gevolg van de laagwatertoeslagen. In 212 heeft hier een correctie op plaats gevonden. In 29 zijn de volumes gedaald en dit merkte de binnenvaart in haar omzet. De omzet daalde dat jaar met bijna 2%. groei in % j-o-j Arbeidsproductiviteit gedaald Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau Uit de grafiek blijkt dat de arbeidsproductiviteit in de branche Vervoer over water achteruit is gegaan (25-29). Door de scherpe daling van de omzet tijdens de crisis en de licht stijgende arbeidskosten, is de arbeidsproductiviteit gedaald. In 211 steeg door de hoge omzet de arbeidsproductiviteit weer. Voor 212 (niet in grafiek) zal de productiviteit door hogere arbeidskosten en een lagere omzet, zijn gedaald. Het aantal werknemers dat in deze branche werkzaam is, fluctueert licht. x EUR mln Netto omzet (l.as) Arbeidskosten (l.as) Arbeidsproductiviteit (r.as) Index Nederlandse binnenvaart het grootst Bron: IVR Nederland heeft duidelijk de grootste vloot van Europa. Dit komt onder andere door de goede verbindingen met de haven van Rotterdam. De totale West-Europese vloot is van 11.7 schepen in 211 met Duitsland 2% circa 2% afgenomen naar schepen in 212. De grootste afname was te zien in de Belgische vloot, die van 1.85 schepen naar 1.67 schepen ging. Frankrijk 14% 5% Nederland De Nederlandse vloot is ondanks de malaise licht gestegen met 58 schepen naar schepen in 212. De overcapaciteit heeft Luxemburg<1% Zwitserland1% 15% kennelijk niet voor een afname van de vloot gezorgd. België Ruwe mineralen en bouwmaterialen belangrijk voor binnenvaart Bron: CBS In 211 is in totaal 344 miljoen ton geladen en gelost in de binnenlandse en internationale vaart. Dat was 13% meer dan in 21. Voor 212 geldt dat de volumes min of meer stabiel zijn gebleven. Veel van de vervoerde goederen betreft ruwe mineralen en bouwmaterialen. Daarnaast zijn aardolie en vaste brandstoffen belangrijke goederen die vervoerd worden door de binnenvaart ton *

14 12 expediteurs Expediteurs in 212 nog relatief goed jaar gehad Druk op marges door hoge concurrentie blijft bestaan Transparantie van data is de weg naar innovatie Branchebeschrijving Expediteurs ondersteunen verladers bij de regie van hun internationale logistieke processen en de uitvoering van hun goederenstromen. Dit houdt in dat zij zorg dragen voor de keuze van de vervoersvorm en de afhandeling van de administratieve formaliteiten, zoals de naleving van nationale en internationale regelgeving, douaneformaliteiten en verzekeringen. Steeds meer expediteurs bieden daarnaast nevendiensten aan, zoals warehousing en opslag. Sommige expediteurs beschikken ook over eigen transportmiddelen. De FENEX is als brancheorganisatie van de expediteurs samengegaan met TLN, maar houdt als vereniging een eigen bestuur. Trends en ontwikkelingen In vergelijking tot een aantal vervoersmodaliteiten, hebben de expediteurs het in 212 nog relatief goed gedaan. In een jaar waarin veel vervoersbedrijven failliet gingen, is de omzet van de expediteurs met meer dan 3% toegenomen. Het gaat dus relatief goed met de expediteurs, maar ook hier geldt dat ze niet aan de malaise in de vervoersmarkt ontkomen. Vooral expediteurs die met een eigen wagenpark rijden, krijgen te maken met druk op de marges, vanwege lagere tarieven. De economische groei in de eurozone en in Nederland is in 212 teleurstellend geweest en dit zorgt voor een lastige expeditiemarkt. De verladers zijn kritisch en letten op de kleintjes, en ook de expediteurs worden hierin niet gespaard. In de expediteursbranche vindt steeds meer branchevervaging plaats. Wegvervoerders proberen toegevoegde waarde aan hun klant te leveren, door een deel van de expediteursrol in te vullen. Aan de andere kant zijn expediteurs steeds vaker ook de transporteur, omdat ze een eigen wagenpark of andere transportmiddelen hebben. Door branchevervaging zijn de traditionele expediteur en wegtransporteur naar elkaar toegegroeid. Dit veroorzaakt druk op de marges. De expediteurs zullen efficiënter en flexibeler moeten werken om de marges op peil te houden. Daarnaast verwachten verladers steeds meer service. Snelheid is hierbij een belangrijke component, maar ook tijdigheid. Een optimalisering van de IT- infrastructuur gaat hierbij een grote rol spelen. Efficienter gebruik van data werkt bovendien innovatie in de hand. Onze visie Voor 213 zijn de verwachtingen met betrekking tot economische groei niet hoog gespannen. ABN AMRO verwacht dat het bbp in Nederland en de eurozone licht zal afnemen. In de eurozone dalen de investeringen en de binnenlandse bestedingen, maar de export en import zullen nog wel groeien. Een groei van de export en import, betekent tevens een groei van de vrachtvolumes. Volumegroei is gunstig voor de omzet van de expediteurs, maar de volumegroei zal onvoldoende zijn om de tarieven omhoog te krijgen. De prijs tempert dan ook de omzet. Voor de langere termijn zijn de vooruitzichten voor expediteurs gunstig. Zij zijn de spil in het steeds complexere logistieke web. De logistieke processen vragen om een kundige ketenregisseur, die zich steeds meer als Kerngegevens logistieke partner gaat gedragen. Goed opgeleid personeel is hierbij cruciaal. Verder kan specialisatie zorgen voor een stevigere concurrentiepositie. Door in een niche te opereren, kan tegemoet gekomen worden aan de specifieke wensen van de klant. Kleinere nichespelers kunnen echter moeilijker over tarieven onderhandelen dan de grote spelers. Samenwerking kan een optie zijn, om de marges omhoog te krijgen. Daarnaast speelt duurzaamheid een grote rol. Kostenefficiency en duurzaamheid kunnen hand in hand gaan: duurzamere transportalternatieven en de bundeling van goederenstromen om lege kilometers te voorkomen, zijn kostenreducerende maatregelen. Websites Aantal expediteurs: Percentage eenmanszaken: 5% Actuele sectorprognoses vindt u in onze publicatie Prognoses economie en sectoren

15 expediteurs 13 Omzet gegroeid Bron: CBS De expediteurs hebben het in 212 nog relatief goed gedaan. Ze hebben het jaar afgesloten met een groei van 3,3%. De dienstverleners hebben minder last van de sectorbrede overcapaciteit waar de transporteurs wel mee kampen. De omzetstijging is aan het afnemen. In het laatste kwartaal van 212 stabiliseerde de groei ten opzichte van het laatste kwartaal in 211. Voor het komend jaar verwacht ABN AMRO dat de Nederlandse economie nog geen sterk herstel zal kennen. Een hoge omzetgroei valt dan ook niet te verwachten Indexcijfers omzet (l.as) j-o-j groei (r.as) Expediteurs aan goede kant onderhandelingstafel Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau De expediteurs zijn afhankelijk van de tarieven die de transporteurs vragen, maar zitten vanwege overcapaciteit bij de transporteurs in een goede onderhandelingspositie. Opleiding en investering in arbeid wordt steeds belangrijker, Afschrijvingen Overige kosten Bedrijfsresultaat 1% 12% 6% aan-gezien de toegevoegde waarde mede wordt bepaald door de expertise van het personeel. Door branchevervaging is het lastig een eenduidig beeld van de Arbeidskosten 16% 65% Kosten van de omzet expediteur te schetsen. Vaak heeft een expediteur ook transport in huis en onderneemt een transporteur ook expeditie-activiteiten. Goederenoverslag Schiphol gedaald Bron: Schiphol, Havenbedrijf Rotterdam Internationaal gezien gaat ongeveer de helft van de expeditie naar luchtvracht en de andere helft naar zeevracht. De haven van Rotterdam heeft de overslag van goederen in 212 licht zien groeien. De volumes zijn met krap 2% gestegen in 212. Het goederenvolume dat via Schiphol werd vervoerd, daalde daarentegen met 3% en kwam daarmee onder de 1,5 miljoen ton uit. Onder meer door de lage tarieven in het zeevervoer, verliest het luchtvervoer marktaandeel aan de concurrent over zee. x miljoen ton 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1, Cargo Schiphol (l.as) Goederenoverslag Rotterdamse Haven (r.as) x miljoen ton Arbeidsproductiviteit volatiel Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau De arbeidsproductiviteit van de logistieke dienstverleners (niet alleen expediteurs) is redelijk volatiel te noemen. Vlak voor de crisis schoot die omhoog, om in 29 te dalen. Vooral een lagere omzet en relatief hoge arbeidskosten zijn hiervan de oorzaak geweest. Op dit lagere niveau is de arbeidsproductiviteit in 21 en 211 blijven steken. Voor 212 (niet in grafiek) geldt dat de arbeidsproductiviteit hoogstwaarschijnlijk stabiel is gebleven. x EUR mln index netto omzet (l.as) arbeidskosten (l.as) Arbeidsproductiviteit (r.as)

16 14 goederenvervoer over weg Ondanks lichte omzetstijging is 212 geen gunstig jaar geweest Veel faillissementen door dunne marges en hoge lasten Ook in 213 sprake van concurrentie en prijsdruk Branchebeschrijving Het beroepsgoederenvervoer over de weg omvat het vervoer van goederen tegen betaling voor derden, exclusief verhuisvervoer. In het binnenlands vervoer voornamelijk fijndistributie - heeft het wegvervoer een dominante positie. In het internationale vervoer concurreert het wegvervoer met de binnenvaart en het spoorvervoer. Vanwege de flexibiliteit heeft het ook daar een hoog marktaandeel. De branche bestaat uit een relatief klein aantal grote, en zeer veel kleine bedrijven en kent een grote diversiteit in deelmarkten. Trends en ontwikkelingen Hoewel de omzet in 212 licht is gestegen, is het afgelopen jaar geen goed jaar geweest voor vervoerders over de weg. Het aantal faillissementen in het wegvervoer is flink gestegen en kwam ruim boven de 2 bedrijven uit. De dunne marges vormen het grootste probleem. Door de overcapaciteit ontstaat er een scherpe concurrentiestrijd, die veelal op prijs wordt gevoerd. Ondernemers geven dan ook aan ontevreden te zijn over de tarieven. Daarnaast ligt de dieselprijs op een hoog niveau, wat ook aan de onderkant druk veroorzaakt op de marges. De concurrentie tussen wegvervoerders speelt zowel nationaal als internationaal. Steeds meer verladers maken gebruik van Oost-Europese vrachtvervoerders voor het vervoer van goederen van en naar Nederland. Het aandeel Oost-Europese vrachtvervoerders is in vier jaar tijd van 8% naar 12,5%(27-211) gestegen. Naast internationale concurrentie ondervindt de wegvervoerder ook concurrentie van andere modaliteiten, zoals de binnenvaart of het spoorvervoer. Vooral de focus op duurzaamheid van verladers zorgt voor een switch in modaliteit. Toch zal door de fijnmazigheid van het wegennet, de wegtransporteur onmisbaar blijven. Met het oog op duurzaamheid heeft synchromodaliteit de toekomst. Hierbij worden goederen deels via binnenvaart of spoorvervoer en deels via wegvervoer getransporteerd. Transporteurs die meer toegevoegde waarde kunnen leveren en de verwachtingen van hun klanten kennen, zullen de concurrentie een stap voor blijven. Onze visie ABN AMRO verwacht voor 213 een daling van de volumes voor een aantal sectoren, zoals bouw en detailhandel. Voor de industriële productie verwacht ABN AMRO nog wel een minimale groei. De meeste groei moet dan ook uit het buitenland komen. Met name Duitsland. ABN AMRO verwacht dat de Duitse economie in 213 licht zal groeien. Per saldo zullen de vrachtvolumes licht aantrekken, maar de druk op de tarieven, en daarmee ook op de marges, blijft bestaan. De overcapaciteit en de scherpe concurrentie met Oost-Europese bedrijven spelen hierbij een belangrijke rol. In deze economisch uitdagende omstandigheden wordt het lastig om grip op de marges te krijgen. Vooral in het internationale goederenvervoer blijft de rentabiliteit achter. Kerngegevens Dit kan te maken hebben met de scherpere concurrentie. Innovatie en de levering van activiteiten met toegevoegde waarde kunnen voor margeverbeteringen zorgen. Daarnaast kunnen bestaande processen geoptimaliseerd worden om sterker uit de crisis te komen. Automatisering speelt hierbij een belangrijke rol. Automatisering kan voor een betere service naar verladers zorgen. Deze toegevoegde waarde zorgt voor klantbinding en partnerships voor de langere termijn. Daarnaast geeft automatisering een gedetailleerd zicht op de kosten. Hiermee kan een efficiëntere bedrijfsvoering worden bewerkstelligd, waar de ondernemer op de lange duur profijt van heeft. Websites Totaal aantal beladen kilometers (mln km): Totaal vervoerd gewicht (1. ton): Aantal bedrijven wegtransport: Actuele sectorprognoses vindt u in onze publicatie Prognoses economie en sectoren

17 goederenvervoer over weg 15 Lage tarieven drukken omzet Bron: CBS De omzet van de wegvervoerders is na een stijging tussen eind 21 en begin 211, min of meer gestabiliseerd in 212. Over heel 212 is de omzetgroei minder dan een procent geweest. De volumes zijn nog licht gegroeid, maar vooral de lage tarieven drukten de omzetgroei. Onder andere een scherpe concurrentie ligt hieraan ten grondslag. In 213 zal de druk op tarieven nog niet voorbij zijn. % groei 1% 5% % -5% -1% -15% Kleinere en middelgrote vervoerders hebben het zwaar Bron: CBS Brandstof is een belangrijke kostenpost. ABN AMRO verwacht dat de olieprijs in 213 iets afneemt, maar op een relatief hoog niveau zal blijven hangen. De transporteur zal deze kosten volledig moeten doorberekenen aan zijn klant. Het rendement in het beroepsgoederenvervoer over de weg staat al een aantal jaren onder druk. Vooral de kleinere, maar ook de middelgrote bedrijven hebben het zwaar. De grotere bedrijven blijken beter in staat hun rentabiliteit op peil te houden. Flexibiliteit is hierbij een voorwaarde. Overige kosten Bedrijfsresultaat Afschrijvingen 3% 3% 7% 31% 29% Arbeidskosten Inkoopwaarde van de omzet Arbeidsproductiviteit licht gestegen sinds crisis Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau In 29 dook de productiviteit omlaag en in 21 is die er weer enigszins bovenop gekomen. Toch is de productiviteit in verhouding tot eerdere jaren nog relatief hoog. Dit kan te maken hebben met de flexibilisering van de arbeidspool, het inhuren van charters of het inzetten van Oost-Europese chauffeurs. Vergeleken met andere modaliteiten, zoals het vervoer over water, ligt de productiviteit een stuk lager. Per schip kunnen met minder personen dan ook grotere volumes vervoerd worden. x EUR mln netto omzet (l.as) arbeidskosten (l.as) Arbeidsproductiviteit (r.as) index Investeringen al geruime tijd op relatief laag niveau Bron: CBS Ieder kwartaal van 212 lagen de investeringen op een lager niveau dan in 211. Over heel 212 is het aantal nieuwe vrachtauto s dan ook licht gedaald. Het aantal verkochte vrachtauto s zakte onder de 4.. De afname van het aantal nieuwverkopen is een gunstige ontwikkeling met betrekking tot het terugdringen van de overcapaciteit. Wel kan deze ontwikkeling invloed hebben op de kwaliteit van het huidige wagenpark ,5 2. 1, 1.5,5 1., 5 -,5-1, Aantal (l.as) j-o-j verandering (r.as)

18 16 goederenvervoer over spoor De volumes over het spoor stabiliseerden in 212 Tarieven spoorvervoer onderhevig aan opwaartse druk door wegvallen belastingvoordeel diesel Vlak jaar verwacht voor 213 Branchebeschrijving Op de markt van goederenvervoer over spoor zijn verschillende soorten spelers actief. Spoorvervoerders gebruiken eigen locomotieven. Railoperators kopen voor eigen rekening en risico capaciteit in bij de spoorvervoerders om goederen per spoor te vervoeren. Zij werken alleen met intermodale transportmiddelen (containers, wissellaadbakken, opleggers, trailers). De Nederlandse markt kent een beperkt aantal spelers in het spoorvervoer. Trends en ontwikkelingen In 212 is het vervoerde gewicht over spoor stabiel gebleven ten opzichte van 211. Het goederenvervoer over spoor is sinds de financiële crisis in 29 slechts mondjesmaat gegroeid. Het gewicht dat over het spoor vervoerd wordt ligt nog steeds fors onder het niveau van 28. Het marktaandeel van spoor blijft dan ook al een aantal jaar op een te laag niveau hangen, terwijl de seinen op groen staan voor het spoorvervoer. Zo is de focus op duurzaamheid een belangrijke trend die het spoorvervoer een boost zou moeten kunnen geven. De haven van Rotterdam heeft aangegeven in % van de containers via spoor en binnenvaart te willen vervoeren. Momenteel ligt dat aandeel op circa 55%. En ook de overheid ziet graag dat verladers meer gebruik maken van het spoorvervoer. Voor deze groei zijn concrete plannen nodig om het spoorvervoer aantrekkelijker te maken. Belangrijk voor die aantrekkelijkheid, is de kwaliteit van het internationale spoorvervoer. Bijna 9% van de goederen die over het spoor vervoerd worden, heeft een internationale bestemming. Duitsland is een belangrijke bestemming, maar de aansluiting met het Duitse spoor verloopt nog niet altijd vlekkeloos. Naast duurzaamheid is ook prijs een belangrijke reden voor verladers om voor spoorvervoer te kiezen. De Duitse tol legt een behoorlijke druk op de tarieven voor wegvervoer. Het spoorvervoer heeft hier geen last van. Wel zijn, door onder andere het wegvallen van het belastingvoordeel op diesel, ook de tarieven van spoorvervoer onderhevig aan een opwaartse druk. Onze visie In 213 blijft de economie van de eurozone in mineur. ABN AMRO verwacht hier een lichte daling van het bbp. De verwachtingen voor de Duitse economie zijn positiever gestemd. Door onder andere het op peil blijven van de binnenlandse bestedingen, zal de Duitse economie in 213 licht groeien. Dit is positief nieuws voor de volumes die over het spoor vervoerd worden, aangezien Duitsland een belangrijke bestemming is. Het spoorvervoer staat voor een aantal uitdagingen. Zo is de Europese Unie erop gebrand het spoorvervoer te liberaliseren, bijvoorbeeld door het scheiden van spoorvervoer en spoornetbeheer. Een andere uitdaging is het behouden van de duurzaamheidspropositie, om marktaandeel te kunnen winnen op het wegvervoer en vooral de Kerngegevens binnenvaart. Door onder andere innovatie, zal de branche moeten proberen de concurrentie voor te blijven. Het spoorvervoer mist de fijnmazigheid van het wegvervoer, maar synchromodale oplossingen kunnen zowel goedkoper als duurzamer zijn. Hierbij worden lange afstanden, snel en op grote schaal, via het spoor afgelegd en verzorgen transporteurs over de weg de deur aan deur levering. Hiervoor is goede communicatie essentieel, tussen de modaliteiten onderling en met de klant. En een accurate planning is belangrijk om de goederen tijdig en efficiënt op de plek van bestemming te krijgen. Websites Aantal spoorvervoerders: 17 Aantal intermodale railoperators: 21 Aantal railexpediteurs: 1 Actuele sectorprognoses vindt u in onze publicatie Prognoses economie en sectoren

19 goederenvervoer over spoor 17 Vooral druk op binnenlandse volumes Het grootste deel van het goederenvervoer over spoor betreft internationaal vervoer. Duitsland neemt hier een belangrijke plek in. In 212 zijn de volumes min of meer stabiel gebleven ten opzichte van 211. De sterke daling in 29 is het spoorvervoer nog niet te boven gekomen. Vooral de binnenlandse volumes laten het afweten. In 21 zijn die weliswaar gegroeid, maar in 211 en ook in 212 kwamen ze weer op een lager niveau te liggen. tonnen Internationaal Nationaal Bron: Rail Cargo, ABN AMRO Economisch Bureau Maasvlakte II belooft impuls goederenvervoer over spoor Bron: Port of Rotterdam Het grootste deel van de containers die de haven van Rotterdam binnenkomen, worden over zee weer verder vervoerd. Kustvaart speelt hierbij een belangrijke rol. In het overige achterlandvervoer van containers is het wegvervoer 33% Binnenvaart leidend. De haven van Rotterdam heeft zich als doel gesteld de modal split te veranderen, zodat wegvervoer minder dominant Vervoer over de weg 56% wordt. Zodra Maasvlakte II operationeel wordt, moet blijken in hoeverre deze doelstelling wordt gehaald. 11% Spoorvervoer Aantal treinen over de Betuweroute gegroeid Bron: Keyrail Het aantal treinen dat over de Betuweroute ging, is in 212 met 14% gestegen. Het tweede kwartaal kende nog een stagnatie. In het derde kwartaal is het aantal treinen weer met bijna 1% (k-o-k) toegenomen, naar treinen. In totaal reden in 212 meer dan 22. treinen over het A15-traject. Door onder andere het gereedkomen van Maasvlakte II, wordt een verdere groei in het aantal treinen over de goederenspoorlijn tussen Rotterdam en Duitsland verwacht. Aantal treinen Metaal en containers grootste aandeel in vervoer over spoor Bron: NEA De staalindustrie is een belangrijke sector voor het goederenvervoer over spoor. Met name de staalindustrie in Duitsland is belangrijk. Duitsland is de grootse staalproducent van Europa en onder meer afhankelijk van de vraag naar auto s. Door de crisis is de vraag naar auto s fors gedaald en momenteel nog niet terug op pre-crisis niveau. Daarnaast is het vervoer van containers belangrijk voor het spoorvervoer. Door de aanleg van Maasvlakte II groeit de stroom containers de komende jaren verder. Het zal nog even duren voor Eindproducten en containers 56% 18% 3% Landbouw en levensmiddelen 16% 27% Energie Metaal de gevolgen hiervan duidelijk merkbaar zijn. Chemie 2% Bouw 11%

20 18 opslag De opname van logistiek vastgoed is in 212 stabiel gebleven Tweedeling in huurtarieven tussen oude en nieuwe faciliteiten houdt stand Duurzaamheid wordt steeds belangrijker voor de branche Branchebeschrijving Opslagbedrijven zijn traditioneel ingedeeld in tankopslag, koel- en vrieshuizen, self-storage, algemene opslag en distributiecentra (dc s) voor logistieke dienstverleners. De prestaties van deze branche zijn afhankelijk van de ontwikkelingen in de verschillende deelsegmenten in Nederland, zoals supermarkten, agrifood en de non-foodretail. Maar ook is er internationale vraag naar logistiek vastgoed in Nederland. Trends en ontwikkelingen In 212 is de opname van logistiek vastgoed ten opzichte van 211 stabiel gebleven. Volgens CBRE is door een sterke vraag, de landelijke leegstand gedaald naar 6,3%. In 21 lag dit percentage nog rond de 9%. Door het steeds complexer worden van vervoersstromen en de wens van leveranciers en afnemers om efficiënt en effectief met werkkapitaal om te gaan, kent de opslagbranche kansen maar ook uitdagingen. Aangezien flexibiliteit, lagere kosten en snelheid steeds belangrijker worden, zijn voornamelijk moderne faciliteiten in trek. Oudere faciliteiten kampen dan ook vaak nog steeds met leegstand. Deze faciliteiten, die vaak duurder zijn in onderhoud en hogere energiekosten hebben, worden voor veel logistieke operaties minder geschikt bevonden. Ook is er een onderscheid te zien in locaties. Zo nam de luchtcargo over Schiphol in 212 af en hebben de opslaglocaties die deze goederen faciliteren, daar last van gehad. Aan de andere kant nam de natte bulk die over Rotterdam werd vervoerd toe. De opslagfaciliteiten in dit segment zullen hier van hebben geprofiteerd. Verder geeft de toenemende vraag naar opslag ten behoeve van e-commerce een impuls aan de branche. Het aantal aankopen via het internet stegen met 13% in een steeds verder wegzakkende retailmarkt. De waarde van de online aankopen maken 6% uit van de totale retailbestedingen. ABN AMRO verwacht dat dit aandeel in de toekomst verder zal groeien. Onze visie Kerngegevens Aantal bedrijven: 67 Totale beschikbare opslagruimte: ca. 1,6 mln m 2 Totale bezette opslagruimte: ca. 9. m 2 De tweedeling die bestaat tussen moderne faciliteiten en oudere faciliteiten, zal voorlopig blijven bestaan. ABN AMRO verwacht, door overcapaciteit, een neerwaartse druk op de huurprijzen van oudere en een opwaartse prijsdruk voor de moderne, nieuwere faciliteiten. Ondanks de hogere kosten van nieuwere faciliteiten, zal daar de margedruk minder worden gevoeld. Om klanten goed te kunnen blijven bedienen, moeten bedrijven blijven inspelen op de wensen van de klant: snelheid, tijdigheid een duurzaamheid. Steeds meer trends en ontwikkelingen, zoals compactere opslagfaciliteiten, lager energieverbruik en automatisering, spelen hier op in. Deze trends leveren tevens efficiëntieslagen op. De komende tijd nemen de goederenstromen licht toe en blijven de opslagbedrijven profiteren van de relatief stabiele Duitse economie. ABN AMRO verwacht een lichte economische groei in Duitsland. Anders dan voor de rest van de eurozone, geldt dat Duitsland er relatief goed voorstaat. Vooral de binnenlandse bestedingen dragen bij aan de groei van het Duitse bbp. De internationaal georiënteerde opslagbedrijven zijn dan ook beter gepositioneerd in 213, dan de opslagbedrijven die zich richten op vrachtvolumes voor binnenlandse sectoren. Veel Nederlandse sectoren, zoals de bouw en detailhandel, zullen dit jaar namelijk in volume dalen. Websites Actuele sectorprognoses vindt u in onze publicatie Prognoses economie en sectoren.