ACTIEPLANNEN CONCLUSIES TAD

Transcriptie

1 ACTIEPLANNEN Het doel van dit hoofdstuk is om een evaluatie te brengen van het voorbije actieplan van tabak, alcohol en drugs en het voorbije actieplan van voeding en beweging. De reikwijdte van dit hoofdstuk beperkt zich dan ook tot de thema s die aan bod komen binnen deze actieplannen. Het actieplan tabak, alcohol en drugs zoals goedgekeurd door de Vlaamse Regering omvat inhoudelijk twee grote delen die aan bod komen binnen deze evaluatie: enerzijds een luik rond settings en doelgroepen en anderzijds de evaluatie van de verschillende structurele en strategische krachtlijnen zoals opgenomen in het actieplan. De evaluatie van het actieplan voeding en beweging besteedt in hoofdzaak aandacht aan de strategieën en prioriteiten, zoals deze beschreven staan in het actieplan. CONCLUSIES TAD In het actieplan tabak, alcohol en drugs werd een overzicht opgenomen van de voornaamste settings en doelgroepen die de integrale beleidsvisie in de praktijk dienden te zetten. Vanuit het oogpunt van methodiekontwikkeling bij de partnerorganisaties VAD en VIGeZ, blijkt dat deze twee organisaties tussen 2009 en 2015 op de meeste van deze settings en doelgroepen actief hebben ingezet. Enkel de settings werk en gevangenissen lijken in vergelijking met de andere settings minder aan bod te komen. Deze trend lijkt zich te bestendigen bij de CGG-preventiewerkers middelengebruik en de Logo s, waar men zich ook in mindere mate richt op de setting werk. Deze infographic is een selectie uit het rapport Beleidsevaluatie voor de Gezondheidsconferentie Preventie van 16 en 17 december Het volledige rapport vindt u op

2 ACTIEPLANNEN 2/5 STRUCTURELE KRACHTLIJNEN De evaluatie van de structurele krachtlijnen kan men als volgt samenvatten: Afbakenen van opdrachten en verantwoordelijkheden voor Vlaamse actoren. Voor alle zes de vooropgestelde acties werd er actie ondernomen. In vier van de zes acties kan men ook stellen dat deze volledig uitgevoerd werden. Zo werden er onder meer uitvoeringsbesluiten opgesteld en omgezet in erkenningen en meerjarige financieringsovereenkomsten. Daarnaast werd er ook een nieuwe taakverdeling tussen Logo s en CGG s uitgewerkt, al zouden er in de praktijk vandaag de dag nog steeds enkele onduidelijkheden bestaan tussen de Logo s en de CGG-preventiewerkers middelengebruik op vlak van taak- en rolverdelingen. Het samenwerkingsprotocol dat een kader moest creëren voor de Vlaamse uitbreiding van een systeem van gecofinancierde, intergemeentelijke preventiewerkers kwam echter in een impasse als gevolg van de interne staatshervorming. Voor de verdere uitwerking van het Vlaams facettenbeleid werden er acties ondernomen maar kan men niet stellen dat deze geslaagd waren. Optimale en doelmatige aanwending van de capaciteit voor uitvoering op het terrein. Voor deze krachtlijn moet men stellen dat geen van de drie acties als geslaagd kan worden beschouwd, hoewel het inzetten op implementatie een belangrijk speerpunt in het actieplan was. Voor de lokale preventiewerkers vond geen capaciteitsuitbreidingsplaats wegens de interne staatshervorming die het onmogelijk maakte om een samenwerkingsprotocol af te sluiten als basis van cofinanciering. Mogelijks wordt deze optie in de toekomst echter wel opnieuw een valabele piste. Bij de regionale preventiewerkers vonden er twee permante capaciteitsuitbreidingen plaats. In beide gevallen is het duidelijk dat het vooropgestelde streefcijfer van 65 extra VTE niet werd bereikt. Wegens een gebrek aan een gedragen facettenbeleid werd de actie rond het verhogen van de investering in personeelstijd en werkingsmiddelen in verschillende sectoren niet uitgevoerd. Investeren in registratie, monitoring en effectevaluatie. Voor deze krachtlijnen kan men concluderen dat er enkele belangrijke stappen voorwaarts zijn gezet. Zo zijn zowel de indicatorenbevraging en het onderzoeksplatform alcohol & drugs uitgebreid zoals voorop was gesteld in de acties. Toch is er nog steeds ruimte voor verbetering gezien men moet stellen dat de actie rond de koppeling van de resultaten van de indicatorenmeting aan onderzoek naar individueel gedrag niet werd uitgevoerd, en de actie rond het optimaliseren en uitbreiden van registratiesystemen in andere sectoren niet is doorgegaan. Aandachtspunten Uit deze evaluatie van de structurele krachtlijnen uit het actieplan tabak, alcohol & drugs kan men enkele overkoepelende aandachtspunten naar voor schuiven: 1 De problemen die zich stelden bij de uitvoering van de actie rond het samenwerkingsprotocol tussen Vlaams, provinciaal, locoregionaal en lokaal niveau leert dat het risico s inhoudt om de uitvoering van beleid en acties op te hangen aan andere structuren. Wanneer deze structuren langdurig instabiel worden (zoals met de interne staatshervorming op het niveau van de provincies), wordt het onmogelijk om via deze kanalen nog te werken aan duurzame uitvoering van het actieplan, hoewel het zo initieel was opgenomen in het actieplan. 2 Enigszins gelinkt aan bovenstaand aandachtspunt is wanneer men capaciteit voor preventie onderbrengt bij organisaties die niet in hoofdzaak bezig zijn met preventie. In de gevallen waar men capaciteit voor preventie toewijst aan organisaties die niet in hoofdzaak bezig zijn met preventie bestaat er immers een reëel risico dat middelen (deels) verloren gaan in het grotere geheel. In dergelijke gevallen, waar men taken van preventie aan zulke organisaties toewijst, is het van bijkomend groot belang om steeds duidelijk en formeel aan te geven welke de minimale verwachte input en output is. 3 Een facettenbeleid (of Health in All Policies) is nuttig en nodig, maar het blijft tot op heden bijzonderlijk moeilijk om een grote hoeveelheid, zeer diverse actoren te betrekken bij het preventiebeleid en dit over de hele lijn van de preventieketen: van politieke beslissing, over beleidsontwikkeling, over disseminatie, tot uitvoering en monitoring. Voor het toekomstig beleid dient er dus, voorafgaand aan het opstellen van het actieplan, duidelijk zicht zijn op de middelen, structuren, instrumenten en engagementen die er zijn om een facettenbeleid te verwezenlijken. Hiervoor is een thema overschrijdende, settinggerichte aanpak nodig.

3 ACTIEPLANNEN 3/5 STRATEGISCHE KRACHTLIJNEN Bij de strategische krachtlijnen is de evaluatie de volgende: Impact van bestaande preventieve acties verbeteren. De impact diende onder meer verbeterd te worden door de kwantiteit (het aantal bereikte organisaties) en de kwaliteit van de acties te verhogen. Het is echter moeilijk om beide parameters vandaag de dag te evalueren. Zo kan er voor de kwantiteit beroep gedaan worden op het aantal bereikte organisaties door de Logo s, maar deze informatie is slechts beschikbaar voor de laatste jaren. Wat betreft de kwaliteit of grondigheid waarmee methodieken worden uitgevoerd, bestaan er vandaag de dag nog geen instrumenten om na te gaan in hoeverre de netwerkpartners of andere intermediairs de methodieken (kwaliteitsvol) aanwenden. Wel kan men stellen dat er sinds de vorige gezondheidsconferentie meer aandacht is gegaan naar kwaliteitsverbetering en evaluatie. Methodieken rond tabak, alcohol en drugs integreren waar mogelijk. Positief is hier de afstemming tussen VIGeZ en VAD om te onderzoeken waar de methodieken kunnen geïntegreerd worden waar mogelijk. Dit leidde onder meer tot verschillende initiatieven waarbij er een integratie was tussen de verschillende middelen. Ook het ontwikkelen van kadermethodieken is een gunstige evolutie met het oog op de integratie van de verschillende methodieken. Het is echter nog niet volledig duidelijk of deze integratie zoals opgenomen in de krachtlijn maximaal in de praktijk werd gezet. Uitbouw van rookstopbegeleiding en vroeginterventie voor alcohol- en drugproblemen. Van de adhoc subsidies ging er een substantieel deel naar rookstopbegeleiding en vroeginterventie. Een deel daarvan kwam recent over vanuit het Federaal Fonds ter Bestrijding van Verslavingen. Onder meer door de overheveling vanuit dit Federaal Fonds, en gezien de sterk projectmatige financiering binnen deze krachtlijn, kan men niet concluderen dat vroeginterventie van alcohol & drugproblemen op heden structureel verankerd is, zoals was opgenomen in het Vlaamse actieplan en werd voorgesteld door het advies van de Vlaamse werkgroep tabak, alcohol & drugs. Systematische aandacht voor specifieke doelgroepen en genderverschillen. Algemeen kan men stellen dat er zowel bij VAD als bij VIGeZ voldoende aandacht ging naar kwetsbare doelgroepen. Enkel de specifieke doelgroep voor etnisch-culturele minderheden blijkt soms een doelgroep te zijn waar er slechts in mindere mate aandacht aan wordt besteed bij de ontwikkelde methodieken. Gezien het weinig expliciet aan bod komt kan men in het algemeen stellen dat er ook weinig aandacht geschonken werd aan de genderverschillen. CONCLUSIES VB Het actieplan voeding en beweging is opgedeeld in een aantal settings en doelgroepen en bevat zes strategieën en twaalf prioriteiten. Naast het actieplan werd ook de Vlaamse werkgroep Voeding en Beweging opgericht in De werkgroep kent een uitgebreide rol en een uitgebreide samenstelling. Gelet op de (bijna permanente) afwezigheid van bepaalde leden, dringt een evaluatie van de samenstelling zich op.

4 ACTIEPLANNEN 4/5 Aan STRATEGIE 1 (in de LOKALE GEMEENSCHAP) zijn de twee eerste prioriteiten gelinkt. Prioriteit 1, hulpmiddelen voor actoren kansengroepen, werd ondersteund door zes ad hoc projecten. Er werd dus heel wat aandacht geschonken aan risicogroepen. Uit de evaluatie van dergelijke projecten blijkt echter dat het geen sinecure is om deze doelgroep te bereiken en dat de samenwerking tussen lokale actoren uit verschillende domeinen niet zo vanzelfsprekend is. Een aantal projecten zoals Kleurrijk gezond en stappen voor kansengroepen werden wel positief geëvalueerd en worden verder uitgerold in de toekomst. Vijf projecten sluiten aan bij prioriteit 2, ondersteunen lokale beleidsactoren. Deze projecten werden voorzichtig positief geëvalueerd, er was vaak een positief effect te merken maar niet altijd op lange termijn waardoor er geconcludeerd werd dat deze methodieken nog niet klaar waren voor verdere implementatie over heel Vlaanderen. STRATEGIE 3, OP SCHOOL, bevat prioriteit 6, versterken bovenschools organisatorisch kader. Vier ad hoc projecten ondersteunen deze prioriteiten. De projecten Ontwikkeling van een operationele begeleidingsmethodiek voor schoolondersteuners en Weet en eet gezond leverden maar beperkte effecten op. Uit het eerste project bleek wel dat samenwerking tussen scholen en schoolondersteuners nog niet evident is en het tweede project leverde interessante cijfers over een doelgroep dit tot dan weinig onderzocht werd (moeilijk te bereiken jongeren). Het project Gezondheid scoort! leverde wel gunstige resultaten en kan gecontinueerd worden. Er werd veel ingezet op STRATEGIE 5 met prioriteit 9, hulpmiddelen voor ZORGVERSTREKKERS. Zeven ad hoc projecten werden opgezet. Het project Bewegen op voorschrift/verwijzing was succesvol en wordt uitgerold over heel Vlaanderen. Er werden ook twee succesvolle projecten uitgevoerd door Eetexpert omtrent eeten gewichtsproblemen. Er zijn drie prioriteiten gelinkt aan STRATEGIE 2, KINDEREN EN JONGEREN. Prioriteit 3, borstvoeding norm, wordt voornamelijk ondersteund door projecten in de reguliere werking van Kind en Gezin. Daarnaast was er ook 1 ad hoc project dat positief geëvalueerd werd, er werd een duidelijke visie weergegeven over hoe borstvoeding verdere ingang kan vinden als startvoeding. Vier ad hoc projecten werden opgezet om prioriteit 4, opvoedingsondersteuning, te realiseren. Er zijn vaak slechts beperkte effecten te meten. Bijvoorbeeld het project Methodiek ter bevordering van gezonde eetgewoonten en vermindering van sedentair gedrag in het gezin via online feedback werd effectief bevonden bij hoogopgeleide ouders, maar niet bij lager opgeleide ouders. De methodieken moeten vaker nog verder omkaderd worden en specifieker gemaakt worden voor bepaalde subdoelgroepen om echt effectief te kunnen zijn. Prioriteit 5, kinderopvang, kon niet geëvalueerd worden omdat de evaluatie van alle ad hoc projecten nog niet afgerond is. Voor één geëvalueerd project bleken de resultaten alvast positief. Aan STRATEGIE 4, OP DE WERKPLEK, zijn twee prioriteiten gelinkt. Uit het project Jobfit bleek dat het draagvlak en de betrokkenheid van bedrijven en sociale partners (prioriteit 7) nog beperkt was. Ook de projecten gelinkt aan prioriteit 8, gezonde voedings- en beweegmogelijkheden, toonden belangrijke tekortkomingen waardoor deze strategie onvoldoende bereikt werd. De LAATSTE STRA- TEGIE, VIA INFOR- MATIE EN COMMUNICA- TIE, bevat drie prioriteiten en vijf ad hoc projecten. Van de meeste projecten is geen evaluatiedocument beschikbaar waardoor deze strategie moeilijk geëvalueerd kan worden.

5 ACTIEPLANNEN 5/5 Sterktes en zwaktes Overkoepelend over alle projecten die er geweest zijn heen kunnen we samenvattend komen tot enkele sterktes en zwaktes. Een algemene vaststelling is dat, wanneer projecten positief geëvalueerd worden, de effecten vaak voor een korte termijn gelden en de positieve effecten op lange termijn uitblijven of niet tijdig kunnen vastgesteld worden op het moment van de projectevaluatie. Redenen die hier mogelijks toe bijdragen zijn een onvolledig implementatieplan, het gebrek aan samenwerkingsverbanden tussen actoren, en het ontbreken van draagvlak bij bepaalde actoren. Andere aspecten die tot meer duurzame resultaten zouden kunnen leiden indien ze verder ontwikkeld worden, zijn de nog niet volledig uitgebouwde omkadering van methodieken en een te beperkte afbakening van subdoelgroepen. Bij projecten waar geen positieve effecten bereikt werden, komen volgende pijnpunten meerdere malen naar voor: het moeilijk bereiken van de beoogde doelgroepen, een beperkt bereik wegens onvoldoende deelnemers, beperkte haalbaarheid wegens te tijdsintensief voor deelnemers, onvoldoende vrijgestelde middelen en niet op punt staande materialen. Sterktes die bijdragen tot een succes zijn onder meer een uitvoerige bekendmaking van het project, een hoge deelnamegraad en veel persoonlijk contact. Daarnaast zijn voldoende inspanningen om met de relevante stakeholders af te stemmen, samenwerking en begeleiding belangrijke aspecten. Een bepaalde incentive of stimulans zou hierbij in sommige gevallen als katalystor kunnen dienen ter bevordering van bijvoorbeeld een hoge deelnamegraad of samenwerking. CONCLUSIES Enkele overkoepelende conclusies en aanbevelingen: 1 Beide actieplannen werden geëvalueerd volgens hun eigen specifieke structuur waaruit ze waren opgebouwd. Gezien de verschillende beleidsthema s binnen dit traject naar de gezondheidsconferentie samen worden behandeld, dient men te streven naar uniformiteit bij de opbouw en structuur van het nieuwe actieplan van deze beleidsthema s. 2 De uitwerking en het belang van randvoorwaarden zou meer naar voor moeten komen binnen actieplannen en de uitvoering ervan. Het actieplan tabak, alcohol & drugs kan hierbij als een goed voorbeeld gezien worden. 3 Uit de evaluatie bleek dat er ruimte voor verbetering was voor de opvolging van de actieplannen. Men zou kunnen streven naar een systeem dat toelaat tot een betere opvolging te komen om zowel tijdens de uitvoering van het actieplan als achteraf de status eenvoudiger te monitoren. 4 Tenslotte lijkt het cruciaal om te blijven aandacht schenken aan de kwaliteitsvolle ontwikkeling van de methodieken. Onder meer de leidraad bij de ontwikkeling en beoordeling van preventiemethodieken kan hierbij als houvast beschouwd worden. AGENTSCHAP ZORG & GEZONDHEID zorg-en-gezondheid.be