West. Special: Bijeenkomst van Leergemeenschap West-Nederland Water- en Ruimteberichten. Rijkswaterstaat. Deze uitgave is een samenwerking tussen

Transcriptie

1 West #1 Special: Bijeenkomst van Leergemeenschap West-Nederland Water- en Ruimteberichten Deze uitgave is een samenwerking tussen Dit is een uitgave van Rijkswaterstaat (gratis, dagelijks uur) April 2014 wvl0214lv035 juli 2013 cd0713zb001

2 Inhoud Verdieping Boeiende presentaties over samenwerken, verslag van de bijeenkomst van 1 april. Terugkijken met... Procesmanager Thijs Harmsen, lid van de agendacommissie van de leergemeenschap Water en Ruimte blikt terug op de bijeenkomst. Reacties van deelnemers Judith van der Laken, beleidsmedewerker RO en Toos Lander, senior beleidsadviseur vertellen over hun ervaringen. De Gouden Tip Een reeks tips over hoe u tot een effectieve samenwerking kunt komen 26 Agenda 26 juni 2014 Landelijke dag regionale leergemeenschappen Water en Ruimte Thema van deze dag is samen werken aan de Samenwerkingsverband-doos. Locatie: Fort Wierickerschans (tussen Woerden en Bodegraven) 9 september 2014 Bijeenkomst leergemeenschap Noord 16 september 2014 Bijeenkomst leergemeenschap Zuid 23 september 2014 Bijeenkomst leergemeenschap Oost Dit is een uitgave van Rijkswaterstaat 30 september 2014 Bijeenkomst leergemeenschap West Locatie: Waternet, Amsterdam (gratis, dagelijks uur) juli 2013 cd0713zb001 2 Water- en Ruimteberichten

3 Verder Verdieping met... Samen aan de slag! Planningsmethodiek De derde presentatie ging over het proeftuinproject Klimaatbestendig stadsbeheer Hoofddorp. Dit project wordt ondersteund vanuit het Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering en moet leiden tot een planningsmethodiek voor stedelijk beheer die investeringen in vastgoed, openbare ruimte en ondergrondse infrastructuur koppelt aan doelstellingen voor klimaatadaptatie. René Blom van de gemeente Haarlemmermeer en Annemiek Kooij van het hoogheemraadschap van Rijnland lichtten het project toe. Samenwerking leidt tot innovatieve oplossingen, zoals een plan om slib van de rioolwaterzuivering samen met andere reststromen om te zetten biogas Op 1 april was de leergemeenschap Water en Ruimte regio West bijeen in het Zuid-Hollandse provinciehuis. Het centrale thema was samenwerking tussen water en ruimtelijke ordening. Naast een inleidende presentatie over samenwerken, waren er twee presentaties over samenwerking in de praktijk. Thijs Harmsen van Harmsen procesmanagement beet de spits af. Hij vertelde hoe voetbalclub AZ de jeugdopleiding doet en welke parallellen er zijn met het opzetten van een goed projectteam van bijvoorbeeld water- en RO-professionals. Voor zowel een voetbalteam als een projectteam geldt volgens hem dat je goed moet bedenken welke kwaliteiten je nodig hebt voor een goed resultaat. Vervolgens moet je daar ook op selecteren: zorg dat de juiste persoon, met de juiste kennis en vaardigheden op de juiste plek komt. Verder is het belangrijk om heldere doelen te stellen. Een belangrijk verschil tussen samenwerken in een voetbalteam en een projectteam is volgens Harmsen training. Bij een voetbalteam wordt veel geïnvesteerd in training, terwijl dit bij projectteam nauwelijks of niet gebeurt en er veel meer sprake is van learning by doing. Verlagen kosten Arjan Goedhart van de gemeente Barendrecht verzorgde de tweede presentatie. Hij ging in op de samenwerking in de BAR-regio tussen de gemeentes Barendrecht, Albrandswaard en Ridderkerk en het waterschap Hollandse Delta. Een van de doelen van deze samenwerking is het verlagen van de kosten in de afvalwaterketen. Hiertoe stemmen de partners hun strategische planningen op elkaar af, werken ze met eenzelfde begrotingssystematiek en hebben ze bijvoorbeeld een gezamenlijke wachtdienst in het leven geroepen. De eerste ervaringen zijn positief. Weliswaar kostte de samenwerking in het begin veel tijd, maar inmiddels zorgt de gezamenlijke aanpak voor tijdswinst en kan er worden bespaard op investeringen en exploitatie. Daarnaast leidt de samenwerking tot innovatieve oplossingen, zoals een plan om slib van de rioolwaterzuiveringen samen met andere reststromen zoals GFT via vergisting om te zetten in biogas. Bouwstenen Voor het proeftuinproject hebben zij samen me diverse partijen gekeken naar twee verschillende woonwijken: een bestaande wijk met grondwateroverlast en een wijk die gesloopt wordt voor nieuwbouw. Het project heeft geleid tot vier verschillende bouwstenen zoals een stresstest waarmee de urgentie kan worden bepaald van klimaatadaptieve maatregelen, een opzet voor een gebiedsgerichte samenwerking en aanpak, en een systematiek de zogeheten meekoppelmetro om vast te stellen welke werkzaamheden en of investeringen zinvol kunnen worden gecombineerd. De vierde bouwsteen is een opzet voor life cycle exploitatie en financiering. Vragen Volgens Blom en Kooij biedt de beoogde aanpak kansen. Als voorbeeld noemen ze hun streven om over te gaan naar een hoger en flexibel peil in de polder. Dat vereist aanpassingen aan beschoeiingen, riolering en duikers en bruggen. Als bij vervanging rekening wordt gehouden met het gewenste peilbeheer, is de invoering hiervan tegen geen of geringe meerkosten mogelijk. Blom benadrukt dat er nog wel een aantal vragen moet worden beantwoord voordat klimaatadaptatie goed kan worden geïntegreerd in het reguliere werk van de gemeente en Rijnland. Wie neemt bijvoorbeeld de regie? Lukt het om alle ruimtelijke ingrepen en veranderingen voor de komende dertig jaar in kaart te brengen? En hoe regel je de financiering, zolang investeringen en beheer en onderhoud financieel gescheiden posten zijn? Zorg dat de juiste persoon, met de juiste kennis en vaardigheden op de juiste plek komt. 3 Water- en Ruimteberichten

4 Verder Terugkijken met... met... Denk goed na welke kwaliteiten je in je team wilt Samenwerking levert wat op Ik heb het idee dat die boodschap goed is overgekomen bij de deelnemers. Tegelijkertijd besef ik dat de praktijk weerbarstig is. Zo merkte iemand terecht op dat het binnen ambtelijke organisaties nog niet gebruikelijk is om te managen op kwaliteiten. Dat bemoeilijkt een goede samenwerking tussen gemeenten en waterschappen. Uit de twee andere presentaties en de daarop volgende discussies bleek dat goede samenwerking echt iets kan opleveren. Zowel in de uitvoeringsfase zoals in de BAR-regio, waar zowel financiële als efficiencyverbeteringen zijn gerealiseerd bij het waterbeheer, maar ook al tijdens de planfase zoals in de Haarlemmermeer. Kwartje Kortom het was een leuke en leerzame bijeenkomst. De discussies waren inspirerend en iedereen deed enthousiast mee. En volgens mij is het kwartje bij de meesten ook echt gevallen. Dat zegt procesmanager Thijs Harmsen. Hij is lid van de agendacommissie van de leergemeenschap Water en Ruimte regio West en was intensief betrokken bij de organisatie van de bijeenkomst van 1 april jongstleden. Met Harmsen, die als zelfstandig adviseur complexe samenwerkingstrajecten begeleidt, blikken we terug op deze bijeenkomst.. Het doel dat we voor ogen hadden met de bijeenkomst was te laten zien dat goed georganiseerde samenwerking loont. We wilden daarbij we niet alleen ingaan op de theorie, maar ook echt concrete resultaten tonen bij gemeenten en waterschappen. Daarom hebben we naast mijn presentatie over samenwerking bij jeugdvoetbal, gekozen voor een verhaal over de samenwerking tussen de gemeenten Barendrecht, Albrandswaard en Ridderkerk de BAR-regio en het waterschap Hollandse Delta en over de samenwerking tussen het hoogheemraadschap Rijnland en gemeente Haarlemmermeer in het kader van het Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering. Voetbalteam Om de essentie van goede samenwerking te tonen, werk ik vaak met het voorbeeld van een voetbalteam. In een goed voetbalteam heeft iedere speler een eigen rol en een specifieke kwaliteit. En samen met de staf zorgen de spelers ervoor dat het team als geheel goed functioneert. Ook in andere teams, zoals een projectteam dat met gebiedsontwikkeling aan de gang gaat, is aandacht voor ieders rol en kwaliteit noodzakelijk. Alleen als je de juiste poppetjes met de juiste kwaliteiten op de juiste plek hebt, kun je als team je gezamenlijke doelen realiseren. Verder is het belangrijk dat de mensen in het team zowel ambtelijk als bestuurlijk worden gedekt. Projectteam aansturen Harmsen vervolgt: Mijn ervaring is dat op de samenstelling van projectteams beter kan worden gestuurd. Inhoudelijke deskundigen zijn niet automatisch goed in samenwerken. Wil je goede resultaten boeken, dan is het belangrijk dat je zorgt voor een uitgebalanceerd team van inhoudelijke deskundigen die elkaar goed aanvullen én zelf ook goed worden aangestuurd. Alleen als je de juiste poppetjes met de juiste kwaliteiten op de juiste plek hebt, kun je als team je gezamenlijke doelen realiseren Wil je goede resultaten boeken, dan is het belangrijk dat je zorgt voor een uitgebalanceerd team van inhoudelijke deskundigen 4 Water- en Ruimteberichten

5 Reacties van deelnemers Goede en open discussies De vertaling naar de praktijk blijft lastig Voor Judith van der Laken,beleidsmedewerker RO bij de gemeente Katwijk, was het de eerste keer dat ze een bijeenkomst van de leergemeenschap bijwoonde. Ze kwam mee met een collega waarvan ze binnenkort de gemeentelijke watertaken overneemt. Doordat niemand bij de leergemeenschap er met belangen zit, zijn er goede en open discussies. Dat spreekt me erg aan. Prettig is ook dat je hoort wat de stand van zaken is. Tegelijkertijd was ik ook een enigszins geschokt. Zo lijkt het erop dat we nog niet zo veel verder zijn als twintig jaar geleden. Zo vond ik tijdens de bijeenkomst doorklinken maar misschien komt dat doordat ik nog niet echt thuis ben in het onderwerp dat er binnen de ruimtelijke ordening weliswaar aandacht is voor water, maar het nog steeds geen regulier onderwerp is en nog niet de prioriteit krijgt die het verdient. Mijn indruk is dat water nog onvoldoende in het RO-beleid is opgenomen en samenwerking tussen de wereld van de RO en water nog grotendeels afhangt van persoonlijke ambities. Wellicht komt dat doordat voor gemeenten en provincies water slechts een van de ruimtelijke aspecten is waarmee ze rekening moeten houden. Dat stelt Toos Lander. Als senior beleidsadviseur bij het hoogheemraadschap van Delfland werkt zij aan projecten op het snijvlak van ruimtelijke ordening, water en milieu. Ondanks dat het onderwerp al jaren op de agenda staat, valt er nog een wereld te winnen als het gaat om samenwerking en afstemming op het gebied van water en ruimtelijke ordening. Op hoofdlijnen gaat het steeds beter, maar als je naar de praktijk kijkt zie je dat water bij ruimtelijke plannen nog steeds niet altijd de plek krijgt die het verdient. De bijeenkomsten van de leergemeenschappen Water en Ruimte dragen er zeker aan bij om dat te veranderen. Door ervaringen uit te wisselen kunnen deelnemers van elkaar leren en hoeven ze niet elke keer zelf het wiel uit te vinden. De laatste bijeenkomst was het thema samenwerking. Ik vond dat wel erg breed, zeker het inleidende algemene verhaal. De andere twee presentaties gingen over de praktijk en spraken me meer aan. Zelf heb ik het gevoel dat we ondertussen toe zijn aan een concretiseringsslag en we de vrijblijvendheid achter ons moeten laten. Of de leergemeenschap hierin ook een rol kan vervullen weet ik niet. Op de langere duur is het lastig om genoeg energie in de bijeenkomsten te houden. Enthousiaste sprekers zoals Trudes Heems zijn wat dat betreft onmisbaar. De Gouden Tip Zorg dat alle neuzen dezelfde kant op staan Om tot effectieve samenwerking te komen is het belangrijk dat alle betrokkenen bij de deelnemende organisaties het eens zijn over de doelstellingen van een project en de gekozen werkwijze. Dat geldt zowel voor het operationele niveau, het management als het bestuur. Zorg dat bestuurders goed zijn geïnformeerd Bestuurders zijn onmisbaar bij samenwerking. Wil je hen mee krijgen, dan moet je duidelijk laten zien welke voordelen de samenwerking op termijn heeft. Denk aan kostenbesparingen en grotere doelmatigheid. Wees niet bang om als overheid over risico s te praten Burgers snappen ook wel dat honderd procent zekerheid niet bestaat. Geef dus aan wat risico s zijn, wat je er gezamenlijk aan kunt doen en hoe groot de eventuele restrisico s zijn. Wees kritisch bij het samenstellen van projectteams Voor goede samenwerking zijn vaardigheden, houding en gedrag van de betrokkenen essentieel. Probeer als manager de juiste mensen in een team te krijgen. Heb oog voor meekoppelmogelijkheden Inventariseer welke maatregelen op termijn nodig zijn in een gebied en kijk welke combinaties van maatregelen voordelen opleveren. Leg daarvoor de strategische meerjarenplanningen naast elkaar van de verschillende organisaties die in een gebied actief zijn. Leer van fouten Organiseer af en toe een evaluatie, inventariseer wat er goed gaat, welke knelpunten er zijn en ga na waarom sommige dingen anders zijn verlopen dan verwacht. 5 Water- en Ruimteberichten