Raak onderzoek 2015, 2016 Wiebe Bakker
|
|
- Herman van der Wolf
- 1 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De klimaatbestendige stad, inrichting in de praktijk Raak onderzoek 2015, 2016 Wiebe Bakker
2 Een hot item Aandacht voor klimaatadaptatie Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering Klimaatbestendige Stad 5 jaar onderzoek (w.o. 21 proeftuinen), samenwerking, besluitvorming Deltabeslissing ruimtelijke adaptatie Ambitie De overheden leggen in hun beleid de ambitie vast dat Nederland in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust is ingericht. Doelstelling alle gemeenten in 2020 klimaatbestendig handelen en in 2050 geheel klimaatbestendig zijn. Uitvoering: weten, willen, werken. Daarbij aanrijking van ondersteunende instrumenten: Handreiking ruimtelijke adaptatie, Stimuleringsprogramma (o.a. faciliteren kennisportaal), de watertoets blijft behouden (Omgevingswet).
3 Een berg handreiking De CliCo-tool geeft een indicatie, 1 e orde schatting van kosten van klimaateffecten tot 2050 wanneer niet wordt ingegrepen. De TEEB-stad tool is een online instrument dat op een snelle manier inzicht geeft in de waarde van groen en water in de stad. 10 landschappen van Nederland (gidsmodel Stad ontbreekt). De schema s geven suggesties voor ruimtelijke klimaatadaptatie op gebied van veerkracht en circulaire economie. Waterschadeschatter (inundatie), Stowa, oktober 2013 Kostenindicaties van klimaatmaatregelen in de stad, SBRCURNET, juli 2014 Climate Proof Cities, CPC consortium, oktober 2014
4
5
6 Waar is nog behoefte aan? Keuze bij inrichting openbare ruimte + riolering: traditioneel of klimaatbestendig? Van wens / intentie naar realisatie, wat houdt een gemeente nog tegen? Antwoord op de vraag wat de urgentie van hitte is; Concrete uitwerkingen, voorbeelden klimaatbestendige inrichting; Informatie over nut en noodzaak, voor- en nadelen, kosten en baten. Proeftuinen klimaatbestendige stad 2013, Deltaprogramma, Eindrapport 3e tranche: De behoefte is groot aan een duidelijke methodiek die inzicht geeft in kwalitatieve, maar liefst kwantitatieve effecten van klimaat verandering, inclusief de urgentie, maatregelen en baten & kosten daarvan. Eindrapport Climate Proof Cities , TNO ed al., oktober 2014: Een overzicht van kosten en baten van klimaatadaptatiemaatregelen is nodig om een betere afweging tussen verschillende klimaatbestendige maatregelen te kunnen maken.
7 Klimaatverandering Jaarlijkse neerslag 850 mm Hevige neerslag 38 mm/u droge straat Extreme neerslag > 40 mm/u water op straat STEEDS EXTREMER, STEEDS VAKER
8 Hoe houden we het beheersbaar?
9 Hoe houden we het veilig?
10 Hoe houden we het betaalbaar?
11 STEPPING STONES KENNISVELD KLIMAATADAPTATIE IN DE STAD Gevolgen Droogte Huidige stad Biod iversiteit Klimaatverandering Urgentie hitte Inzicht in veranderingen Extreme neerslag Oplossingen MKBA s Aanpak Governance Waterveiligheid Adaptatiemaatregelen Klimaatadaptatie tools Organisatie coördinatie Concrete uitwerkingen Meekoppelen Klimaatbestendige stad Integratie aanpak hitte/droogte/ water 11
12 DE KLIMAATBESTENDIGE STAD INRICHTING IN DE PRAKTIJK Doelstelling : Het publieke professionals mogelijk maken om verantwoorde keuzes te maken en deze te realiseren, teneinde bij toekomstige inrichtingen van de openbare ruimte rekening te houden met de klimaatveranderingen. Meer inzicht in hittestress in stedelijk gebied Vergroten inzicht in kosten en baten inrichtingsvarianten o.r. Toegankelijk en bruikbaar maken van deze informatie Daarmee: Bieden ondersteuning aan gemeenten/waterschappen bij het maken van goed onderbouwde overwegingen bij de inrichting van hun ruimte. Resultaat o.a.: MKBA methodiek / tool / instrument t.b.v. klimaatbestendig ontwerp Uitgewerkte voorbeelden
13
14
15 Hittestress en ruimtelijke inrichting
16 MKBA Huidige en toekomstige maatschappelijke vooren nadelen in geld uitgedrukt. Kosten Baten Levensduur Ondersteuning bij afweging inrichtingsvarianten
17 traditioneel
18 klimaatbestendig
19 MKBA Verzamelen data, analyseren berekeningswijzen Opbouwen MKBA: 1. Kosten aanleg en beheer 2. Kosten waterschade (schade door hitte?) 3. Baten in beeld 4. Representatieve omgevingstypen
20 MKBA Welke factoren zijn bepalend voor de kosten en baten, welke niet? Gevoeligheidsanalyse: Invloed van parameters op het eindresultaat. Welke nauwkeurigheid is nodig / gewenst?
21 Stap 1. Kosten aanleg en beheer Wat kost een straat? 1. Investering aanleg 2. Beheer en onderhoud Gegevensbronnen: Rioned Leidraad D1100, 2015 Gemeenten (casus) Data adviesbureaus
22
23
24
25
26 Stap 2. Kosten waterschade Extreme neerslag waterschade financiële gevolgen Inschatting jaarlijkse schadekosten: herhalingstijd x schade
27
28 SBRCURnet (Tauw, Grontmij, Min. IenM, juli 2014) 2 cases, ieder 4 inrichtingsvarianten geven indicatie van kosten en baten (minder schadekosten): Jaren 50 woonstraat Winkelstraat in stadscentrum Op basis van kengetallen: Leidraad Riolering module D1100 kostenkengetallen, 2007; Kengetallen van Tauw en Grontmij op basis van uitgevoerde werken; kosten wateroverlast afgeleid van Waterschadeschatter van STOWA, kosten ziektegeval op basis van studie Doelmatigheidstoets Hemelwaterbeleid, ministerie van VROM, 2009 Daarbij zelf frequentie / herhalingstijd schade eenvoudig ingevuld, te variëren naar inrichtingsvariant
29
30 Verwachtingswaarde jaarlijkse schade (euro per jaar) werkwijze Waterschadeschatter, STOWA, Nelen&Schuurmans, Deltares. Berekenen hoogte van schade: Directe schade: Indirecte schade: schade door direct contact met water schade die ontstaat door directe schade. Afhankelijk van duur. Voorbeeld: sluiten winkel mislopen omzet sluiten toegangswegen
31 Stap 3. Baten in beeld Baten van groen en water: TEEB-Stad (The Economics of Ecosystems and Biodiversity) Baten besparing kosten door voorkomen van schade: Waterschadeschatter STOWA (Nelen&Schuurmans / Deltares) Conclusies bestudering TEEB-stad tot nu toe: - Data achter TEEB-stad bevatten fouten, duidelijk nog conceptueel - TEEB-stad is sterk gericht op de marketing van groen in steden
32
33
34 Baten over een langere periode Toekomstige baten bij elkaar optellen 30 jaar (gem. levensduur natuurmaatregelen) jaar (gem. levensduur riolen) Oneindig (maatregelen hebben een permanent karakter) Maar: Een besparing of opbrengst in de toekomst moet verdisconteerd worden naar waarden van nu. 1 euro van nu is niet hetzelfde als 1 euro over 10 jaar. Bedragen naar nu berekenen middels een discontovoet: 5,5% (Min.van Fin.)
35 Stap 4. Omgevingstypen Kunnen we representatieve omgevingstypen formuleren?
36 Het onderzoek Verkrijgen completer beeld (inschatting) van kosten en baten van inrichtingsvarianten. - Beschikbaarheid data - Welke factoren doen ertoe, welke niet - Welke nauwkeurigheid - Omgevingstypologieën
DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK. Kosten en baten van inrichting. Wiebe Bakker 25 november 2015
DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK Kosten en baten van inrichting Wiebe Bakker 25 november 2015 Klimaatadaptatie een hot item Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering Klimaatbestendige
DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK. Kosten en baten van inrichting. Wiebe Bakker november 2015
DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK Kosten en baten van inrichting Wiebe Bakker november 2015 Waar is nog behoefte aan? Keuze bij inrichting openbare ruimte + riolering: traditioneel of
Het klimaat past ook in uw straatje
DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK Het klimaat past ook in uw straatje Voorbeeldenboek Ronald Loeve 5 april 2017 1 2 VOOR DE PRAKTIJK EN MET DE PRAKTIJK Samenwerking: Consortium: gemeenten
HET KLIMAAT PAST OOK IN UW STRAATJE
1 HET KLIMAAT PAST OOK IN UW STRAATJE Landelijk dag over Ruimtelijke adaptatie 19 januari 2017 Jeroen Kluck en Laura Kleerekoper Hogeschool van Amsterdam En een heel team Lisette klok Wiebe Bakker Ronald
Kennisportaal ruimtelijke adaptatie en de relevantie voor de MER
Kennisportaal ruimtelijke adaptatie en de relevantie voor de MER Dr. Hasse Goosen Alterra Wageningen UR Stichting Climate Adaptation Services De urgentie is hoog: zelfs wanneer de opwarming beperkt blijft
Klimaatbestendige stad
Klimaatbestendige stad Joke van Wensem Samenwerken aan water en klimaat Programmaplan en kennisagenda Algemeen en programmering: Deltaprogramma RA/IenM, STOWA, RWS, CAS, Deltares Projectentournee: Deltaprogramma
Deltabeslissing Ruimtelijke adaptatie
Deltaprogramma Ruimtelijke adaptatie Deltabeslissing Ruimtelijke adaptatie Het Deltaprogramma: een nieuwe aanpak Een goede kwaliteit van de leefomgeving is een basisvoorwaarde voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat
De Klimaatbestendige Stad s-hertogenbosch
De Klimaatbestendige Stad s-hertogenbosch Christiaan W allet Deltaprogramm a Nieuwbouw en Herstructurering Programma van vanmiddag 12.30 u. Opening met pitches 12.45 u. Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering
MKBA Rotterdamse Klimaatadaptatie Strategie. Rotterdam, november 2012
MKBA Rotterdamse Klimaatadaptatie Strategie Rotterdam, november 2012 Overzicht Page 2 1. Projectbeschrijving 2. Analyse 3. Afwegingskader Page 3 1. Projectbeschrijving Rotterdamse Adaptatie Strategie (RAS)
Klimaat in de stad. Anticiperen op extremen & case Beverwijk. Water in de openbare ruimte Houten, 15-10-2015
1222412 Klimaat in de stad Anticiperen op extremen & case Beverwijk Water in de openbare ruimte Houten, 15-10-2015 Erik Warns, Gemeente Beverwijk Jeroen Kluck, Tauw bv & Lector Water in en om de stad,
Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie. Bouw mee aan de stad van de toekomst
Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie Bouw mee aan de stad van de toekomst Wateroverlast Wateroverlast is waarschijnlijk het meest zichtbare probleem. Steeds vaker staan winkels en kelders vol water. Zo
De klimaatbestendige (oude) stad
De klimaatbestendige (oude) stad Peter den Nijs Wareco ingenieurs F3O KANS OP PAALROT Groot deel Nederland Grote verschillen bodemopbouw Grote verschillen in klimaateffect Grote spreiding in risico s 1
Inleiding. Waarom Ruimtelijke adaptatie? Doel en afbakening van het klimaatatelier. Proces
Betreft Verslag klimaatatelier Goirle Project Klimaatateliers Hart van Brabant Van ORG-ID / HydroLogic Aan Gemeente Goirle Datum 7 juni 2016 Inleiding In opdracht van de werkgroep Afvalwaterketen van de
Klimaatverandering & fysieke opgaven
Klimaatverandering & fysieke opgaven Klimaatadaptatie en EU-fondsen 15 december 2016 Joke Schalk Weten, willen werken 2 RWS ONGECLASSIFICEERD Inhoud Weten, willen werken klimaatverandering Aspecten Effecten
Ruimtelijke Adaptatie in de praktijk
Ruimtelijke Adaptatie in de praktijk Robert de Graaff (ORG-ID) Tbv breakoutsessie op Deltacongres 6 november 2014 Gebaseerd op presentatie van Frans van de Ven op Festival ruimtelijke adaptatie 9 oktober
De Klimaatbestendige Stad Hoofddorp
De Klimaatbestendige Stad Hoofddorp David van Zelm van Eldik Programmadir ect eur Deltaprogramm a Nieuwbouw en Herstructurer ing Programma van vanmiddag 12.30 u. Opening door W ethouder Jeroen Nobel 12.40
Keynote Future Green City 26 november 2015 10.30-12.00
Keynote Future Green City 26 november 2015 10.30-12.00 Thema: Leven met water in de stad Speech: - Geweldig om zoveel professionals bezig te zien met groen en water in stedelijk gebied! - In het Deltaprogramma
Kostenindicaties van klimaatmaatregelen in de stad
SBRCURnet SBRCURnet is een onafhankelijk kennisnetwerk voor de gehele bouwsector. Wij zorgen er voor dat professionals in de Burgerlijke en Utiliteitsbouw en in de Grond-Weg- en Waterbouw hun werk beter
MKBA Rotterdamse Klimaatadaptatie Strategie. Rotterdam, januari 2014
MKBA Rotterdamse Klimaatadaptatie Strategie Rotterdam, januari 2014 Overzicht Page 2 1. MKBA denken 2. Casus Kop van Feijenoord 3. Casus Bergpolder Zuid Page 3 1 MKBA- denken Doel van de MKBA Page 4 Beantwoorden
Rotterdamse adaptatiestrategie. John Jacobs Afdeling Water Rotterdam Climate Proof
John Jacobs Afdeling Water Rotterdam Climate Proof Adaptatie is niet nieuw! Effecten klimaatverandering Rotterdam: er is urgentie om te handelen Strategie gericht op functioneren van de stad Bebouwing
De klimaatbestendige stad: hoe doe je dat?
De klimaatbestendige stad: hoe doe je dat? De klimaatbestendige stad Klimaatadaptatie van stedelijk gebied staat sinds kort prominent op de publieke agenda. Op Prinsjes dag heeft het kabinet de Deltabeslissing
Versneld aan de slag met klimaatadaptatie
Uitnodiging Versneld aan de slag met klimaatadaptatie Wij ervaren klimaatverandering in Zuid-Nederland als urgent én acuut. Droogte, hitte, hagel of wateroverlast zijn haast aan de orde van de dag. Wij
Bergpolder Zuid, Rotterdam
Climate Proof Cities klassieke benadering 2 De theorie klimaatverandering effecten kwetsbaarheid aanpassingsmaatregelen implementatie bijvoorbeeld: 1000 bomen plan groene daken subsidie bouwvoorschriften
KLIMAATADAPTATIE IN DE STAD. Proeftuinen Den Haag en Arnhem
KLIMAATADAPTATIE IN DE STAD Proeftuinen Den Haag en Arnhem BOSCH SLABBERS Klimaatadaptatie in de stad Proeftuinen Den Haag en Arnhem Opdrachtgever Ministerie van VROM In samenwerking met Gemeenten Den
Nationaal Kennis- en Innovatieprogramma Water en Klimaat
Versie 1.0 november 2015 Nationaal Kennis en Innovatieprogramma Water en Klimaat Onderzoekslijn Klimaatbestendige Stad Programmaplan Klimaatbestendige stad Opgesteld door Kernteam KBS Han Frankfort, Hans
INTENTIEVERKLARING CLIMATE CAMPUS. Zwolle - IJssel-Vechtdelta
INTENTIEVERKLARING CLIMATE CAMPUS Zwolle - IJssel-Vechtdelta Definitief 16 juni 2017 INTENTIEVERKLARING CLIMATE CAMPUS Zwolle IJssel-Vechtdelta De partijen 3Dimensies Aeres Hogeschool Agri&Food Innovatiecluster
Rotterdamse adaptatiestrategie. John Jacobs Programmabureau Duurzaam Rotterdam Climate Proof
John Jacobs Programmabureau Duurzaam Rotterdam Climate Proof Adaptatie? Effecten klimaatverandering Rotterdam: er is urgentie om te handelen Strategie gericht op functioneren van de stad Bebouwing Nutsnetwerken
Anna Schoemakers Klimaat voor Ruimte
Workshop: De klimaatrobuuste stad Voorzitter: Prof. dr.ir. C. Zevenbergen (Chris), Dura Vermeer/UNESCO IHE Sprekers en presentaties: Drs. A.J. Schoemakers (Anna) Projectbegeleider Klimaat voor Ruimte,
Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering. Algemene Intentieverklaring ruimtelijke adaptatie
Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering Algemene Intentieverklaring ruimtelijke adaptatie 3 oktober 2014 1 1. De Partijen 1. AlliantieVereniging, Ambient advies BV, ARCADIS, Atelier GROENBLAUW, BNA,
Klimaatadaptatie. Programmaplan duurzame en gezonde stad
Klimaatadaptatie Programmaplan duurzame en gezonde stad Inhoud Ons klimaat verandert Wat betekent het voor Nederland? De uitdagingen voor onze regio Wat doen we al in Helmond en waar dragen we aan bij?
Regionale Adaptatie Strategie vanwege klimaatverandering. MT 22 maart 2012 Arno Lammers
Regionale Adaptatie Strategie vanwege klimaatverandering MT 22 maart 2012 Arno Lammers Voorgeschiedenis RAS - Proces Waterkader Haaglanden gestart febr. 2003 na opdracht AB - Regionaal Bestuursakkoord
De klimaatateliers focussen zich in principe op de vier thema s uit de klimaateffectatlas: waterveiligheid, wateroverlast, droogte en hitte.
Betreft Verslag klimaatatelier Loon op Zand Project Klimaatateliers Hart van Brabant Van ORG-ID / HydroLogic Aan Gemeente Loon op Zand Datum 2 juni 2016 Inleiding In opdracht van de werkgroep Afvalwaterketen
Verslag rondetafel klimaatbestendige stad en erfgoed. 16 februari 2017
Verslag rondetafel klimaatbestendige stad en erfgoed 16 februari 2017 2 Klimaatbestendige stad en erfgoed Dat erfgoed plekken betekenis geeft, weten we. Daarnaast kan inzicht in het gebruik van erfgoed
Klimaatadaptatie. De gemeente Renkum Manon Wille Projectmanager Water
31-5-2016 Klimaatadaptatie Manon Wille Projectmanager Water De gemeente Renkum Ligt aan de Rijn, op de zuidflank van de Veluwe Ligt tussen Wageningen en Arnhem 32.000 inwoners 6 dorpen Veel natuur Weinig
Uitwerking hemelwaterbeleid gemeente Leeuwarderadeel
Uitwerking hemelwaterbeleid gemeente Leeuwarderadeel Voor: Opgesteld door: Versie 1 (14-06-2012) Uitwerking hemelwaterbeleid gemeente Leeuwarderadeel Dit document bevat 11 bladzijden. Ons kenmerk: 19312RA-MW-LED
Kennisagenda NKWK- KBS. Groeidocument versie 0.1
Kennisagenda NKWK- KBS Groeidocument versie 0.1 November 2015 Voorwoord Dit is de eerste versie (versie 0.1) van het Groeidocument van de Kennisagenda NKWK- KBS. Dit document is een eerste aanzet voor
Inleiding. Waarom Ruimtelijke adaptatie? Doel en afbakening van het klimaatatelier. Proces
Betreft Verslag klimaatatelier Hilvarenbeek Project Klimaatateliers Hart van Brabant Van ORG-ID / HydroLogic Aan Gemeente Hilvarenbeek Datum 9 juni 2016 Inleiding In opdracht van de werkgroep Afvalwaterketen
Plan van Aanpak 2017 Onderzoeksprogramma NKWK Klimaatbestendige stad
Plan van Aanpak 2017 Onderzoeksprogramma NKWK Klimaatbestendige stad Deltares, 2017, B Plan van Aanpak 2017 i Spetember 2017, Inhoud 1 Plan van Aanpak 3 1.1 Introductie 3 1.2 Doelstelling van het project
Duurzame Stad Nijmegen klimaatbestendig in 2050
Duurzame Stad Nijmegen klimaatbestendig in 2050 Ton Verhoeven Adviseur Klimaatadaptatie Gemeente Nijmegen 1 Amsterdam Nijmegen Presentatie Nijmegen Klimaatbestendig in 2050 Eerste Waterplan in Nijmegen-Zuid
Gevolgen van watertekorten voor stedelijk gebied. Marco Hoogvliet Projectmanager Stedelijk water en bodembeheer. Opdrachtgever: het Deltaprogramma
Gevolgen van watertekorten voor stedelijk gebied Focus op funderingsschade Marco Hoogvliet Projectmanager Stedelijk water en bodembeheer Opdrachtgever: het Deltaprogramma Doel Deltaprogramma Garanderen
RAPPORT. Klimaatstress in de test. Een studie naar de vorm van de Klimaatstresstest Light en wat deze kan bieden voor gemeenten
RAPPORT Klimaatstress in de test Een studie naar de vorm van de Klimaatstresstest Light en wat deze kan bieden voor gemeenten Versie: 01/Finale versie Datum: 5 oktober 2015 HASKONINGDHV NEDERLAND B.V.
Doel: voorkom regenwateroverlast!
http://bit.ly/2pjgadl Wereldtemperatuur 188-216 Ontwikkeling extreme neerslag Doel: voorkom regenwateroverlast! Masterclass klimaatadaptatie Kennemerland, 18 mei 217. Harry van Luijtelaar, Stichting RIONED
Klimaatbestendige stad Noodzaak én kans
Klimaatbestendige stad Noodzaak én kans dr ir Frans H M van de Ven W203 - KIVI Jaarcongres Delta Cities 11 november 2014 Overzicht Inleiding: Waarom? Stresstest Klimaatbestendigheid DPNH Tools voor de
(Regionale) gebiedsinformatie over huidig watersysteem
Memo DM 1013497 Aan: Marktpartijen uitwerking plannen het Burgje, gemeente Bunnik Van: Beke Romp, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Datum: 13 januari 2016 Onderwerp: Notitie gebiedskenmerken (waterthema
De Peilstok Inspirerende projecten voor droge voeten en een koel hoofd
De Peilstok 2014 Inspirerende projecten voor droge voeten en een koel hoofd De Peilstok 2014 Inspirerende projecten voor droge voeten en een koel hoofd Colofon 2015 Oplage: 750 exemplaren Dit is een uitgave
Brede coalitie aan de slag met waterrobuust en klimaatbestendig Nederland
Impressieverslag Festival Ruimtelijke Adaptatie 9 oktober 2014 Brede coalitie aan de slag met waterrobuust en klimaatbestendig Nederland Een brede coalitie van overheid, bedrijfsleven, brancheorganisaties
Hoe gaan waterschappen om met waterberging op groene daken?
Hoe gaan waterschappen om met waterberging op groene daken? Marc Laeven (Stroom en Onderstroom, thans Sweco) en Kees Broks (STOWA/Broks-Messelaar Consultancy) Tellen waterschappen de waterberging op groene
Samen Duurzaam DOEN! Stap 1 // Welkom en inleiding. Stap 2 // Voorstelronde aanwezigen. (5 minuten) (10 minuten)
Samen Duurzaam DOEN! Leuk dat u samen met uw buren na wilt denken over duurzaamheid. Aan de hand van dit stappenplan helpen wij u graag op weg om het gesprek op gang te brengen. Dit stappenplan is bedoeld
Klimaatadaptatie. Onderdeel van het Programmaplan Duurzame en Gezonde Stad Inleiding ten behoeve van vergadering commissie Omgeving 20 juni 2017
Klimaatadaptatie Onderdeel van het Programmaplan Duurzame en Gezonde Stad Inleiding ten behoeve van vergadering commissie Omgeving 20 juni 2017 1 Inleiding klimaatadaptatie Onder invloed van menselijke
Voetje voor voetje. Op weg naar een klimaatbestendig Nederland
Voetje voor voetje Op weg naar een klimaatbestendig Nederland Resultaten van een onderzoek door Klimaatverbond Nederland naar klimaatadaptatie-activiteiten van haar gemeenteleden. Voetje voor voetje Op
AquaBASE b.v. Waarom?
AquaBASE b.v. Waarom? Gemeenten in Nederland hebben de plicht bij een herinrichting van de openbare ruimte hun straten en wijken klimaatbestendig in te richten. Dit is vastgesteld in de Deltabeslissing
Waterveiligheid in Westpoort
Pilotstudie 2012 / 2013 Atlas samengesteld 15 interviews 3 workshops Opbrengst Ketenafhankelijkheden Handelingsperspectieven Deltaprogramma Nieuwe normen voor Waterveilighied Zoetwatervoorziening voorspelbaarder
NEE. Akkoord, portefeuillehouder ook weth. Schreurs. Van: W. Visser Tel.nr. : Datum: 16 september Nummer: 14A Team: Realisatie en Beheer
VOORSTEL AAN BURGEMEESTER EN WETHOUDERS Van: W. Visser Tel.nr. : Datum: 16 september 2014 8635 Tekenstukken: Nee Bijlagen: 3 Team: Realisatie en Beheer Afschrift aan: M. Bekkers, W. van Bodegraven, M.
Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering. Bijlage Deltaprogramma 2013
Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering Bijlage Deltaprogramma 2013 Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering Bijlage Deltaprogramma 2013 Datum Juni 2012 4 Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering
Stedebouwfysica en ontwerp
KLIMAATBEHEERSING IN DE STAD Stedebouwfysica en ontwerp Laura Kleerekoper 14 juni 2017 1 THEMA S Deel 1 : hitte metingen Deel 2 : maatregelen straling en stroming Deel 3 : kosten en baten van klimaatbestendig
Klimaat voor een nieuwe M.E.R.
Klimaat voor een nieuwe M.E.R. Praktische Workshop Klimaatadaptatie in de praktijk van planvorming en milieu effectrapportage. Gerald Jan Ellen, Deltares, Bestuurskundig onderzoeker/adviseur Inhoud Adaptatie?
De klimaatbestendige stad: Uitwerking in de praktijk
RAAK Publiek voorstel De klimaatbestendige stad: Uitwerking in de praktijk Auteurs: R. Loeve J. Kluck Adviseur: O. W. de Graaf 6 mei 2014 Onderzoeksprogramma De Stad Domein Techniek Hogeschool van Amsterdam
Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta)
Agenda Stad Concernstaf CSADV Stadhuis Grote Kerkplein 15 Postbus 538 8000 AM Zwolle Telefoon (038) 498 2092 www.zwolle.nl Klimaatadaptatie in Zwolle (IJsselvechtdelta) Hoe houden we onze delta leefbaar
Stedelijke Wateropgave
Stedelijke Wateropgave Vergelijking normen voor water op straat en inundatie Stichting RIONED Voorwoord Er is een norm voor het optreden van water op straat in relatie tot de capaciteit van de riolering
Extreme neerslaggebeurtenissen nemen toe en komen vaker voor
Nieuwe neerslagstatistieken voor het waterbeheer: Extreme neerslaggebeurtenissen nemen toe en komen vaker voor 2015 10A In 2014 heeft het KNMI met het oog op klimaatverandering nieuwe klimaatscenario s
Wat betekent klimaatonderzoek voor de praktijk? Urgentie, impact en kosten van wel of niet inspelen op de klimaatverandering.
Wat betekent klimaatonderzoek voor de praktijk? Urgentie, impact en kosten van wel of niet inspelen op de klimaatverandering Ronald Albers Het klimaat verandert Zeker is dat het klimaat verandert Hoe snel
1 0 MEI 2016 Nr. RMD
\.; J.,, Gemeente ----:::::--- l llllllll lllll llll llll lllll llll llllll lllll lllll lllll llll llll RMD16-0019 Datum 1 0 MEI 2016 Nr. RMD16-0019 Van Het college van B& W Contactpersoon: Mevr. A.M.A.
Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland. Is het rijk aan zet? Willem Ligtvoet, 19 april 2011
Klimaatbestendige ontwikkeling van Nederland Is het rijk aan zet? 1 Voorstudie PBL (2009) Speerpunten klimaatbestendige ruimtelijke ontwikkeling: 1. Waterveiligheid 2. Zoetwatervoorziening 3. Klimaatbestendige
DE VOORDELEN VAN VERGROENEN
DE VOORDELEN VAN VERGROENEN Groen draagt bij aan klimaatbestendig inrichten Laura Kleerekoper 5 april 2017 1 WAAROM GROEN? BATEN VAN GROEN GROENADVIEZEN 2 WAAROM GROEN? 10-15 C verlaging van de gevoelstemp.
Olde Bijvank Advies Organisatieontwikkeling & Managementcontrol. Datum: dd-mm-jj
BUSINESS CASE: Versie Naam opdrachtgever Naam opsteller Datum: dd-mm-jj Voor akkoord: Datum: LET OP: De bedragen in deze business case zijn schattingen op grond van de nu beschikbare kennis en feiten.
ADVIES. AcW-2017/11371 ADVIES
ADVIES ADVIES ADVIES WATEROVERLAST 1. Aanleiding en achtergrond Nederland heeft mede onder invloed van klimaatverandering steeds vaker te maken met wateroverlast door extreme regenval. Het aantal hoosbuien
Tools voor klimaatbestendig inrichten van stedelijk gebied
Tools voor klimaatbestendig inrichten van stedelijk gebied Frans van de Ven (Deltares/TU Delft), Reinder Brolsma (Deltares), Robbert Snep (Alterra Wageningen UR), Stijn Koole (Bosch Slabbers Den Haag)
Brabantse Omgevingsvisie & Water in Brabant in 2030 Wateragenda
Programma Verbindend Water Brabantse Omgevingsvisie & Water in Brabant in 2030 Wateragenda Werksessie 15 mei 2017 Water in Brabant Water in Brabant Topografische kaart 1990 Topografische kaart 1900 2016
Klimaatadaptatie. Charles Aangenendt
Klimaatadaptatie Charles Aangenendt Adaptatie Ruimte en Klimaat 2006: start Nationaal Programma Adaptatie Ruimte en Klimaat (ARK) Doel: klimaatbestendig maken van ruimtelijke inrichting lange termijn:
Floris Boogaard (Hanzehogeschool Groningen/Tauw), Thomas Klomp (gemeente Hoogeveen), Marthijn Manenschijn (waterschap Drents Overijsselse Delta)
Masterclasses klimaatbestendig inrichten Floris Boogaard (Hanzehogeschool Groningen/Tauw), Thomas Klomp (gemeente Hoogeveen), Marthijn Manenschijn (waterschap Drents Overijsselse Delta) Diverse steden
Water in Eindhoven. Studiedag Lokaal waterbeleid water in balans. 28 september Water in Eindhoven - Studiedag Lokaal waterbeleid, Antwerpen
Water in Eindhoven Studiedag Lokaal waterbeleid water in balans 28 september 2010 Aanleiding voor de stedelijke wateropgaven Maatregelen Effecten van maatregelen Omgaan met nieuwe extremen 1835 1921 2004
WaterWerkplaatsen. Slimme oplossingen voor een klimaatrobuuster watersysteem. WaterWerkplaats voor bestuurders 1 november 2016
WaterWerkplaatsen Slimme oplossingen voor een klimaatrobuuster watersysteem WaterWerkplaats voor bestuurders 1 november 2016 Programma vandaag Deel 1: bijpraten (tot 16.30 uur) opening (Sander Groenen)
Bodemdaling van A tot Z
Bodemdaling van A tot Z Arjen Snaterse (Gemeente Almere) Alison Jenkins (Gemeente Zaanstad) John Lambert (Deltares) 1 april 2016 Bodemdaling van A tot Z (1) 1 Bodemdaling in Internationaal Perspectief
Jaarbericht 2017 Stichting RIONED
Jaarbericht 2017 Stichting RIONED Het is algemeen bekend dat de riolering belangrijk is voor droge voeten, onze gezondheid en bescherming van het milieu. Vrijwel iedereen in Nederland is op de riolering
TEEB-stad. Wat is het en hoe draagt het bij aan nieuwe partnerschappen en investeringen? Lian Merkx Programmanager TEEB-stad Platform31
TEEB-stad Wat is het en hoe draagt het bij aan nieuwe partnerschappen en investeringen? Lian Merkx Programmanager TEEB-stad Platform31 27 februari Kick off vervolg TEEB stad achtergrond TEEB: the Economics
Welkom door Joop Spijker dagvoorzitter, werkzaam bij Alterra, Wageningen UR, als senior-onderzoeker. Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie
Programma 13.10 In het Deltaprogramma zijn voorstellen opgenomen om de ruimtelijke inrichting van Nederland klimaatbestendig en waterrobuust te maken. Daar maakt de particuliere tuin ook een belangrijk
NAS Stef Meijs Netwerkdag Ruimtelijke Adaptatie 19 jan 2017
NAS 2016 Stef Meijs Netwerkdag Ruimtelijke Adaptatie 19 jan 2017 Het verhaal van de NAS Voorgeschiedenis Trends en bollenschema s Focus op urgente risico s Vervolg: proces en acties 2 Ministerie van Infrastructuur
Naar een klimaatbestendig Eindhoven. Luuk Postmes 19 mei 2015
Naar een klimaatbestendig Eindhoven Luuk Postmes Speerpunten Eindhoven op watergebied Klimaatverandering Wateroverlast zomerse buien Hittestress Droogtestress Duurzame stad: Energie neutraal Grondstoffen
Extreme neerslag in het stedelijk gebied. STOWA, 1 juni 2017 Harry van Luijtelaar, Stichting RIONED
Extreme neerslag in het stedelijk gebied STOWA, 1 juni 2017 Harry van Luijtelaar, Stichting RIONED Zwaarste buien deze eeuw Apeldoorn, 120 mm in 75 minuten (2009) Herwijnen 94 mm in 70 minuten (2011) Deelen,
Bouwsteen A Welke dijken tellen mee? Een verdiepingsslag op het veiligheidsdenken
Bouwsteen A Welke dijken tellen mee? Een verdiepingsslag op het veiligheidsdenken Auteurs: Ester Olij ( trekker), Annemargreet de Leeuw (Deltares), Conny van Zuijlen (provincie Noord-Holland), Jannes Haanstra
Whitepaper. Valkuilen bij het kostenramen rijweg
Whitepaper Valkuilen bij het kostenramen rijweg Whitepaper Valkuilen bij het kostenramen rijweg 2 Wie zijn wij? Kosteninformatie voor de Bouw & Infra-sector Wij zijn een uitgever gespecialiseerd op gebied
Kennisagenda Klimaatbestendige stad
Nationaal Kennis- en Innovatieprogramma Water en Klimaat Kennisagenda Klimaatbestendige stad Groeidocument versie 2.0 Oktober 2016 Samenstelling: Hans Gehrels (Deltares) 1 Inhoud 1. Inleiding... 3 1.1
De Klimaatbestendige Stad Zwolle
De Klimaatbestendige Stad Zwolle Welkom! Christiaan W allet Programmamanager Deltaprogr am ma Nieuwbouw en Herstructurering Programma van vanmiddag 12.40 u. Opening met pitches 12.55 u. Deltaprogramma
Klimaatatelier Harderwijk Werken aan een klimaatbestendig Drielanden-West. Verslag van de workshop op 14 maart 2012
Klimaatatelier Harderwijk Werken aan een klimaatbestendig Drielanden-West Verslag van de workshop op 14 maart 2012 Klimaatatelier Harderwijk Werken aan een klimaatbestendig Drielanden-West Verslag van
tuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015
tuinweek 2015 Water(overlast) in de tuin Lara de Graaf Landschapsarchitect Groei & Bloei Houten 16 juni 2015 Voorstellen multifunctionele landbouw functieverandering landschappelijke inpassing gebiedsontwikkeling
Kosten en baten van de ondergrond redeneer, reken en verdien! COP, Rotterdam
Kosten en baten van de ondergrond redeneer, reken en verdien! COP, Rotterdam CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, transport en grondstoffen Economische, technische en beleidsmatige
Handreiking voor de uitvoering van een Stresstest Klimaatbestendigheid
Deltaprogramma Nieuwbouw en herstructurering Handreiking Ruimtelijke Adaptatie Handreiking voor de uitvoering van een Stresstest Klimaatbestendigheid Colofon Versie 1.0 8 september 2014 Auteurs: dr. ir.
Wat heeft de ruimtelijke inrichting met klimaatverandering te maken?
Deltaprogramma / Deelprogramma Nieuwbouw en Herstructurering Notitie Klimaatbestendige Stad Naar een klimaatbestendige stad Toename van extreme neerslag, droogte en hitte zijn de belangrijkste effecten
Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Klimaatadaptatie. Kwetsbaarheden zien, kansen benutten
Vereniging van Nederlandse Gemeenten Klimaatadaptatie Kwetsbaarheden zien, kansen benutten Welkom Ina Adema Burgemeester Lelystad Voorzitter VNG commissie water Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Slimme oplossingen voor een klimaatrobuuster watersysteem Gaat u mee op reis? ALV BPG 11 november 2016
Slimme oplossingen voor een klimaatrobuuster watersysteem Gaat u mee op reis? ALV BPG 11 november 2016 Wateroverlast juni 2016 Van onttrekkingsverbod op 19 mei naar wateroverlast en waterkwaliteitsproblemen
INDELING INLEIDING (AANLEIDING?) GRONDWATERBEHEER IN DELEN DE WATERWET OVERLAST EN ONDERLAST: DE PROBLEMEN VERBONDEN.
INDELING Grondwaterbeheer in de stad: een kans Peter den Nijs Inleiding Grondwaterbeheer in de stad: een kans Beleid grondwater stedelijk gebied Het wordt alleen maar slechter Afsluiting en vragen Grondwaterbeheer
Inrichten in de praktijk
Deals Inrichten in de praktijk Onderzoeksvoorstel KBS: inrichting in de praktijk, onderzoeksbudget gehonoreerd. Doel: opleiding publieke professionals Inrichten in de praktijk Onderzoeksvoorstel KBS: inrichting
Voortgangsrapportage doel 1.1 Duurzaam beschermd tegen overstromingen en wateroverlast
Voortgangsrapportage doel 1.1 Duurzaam beschermd tegen overstromingen en wateroverlast 1. Inleiding De kans op overstromingen, wateroverlast, hitte en droogte neemt toe door het veranderende klimaat. In
Tussentijdse Evaluatie Ruimtelijke Adaptatie - Reflecteren en Inspireren SAMENVATTING
Tussentijdse Evaluatie Ruimtelijke Adaptatie - Reflecteren en Inspireren SAMENVATTING 30-01-2017 ii In samenwerking met: Documenttitel: Status: Eindrapport evaluatie Ruimtelijke Adaptatie Definitief Datum:
Deltabeslissing Waterveiligheid
Deltaprogramma Waterveiligheid Deltabeslissing Waterveiligheid Het Deltaprogramma: een nieuwe aanpak Onze huidige dijknormen dateren grotendeels uit de jaren zestig. Ze zijn opgesteld na de Watersnoodramp
Medegebruik van dijk(zones):
Medegebruik van dijk(zones): vanwege ruimtegebrek en voor draagvlak Dijken voor de Toekomst Studiedag STOWA en Kennis voor Klimaat Jantsje M. van Loon-Steensma 24 november 2011 Centrum Water & Klimaat;
Invloed van klimaatverandering op hydrologische extremen (hoog- en laagwater langs rivieren in het Vlaamse binnenland)
1 Invloed van klimaatverandering op hydrologische extremen (hoog- en laagwater langs rivieren in het Vlaamse binnenland) Op 26 augustus 2008 heeft Omar Boukhris een doctoraatsstudie verdedigd aan de K.U.Leuven
De KNMI 14 klimaatscenario s Neerslag en neerslagextremen
De KNMI 14 klimaatscenario s Neerslag en neerslagextremen Geert Lenderink KNMI 26 mei 2014: presentatie KNMI14 scenario s De Basis: het 5de IPCC rapport van WG1 (2013) 1. Kennis m.b.t. globale klimaatverandering
Groeidocument versie 4.0
Nationaal Kennis- en innovatieprogramma Water en Klimaat Kennisagenda Klimaatbestendige stad Groeidocument versie 4.0 Mei 2017 Samenstelling: Hans Gehrels (Deltares) 1 Inhoud 1. Inleiding... 3 1.1 Ten
Tussentijdse bevindingen klimaatadaptatie in stedelijk gebied. Beleidssamenvatting voortgangsrapportage Climate Proof Cities 2013
Tussentijdse bevindingen klimaatadaptatie in stedelijk gebied Beleidssamenvatting voortgangsrapportage Climate Proof Cities 2013 Klimaat en stad Als gevolg van de mondiale opwarming kunnen hete zomers