De brug tussen mavo en havo voor Aardrijkskunde op het Amstelveen College versoepelen

Transcriptie

1 Sergio Monni cknr Plan van aanpak profielproduct De brug tussen mavo en havo voor Aardrijkskunde op het Amstelveen College versoepelen De opdrachtgever: Het onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van de sec7es aardrijkskunde van de mavo en havo afdelingen van het Amstelveen College. De begeleiders: Jeroen PüCmann, sec7evoorzicer havo/vwo Aardrijkskunde. Hij kan mij zowel prak7sch als inhoudelijk steunen bij het onderzoek. Als docent voor 4 havo is hij goed op de hoogte van de problema7ek. Daarnaast beschikt hij over een uitstekend netwerk binnen alle lagen van de school en kan hij mij in contact brengen met andere betrokken leraren en leerlingen. Peter Dekker is sec7evoorzicer mavo/vmbo- t en mijn contact persoon op de op de mavo loca7e. Ook hij kan mij prak7sche en inhoudelijke steun bieden. Tijdspad: week 14 week 15 week 16 week 17 week 18 ILO PvA inleveren Responsiecollege, Akkoord plan, of verwerken feedback plan. AC cijferlijsten havo 4 leerlingen analyseren Literatuurstudies rapporten en syllabi mavo, havo. evt. herkansing PvA. Deelvraag 1: informa7e uit literatuurstudie verwerken. Responsiecollege Deelvraag 2&3: interviews voorbereiden. Interview moment plannen met leerlingen. M E I V A K A N T I E week 19 week 20 week 21 week 22 week 23 ILO Responsiecollege Feedback vragen op interview leerlingen / docenten Responsiecollege, feedback vragen op interview leerlingen / docenten Inleveren profielproduct AC Deelvraag 2&3: interviews leerlingen afnemen en verwerken. Interviews leraren plannen. Interviews voor Deelvraag 4: interviews leraren maken en plannen Deelvraag 3 & 4: interviews met leraren afnemen en verwerken. Op7oneel: Aanvullende gesprekken op de mavo om eerste bevindingen te bespreken, eerste voorstel voor verbeterpunten peilen. Uitwerken eindproduct / aanbevelingen Presenta7e eindproduct en aanbevelingen op het AC week 24 week 25 week 26 week 27 week 28 ILO Eindpresenta7e en beoordeling AC

2 Verkenning van het praknjksprobleem 1. Aanleiding van de opdracht Zoals op vele andere scholen verloopt de aanslui7ng van instromende leerlingen uit de mavo naar de havo ook op het Amstelveen College niet ideaal. Havo leraren vinden dat de kennis en niveau van instromende en reguliere leerlingen niet goed op elkaar aansluiten. De hiaten in kennis en vaardigheden leiden tot slechte schoolresultaten, zicenblijvers, en in de ergste gevallen tot schooluitval. Uit bestaand onderzoek naar de doorstroom van vmbo (mavo) naar havo blijkt het percentage tl ers dat niet doorgaat van havo 4 naar havo 5 (uitvallers en doubleerders tezamen) ongeveer twee keer zo hoog uit als het percentage leerlingen dat uit het havo (en het vwo) a[oms7g is. Daaruit is tevens af te leiden dat rela7ef minder leerlingen uit de theore7sche leerweg het havo diploma halen, vergeleken met het aantal havisten (en vwo ers) dat het diploma haalt. (Van Esch, Neuvel p.43). Het Amstelveen College is momenteel nog verspreid over twee loca7es: de Startbaan (havo/vwo) Tulpenburg (mavo). De mavo en havo scholen zullen volgend jaar verhuizen naar een gezamenlijk nieuw schoolgebouw. Gelet op de verdere toekoms7ge samenwerking wil men een curriculum/leerplan ontwikkelen om de aanslui7ng te stroomlijnen. Op dit moment bestaat er namelijk nog geen concrete vorm van ondersteuning. Aangezien de omvang van het probleem op het Amstelveen College is niet eerder precies in kaart gebracht is mij dan ook gevraagd onderzoek te doen naar de omvang en achtergronden van dit probleem te. 2. Probleemanalyse De overgang van mavo leerlingen naar de havo is een landelijk probleem: Er worden door ontvangende scholen hiaten in kennis geconstateerd bij de tl- leerlingen en problemen bij de overgang naar een andere manier van leren. Ook leerlingen geven zelf aan dat er sprake is van een behoorlijke grote stap- of sprong, zo blijkt uit een landelijk onderzoek van Jansma, van Kleunen en Schmidt in opdracht van het SLO (2011, p. 5). Om het probleem te verkennen wil als eerste vaststellen in hoeverre dit ook terug te zien is op het Amstelveen College bij het vak aardrijkskunde. Daartoe heb k de cijferlisten van reguliere en opgestroomde havo leerlingen aangevraagd bij Mar Vlietstra. Hieruit moet blijken of het vermoedden van de leraren op de havo klopt, namelijk dat instromende leerlingen een lagere cijfergemiddelde scoren. 3. Probleemomschrijving Het gaat in mijn onderzoek om de aanslui7ngsproblema7ek van 4 mavo op 4 havo. Ter afakening van het probleem richt ik mij vooral op de aanslui7ng bij het vak aardrijkskunde. Het probleem heeg een inhoudelijke en didac7sch component. Instromende leerlingen zouden achterstand vertonen op het gebied van vakspecifieke vaardigheden als leesstrategieën, atlas- vaardigheden. Hun voorkennis zou ook niet toereikend zijn Op het didac7sch front kunnen andere leergewoontes, werkhouding/mo7va7e en zelfstandigheid ook een rol spelen Wie heed het probleem? De vakgroep aardrijkskunde, die de afgelopen jaren steeds meer te maken met instromers vanuit 4 mavo en de daarmee gepaard gaande aanslui7ngsproblemen.

3 Daarnaast is het natuurlijk ook een probleem voor de leerlingen zelf, die als gevolg van aanpassingsproblemen achter dreigen te lopen ten opzichte van hun klasgenoten. Het is met name in hun belang dat er wordt gewerkt naar een soepele aanslui7ng. TensloCe is het voor het Amstelveen College zelf een probleem omdat de school gebaat is bij zoveel mogelijk slagende leerlingen en zo een hoog mogelijke cijfergemiddelde. Waar komt het voor? Uit een onderzoek van de VO- raad naar knelpunten in de aanslui7ng van vmbo naar havo komt naar voren dat met name bij de vakken wiskunde, Nederlands en Engels 90% van de havo afdelingen van 35 onderzochte scholen tekorten signaleert bij de leerlingen die a[oms7g zijn van vmbo- tl. (Monnink, Van Oostrom, Bossers & Smit, 2010, p. 11). Landelijke gegevens over discrepan7es bij het vak aardrijkskunde heb ik tot dusver niet kunnen vinden, maar uit de eerste gesprekken lijkt dat ook bij het vak aardrijkskunde op het Amstelveen College voor te komen. Welke oorzaken liggen er (mogelijk) aan ter grondslag? Vooralsnog geven de leraren op de havo te kennen dat ze het verschil in de gebruikte methode als een van de belangrijkste factors zien voor de aanslui7ngsproblemen. Op de mavo wordt namelijk gebruik gemaakt van De Geo, terwijl op de havo Buitenland gebruik wordt. Omdat ik op het moment niet beschik over eigen onderzoeksresultaten leun ik nu op onderzoek van de VO- raad uit 2010 (p.6-7). In hun onderzoek naar de belangrijkste knelpunten in de aanslui7ng tussen vmbo- tl en havo, komt naar voren: 1. De programma7sche aanslui7ng tussen vmbo- tl en havo is niet op7maal. Dit geldt in ieder geval voor de kernvakken wiskunde, Nederlands en Engels. 2. Leerlingen hebben moeite met de overgang in pedagogisch- didac7sche benadering en moeilijkheidsgraad, gesproken wordt over 'anders moeten leren'. Scholen en leerlingen noemen daarbij als concrete punten: - Er wordt meer zelfstandigheid en planningsvermogen geëist; - Het tempo ligt hoger; - Er wordt gewerkt met grotere leerstofeenheden en er is minder controle; - Het geleerde moet direct worden toegepast; - De benadering van de docenten is meer leerstof- en minder leerling- gericht. Onderzoeksaanpak 4. Onderzoeksdoel Het onderzoek heeg als doel de brug tussen 4 mavo en 4 havo te versoepelen. Daarbij gaat het om binnen de sec7e aardrijkskunde instrumenten te ontwikkelen die kunnen bijdragen succesvoller overstap van 4 mavo naar 4 havo. 5. Centrale vraagstelling Op welke manier kan er een betere aanslui7ng tussen mavo 4 en havo 4 voor het vak aardrijkskunde gerealiseerd worden?

4 6. & 7. Deelvragen, groepen, en instrumenten Deelvraag 1: Welke verschillen zijn er tussen geleerde kennis en vaardigheden bij aardrijkskunde in mavo en havo? - > Onderzoeksmethode: literatuuronderzoek - > Onderzoeksbronnen: onderzoeksrapporten, aardrijkskunde syllabi mavo & havo, cijferlijsten. Deelvraag 2: Welke moeilijkheden ondervinden leerlingen bij de overstap naar 4 havo bij het vak aardrijkskunde? - > Onderzoeksmethode: halfgestructureerde interviews met leerlingen - > Onderzoeksgroep: (ongeveer) 5 instromende mavo leerlingen Deelvraag 3: Wat voor verschillen in (gemeten) vaardigheden en werkhouding zijn er tussen instromende en reguliere havo4 leerlingen? Thema s: vakspecifieke vaardigheden als leesstrategieën atlas- vaardigheden, voorkennis en leergedrag: werkhouding/mo7va7e, zelfstandigheid. - > Onderzoeksmethode: halfgestructureerde interviews met instromende en reguliere havo leerlingen, docenten. - > Onderzoeksgroep: ongeveer 5 instromende, en 5 reguliere havo leerlingen. Deelvraag 4: Wat voor problemen ervaren leraren bij leerlingen die overstappen van de mavo naar de mavo? - > Onderzoeksmethode: halfgestructureerde interviews. - > Onderzoeksgroep: docenten aardrijkskunde op de havo. Product 8. Product Antwoord op bovenstaande vragen moet resulteren in een set prak7sche handvacen die de doorstroom van mavo leerlingen naar de havo moeten vergemakkelijken. Voor de mavo zullen er aanbevelingen worden gedaan over welke basisvaardigheden die relevant zijn in de havo het beste ingepast kunnen worden in het mavo curriculum, met als doel een significante verbetering van de cijfergemiddelde van instromende havo leerlingen te bewerkstelligen. Voor de havo zullen er specifieke pedagogisch- didac7sche voorstellen gemaakt worden om de overgang van instromende leerlingen te versoepelen.

5 Voorlopige literatuurlijst Syllabus aardrijkskunde havo centraal examen 2011 (2009). Utrecht: Centrale Examencommissie Syllabus aardrijkskunde havo centraal examen 2011 (2009) Utrecht: Centrale Examencommissie Bijlard, A, Duursma, J, Nierop, D & Spijkerboer, L (2010). Naast diplomagericht door doorstroomgericht,, Hoe scholen de versnelde leerroutes van vmbo- tl naar hbo succesvoller kunnen maken. Utrecht: Algemeen Pedagogisch Studiecentrum. Jansma, N, Kleunen E. van & Schmidt, V (2011). Scenario s voor de aansluiqng tussen vmbo- tl en havo. Versterking schakelfuncqe gl/tl naar vervolgonderwijs. Enschede: Na7onaal exper7secentrum leerplanontwikkeling (SLO). VO-raad (2010). Advies verbetering aansluiting vmbo-tl op havo en mbo (onderzoeksrapport ). Utrecht: VO-raad.