VERSLAG. Thema Financiering en kosten

Transcriptie

1 VERSLAG Regionale leergemeenschap Water en Ruimte - West Nederland Thema Financiering en kosten in water- en ruimte opgaven Datum bijeenkomst: donderdag 25 oktober 2012 van Locatie: Bouwfonds Ontwikkeling Poortweg 2, 2612 PA Delft Aanleiding voor de bijeenkomst: Tijdens de juni-bijeenkomst van deze leergemeenschap is het opstellen van langetermijnvisies aan de orde geweest. In één van de deelsessies kwam de visie voor Delft Zuidoost aan de orde waarbij speciale aandacht was voor het in beeld brengen van kosten en baten van groene en blauwe investeringen. Ook was er aandacht voor financiering van ruimtelijke projecten. Er bleek behoefte te zijn aan een vervolgbijeenkomst over financiering en kosten. In deze najaarsbijeenkomst maken we daarom een verdiepingsslag. Hoofddoel van de bijeenkomst: Deze bijeenkomst brengt u basiskennis van grondexploitaties, basiskennis van het principe kostenverhaal en inzicht in hoe kostenverdeling tussen partijen werkt in de praktijk. Verslag: 1. Opening 1.1. Terugblik: Fleur Schilt, Platform31/Nirov start het programma met een terugblik op de bijeenkomst van 26 juni Evaluatie van het Actieprogramma Water en Ruimte en de leergemeenschappen in het bijzonder. Uit de evaluatie blijkt dat de leergemeenschappen goed beoordeeld worden door de ondervraagde waterschappen. Aandachtspunten zijn: - deelnemers willen meer opdrachten en werken aan casussen - meer gemeenten en provincie medewerkers betrekken - meer management en bestuurders betrekken Als reactie hierop worden de volgende voorstellen gedaan: - Hans: bestuurders uitnodigen, dan gaan zij aan hun managers vragen: moet ik daar heen? - Fleur: Managers kun je van onderaf betrekken door je inzichten uit deze bijeenkomsten te delen met je team en je afdelingshoofd. - Willemijn: wil gemeente Delft benaderen als nieuw lid. Later in oktober zullen de resultaten van evaluaties met gemeenten, provincies, adviesbureaus en ontwikkelaar bekend worden. 1

2 1.3 Ambitie en koers 2013: De Regionale Leergemeenschappen worden voortgezet in 2013 en Ter voorbereiding op volgend jaar bespreken de deelnemers kort welke ambitie en koers passen bij deze leergemeenschap in Het werken aan gezamenlijke producten is volgens de deelnemers alleen nuttig als er ook behoefte is aan die producten. Om de zichtbaarheid van de leergemeenschap te vergroten kunnen artikelen geschreven worden. Els de Jong (RWS) biedt aan dat zij (middels een tekstschrijver) hulp kan bieden bij het schrijven van een artikel. De volgende personen willen graag meedenken over de ambitie, koers en programma voor 2013: Thijs Harmsen, Ives van Leth of Adriana Jeuring, Erwin de Bruin, Willemijn Nagel en Simone Diegenbach. 2. Plenair: Martijn van Gelderen, manager milieu en omgevingskwaliteit bij Bouwfonds, geeft een presentatie over de denkwereld van ontwikkelaars in Nederland. En een korte introductie over grondexploitaties: soorten kosten en opbrengsten die voorkomen voor in een grondexploitatie. Voor wie zijn de kosten/opbrengsten (bouwer, ontwikkelaar, gemeente, waterschap). Hoofdpunten presentatie: - Water is van groot belang voor de gebruikswaarde en belevingswaarde van een gebied. - Martijn vraagt om kosten van maatregelen voor waterberging in wateradvies. Als hij geen kosten weet kan hij geen afweging maken over een toe te passen ontwerp. - Martijn ziet de waarde van de stok achter de deur van de watertoets. Dit omdat niet altijd alle ontwikkelaars prioriteit geven aan waarde creeeren (belevings-, gebruiks- en toekomstwaarde). - Waar zit water in de GREX: bij bouw en woon rijp maken (o.a. riolering, compensatiewater t.b.v. extra gerealiseerd verhard oppervlak), onder de kop bouwkosten (voorbelasten, waterdichte kelder), in de verkoopprijs en in de planontwikkelingskosten. - De verhouding uitgeefbaar en niet uitgeefbaar gebied is zeer belangrijk. Als het aandeel niet uitgeefbaar (bijv open water) te groot is dan wordt er wat van het openbare water afgeknabbeld om nog 2 extra huizen te kunnen verkopen. - Bouwfonds handelt onder het motto: eerst rekenen, dan tekenen. - Sinds de ingestorte woningmarkt en gedegradeerde grondposities maakt Bouwfonds kleinere plannen maken. Meer oog voor marktvraag. Meer bouw voor woningcorporaties. Erik Treep: de GREX kijkt niet naar de levenscyclus van een project. De gemeente zou daarop kunnen sturen. Echter, in een gemeente staan ontwikkelingsbedrijf en beheerbedrijf los van elkaar. Daarom lijkt er te weinig prikkel te zijn voor het inbrengen van beheerkosten in een GREX. De volledige presentatie is te vinden op klik door onder de kop 3. Deelsessies: in twee groepen aan de slag met: 3.1) De theorie achter kostenverhaal: Door: Martijn van Gelderen en Jeroen de Jong, Bouwfonds met reflectie van Toon van Bergen, BluewayCompany. De volledige presentatie is te vinden op klik door onder de kop Toelichting van Bouwfonds aan de hand van een casus. Kort gezegd is kostenverhaal een objectieve manier om te bepalen welke partij voor welke kosten moet opdraaien. Denk aan kosten voor aanleg van infrastructuur, waterberging, etc. In principe zijn er twee mogelijkheden: anterieur: op basis van een samenwerkingsovereenkomst (SOP) worden, vormvrij, afspraken gemaakt over het verdelen van kosten. 2

3 posterieur: op basis van een exploitatieplan, een bijlage bij het bestemmingsplan, wordt op basis van een kostensoortenlijst (de lijst bevat kosten voor ontwerp en aanleg, geen kosten voor gebruik en beheer) een verdeling gemaakt. Dit laatste instrument is transparanter maar biedt minder vrijheid. Het is van belang om in een vroeg (pre-grex) stadium als waterbeheerder om de tafel te komen zitten. Normaliter praat een ontwikkelaar met de gemeente, en de gemeente met de waterbeheerder. Er is een aantal voorbeelden beschikbaar waaruit een vroege betrokkenheid van de waterbeheerder ertoe leidde dat een plan dat in 1 e instantie niet, uiteindelijk wel realiseerbaar bleek. Tot slot gaf Toon van Bergen in deze deelsessie reflectie op de discussie vanuit zijn kennis van de financiële sector. Conclusies n.a.v. de discussie: - Kostenverhaal zorgt voor een eerlijke verdeling (ofwel allocatie) van kosten - Water is in staat vroegtijdig financiële waarde toe te voegen aan een plan Vervolgvragen n.a.v. de discussie: - Wat is een goede investering? - Levensduurkosten: hoe neem je ze mee in ruimtelijke plannen en ontwerpen? 3.2) Samen betalen voor oplossingen voor wateroverlast in Westland Willemijn Nagel (gemeente Westland) deelt haar ervaringen met de inzet van gebiedsprocessen in het Westland (voorbeeld: Proeftuin Oranjepolder). Het gebiedsproces betreft een nieuwe manier van samenwerken tussen hoogheemraadschap van Delfland, gemeente Westland en het Westlands bedrijfsleven. De provincie ondersteunt deze aanpak. Gezamenlijk doel van Westland en Delfland: willen samen de meest duurzame greenport van Nederland maken, waarbij een robuust watersysteem noodzakelijk is. De kern van het gebiedsproces: Voor een optimale ontwikkeling van Greenport Westland is het belangrijk dat Westland beschikt over een watersysteem dat past bij de ruimtelijke ontwikkelingen en voldoende veerkracht heeft om de gevolgen van de klimaatverandering op te vangen. De gemeente Westland, het Hoogheemraadschap van Delfland en het Westlands bedrijfsleven gaan samen schade door wateroverlast beperken en de waterkwaliteit verbeteren. Dat gebeurt tegen zo laag mogelijke kosten en zo min mogelijk verlies van tuinbouwareaal. Nadrukkelijk wordt ook gezocht naar innovatieve oplossingen. Doelen die met deze manier van samenwerken behaald moeten worden: - Behoud van droge voeten - Toename klimaatbestendigheid gebied - Kostenreductie - Rechtvaardige kostenverdeling - Meer draagvlak in gebied en meer inzicht in de (water)situatie van stakeholders - Meer onconventionele oplossingen, indien daar meerwaarde mee wordt behaald - Maatwerk per polder Besproken dilemma s: 1 e Dilemma: blijft deze aanpak overeind in moeilijkere tijden? Hans: proceskosten vallen vaak in het niet vergeleken met aanlegkosten. Let erop hoeveel proceskosten je maakt: maak het proces behapbaar (niet te open, maar leg bewoners een aantal 3

4 keuzeopties voor). Bezwaar en beroepsprocedures opknippen in deelprojecten, zodat deelplan C deelplan A niet blokkeert. Conclusie: zeker in moeilijkere tijden moet je proceskosten zien te beperken. Fleur: als je kunt aantonen dat deze aanpak uiteindelijk minder kosten met zich meebrengt wel. Worden proceskosten gemonitord t.b.v. evaluatie van deze aanpak? Willemijn: dat gebeurt nu niet. Hans: redenaar niet puur vanuit normen maar kijk met bewoners naar alternatieve oplossingen. Denk ook aan beheer van publieke werken door boeren of bedrijven. Daarmee bespaar je kosten. Willemijn: hoe blijft je watersysteem dan bestuurbaar? En toetst de provincie het systeem nog wel positief? Hans: als de regio vindt dat er geen probleem is, dan is het systeem in orde. Beschrijf wel welke risico s er bestaan. Adriana: en een nieuwe inwoner dan? Stemt die wel in met dit risico? 2 e Dilemma: hoe om te gaan met free-riders? Casus: waterprobleem is collectief opgelost door een wateropvang in een kelder onder een kas. Twee ondernemers willen niet meedoen. Wat doe je daarmee? Hans: Belastingmaatregelen zijn lastig omdat er niet gedifferentieerd wordt tussen weiland en kasbouw. Stimuleer degenen die wél meewerken. Dit voert de sociale druk op de free-riders. Fleur: kostenverhaal toepassen zoals in gemeente Emmen (waar waterbergingsopgave in structuurvisie wordt opgenomen). Dat wil Westland niet omdat het vastleggen in aantal kuubs ook beperkingen oplevert. Vanuit het motto eerst water vasthouden, dan bergen, dan afvoeren, wil men naast water bergen, vooral ook water vasthouden en als laatste in de trits het water afvoeren. 3 e Dilemma: hoe ver ga je in samenwerking tussen gemeente en waterschap? Vraag van Willemijn aan Adriana: wat zijn de voordelen van een geïntegreerde organisatie zoals Waternet? Voordeel van Waternet samenwerking is dat waterschapsbelang en gemeentelijk belang intern op een goede manier wordt afgestemd en één standpunt wordt gekozen. Meerwaarde is ook gedeelde expertise, bijvoorbeeld van modelleurs. Kostenbesparing is een belangrijke drijfveer. Dat het ene organisatieonderdeel meer profiteert van de kostenbesparing dan de andere dan is dat geen probleem binnen Waternet. Hierover heeft het bestuur duidelijk gesproken. Hans: pas op met scheefgroei wanneer de ene organisatie meer geld kan bijdragen dan de andere. Dit kan leiden tot ongewenste machtsverhoudingen of dat taken worden overgenomen door een andere organisatie. Wie is dan nog verantwoordelijk? Fleur: zou je dit kunnen ondervangen door het oprichten van een aparte organisatie of stichting. Dit laatste is ook in lijn met een idee van Eric. Hans: een aparte organisatie kan goed werkbaar zijn, maar je moet wel oppassen dat je belastinggeld blijft uitgegeven aan de taak waarvoor het is geïnd. Adriana: Dit is bij waternet ook netjes gescheiden geregeld. Poten gemeente (rioolrecht) en waterschap (waterschapsbelasting) zijn strikt gescheiden. De presentatie van Willemijn Nagel is te vinden op klik door onder de kop 4. Doorkijk naar de bijeenkomsten in Thema s voor volgende bijeenkomsten: - waarom zijn er verschillen in het beleid van waterschappen t.a.v. hemelwaterbeleid (zie kaart Martijn v Gelderen). - welk effect heeft een groen dak op het watersysteem? 4

5 - Levenscyclusanalyse benadering (LCA). Adrie de Groot-van Dam heeft hier ervaring mee. - Hoe breng je LCA in GREX - Integratie grondbedrijf en beheerbedrijf bij gemeenten t.b.v. toepassing levenscyclusanalyse-denken. 4.2 Relatie landelijk beleid en onderzoeken Evaluatie Watertoets Fase 3 a. Zowel de Unie van waterschappen als het Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering als de Landelijke Werkgroep Watertoets willen de leergemeenschappen in 2013 meer gaan benaderen als klankbord voor nieuw beleid. b. De Landelijke Werkgroep Watertoets heeft een adviesbureau opdracht gegeven om een definitiestudie en vraagarticulatie uit te voeren over LCA (Life Cycle Analysis). Een LCA is een gestructureerde methode om de milieu-impact van producten te meten over de gehele levensfase van een product (van grondstof tot end-of-life fase). De uitkomst van een LCA is een 'scorelijst' met milieueffecten. De vraag aan u als lid van de leergemeenschap is op welke manier u nu werkt met LCA en aan welke kennis of instrumenten u behoefte heeft om LCA in de toekomst beter te kunnen toepassen. Indien u niet bekend bent met het fenomeen LCA, wordt u verzocht deze vraag uit te zetten bij collega s die er wel mee te maken hebben. De volgende personen worden benaderd voor medewerking aan dit onderzoek: Dennis Ruijgt, gemeente Westland, Marco van Schaick, HDSR en Adrie de Groot-van Dam, IMCT Innovatie en Milieu. c. In de evaluatie van deze bijeenkomst wordt een vraag gesteld over uw behoefte aan een internet applicatie. Deze applicatie kan diverse vormen aannemen (Bibliotheek, FAQ, discussieplatform, helpdesk met experts, etc). Op termijn kan de eventuele nieuwe website ter vervanging dienen van de huidige website voorzitter: Fleur Schilt, Platform31/Nirov Hartelijk dank aan de gastheer voor deze bijeenkomst: Bouwfonds Ontwikkeling en de sprekers: Martijn van Gelderen, Willemijn Nagel, Toon van Bergen en Jeroen de Jong. Data voor de eerstvolgende bijeenkomsten van de leergemeenschappen: Donderdag 28 februari 2013 Leergemeenschap West Donderdag 7 maart 2013 Leergemeenschap Zuid Donderdag 14 maart 2013 Leergemeenschap Noord Donderdag 28 maart 2013 Leergemeenschap Oost 5