Managementversie IDDT op de LTP Juni Implementatieplan. Managementversie. Screening en assessment bij dubbele diagnose cliënten

Transcriptie

1 Implementatieplan Managementversie Screening en assessment bij dubbele diagnose cliënten Frank Baltus, Ysolda Roeters 4 e jaars duaal studenten HBO-V, GGZ variant Afstudeerproject Werken aan zorgverbetering 7 juni 2008 Inhoud Waarom dit implementatieplan...2 Plan van aanpak...3 Drie scenario s voor IDDT screening en assessment...3 Scenario Minimum...4 Scenario Maximum:...7 Scenario Intake...7 Realisatie van de scenario s...8 Aanbevelingen voor vervolg...9 Borging en controle mechanismen...9 Concrete doelen stellen...9 Tussentijds meten van deze concrete doelen...9 Toepassen van Routine Outcome Assessment...9 Implementatie activiteiten van het project team...10 Literatuur...11 Frank Baltus, Ysolda Roeters 1

2 Waarom dit implementatieplan In de periode van januari tot en met juni 2008 hebben Frank Baltus en Ysolda Roeters het zorginnovatie project Screening en assessment bij dubbele diagnose cliënten uitgevoerd. Dit zorginnovatieproject vormde voor beide de afsluiting van het 4-jarige duale traject om HBO-verpleegkundige te worden. Het project is uitgevoerd op de respectievelijke werkplekken van beide studenten, namelijk Langdurig Transmurale Psychiatrie (LTP) West en LTP Centrum te Amsterdam. De duale HBO-V opleiding variant GGZ is een samenwerking tussen de Hogeschool van Amsterdam (HvA) en JellinekMentrum. Doel van het zorginnovatieproject is om kennis en vaardigheden die op de HvA zijn geleerde toe te passen in de werksituatie, in ons geval dus de LTP van JellinekMentrum. Het onderwerp van het zorginnovatieproject kon gekozen worden in overleg met de opdrachtgever, in ons geval Jeannnette Koning, hoofd LTP Centrum. Uit overleg met haar en uit eigen belangstelling hebben we gekozen voor Integrated Dual Disorder Treatment (IDDT) als onderwerp voor zorginnovatie. Redenen hiervoor waren dat IDDT een evidence based practice is en zodoende goed aansluit op de huidige HBO-V opleiding, dat IDDT als nieuwe methodiek wel geïntroduceerd was maar nog weinig concrete vorm had gekregen, dat IDDT inhoudelijk gaat om de hulpvraag van cliënten met een dubbele problematiek, zowel psychiatrisch als verslaving, en dat ons inziens er veel te winnen valt voor de cliënten van de LTP als er een aanbod en zelfs een geïntegreerd behandelaanbod komt dat deze beide hulpvragen probeert te beantwoorden. Er is binnen JellinekMentrum een IDDT project team gevormd. Grote inspirator hier achter is Martje van Giffen. Zij heeft al in een vroeg stadium een uitgebreid werkbezoek afgelegd aan Ohio, Verenigde Staten, alwaar Patrick Boyle de IDDT methodiek geïnitieerd heeft en hier inmiddels ook vele artikelen in diverse wetenschappelijke tijdschriften over heeft geschreven (zie bv literatuurlijst implementatieplan). De eerste weken was Martje onze projectleider, later werd dit Sandra Harkema, het 2 e lid van het IDDT project team en onder andere supervisor en trainer IDDT. Binnen het zorginnovatie project hebben wij 4 producten gecreëerd. Een project plan, een verbeterplan, een implementatieplan en een overdrachtsrapportage. Frank Baltus, Ysolda Roeters 2

3 Plan van aanpak Dit implementatieplan is bedoeld om een bijdrage te leveren aan het realiseren van een effectief IDDT behandelaanbod op de LTP. En dan vooral de beginfase van het werken met IDDT, de fase van screening en assessment. Door het werken met de meetinstrumenten van IDDT in de tot nu toe gebruikelijke werkwijze in te bedden wordt bekend wie de DD cliënten zijn binnen de bestaande caseload. Van deze cliënten kan dan de motivatiefase worden vastgesteld en kunnen specifieke interventies in het behandelplan opgenomen worden. In dit plan van aanpak beschrijven we eerst de procedure om dit te doen, in paragraaf 4.1, door middel van 3 scenario s. Vervolgens beschrijven we hoe we deze procedure willen gaan implementeren in paragraaf 4.2. Drie scenario s voor IDDT screening en assessment In dit procedurevoorstel beschrijven we drie scenario s. De eerste 2 scenario s betreffen de bestaande caseload, dus cliënten die al (geruime tijd) in behandeling bij de LTP zijn. scenario minimum beschrijft de situatie waarbij in elk team elke week 1 cliënt besproken wordt, scenario maximum beschrijft de situatie waarbij elke week 3 cliënten besproken worden. Het derde scenario betreft nieuwe cliënten die via een intake onder behandeling bij de LTP komen. De drie scenario s hebben allen betrekking op de volgende teams, periode en werkwijze: Wie: 3 Teams LTP West (Baarsjes, Bos en Lommer, Westerpark) 3 teams LTP Centrum (Centrum2, Centrum3, IJburg) - er zijn dus in totaal 6 IDDT teams op de LTP Tesselschadestraat Wanneer 1 juli december Wat Elk team heeft wekelijks een behandelplan bespreking. Hierin worden behandelplannen geëvalueerd van 2 tot 4 cliënten. Dit procedure voorstel is bedoeld om in deze behandelplanbespreking ook de volledige IDDT bespreking te integreren. In dit procedure voorstel beschrijven we wat er moet gebeuren in de drie fases die tezamen uiteindelijk leidden tot een behandelplan: A voorbereiding op behandelplan (Screening en assessment) B C bespreken behandelplan in kernteam 2 en met cliënt. bespreken en vastleggen behandelplan in multidisciplinair teamoverleg 1 In de overdrachtrapportage beschrijven we ook de periode Elke cliënt heeft een kernteam van behandelaars, dit bestaat uit een SPV (hoofdbehandelaar), een psychiater en soms ook een ambulant verpleegkundige. En sinds kort wordt er bij cliënten met enkelvoudige problematiek ook gewerkt met ambulant verpleegkundige als hoofdbehandelaar (maar dit geld dus niet bij DD cliënten). Frank Baltus, Ysolda Roeters 3

4 Scenario Minimum Betreft: bestaande cliënten (bij elke behandelplanbespreking 1 IDDT bespreking) A. Taken in voorbereiding op behandelplanbespreking (samen met cliënt). 1. Afname CAGE bij cliënt. 2. Indien CAGE positief, afname MATE bij deze cliënt. 3. Bespreken motivatiefase met cliënt. Belangrijke aspecten bij elke taak: 1. Afname CAGE bij cliënt. Bij elke cliënt moet de CAGE afgenomen worden. Voor veel cliënten zal de uitslag van de CAGE negatief zijn, dit betekent dat er geen enkel vermoeden van DD problematiek is en dat er verder geen IDDT gerelateerde activiteiten noodzakelijk zijn bij deze persoon. De rest van dit protocol vervalt dus. 2. Indien CAGE positief, afname MATE bij deze cliënt. Om op een zinvolle wijze de vervolgstappen van IDDT in te gaan is het essentieel dat de MATE afgenomen is. Er kan niet op basis van vermoedens van (hoeveelheid van) gebruik verder geredeneerd worden, het gebruik moet gedetailleerd uitgevraagd zijn door middel van de MATE. 3. Bespreken motivatiefase met cliënt. In dit stadium is deze bespreking oriënterend, niet elke cliënt zal daar in dit stadium al voor open staan. Belangrijk is om dankzij het gebruik van de meetinstrumenten en van overige input (observaties, dossierkennis, voorgeschiedenis, diagnostiek) zich als hulpverlener een eerste beeld te vormen van de motivatiefase van de cliënt. Wie: een lid van het behandelteam (bv SPV, AV, AGNIO, psycholoog) Wanneer: in de maand voorafgaand aan de BHP bespreking ECD invoer: de afnemer voert de resultaten van de meetinstrumenten in het ECD in. Er zijn hierbij 2 mogelijkheden: Je kunt direct tijdens afname de antwoorden in het ECD invoeren, dit betekent dat je samen met de cliënt bij een PC op de LTP zit. Je kunt tijdens afname (tijdens huisbezoek of op de LTP) de antwoorden op de papieren versie van de meetinstrumenten schrijven en deze naderhand zelf in het ECD invoeren. Dit is dus dubbel werk, maar veel hulpverleners geven aan het prettiger te vinden om de papieren versie te gebruiken vanwege de non-verbale communicatie die veel informatie geeft. Frank Baltus, Ysolda Roeters 4

5 Voorwaarden van tevoren moet bekend zijn welke cliënten een BHP bespreking hebben (team Centrum doet dit reeds, team West niet.) zodat de hulpverlener de tijd heeft om de meetinstrumenten af te nemen. Hierbij moet gelet worden op een evenredige verdeling over de behandelaars (SPV-ers) ivm werkdruk. elk lid van behandelteam heeft een papieren versie van CAGE en MATE (bv voor thuisafname), deze is beschikbaar via het lokale Intranet (Homepage -> markt 1 -> IDDT -> Screening en Assessment) dankzij IDDT training en supervisie en ondersteuning door AF is: o elk lid van behandelteam vaardig met afnemen CAGE/MATE o elk lid van behandelteam vaardig met ECD versie van CAGE/MATE. B. Taken tijdens bespreken (concept) behandelplan in kernteam en met cliënt. 1. Discussie over en bepaling van motivatiefase cliënt 2. Discussie over passende IDDT interventies Belangrijke aspecten bij elke taak: 1. Discussie over en bepaling van motivatiefase cliënt Belangrijk hierbij is om te kijken naar zowel de motivatiefase psychiatrie als de motivatiefase verslaving, en hoe die elkaar beïnvloeden. Dit wordt zowel in het kernteam als met de cliënt zelf besproken. 2. Discussie over passende IDDT interventies Hiervoor is het van belang dat in ieder geval de AF op de hoogte is van het actuele IDDT interventieaanbod en ook de route daar naar toe (locatie, tijdstippen, contactpersoon) kent. Deze informatie krijgt de AF van de IDDT projectgroep en deze projectgroep draagt zorg voor de actualisering hiervan, onder andere via de IDDT Intranet pagina. De AF kan deze informatie weer doorspelen naar het kernteam. De te kiezen interventies worden zowel in het kernteam als met de cliënt zelf besproken. Wie: kernteam Wanneer: in de periode voorafgaand aan de behandelplanbespreking ECD invoer: concept behandelplan in ECD door kernteam Voorwaarden Elke IDDT team plant in het lopende kalenderjaar met het IDDT project team 4 supervisie sessies volgens het nieuwe supervisie protocol. Dit betekent 4 supervisie sessies die elkaar redelijk kort opvolgen in een periode van maximaal 2 maanden. In de 4 maanden daarna dient elk IDDT Frank Baltus, Ysolda Roeters 5

6 team DD cliënten te bespreken, in een follow up supervisie wordt de voortgang hiervan besproken Behandelteam is vaardig (dankzij supervisie en AF) in bepaling motivatiefase en interventie C. Taken tijdens bespreken definitief behandelplan in multidisciplinair team 1. Bespreken en vastlegging van motivatiefase en IDDT interventie in (ECD) behandelplan Belangrijke aspecten bij deze taak: Inhoudelijk heeft een kernteam een (concept) behandelplan voorbereid en opgesteld. In de multidisciplinaire teamvergadering legt zij hierover verantwoording af en wordt de expertise van het voltallige team gebruikt om waar nodig het definitieve plan bij te stellen. Op dit moment (juni 2008) is de vastlegging van IDDT motivatiefase en bijbehorende interventies nog niet gefaciliteerd in het ECD. Deze aanvraag loopt wel maar dit zijn langdurige trajecten (een jaar of langer). Voor de lopende stellen wij voor dit als volgt vast te leggen. Onder het kopje hoofdprobleem(en) (geestelijke gezondheid inclusief verslaving) wordt nu allen het verslavingsprobleem benoemt, wij stellen voor hier aan toe te voegen de gekozen motivatiefase aan toe te voegen (bijvoorbeeld: alcoholmisbruik: overwegingsfase). De gekozen interventie(s) kunnen dan bij de meest passende subdoelen toegevoegd worden (bijvoorbeeld lichamelijke gezondheid, zelfverzorging, financiën). Wie: Multidisciplinaire behandelteam Wanneer: tijdens de wekelijkse BHP bespreking (elk team heeft hiervoor een vast tijdstip in de week) ECD invoer: vastlegging in het ECD gebeurt live tijdens de BHP bespreking Totalen IDDT screening en assesment: Als dit scenario minimum gedurende de tweede helft van 2008 strikt wordt ingevoerd bij de gehele LTP Tesselschadestraat (Centrum en WEST) dan leidt dit tot het volgende resultaat: Wekelijks screening (CAGE) en indien nodig assessment (MATE) bij 1 cliënt per team. Dus 6 cliënten per week over de gehele LTP. 26 (weken) x 6 = 156. (Er zijn dan dus 156 CAGE s afgenomen en MATE s. Volgens de cijfers van Nemesis (Bijl, van Zessen, Ravelli, 1997) heeft ongeveer 35 % van de LTP populatie DD problematiek, de verwachting is dan dat er ongeveer 55 MATE s zijn afgenomen). Totale cliënt populatie LTP = 400 Frank Baltus, Ysolda Roeters 6

7 156 / 400 = 39 % (dit is ruim boven de 20 % doelstelling voor heel 2008) Scenario Maximum: Betreft: bestaande cliënten (bij elke behandelplan bespreking 3 IDDT besprekingen) Dit is inhoudelijk hetzelfde als scenario minimum, alleen wordt er nu bij elke behandelplan iedereen volgens IDDT besproken. Gemiddeld gaat dit om drie cliënten per team per week. Voor de totalen levert dat het volgende plaatje op Wekelijks screening (CAGE) en indien nodig assessment (MATE) bij 3 cliënten per team. Dus 3 x 6 = 18 cliënten per week over de gehele LTP. 26 x 18 = 468. (Er zijn dan dus 468 CAGE s afgenomen en MATE s. Volgens de cijfers van Nemesis (Bijl, van Zessen, Ravelli, 1997) heeft ongeveer 40 % van de LTP populatie DD problematiek, de verwachting is dan dat er ongeveer 190 MATE s zijn afgenomen). Totale cliënt populatie LTP = / 400 = 117 % 3 Scenario Intake Betreft: nieuwe cliënten Dit is inhoudelijk hetzelfde als scenario minimum, alleen gaat het hier om nieuwe cliënten die nog geen eigen behandelteam hebben (overigens kan het hier ook gaan om cliënten die enige tijd elders behandeld zijn of wiens DBC afgesloten is geweest omdat er minimaal drie maanden geen contact met het behandelteam was) Speciale aandachtspunten bij intake: De intaker neemt de CAGE en MATE af. Dit is een SPV of een AGNIO. De CAGE en MATE worden tijdens het 2 e gesprek van de intake afgenomen, als aanvulling bij de speciële anamnese waarin ook andere meetinstrumenten worden afgenomen (zie intake procedure LTP, bijlage 5, verbeterplan) De IDDT meetinstrumenten worden toegevoegd aan de speciële anamnese in de standaard intake procedure LTP, door de psychiater die deze procedure beheert. 3 In dit scenario wordt de doelstelling voor 2008 ruimschoots behaald Frank Baltus, Ysolda Roeters 7

8 Realisatie van de scenario s Bovenliggende drie scenario s zijn op woensdag 4 juni besproken met de opdrachtgever. De opdrachtgever was positief verrast door het gegeven dat zelfs met scenario minimum de beleiddoelstelling voor 2008 wordt behaald. Echter, het aan de teams doorgeven van zowel scenario minimum als maximum kan al snel verwarrend zijn en leiden tot een keuze voor de weg van de minste weerstand (minimum). Vanwege de helderheid van de boodschap is daarom gekozen voor scenario maximum. Hierbij hebben we nog wel de volgende aanvulling gemaakt: volgens de literatuur is ongeveer een derde van de LTP cliënten populatie een DD cliënt (Bijl, van Zessen, Ravelli, 1997). Dit betekent dat als je wekelijks van 3 cliënten het behandelplan bespreekt er gemiddeld 2 zijn met een negatieve CAGE en dan ben je dus ook meteen klaar met de IDDT aspecten van de behandeling, die zijn er dan niet. Dan blijft de 3 e cliënt over bij wie wel sprake van DD is, de MATE afgenomen is en de motivatiefase en interventies besproken moeten worden. Voor scenario intake geld dat het sowieso uitgevoerd moet worden, omdat de beleidsdoelstelling daar 100 % afname meetinstrumenten is. Om de scenario s te realiseren hebben we in bovenstaand procedurevoorstel een aantal voorwaarden genoemd. Nu volgt een overzicht van wie wanneer welke stap moet zetten om dit te realiseren: Tabel 1 Takenoverzicht Teams Taak Wie periode IDDT basistraining, IDDT project team (Martje van inclusief training meetinstrumenten 4 Giffen en Sandra Harkema) IDDT werkplan IDDT teams LTP Centrum en 2007 West Presentatie implementatie Zorginnovatie team (Frank 4 juni 2008 plan aan opdrachtgever Praktische toegankelijkheid meetinstrumenten (vaardig met ECD, papieren versie) Baltus en Ysolda Roeters) IDDT project team, Zorginnovatie team, AF Deskundigheidsbevordering Zorginnovatie team (Frank 19 juni 2008 IDDT Baltus en Ysolda Roeters) Update intake protocol Zorginnovatie team (Frank 2008 Baltus en Ysolda Roeters) IDDT supervisie IDDT project team (Martje van Giffen en Sandra Harkema) Juni-juli-augustus 2008 Bijscholing AF in IDDT interventieaanbod IDDT project team (Martje van Giffen en Sandra Harkema) 2008 IDDT in ECD behandelplan ECD beheer Medio Schuingedrukte taken zijn reeds gerealiseerd. Frank Baltus, Ysolda Roeters 8

9 integreren Aanbevelingen voor vervolg Onze aanbeveling is om de scenario s Maximum en Intake uit het implementatieplan in de 2 e helft van 2008 op de LTP uit te voeren. Borging en controle mechanismen Om bovenstaande aanbeveling ook effectief te laten zijn moeten er methoden van borging en controle gebruikt worden. Hiervoor stellen we het volgende voor: Concrete doelen stellen Binnen JellinekMentrum zijn er nu een tiental IDDT teams, dit aantal neemt maandelijks toe. Op bedrijfsniveau is een doelstelling geformuleerd, namelijk dat in 2008 bij alle nieuwe intakes IDDT screening en waar nodig assessment uitgevoerd wordt (100 %). En dat bij 20 % van de bestaande caseload screening en waar nodig assessment uitgevoerd wordt. Dit organisatie doel moet per team vertaald worden in een teamdoel. Voor de teams LTP West en Centrum betekent dit 20 % van een totale caseload van 400 cliënten, dat zijn 80 cliënten. Er dient in 2008 dus IDDT screening en waar nodig assessment uitgevoerd te worden bij ten minste 80 LTP cliënten. Tussentijds meten van deze concrete doelen In ons implementatie plan beschrijven we de scenario s maximum en intake die tot realisatie van bovenstaande concrete doelen moeten leiden.dit lukt het best als deze doelen niet alleen op de einddatum ( ) maar ook op tussenliggende punten gecheckt worden. Onze aanbeveling hier is dat elke aandachtsfunctionaris van elk IDDT team elke 2 maanden aan het afdelingshoofd en aan het IDDT projectteam meldt bij hoeveel cliënten IDDT screening en assessment is uitgevoerd. Bij deze tweemaandelijkse rapportage kan de aandachtsfunctionaris ook aangeven wat de eventuele knelpunten waren. Deze knelpunten kunnen dan tussentijds besproken worden met het IDDT projectteam en met het afdelingshoofd. Zodoende kan er tussentijds bijgestuurd worden bij deze knelpunten en is de kans reëler dat de organisatiedoelen voor 2008 ook behaald worden. Toepassen van Routine Outcome Assessment Verschillende hulpverleners hebben hun zorg geuit over enerzijds toenemende productiedruk (tijdschrijven door middel van DBC s) en anderzijds een versnippering door allerlei op zich zinvolle innovatieprojecten zoals bijvoorbeeld IDDT of het project screening Metabool Syndroom. Frank Baltus, Ysolda Roeters 9

10 Deze versnippering lijkt ons een reëel gevaar. Anderzijds werd ons door de afdelingspsychiater gemeld dat verschillende GGZ instellingen in Noord Nederland werken met Routine Outcome Assessment. Dit is een projectmatige manier van werken met EBP in de GGZ. Jaarlijks wordt bij elke cliënt een hele batterij meetinstrumenten afgenomen en zo ontstaat een enorme baseline van gegevens. Deze kunnen zowel individueel gebruikt worden om het behandelplan van de cliënt vorm te geven en tegelijkertijd vormen zij een schat aan onderzoeksmateriaal. Voor de hulpverleners van de LTP zou de werkwijze een systematisering van allerlei zorginnovaties betekenen en het qua implementatie en integratie veel overzichtelijke maken om IDDT en andere vormen van screening, assessment te verrichten. Keuze daarbij is dan of deze geclusterde meetinstrumenten door de vaste behandelaar of door een extern of apart aan te stellen expert afgenomen dienen te worden. Dit is een keuze voor het zorgmanagement. Implementatie activiteiten van het project team Het project team (Ysolda Roeters en Frank Baltus) heeft een scala van activiteiten gepland (fase projectplan) en uitgevoerd (fase verbeterplan en implementatieplan) om dit zorg innovatie project te realiseren. Met dit implementatie plan zijn onze IDDT gerelateerde werkzaamheden nog niet afgerond. Wij zullen in de maanden juli en augustus betrokken blijven bij de voortschrijdende praktische implementatie van IDDT op de LTP. Dit doen we door bij te dragen aan de supervisie bijeenkomsten, door een aantal presentaties te houden over onze project resultaten, en door samen te werken met de AF bij deze implementatie. Hieronder volgt een opsomming van deze activiteiten: Tabel 2 Activiteiten overzicht project team Frank en Ysolda Activiteit Implementatiedoel Betrokkenen periode Deelname 3 daagse IDDT Kennisoverdracht en Docent IDDT jan 2008 basis training vaardigheidstraining project team Deelname booster Motiverende gesprekstraining Kennisoverdracht en vaardigheidstraining Docent IDDT project team Jan 2008 Meet the experts IDDT workshop Opstellen projectplan, verbeterplan Implementatieplan Kennisoverdracht Motiveren, kennisoverdracht IDDT experts uit Amerika, diverse GGZ-instellingen in NL en het Trimbos Instituut HvA docent Opdrachtgever LTP April 2008 Dec 2007 Jun 2008 Frank Baltus, Ysolda Roeters 10

11 overdrachtsrapport Interviewen hulpverleners en cliënten LTP Afname meetinstrumenten bij cliënten interne deskundigheidsbevordering: - DD-casus tijdens eerste sessie supervisie inbrengen - training AF van team West in afname ECD versie van meetinstrumenten Motiveren Hulpverleners en cliënten LTP Vaardigheidstraining Cliënten LTP Motiveren, kennisoverdracht, vaardigheidstraining Motiveren, kennisoverdracht, vaardigheidstraining Team LTP Team LTP Feb-maart 2008 Maart-mei juni 2008 Mei bijscholing AF s van alle IDDT teams (10) binnen JellinekMentrum in werken met ECD versie van meetinstrumenten Deskundigheidsbevordering LTP 5 Presentatie onderzoeksresultaten aan afdelingshoofden en psychiateroverleg JellinekMentrum Kennisoverdracht en vaardigheidstraining Motiveren en kennisoverdracht Kennisoverdracht AF s 17 juni 2008 LTP teams 19 juni 2008 Hoofden psychiaters 25 juni Literatuur Bijl RV, Zessen G van, Ravelli A (1997), Psychiatrische morbiditeit onder volwassenen in Nederland: het NEMESIS-onderzoek. II. Prevalentie van psychiatrische stoornissen, Nederlands Tijdschrift Geneeskunde 141: Dit is een 2-wekelijkse sessie van een uur voor alle hulpverleners van LTP Centrum en West. Deze wordt afwisselend door externe en interne deskundigen verzorgd. Frank Baltus, Ysolda Roeters 11