De arbeidsrechtelijke. De belastingwetgeving. Freelance ondernemen BENT U ALS FREELANCER WEL ZELFSTANDIG GENOEG?

Transcriptie

1 De arbeidsrechtelijke positie De belastingwetgeving Freelance ondernemen BENT U ALS FREELANCER WEL ZELFSTANDIG GENOEG?

2 In deze brochure: 1 Zelfstandige of niet? 4 2 De arbeidsrechtelijke positie 7 Dienstbetrekking (arbeidsovereenkomst) De Flexwet Commerciële overeenkomst Criteria voor juridische zelfstandigheid 3 De belastingwetgeving 8 Ondernemer of niet? Winst uit onderneming Resultaat uit overige werkzaamheden De Verklaring arbeidsrelatie (VAR) Omzetbelasting Meer weten? 12

3 De freelancer wordt niet altijd als zelfstandige gezien Freelancer is een ingeburgerd begrip, maar toch is het niet altijd duidelijk wat hiermee wordt bedoeld. De freelancer wordt in geen wet genoemd. Welke wetgeving van toepassing is, hangt af van de specifieke situatie van de freelancer. Freelancers noemen zich soms ook zzp er (zelfstandige zonder personeel). Er is geen wezenlijk verschil. Freelancers bieden diensten aan en werken zelfstandig voor verschillende opdrachtgevers. De Belastingdienst stelt de status van de freelancer vast. Ziet de Belastingdienst de freelancer niet als zelfstandig ondernemer, dan heeft dat gevolgen voor de loon- en inkomstenbelasting en de premies werknemersverzekeringen. Hierbij speelt wetgeving op het gebied van arbeid, sociale verzekeringen en belastingen een rol.

4 1 Zelfstandige of niet? U besluit zelfstandig te gaan werken en wilt diensten verlenen aan opdrachtgevers. Die huren u bijvoorbeeld in voor een project, voor het geven van adviezen of voor werkzaamheden in de bouw. U kunt fulltime gaan freelancen, maar dat ook in deeltijd doen, naast een baan of andere bezigheden. Een bestaan als freelancer geeft u veel vrijheid, maar brengt ook risico s met zich mee. U kunt bijvoorbeeld zelf veronderstellen dat u een zelfstandige bent, terwijl de Belastingdienst daar anders over denkt. In dat geval rekent u misschien op bepaalde voordelen of zekerheden, waarop u later helemaal geen recht blijkt te hebben. Freelancers doen er daarom goed aan te onderzoeken of zij door de Belastingdienst als zelfstandige wordt beschouwd. Een VAR-verklaring (zie hoofdstuk 3) geeft hierover meer duidelijkheid. Of u zich als freelancer moet inschrijven bij de Kamer van Koophandel, hangt af van de aard van uw activiteiten. Freelancer is géén aparte rechtsvorm. 4

5 2 De arbeidsrechtelijke positie Te vinden in dit hoofdstuk Dienstbetrekking (arbeidsovereenkomst) De Flexwet Commerciële overeenkomst Criteria voor juridische zelfstandigheid Volgens het arbeidsrecht kunt u op twee manieren werken: in een dienstbetrekking óf als zelfstandige op basis van een commerciële overeenkomst. Wanneer u een dienstbetrekking (arbeidsovereenkomst) heeft, dan moet uw werkgever loonheffing en premies werknemersverzekeringen inhouden en afdragen. Er is recht op betaling van het minimumloon en vakantiegeld, opbouw van vakantiedagen, ontslagbescherming en opzegtermijnen. Een zelfstandige heeft deze rechten niet. Het is dus belangrijk om te weten van welke situatie er sprake is. Dienstbetrekking (arbeidsovereenkomst) Volgens het arbeidsrecht heeft u een arbeidsovereenkomst als aan drie voorwaarden is voldaan: Kenmerken dienstbetrekking er is sprake van loon. U krijgt een vergoeding voor het geleverde werk; er is sprake van verplichte persoonlijke arbeid. U bent altijd degene die de werkzaamheden uitvoert. U kunt de werkzaamheden niet zonder toestemming van de werkgever door een ander laten doen. In dit verband geldt ook beschikbaarheid voor bepaalde werkzaamheden, bijvoorbeeld een wachtdienst, als arbeid; er is sprake van een gezagsverhouding. De werkgever kan bepalen waar, wanneer en hoe het werk wordt verricht. Verder is er sprake van een gezagsrelatie als het werk een essentieel onderdeel is van de bedrijfsvoering van de werkgever of als de winstgevend heid van de onderneming van de werkgever zonder u in gevaar komt. Fictieve dienstbetrekking De relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer wordt soms als een dienstbetrekking beschouwd, terwijl niet alle kenmerken van een echte dienstbetrekking aanwezig zijn. Er is dan sprake van een fictieve dienstbetrekking. De opdrachtgever moet dan wel loonheffing inhouden en premies werknemersverzekeringen afdragen. 5

6 2 Van een fictieve dienstbetrekking is sprake als: u minimaal twee dagen per week aan één opdracht werkt; u hiermee meer dan 40% van het minimumloon verdient; de relatie met de opdrachtgever langer duurt dan 30 dagen (binnen een maand een nieuwe opdracht geldt als dezelfde opdracht). U heeft echter geen (fictieve) dienstbetrekking als er daadwerkelijk sprake is van zelfstandigheid. Om hier duidelijkheid over te krijgen is een Verklaring arbeidsrelatie (VAR) nuttig (zie hoofdstuk 3). Vermoeden arbeidsovereenkomst Rechter beoordeelt Overeenkomst van aanname Overeenkomst van opdracht De Flexwet De Wet Flexibiliteit en Zekerheid geeft uitzendkrachten en mensen die in loondienst werken bij verschillende werkgevers (flexwerkers) meer rechtszekerheid. Op grond van de Flexwet bestaat er een vermoeden van een arbeidsovereenkomst als u: gedurende drie maanden iedere week hebt gewerkt bij dezelfde opdrachtgever; of gedurende drie maanden ten minste twintig uur per maand hebt gewerkt voor dezelfde opdrachtgever. Als u aan de bovenstaande voorwaarden voldoet, heeft u niet automatisch een arbeidsovereenkomst. Dit moet door de rechter worden beoordeeld. Het rechtsvermoeden is niet doorslaggevend als uw feitelijke omstandigheden wel duiden op zelfstandigheid. Punten die van belang zijn bij die beoordeling vindt u hierna en in hoofdstuk 3 en 4. Commerciële overeenkomst Als u geen arbeidsovereenkomst heeft afgesloten, dan werkt u met een commerciële overeenkomst. Er bestaan twee soorten: de overeenkomst van aanneming van werk en de overeenkomst van opdracht: Een overeenkomst van aanneming van werk is op het resultaat gericht. U verbindt zich om voor de opdrachtgever tegen een bepaalde prijs een bepaald werk van stoffelijke aard tot stand te brengen. Een voorbeeld van een dergelijke opdracht is de bouw van een huis. Een overeenkomst van opdracht is een inspanningsverbintenis. U verbindt zich om voor de opdrachtgever werkzaamheden te verrichten zonder bij hem in dienst te treden. Deze werkzaamheden hebben een dienstverlenend karakter. Criteria voor juridische zelfstandigheid Bij de beoordeling van de juridische zelfstandigheid spelen feitelijke omstandigheden een doorslaggevende rol. Wanneer u en uw opdrachtgever schriftelijk hebben vastgelegd dat de overeenkomst een commerciële overeenkomst is, dan geldt dit als ondersteuning of bewijs van uw bedoelingen. Belangrijke criteria die meespelen bij de beoordeling zijn: de mate van zelfstandigheid, afwezigheid gezagsverhouding; duurzaamheid; winststreven; omvang klantenkring. 6

7 2 Het gaat bij een beoordeling niet alleen om de criteria, maar vooral ook om hun onderlinge samenhang. Veel overeenkomsten kunnen worden opgevat als een arbeidsovereenkomst, maar ook als een commerciële overeenkomst met een zelfstandige. De mate waarin u voldoet aan de verschillende voorwaarden zal dan de doorslag geven. Voorbeelden: 1. Een directiesecretaresse gaat als freelancer werken. Ze heeft drie opdrachtgevers. Voor opdrachtgever 1 werkt ze op maandag en dinsdag, voor opdrachtgever 2 werkt ze op woensdag en donderdag en voor opdrachtgever 3 werkt ze op vrijdag. Ze werkt op min of meer vaste werktijden. Op grond van de aard van het werk en de vaste werktijden oordeelt de rechter dat hier sprake is van drie arbeidsovereenkomsten, ondanks dat de secretaresse verschillende opdrachtgevers heeft. 2. Een belastingadviseur geeft parttime les op een opleidingsinstituut. Er is geen schriftelijke overeenkomst gesloten. Aan het begin van de cursus kunnen de cursisten de gewenste cursusdata doorgeven. Deze worden dus niet door het opleidingsinstituut bepaald. Bovendien worden er geen premies en loonbelastingen ingehouden en werkt de belastingadviseur voor verschillende opdrachtgevers. Hier oordeelt de rechter dat er geen sprake is van een arbeidsovereenkomst. De reden voor dit oordeel is het feit dat de docent in het begin van het jaar in overleg met de cursisten zelf de cursusdata kan vaststellen en hij noch de opdrachtgever de intentie hadden een arbeidsovereenkomst af te sluiten. Bovendien stelt hij zelf de inhoud van zijn cursus samen en zorgt hij zelf voor vervanging als hij ziek is. 7

8 3 De belastingwetgeving Te vinden in dit hoofdstuk Ondernemer of niet? Winst uit onderneming Resultaat uit overige werkzaamheden De Verklaring arbeidsrelatie (VAR) Omzetbelasting Als u in loondienst werkt, dan houdt uw werkgever onder andere loonbelasting voor u in. Wanneer u werkt als zelfstandige is dit niet het geval, en krijgt u te maken met inkomstenbelasting en omzetbelasting (BTW). Voor de omzetbelasting gelden andere voorwaarden dan voor de inkomstenbelasting. Hieronder volgt een uitleg over deze belastingsoorten. Inkomstenbelasting: ondernemer of niet? De inkomsten van de freelancer worden belast via de inkomstenbelasting. Hierbij speelt de status van de freelancer een rol. Het is daarom van belang te weten wanneer u als freelancer of ZZP-er (zelfstandige zonder personeel) voor de Belastingdienst een zelfstandige bent. Want bent u geen zelfstandige, dan betekent dat dat uw klant geen opdrachtgever maar werkgever is. Er is dan sprake van verkapte loondienst en de opdrachtgever/klant wordt dan geconfronteerd met loonheffing en premies werknemersverzekeringen. Bovendien loopt de klant/opdrachtgever het risico dat er sprake is van een dienstverband en dat er allerlei arbeidsrechtelijke wetten en regels, zoals het ontslagrecht, gelden. Bent u wel een ondernemer dan behaalt u winst uit onderneming en komt u in aanmerking voor aftrekposten voor ondernemers. Wanneer de Belastingdienst u niet als ondernemer erkent, maar u wél zelfstandig bent, dan behaalt u resultaat uit overige werkzaamheden. Beoordeling afhankelijk van criteria Winst uit onderneming Als u uw inkomen voor een belangrijk deel als zelfstandige verdient, is het gunstig als de fiscus u erkent als ondernemer. Bij de beoordeling van het ondernemerschap let de Belastingdienst op de volgende punten: u moet naar winst streven; u loopt ondernemersrisico (zoals debiteurenrisico); u bent aansprakelijk voor schulden van uw onderneming; uw onderneming moet zelfstandig zijn; u moet beschikken over kapitaal (in de vorm van geld of goederen); uw werkzaamheden hebben een bepaalde omvang in tijd en geld; de klantenkring van uw onderneming; de presentatie van uw onderneming. 8

9 23 Als Urencriterium u bovendien voldoet aan het urencriterium en bij aanvang van het kalenderjaar nog geen 65 jaar bent, kunt u gebruikmaken van onder andere de zelfstandigenaftrek, startersaftrek en de fiscale oudedagsreserve (FOR). Hierdoor betaalt u minder inkomstenbelasting. Het urencriterium houdt in dat u: minimaal 1225 uur per kalenderjaar in uw onderneming werkt; en dat u meer dan 50% van uw totale arbeidstijd aan de onderneming besteedt. Deze tweede voorwaarde geldt niet als u in een van de vier voorgaande jaren geen ondernemer bent geweest. Een BV komt niet in aanmerking voor bovenstaande aftrekposten. Bovendien betaalt een BV vennootschapsbelasting over de gemaakte winst. Resultaat uit overige werkzaamheden Dit zijn inkomsten die niet zijn aan te merken als loon of winst uit onderneming. Deze inkomsten kunnen op twee manieren worden belast: volgens het winstsysteem of via het loonbelastingsysteem. Winstsysteem Het winstsysteem is het meest gangbare systeem. Hiervoor gelden dezelfde voorwaarden als voor ondernemers. U moet een administratie bijhouden. Zakelijke kosten zijn aftrekbaar volgens de regels die voor ondernemers gelden. U heeft echter geen recht op alle belastingfaciliteiten voor ondernemers, zoals zelfstandigenaftrek en startersaftrek. Voorbeeld: Een vertaler werkt ongeveer 10 uur per week aan diverse opdrachten. Hij schaft daarvoor een computer aan van 1.500,- exclusief BTW. De vertaler kan kosten van de computer aftrekken en de BTW verrekenen. Hij kan echter geen gebruikmaken van ondernemersaftrek omdat hij niet aan het urencriterium voldoet. Loonbelastingsysteem (opting in) Verklaring Belastingdienst Bij het loonbelastingsysteem kunt u met de opdrachtgever afspreken dat hij loonheffing afdraagt. Dit systeem wordt ook wel de opting in regeling genoemd. U kunt in dit systeem de gemaakte kosten niet aftrekken. De opdrachtgever kan wel bepaalde vergoedingen onbelast aan u verstrekken. Let op: toepassing van dit systeem betekent niet dat u een gewone werknemer bent. Uw opdrachtgever zal geen premies werknemersverzekeringen inhouden! De Verklaring arbeidsrelatie (VAR) Als u vooraf meer zekerheid wilt over de beoordeling van uw status, dan kunt u een Verklaring arbeidsrelatie (VAR) aanvragen bij de Belastingdienst. De VAR is een verklaring van de Belastingdienst. Op basis hiervan kan een opdrachtgever beoordelen of hij u als zelfstandige kan beschouwen of niet. De VAR wordt sinds 1 januari 2005 afgegeven voor één kalenderjaar. Voor Verklaringen arbeidsrelatie van vóór 1 januari 2005 geldt een overgangsregeling. U kunt een aanvraag indienen voor één soort werkzaamheden per verklaring. 9

10 2 De 3Varianten VAR volgende varianten zijn mogelijk: VAR-loon; VAR-resultaat uit overige werkzaamheden (ROW); VAR-winst uit onderneming (WUO); VAR-inkomsten uit werkzaamheden voor rekening en risico van uw vennootschap (voor BV en NV). Het doorlopen van de vragenlijst op de aanvraag voor het verkrijgen van de VAR biedt meestal voldoende inzicht of u als zelfstandig ondernemer gezien zult worden. Hoe dan ook, de feitelijke praktijk is bepalend! Dat wil zeggen dat u bij elke opdracht weer moet nagaan of er toch geen sprake is van een dienstverband. De opdrachtgever hoeft geen loonbelasting, premies werknemersverzekeringen en volksverzekeringen in te houden en af te dragen als: de freelancer een voor de arbeidsrelatie geldende VAR winst uit onderneming (WUO) of een VAR inkomsten uit werkzaamheden voor rekening en risico van uw vennootschap heeft getoond; de werkzaamheden overeenkomen met de werkzaamheden die in de VAR zijn vermeld en worden verricht binnen de geldigheidsduur daarvan; de opdrachtgever de identiteit van de freelancer heeft vastgesteld en een afschrift van het identiteitsbewijs en een kopie van de VAR in zijn administratie heeft opgenomen. Freelancers met een VAR winst uit onderneming (WUO) zijn dan ook niet verzekerd voor de werknemersverzekeringen. Als u een VAR-resultaat uit overige werkzaamheden (ROW) heeft gekregen, dan hoeft de opdrachtgever geen loonheffing (loonbelasting, premies volksverzekeringen en premies werknemersverzekeringen) in te houden voor de Belastingdienst. Het uitgangspunt is dat er bij zelfstandigheid geen premie-afdracht hoeft plaats te vinden. De Belastingdienst beoordeelt de feitelijke situatie achteraf. Opdrachtgevers kunnen bij twijfel de Belastingdienst raadplegen. ACTIE Kijk voor het aanvraagformulier en een brochure over de VAR op Omzetbelasting (BTW) Omzetbelasting (BTW) is verschuldigd over de omzet. Deze belasting wordt geheven over de diensten die door zelfstandigen worden verleend. Als u zelfstandig een bedrijf of beroep uitoefent, heeft u vrijwel altijd de verplichting BTW te berekenen en af te dragen. Hierbij is het niet van belang of u: staat ingeschreven in het handelsregister; wel of niet ondernemer bent voor de inkomstenbelasting; wel of niet naar winst streeft; wel of geen winst maakt. 10

11 23 Ook als u slechts op beperkte schaal bijverdient, kunt u verplichtingen hebben voor de BTW. De BTW die u afdraagt over uw omzet mag u verminderen met de BTW die u zelf aan leveranciers heeft betaald. Kleineondernemingsregeling Zelfstandigen die minder dan 1.883,- per jaar aan BTW moeten afdragen kunnen gebruikmaken van de kleineondernemersregeling. Dan hoeft u de BTW niet of slechts voor een deel af te dragen. Het BTW-tarief verschilt. Het gebruikelijke tarief is 19%. Er kan echter ook sprake zijn van 6%, van 0% (alleen internationale handel) of van vrijgestelde prestaties. Voorbeelden van vrijgestelde diensten zijn regulier onderwijs, diensten van componisten, schrijvers en journalisten en medische diensten en leveringen. Als er geen BTW in rekening wordt gebracht, dan kunnen BTW-kosten ook niet worden verrekend. Wanneer u niet weet of u wel of geen BTW in rekening moet brengen, kunt u contact opnemen met de Belastingdienst. 11

12 Meer weten? Informatie van de Kamer van Koophandel Ondernemingsplan Starterspakket Seminar Starten als Freelancer Informatie van de Belastingdienst Informatie over BTW, aftrekposten en inkomstenbelasting BelastingTelefoon Daarnaast heeft de Belastingdienst de volgende uitgaven: Brochure Verklaring arbeidsrelatie Aanvraagformulier Verklaring arbeidsrelatie Formulier Opgaaf gegevens startende onderneming Brochure Vermindering van BTW voor kleine ondernemers Starterskrant voor ondernemers Overige informatie Handboek Freelancen van T. van den Boomen, W. van Hoeflaken (Amsterdam Uitgeverij Nieuwezijds) Handboek Zelfstandigen zonder personeel (FNV Zelfstandige Bondgenoten, voor leden)

13 Colofon Uitgever Kamer van Koophandel Nederland Postbus AD Woerden Redactie en tekst 1e druk: Ron Visser, KVK, Drs. Dick van Zijderveld, Van Zijderveld Tekstontwikkeling, Utrecht 2e druk: Clara Ormeling, Total Identity bv, Amsterdam 6e druk: Petra Vermeulen, Kamer van Koophandel 7e druk: Loes Biesbroek, Kamer van Koophandel Fotografie Dart Design en Kamer van Koophandel Nederland Ontwerp/opmaak Dart Design en Kamer van Koophandel Nederland 10e versie, augustus 2009 / E , Kamer van Koophandel Nederland, Woerden Hoewel deze brochure met uiterste zorg is samengesteld, kan voor de inhoud geen enkele aansprakelijkheid worden aanvaard. Aan de inhoud kunnen ook geen rechten worden ontleend. Behoudens uitzonderingen door de Wet gesteld, mag zonder schriftelijke toestemming van de auteursrechthebbende(n) niets uit deze uitgave worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op de gehele of gedeeltelijke bewerking. De uitgever is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen van kopiëren, als bedoeld in artikel 17 lid 2, Auteurswet 1912 en in het k.b. van 20 juni 1974 (Stbl. 351) ex artikel 16b Auteurswet, te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden. Copyright reserved. Subject to the exceptions provided for by law, no part of this publication may be reproduced and/or published in print, by photocopying, on microfilm or in any other way without the written consent of the copyrightholder(s); the same applies to whole or partial adaptions. The publisher retains the sole right to collect from third parties fees payable in respect of copying.