FME Postbus AD Zoetermeer T E I HALFJAARLIJKS ONDERZOEK Conjunctuurenquête voorjaar 2016

Transcriptie

1 FME Postbus AD Zoetermeer T E info@fme.nl I HALFJAARLIJKS ONDERZOEK Conjunctuurenquête 2016

2 Algemeen Ondernemers in de technologische industrie hebben in 2015 een omzetgroei van 3½% behaald. Dat is een procent hoger dan in de conjunctuurenquête 2015 werd verwacht. Voor 2016 wordt een groei van 4% verwacht. Dit is in overeenstemming met de inschatting van het economisch klimaat, die iets optimistischer is. De groei verbreedt zich ook over de technologische industrie: een ruime meerderheid van de ondernemers verwacht omzetgroei te realiseren (63%) tegenover slechts 11% die een omzetkrimp verwachten. Afgelopen jaar was het voor het eerst in jaren dat de binnenlandse omzetgroei sterker was dan de exportgroei. Ook voor 2016 wordt een sterkere ontwikkeling van de binnenlandse omzet verwacht, al trekt de export wel aan. Gevraagd naar groeibelemmeringen, valt op dat de inkoopprijzen oplopen en de verkoopprijzen onder druk staan. De marges zullen volgens de ondernemers dus meer onder druk komen te staan. De werkgelegenheid in de technologische industrie nam afgelopen jaar iets af (-1%), maar zal dat verlies naar verwachting in 2016 weer compenseren. 1

3 Deelnemers Groei trekt komende jaren verder aan Aan deze halfjaarlijkse conjunctuurenquête hebben bijna 200 ondernemingen met in totaal ruim werknemers deelgenomen. De verdeling naar bedrijfsgrootte van de geënquêteerde bedrijven is weergegeven in figuur 1. Figuur 1: Verdeling deelnemers enquête naar bedrijfsgrootte Bedrijfsgrootte 0 10 werknemers 7% werknemers 39% werknemers 20% werknemers 23% >250 werknemers 11% Percentage van de deelnemers De groei van de technologische industrie zal de komende jaren aanhouden en langzaam aan kracht winnen. Voor 2017 wordt een omzetgroei van 4½% verwacht en voor 2018 wordt rekening gehouden met een nog iets hogere groei van 5% (zie figuur 3). De crisis van 2009 lijkt ver achter ons te liggen en de sector schrijft nu ruim drie jaar achter elkaar zwarte cijfers. Toch heeft de sector tot op heden het verloren gegane terrein nog niet geheel goedgemaakt. In figuur 4 staat de omzetontwikkeling in indexcijfers weergegeven. Ook in 2015 bleef de omzet nog onder het niveau van Wel werd de terugslag van 2012 goedgemaakt. De verwachte groei voor dit jaar zal ervoor zorgen dat (in nominale zin) de sector pas na 8 jaar de omzet van 2008 zal overtreffen. Figuur 3: Omzetgroei technologische industrie Omzetgroei technologische industrie Bescheiden groei Net als in voorgaande enquêtes hebben wij de ondernemers gevraagd naar de resultaten van afgelopen jaar. De resultaten staan weergegeven in figuur 2. De ondernemers in de technologische industrie hebben in 2015 een omzetgroei van 3½% behaald. Dit is hoger dan in het afgelopen nog verwacht werd (verwachting voor 2015 was toen 2½%). Voor 2016 verwacht men met 4% een iets hogere omzetgroei. Deze meer positieve verwachtingen zijn ook terug te zien in het percentage bedrijven dat groei of krimp verwacht. De meerderheid verwacht dit jaar groei te realiseren (63%), slechts 11% van de ondernemers denkt juist een omzetkrimp mee te maken dit jaar ,2% ,4% 14,0% ,7% 0,8% ,5% ,5% 4,0% ,5% ,0% 2018 Als gekeken wordt naar de overige economische indicatoren, dan zien we dat in 2015 de export minder hard is gegroeid dan de totale omzet. De verbetering van de Nederlandse economie is dus ook hier terug te zien. Voor komend jaar verwachten de ondernemers weliswaar dat de export aantrekt, maar wel met 3% achterblijft bij de totale omzetgroei. Het is voor het eerst in jaren dat de binnenlandse markt voor de technologische industrie sneller groeit dan de buitenlandse. De orderportefeuille zal dit jaar eenzelfde groei laten zien als in 2015 (3%). Na de stevige groei van investeringen in 2014 (8½%), bleef de investeringsgroei in 2015 zeer bescheiden met 1½%. In 2016 nemen de investeringen bescheiden toe (2½%). De productiegroei laat hetzelfde beeld zien als de omzet en neemt iets toe ten opzichte van vorig jaar (+2½%). Figuur 2: Resultaten en verwachtingen Resultaten 2015 Verwachtingen 2016 Omzet + 3½% + 4% ,2 117,3 Export + 2% + 3% 115, ,3 2 Orderpositie + 3% + 3% ,5 108,4 3 Investeringen + 1½% + 2½% ,6,2% Bron: CBS Statline ; FME-Conjunctuurenquêtes Figuur 4: Omzetontwikkeling technologische industrie Omzet ontwikkeling in indexcijfers (2010 = 100) ,4 133,8 Productie + 2 % +2½% Voorraden +½% + ½% 90 92,3 80 Bron: CBS Statline ; FME-Conjunctuurenquêtes

4 Deelsectoren en grootteklassen De technologische industrie is een sector met een grote diversiteit aan bedrijfsactiviteiten. De gemiddelde groei geeft vaak een onvolledig beeld van de ontwikkelingen bij de onderliggende deelsectoren. In figuur 5 staan de ontwikkelingen in enkele belangrijke deelsectoren weergegeven. Opvallend is dat (foutmarge in acht genomen) de deelsector electrische, elektronische en optische apparatuur, computers voor 2015 een bovengemiddelde groei heeft laten zien, maar ook de overige activiteiten (installatie en reparatie, etc) groeiden sterk. De machinebouw kende daarentegen een lage gemiddelde omzetgroei van 1½%. De sectoren basismetaal en metaalproducten en de technische groothandel kennen een gemiddelde omzetontwikkeling. Ten aanzien van de verwachtingen voor 2016 zien we wel enkele veranderingen. Waar de deelsector elektrische, elektronische en optische apparatuur, computers in 2015 nog de sterkste groeier was, zal deze in 2016 juist minder sterk dan het gemiddelde groeien. De machinebouw zal juist van zwakst groeiende deelsector naar sterkst groeiende deelsector gaan. Economisch klimaat: Voorzichtig optimisme In de conjunctuurenquête wordt de ondernemers gevraagd aan te geven wat hun verwachtingen zijn ten aanzien van het (algemeen) economisch klimaat. Na vijf opeenvolgende verbeterde verwachtingen, was er in het van 2014 sprake van een verslechtering van de verwachtingen (zie figuur 7). Het optimisme over het economisch klimaat leek in het van 2015 te zijn teruggekeerd, maar viel in het wederom terug. Nu zijn de verwachtingen over het economisch klimaat iets positiever dan in het. Het saldo tussen optimisten en pessimisten is positief (+30%), maar fors lager dan in de senquête van 2015 (+65%). De verwachtingen ten aanzien van het algemeen economisch klimaat reflecteren daarmee de wat aantrekkende groei van de Nederlandse economie, maar ook de internationale economische onzekerheden en risico s. Figuur 7: Verwachtingen voor macro-economisch klimaat Figuur 5: Omzetgroei naar deelsectoren Resultaten en verwachtingen Groei 2015 Groeiverwachtingen Verwach ngen macro-economisch klimaat 62% 65% Basismetaal / metaalproducten 3 % 3 % 60 Electrische, elektronische en optische apparatuur, computers 5½ % 3 % Machines 1½ % 4½ % Technische groothandel 3 % 4 % % 16% 25% 30% Overig (installatie / reparatie, controle, r&d) 5 % 4 % Totaal TI 3½ % 4 % % % -6% Als gekeken wordt naar grootteklasse, dan valt op dat vooral de middelgrote bedrijven ( werknemers) een bovengemiddelde groei in 2015 hebben behaald (zie figuur 6). De grotere bedrijven en de kleinere hebben een benedengemiddelde groei laten zien. Voor 2016 blijven de kleine bedrijven achter bij de gemiddelde groei in de technologische industrie. De bedrijven met meer dan 250 medewerkers verwachten dat in 2016 hun omzetgroei zal aantrekken tot boven het sectorgemiddelde % op misten pessimisten saldo pessimisten/pessimisten Figuur 6: Omzetgroei naar grootteklasse Resultaten en verwachtingen Groei 2015 Groeiverwachtingen werknemers -1 % 2 % werknemers 3 % 3½ % werknemers 3½ % 4 % werknemers 6% 5 % >250 werknemers 1½ % 4½ % Totaal TI 3½ % 4 %

5 Personeel Groeibelemmeringen Het totale personeelsbestand in de technologische industrie (vast plus flex) is in 2015 iets afgenomen (-1%) en zal in 2016 groeien met hetzelfde percentage (zie figuur 8). Het aantal flexkrachten is in 2015 steviger gedaald dan het totaal aantal arbeidskrachten (-2%), maar veert in 2016 des te sterker weer op met 2½%. Op de langere termijn wordt een groot tekort voorzien aan technici in de technologische industrie, dit door de forse uitstroom van mensen die met pensioen gaan en te weinig instroom van afgestudeerden. Figuur 8: Personeelssterkte Personeelssterkte Totaal - Groei % Totaal - Groei % Flex groei % Flex groei 2016 percentage +2½% In figuur 9 hebben wij weergegeven wat volgens de ondernemers in de technologische industrie de belangrijkste belemmeringen voor groei van hun bedrijf zijn. Traditioneel scoort druk op verkoopprijzen het hoogst als groeibelemmering. Deze is ditmaal nog meer een probleem geworden, net als oplopende inkoopprijzen. De marges lijken dus wat meer onder druk te komen te staan. De beschikbaarheid en het leveringsgedrag van toeleveranciers is juist als probleem afgenomen. Figuur 9: Groeibelemmeringen Groeibelemmeringen Probleem of groot probleem Score Druk op verkoopprijzen 75% 2,9 (2,7) Tekort voldoende opgeleid personeel 53% 2,5 (2,5) Vraagterugval 52% 2,4 (2,3) Personeelskosten/overcapaciteit 39% 2,1 (2,0) Oplopende inkoopprijzen 30% 2,0 (1,8) Betaalgedrag klanten/afnemers 24% 1,7 (1,6) Beschikbaarheid/leveringsgedrag toeleveranciers 18% 1,6 (1,7) Financiering/kredietverlening 10% 1,0 (1,1) De score is berekend op basis van de antwoorden van de ondernemers. Zij konden aangeven in hoeverre zij een belemmering als een probleem beschouwen. Een score van 0 betekent hier: De ondernemers beschouwen dit onderdeel als geen enkel probleem. Een score van 4 betekent dat dit onderdeel als een groot probleem wordt beschouwd. De tabel is gerangschikt naar score. Tussen haakjes staan de scores uit de senquête weergegeven. FME Conjunctuurenquête ,5% omzetgroei in sector in ,o% 4,5% 5,o% omzetgroei zet door Bescheiden groei technologische industrie, verkoopprijzen staan onder druk Meerderheid (63%) verwacht in 2016 groei te realiseren Volgende kabinetsperiode moet er extra aandacht komen voor innovatie, onderwijs en veiligheid Verkoopprijzen onder druk en inkoopprijzen lopen op Oplopende Financiering/ 6 inkoopprijzen krediet- 7 Druk op verlening 30% verkoopprijzen 10% 75% Beschikbaarheid/ leveringsgedrag toeleveranciers 18% Vraagterugval 52% Personeelskosten/overcapaciteit 39% Tekort voldoende opgeleid personeel 53% Groeibelemmeringen technologische industrie Betaalgedrag klanten/ afnemers 24% FME Conjunctuurenquête 2016 onder 200 ondernemingen met in totaal ruim medewerkers.

6 8 FME, Zoetermeer, april Vereniging FME-CWM, Zoetermeer, april 2016 Alle rechten voorbehouden. Niets van deze uitgave mag zonder bronvermelding worden gekopieerd, gedownload, vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier.