Binnenstad in beweging

Transcriptie

1 Binnenstad in beweging Binnenstadsmonitor Enschede Januari 2013

2 Binnenstad in beweging Binnenstadsmonitor Enschede Januari 2013

3 Colofon Uitgave I&O Research Zuiderval 70 Postbus 563, 7500 AN Enschede Rapportnummer 2013/008 Datum Januari 2013 Opdrachtgever Gemeente Enschede Hengelosestraat AD Enschede Tel. (053) Auteurs Marjolein Meurs Ruud Esselink Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

4 Inhoudsopgave pag. Samenvatting...I 1. Inleiding Aanleiding Opzet binnenstadsmonitor Leeswijzer 3 2. Shops & stores Omvang en samenstelling van het winkelaanbod Werkgelegenheidsfunctie binnenstad Enschede Conclusie Moves Omvang binnenstadsbezoek zaterdag Spreiding binnenstadsbezoek zaterdag Conclusie Experience bezoekers Inleiding Herkomst en bezoekreden Bezoekgedrag Vervoer en parkeren Bezoekersoordeel Imago Enschedese binnenstad Informatievoorziening koopzondag Profiel van de bezoekers Conclusie Bezoekers naar herkomst Herkomstbeeld binnenstadsbezoek Enschede Bezoekgedrag naar herkomst Waardering naar herkomst Bezoekerskenmerken naar herkomst 60

5 5.5 Conclusie 61 Bijlage 1. Onderzoeksaanpak Bijlage 2. Vragenlijst Bijlage 3. Weeroverzicht teldagen...66

6 Samenvatting

7 Binnenstad in beweging Samenvatting Samenvatting Inleiding In opdracht van het cluster Economische Zaken van de gemeente Enschede is deze Binnenstadsmonitor samengesteld. De monitor biedt inzicht in het actueel functioneren van de binnenstad, waarbij ingegaan wordt op voor vier aandachtsvelden: shops & stores - omvang en samenstelling winkelaanbod, leegstand en werkgelegenheid in de binnenstad; moves - meting bezoekersstromen op vastgestelde telpunten; experience - peiling naar bezoekmotief en -gedrag, waardering, bestedingen en bezoekerskenmerken; herkomst - peiling naar herkomst bezoekers en uitsplitsing resultaten bezoekersenquête naar herkomst. In deze samenvatting komen de belangrijkste resultaten per thema aan bod. Afname winkelaanbod in binnenstad In de Enschedese binnenstad zijn medio 2012 in totaal 302 winkels, die samen een verkoopvloeroppervlak hebben van vierkante meter. Zowel het aantal winkels als het verkoopvloeroppervlak is lager dan in Het verkoopvloeroppervlak is met bijna vierkante meter gedaald ten opzichte van een jaar geleden. Deze afname is sterker dan die van een jaar eerder, toen er een afname was van 500 vierkante meter. In tabel 1 is te zien, dat veruit het grootste deel van het winkelaanbod in de binnenstad bestaat uit winkels met niet-dagelijkse artikelen. Tabel 1 Aantal winkels en m 2 wvo (2011 en 2012) m 2 wvo aantal winkels m 2 wvo aantal winkels dagelijks niet-dagelijks totaal Ten opzichte van 2011 is vooral het aantal winkels in kleding en mode accessoires gedaald. In deze branche zijn er in winkels minder. Verder zijn er winkels in woninginrichting en in bloemen en planten c.a. verdwenen. Ook is een supermarkt vertrokken. Met het vertrek van deze supermarkt gaat een daling van het verkoopvloeroppervlak voor dagelijkse artikelen van circa vierkante meter gepaard. Er zijn 2 winkels bijgekomen in de drogisterij- en parfumeriebranche en verder een winkel voor sport, kamperen en speelgoed, voor tweedehands goederen en een winkel in de overige detailhandel. I

8 Binnenstad in beweging Samenvatting Bekeken over een wat langere periode, van 2007 tot 2012, is het aantal winkels in wit- en bruingoed sterk gedaald en is daarnaast het aantal winkels voor kleding en modeaccessoires gedaald. Het aantal winkels in tweedehands goederen is duidelijk gestegen. Ruimtelijk gezien is de meeste dynamiek te vinden in de aanloop- en verbindingsstraten. Sinds 2007 is het verkoopvloeroppervlak relatief sterk teruggelopen in de Marktstraat, Korte Hengelosestraat, Van Loenshof en De Klomp. De Zuiderhagen kent juist een sterke stijging. Overigens is rond het Van Heekplein en in De Klanderij het omvangrijkste winkelaanbod te vinden, met betrekkelijk weinig veranderingen. De winkelleegstand is toegenomen tot 25 winkelpanden met bijna vierkante meter verkoopvloeroppervlak, een stijging met ongeveer vierkante meter. Deze toename is volledig toe te schrijven aan kortdurende leegstand (één jaar of korter), waarbij vooral het vertrek van de supermarkt uit de Zuidmolen zwaar telt. Daling aantal bezoekers op zaterdag Het aantal binnenstadsbezoekers op de zaterdag is een belangrijke indicator voor de aantrekkelijkheid en het functioneren van de Enschedese binnenstad. Het bezoekersaantal is bepaald door vier cordontellingen op zaterdagen (twee in juni en twee in september). Gemiddeld over de vier zaterdagen waarop is geteld trekt de Enschedese binnenstad bezoekers. Dit aantal is lager dan de voorafgaande vier jaren en komt ongeveer uit op het aantal dat aan het begin van deze eeuw de Enschedese binnenstad op zaterdag bezocht. Figuur 1 Aantal binnenstadsbezoekers in Enschede op zaterdag ( ) II

9 Binnenstad in beweging Samenvatting De meeste bezoekers verlaten tussen en uur de binnenstad. De drukste punten waar men het centrum verlaat, zijn, net als de afgelopen jaren, het Van Heekplein tussen de ABN Amro en Albert Heijn, de Korte Hengelosestraat en het Van Heekplein/Boulevard. Minder doelgerichte bezoekers De helft van de bezoekers komt doelgericht naar de binnenstad. Dit aandeel is afgenomen ten opzichte van 2011, maar dit gaat niet gepaard met een toename van het aandeel funshoppers. Dit deel van de bezoekers (een kwart), dat vooral komt om in de stad rond te kijken, is constant gebleven. Wel zijn er relatief meer bezoekers die zeggen doelgericht te komen, maar daar rondkijken aan koppelen. Vier op de tien bezoekers komen minimaal wekelijks naar de binnenstad toe. Dit aandeel frequente bezoekers ligt daarmee lager dan in voorgaande jaren. De gemiddelde verblijfsduur in de binnenstad is nagenoeg stabiel en bedraagt 2 uur en 35 minuten, 5 minuten langer dan in De duur van het bezoek aan de binnenstad wordt dus niet sterk bepaald door het minder doelgerichte bezoek. Meer besteders in detailhandel en horeca Het aandeel binnenstadsbezoekers dat geld besteedt in winkels voor dagelijkse artikelen is, met 38 procent, vrijwel gelijk gebleven. Het bestede bedrag ( 24) ligt iets lager dan in De bezoekers kopen in grotere getale in winkels voor kleding en schoenen. Hun aandeel (59 procent) ligt 11 procentpunten hoger dan in De bestedingen liggen iets lager dan in 2011 ( 78 ten opzichte van 81 in 2011), maar per saldo wordt er meer uitgegeven in het modische segment. In totaal geven binnenstadsbezoekers, inclusief de niet-besteders, per persoon gemiddeld 70, - uit in Enschedese detailhandel, duidelijk meer dan in 2011 ( 64). In 2012 bezoekt 41 procent van de binnenstadsbezoekers ook horecagelegenheden in het centrum. Gemiddeld besteden zij daar 16, iets minder dan in 2011, maar toen lag het aandeel besteders lager. Het aandeel bezoekers dat op dinsdag of zaterdag geld uitgeeft op de warenmarkt (48 procent) is lager dan in Gemiddeld hebben deze bezoekers 22 uitgegeven op de markt. Tabel 2 Bestedingen detailhandel, horeca en warenmarkt (2011 en 2012) % geld besteed gem. bedrag % geld besteed gem. bedrag kleding- of schoenwinkels 48% 81,00 59% 77,70 dagelijkse artikelen 37% 27,00 38% 24,30 overige winkels 39% 40,00 41% 37,30 horeca 36% 16,70 41% 16,10 warenmarkt* 53% 18,00 48% 21,80 * Aandeel bezoekers op dinsdag of zaterdag dat geld besteedt op warenmarkt. III

10 Binnenstad in beweging Samenvatting Binnenstad met 7,1 beoordeeld De binnenstad van Enschede wordt door bezoekers gemiddeld met een 7,1 gewaardeerd (figuur 2). Dit is lager dan in 2011, toen dit 7,3 bedroeg en ook lager dan 2009 en 2010 (beide 7,2). Bezoekers waarderen vooral de horecavoorzieningen (7,8) en het aantal winkels en de sfeer in de binnenstad en de stallingmogelijkheden voor fietsen(alle 7,6) goed. Het minst tevreden is men over het groen en straatmeubilair (6,5) en de speelvoorzieningen (5,3). Figuur 2 Beoordeling aspecten binnenstad Enschede (2012). gemiddeld rapportcijfer 7,1 horecavoorzieningen aantal winkels stallingsmogelijkheden fietsen sfeer in binnenstad veiligheid in centrum kwaliteit winkels variatie in winkelaanbod inrichting winkelstraten onderhoud en netheid openbare ruimte 7,8 7,6 7,6 7,6 7,4 7,4 7,3 7,2 7,1 groen/straatmeubilair 6,5 speelvoorzieningen 5, Weliswaar wordt het winkelaanbod positief beoordeeld, maar een deel van de bezoekers (36 procent) mist toch nog bepaalde winkels. Men noemt dan vooral de kledingformules Zara, Primark en (in veel mindere mate) Mango. De helft van de bezoekers zegt vooral naar de Enschedese binnenstad te komen omdat er veel bekende winkelketens gevestigd zijn. Ten opzichte van 2011 is er een flinke daling van het aandeel bezoekers dat vindt dat zich in de binnenstad veel nieuwe winkels en horecazaken vestigen. Aandeel bezoekers uit Duitsland toegenomen Enschede trekt vooral op zaterdag veel Duitse bezoekers naar de binnenstad. In de jaren tot en met 2010 was een vijfde tot een kwart van de bezoekers op de zaterdag afkomstig uit Duitsland. IV

11 Binnenstad in beweging Samenvatting In 2011 steeg dit aandeel sterk en in 2012 is het verder opgelopen tot 38 procent. Dat betekent dat er op de zaterdag net zoveel binnenstadsbezoekers uit Duitsland zijn als uit Enschede zelf, omdat het aandeel Enschedese bezoekers juist daalde. Een derde van de Duitse bezoekers komt uit de Kreis Borken (met daarbinnen de buurgemeente Gronau) en een vijfde uit Kreis Steinfurt. Duitse bezoekers blijven het langst en zijn het meest positief over binnenstad Enschedese bezoekers zijn gemiddeld wat langer in de binnenstad dan in De gemiddelde verblijfsduur is toegenomen tot bijna 2 uur. In de bezoekfrequentie is weinig veranderd. In 2012 komt 61 procent van de Enschedese bezoekers minimaal één keer per week naar de binnenstad, een daling met 2 procentpunten ten opzichte van Duitse bezoekers blijven gemiddeld langer in de binnenstad (drie uur en drie kwartier) dan bezoekers elders uit Nederland (3 uur en een kwartier) en Enschedeërs. Bezoekers uit Duitsland en overig Nederland doen vaker aankopen in kleding- en schoenenwinkels dan Enschedeërs, al is het verschil ten opzichte van 2011 kleiner geworden. Ook de bestedingen door niet-enschedeërs in deze winkels zijn hoger dan die door Enschedeërs. De Duitse bezoekers kopen ook relatief vaak dagelijkse artikelen, zelfs vaker dan de Enschedese bezoekers. Net als in voorafgaande jaren zijn Duitse bezoekers het meest positief over de verschillende aspecten van de binnenstad. Duitsers beoordelen de sfeer en het aantal winkels met een ruime 8. Gemiddeld beoordelen Duitse bezoekers de binnenstad met een 7,6. Dit is hoger dan bezoekers uit overig Nederland (7,2) en Enschedese bezoekers (7,0). Overigens geldt voor alle bezoekersgroepen dat het oordeel lager uitvalt dan in Conclusie Uit de uitkomsten van de verschillende deelonderzoeken die in deze monitor worden gepresenteerd komt een complex beeld naar voren, met op het eerste gezicht uiteenlopende ontwikkelingsrichtingen. Een in het oog springende ontwikkeling is dat het aantal bezoekers van de binnenstad afneemt. Bij nadere beschouwing is dit vrijwel volledig het gevolg van afnemend bezoek door Enschedeërs en komen Duitse bezoekers juist meer. Het profiel van deze beide belangrijkste bezoekersgroepen is verschillend. Enschedeërs komen vaker naar de binnenstad, blijven korter en besteden minder. Duitse bezoekers komen veel minder frequent en zijn meer gericht op aankopen van niet-dagelijkse artikelen, met name in het modische segment, en de markt. Mede doordat het aandeel Duitse bezoekers is toegenomen, koopt een groter deel van de bezoekers daadwerkelijk iets in winkels. Hoewel het bestede bedrag iets is teruggelopen, is het totaaleffect dat de bestedingen in de binnenstad op peil zijn gebleven ten opzichte van Datzelfde geldt voor de bestedingen in de horeca. Ondanks dat, dus vanuit het economisch functioneren geredeneerd, de binnenstad het in 2012 net zo doet als in 2011, zijn er risico s. Daartoe behoort de geconstateerde verandering in de bezoekerssamenstelling, die kan leiden tot eenzijdigheid. V

12 Binnenstad in beweging Samenvatting Indicatoren die wijzen op een teruglopende interesse in de binnenstad zijn lagere rapportcijfers bij alle bezoekersgroepen en een geringere instemming met de stelling dat veel nieuwe winkels en horecazaken zich vestigen in de Enschedese binnenstad. De binnenstad lijkt toe te zijn aan een nieuwe impuls en de opening van Zara en de invulling van de Schouwburg passen hier goed bij. Daarnaast kunnen beide projecten bijdragen aan een betere doorbloeding van de Enschedese binnenstad waarbij er beter evenwicht ontstaat tussen het Van Heekplein en overige delen van de binnenstad. Landelijk hebben veel winkelcentra te maken met teruglopend bezoek. De belangrijkste reden is minder uitgaven en daarna internet. Ook zijn voor Enschede meer lokaal-specifieke factoren van invloed op het binnenstadsbezoek, waarbij onder meer toch ook het betaald parkeren van invloed is. Overigens blijkt uit onderzoek dat veel inwoners van Enschede, maar ook Twente en Achterhoek, de parkeerkosten te hoog inschatten. A place to be & a place to meet De uitdaging is om in deze marktomstandigheden beter te presteren dan de concurrentie. Aanknopingspunten zijn daarbij onder andere meer oriëntatie op groepen die nu ondervertegenwoordigd zijn in de winkelcentra of door demografische veranderingen groter worden (bijvoorbeeld niet te eenzijdig focussen op jongeren maar ook senior-proof maken van binnenstad), aansluiten bij veranderend (digitaal) aankoopgedrag (inzet op het nieuwe winkelen) en integrale promotie van de Enschedese binnenstad (bijvoorbeeld meer dan opsomming van winkels). Bezoekers het gevoel geven dat de binnenstad meer is dan een statische losse verzameling van winkels of van andere publieksfuncties en een duidelijke meerwaarde heeft ten opzichte van online shopping; dat is een belangrijke uitdaging. Kortom, een binnenstad in beweging! VI

13 Hoofdstuk 1 Inleiding

14 Binnenstad in beweging Inleiding 1. Inleiding 1.1 Aanleiding Aandacht voor binnensteden De detailhandel heeft het moeilijk. Daar waar voor veel sectoren geldt dat vooral de economische crisis voor teruggang zorgt, is het bij de detailhandel daarnaast ook de continue groei van internetwinkelen die de druk op de traditionele winkelier opvoert. De consument winkelt steeds meer digitaal. Koopstromenonderzoek maar ook bijvoorbeeld cijfers over leegstand laten zien dat binnensteden, meubelboulevards en kleine buurtwinkelcentra de laatste jaren meer onder druk zijn komen te staan. Voor binnensteden geldt doorgaans met name aanloopstraten het moeilijk(er) hebben, terwijl het hart van de binnenstad nog steeds goed klopt. Naast landelijke ontwikkelingen zijn lokale drivers minstens zo belangrijk voor de verzorgingspositie van binnensteden. Hierbij gaat het enerzijds om ontwikkelingen elders, zoals bijvoorbeeld de verdere uitbouw van Westermaat in Hengelo of de forse uitbreiding van de factory outlet centre in Ochtrup. Maar anderzijds ook om stedelijke beleids- en marktontwikkelingen, te denken aan de opening in februari van Zara, de clustering van cultuurvoorzieningen in Roombeek en de inzet op het Nieuwe Winkelen in Enschede. Kortom, zowel landelijk als lokaal zijn er veel krachten van invloed op hoe de Enschedese binnenstad beweegt. Om inzicht te houden in de effecten van landelijke en lokale ontwikkelingen is binnenstadsmonitoring belangrijk. Net als in de afgelopen jaren heeft de gemeente Enschede I&O Research gevraagd een binnenstadsmonitor samen te stellen. 1.2 Opzet binnenstadsmonitor Sinds 2002 heeft de gemeente Enschede jaarlijks een binnenstadsmonitor laten samenstellen. De opbouw van de binnenstadsmonitor sluit aan bij de opbouw en samenstelling van eerdere edities. Voor het verkrijgen van een compleet beeld van de ontwikkeling van de (winkel)voorzieningen in de binnenstad van Enschede, zijn zowel aspecten van de vraagkant (consumenten), als van de aanbodkant opgenomen in de binnenstadsmonitor. Door het monitoren van de ontwikkelingen in het Enschedese kernwinkelapparaat wordt een actueel beeld verkregen van het functioneren hiervan. De belangrijkste thema s die in deze binnenstadsmonitor aan bod komen, zijn: shops & stores - omvang en samenstelling winkelaanbod, leegstand en werkgelegenheid in de binnenstad; moves - meting bezoekersstromen op vastgestelde telpunten; experience - peiling naar bezoekmotief en -gedrag, waardering, bestedingen en bezoekerskenmerken; 1

15 Binnenstad in beweging Inleiding herkomst - peiling naar herkomst bezoekers en uitsplitsing resultaten bezoekersenquête naar herkomst. Shops & stores Het onderdeel Shops & stores belicht de aanbodzijde van het winkelaanbod en gaat in op zowel het aantal winkels, als de werkgelegenheid. Verder wordt het aantal leegstaande winkelpanden in de binnenstad in kaart gebracht. Voor de kwantitatieve analyse van het winkelaanbod in de binnenstad van Enschede zijn cijfers gebruikt uit de Bedrijvencartotheek Enschede van I&O Research. Deze gegevens worden twee keer per jaar geactualiseerd. Daarnaast wordt ook de werkgelegenheidsontwikkeling in de binnenstad beschreven. De werkgelegenheid in de binnenstad is een belangrijke indicator voor het functioneren van de binnenstad. Tot slot wordt, net als in voorgaande edities, de leegstand van winkelpanden in de binnenstad in beeld gebracht door middel van een inventarisatie van de winkelstraten. Moves Jaarlijks voert I&O Research tellingen uit in het centrum van Enschede om het aantal bezoekers van de Enschedese binnenstad in beeld te brengen. Dit jaar zijn alleen cordontellingen uitgevoerd. Bij een cordontelling worden bezoekers geteld, die het centrum verlaten. Een cordontelling geeft informatie over het aantal bezoekers in de binnenstad; het geeft dus een totaalbeeld. Ook zijn dit jaar op meerdere momenten herkomstpeilingen uitgevoerd. De cordontellingen zijn op 18 telpunten uitgevoerd in het voor- en najaar op vier zaterdagen (9 en 23 juni, 8 en 22 september). Daarnaast is op vijf zaterdagen aanvullend geteld op drie tellocaties. Op deze manier kunnen eventuele weers-/seizoensinvloeden in kaart worden gebracht. Tijdens de herkomstpeiling zijn binnenstadbezoekers op 4 zaterdagen gevraagd naar hun postcode, om zo de herkomst van bezoekers te bepalen. Op deze manier is een uitsplitsing naar Nederlandse en Duitse regio s mogelijk. Ook zijn bij de twee uitgangen van de Van Heekgarage kentekens van Duitse auto s geïnventariseerd op basis van de Kreis-aanduiding. Aanvullend zijn dit jaar extra cordontellingen en herkomstpeilingen uitgevoerd op de dinsdagochtend en de donderdagavond. Experience In het onderdeel Experience komt de beleving van de binnenstadsbezoekers aan bod. Het onderdeel geeft inzicht in de aantrekkelijkheid en waardering van het centrum. Bij 535 bezoekers is een vragenlijst afgenomen met daarin vragen over onder meer bezoekmotief, bestedingen, bezoekfrequentie, horecabezoek, bereikbaarheid en koopzondagen. De vragenlijst is grotendeels vergelijkbaar met eerdere jaren. Hierdoor zijn trends en ontwikkelingen in kaart te brengen. 2

16 Binnenstad in beweging Inleiding Op verschillende locaties in het centrum van Enschede zijn op meerdere dagen in juni en juli enquêtes afgenomen bij zowel Nederlandse, als Duitse bezoekers. De enquêtes zijn verspreid over de week (doordeweeks, op koopavond en op zaterdag) afgenomen, om zo een goed beeld te krijgen van de binnenstadbezoeker van Enschede. 1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 (Shops & stores) wordt het winkelaanbod in de Enschedese binnenstad besproken. Zowel de omvang, als de kwaliteit van het aanbod komt aanbod. Ook wordt aandacht besteed aan leegstand in het centrum. Hoofdstuk 3 (Moves) gaat in op het aantal binnenstadsbezoekers. Hoeveel bezoekers komen naar de Enschedese binnenstad? In hoofdstuk 4 (Experience) staat de beleving en mening van binnenstadsbezoekers centraal. In hoofdstuk 5 wordt de herkomst van bezoekers besproken. De samenvatting staat voorin dit rapport en vermeldt de belangrijkste resultaten. In de bijlagen staan de onderzoeksaanpak, de weersomstandigheden op telzaterdagen en de vragenlijst die bij binnenstadsbezoekers is afgenomen. 3

17 Hoofdstuk 2 Shops & Stores 4

18 Binnenstad in beweging Shops & Stores 2. Shops & stores De afgelopen jaren is het winkelaanbod in de Enschedese binnenstad licht afgenomen. Zowel het aantal winkels als het aantal winkelmeters is teruggelopen. Geldt dat ook voor de periode ? In dit hoofdstuk wordt het winkelaanbod in de binnenstad van Enschede behandeld. In de volgende paragraaf komen het winkelaanbod, de omvang van de branches, het verkoopvloeroppervlak en de werkzame personen in de detailhandel aan bod. In paragraaf 2.2. wordt ingegaan op de leegstand in het centrum van Enschede. 2.1 Omvang en samenstelling van het winkelaanbod Winkelaanbod wederom beperkt gedaald In totaal zijn er medio winkels in de Enschedese binnenstad, waarvan 42 in de dagelijkse en 260 in de niet-dagelijkse sector. Het totale winkeloppervlak bedraagt medio 2012 circa m 2 wvo. Minder dan 10 procent hiervan behoort tot de dagelijkse sector. Vergeleken met vorig jaar is het winkelaanbod in de binnenstad weer licht afgenomen. Dit geldt zowel voor het aantal winkels als het aantal winkelmeters (respectievelijk -1 en -2 procent). Na de dagelijkse sector kent de branchegroep mode & luxe de sterkste daling, maar is zoals te zien is in figuur 2.1 en 2.2 nog altijd veruit het sterkst vertegenwoordigd in het winkelhart van Enschede. In de dagelijkse sector is het aantal winkels ten opzichte van 2011 licht uitgebreid, terwijl het winkeloppervlak vrij sterk is gekrompen. Dit wordt verklaard door de sluiting van de supermarkt in de Zuidmolen. Vergeleken met 2007 is vooral de branchegroep in en om het huis in omvang afgenomen in de Enschedese binnenstad. Electro en woninginrichting zijn in de afgelopen vijf jaar met bijna 30 procent gekrompen. Figuur 2.1 Figuur 2.2 Omvang winkelaanbod (m 2 wvo) Enschedese binnenstad. Aantal winkels Enschedese binnenstad dagelijks mode & luxe vrije tijd in en om het huis detailhandel overig dagelijks mode & luxe vrije tijd in en om het huis detailhandel overig Wanneer we meer op brancheniveau kijken, zien we bevestigd dat vooral de kledingbranche het laatste jaar in beweging is. 5

19 Binnenstad in beweging Shops & Stores Daarbij is de overige detailhandel qua winkelmeters relatief fors gegroeid in het afgelopen jaar (tot de overige detailhandel behoren bijvoorbeeld detailhandel in wereldartikelen, muziekinstrumentenwinkels of cadeauartikelen). Tabel 2.1 Winkelaanbod binnenstad Enschede, medio winkelbranche 2012 winkels ontw ontw m 2 wvo ontw ontw voedings- en genotmiddelen kleding en modeaccessoires stoffen, handwerken, huishoudlinnen schoeisel, lederwaren en reisartikelen drogisterij-, parfumerie- en medische artikelen woninginrichting; meubelen, vloerbedekking wit-, bruingoed, elektrische artikelen en verlichting huishoudelijke en luxe artikelen bloemen, planten, dieren, tuinbenodigdheden boeken, tijdschriften en kantoorbenodigdheden sport, kamperen en speelgoed warenhuizen fotografie, optiek en juweliers tweedehands goederen overige detailhandel totaal Bron: I&O Research (medio 2012). Diversiteit in de Enschedese binnenstad toegenomen Het CBS publiceert om de vier jaar de resultaten van een onderzoek naar de diversiteit van winkels in buurten. De winkeldiversiteit wordt gemeten door het aanbod van soorten winkels in de detailhandel te inventariseren, waarbij er 82 verschillende winkelsoorten worden onderscheiden, 13 in food en 69 in non-food. Buurten zijn vervolgens gescoord op de vertegenwoordiging van deze winkelsoorten. Hoe meer winkelsoorten, hoe hoger de score voor winkeldiversiteit. In 2012 is het aanbod van winkelsoorten in de Nederlandse buurten en steden ten opzichte van 2008 meer divers geworden. Dit is een trendbreuk, want in de voorafgaande periodes was er sprake van een afname van de diversiteit. In 2012 hadden de vijftien winkelcentra met het meest gevarieerde winkelaanbod gemiddeld 63,3 winkelsoorten. Dit waren er 1,5 meer dan de 61,8 soorten in In 2004 waren er nog 64,8 soorten. 6

20 Binnenstad in beweging Shops & Stores In de periode kwamen er in de top 15 van de meest diverse winkelbuurten vooral winkels bij in aardappelen, groente en fruit, natuurvoeding, reformartikelen en winkels gespecialiseerd in overige huishoudelijke artikelen. Vertrokken zijn vooral winkels in wit- en bruingoed, verf en behang, watersportartikelen en winkels met een algemeen assortiment. Haarlem heeft met 68 verschillende winkelsoorten het meest gevarieerde winkelcentrum van Nederland. De Enschedese binnenstad neemt wat betreft diversiteit de 33 e plaats in. De foodsector scoort hierbij relatief beter (11 van de maximaal 13 soorten zijn aanwezig) en de diversiteit in de nonfood sector ligt met 44 soorten verder van de maximum score van 68 af. De stadscentra van de vier grote steden in Nederland staan niet in de top 15 van grootste winkeldiversiteit. In de grote steden is het stadscentrum vaak verspreid over meer dan één buurt. De spreiding van het centrum over meer buurten verklaart ook mede de relatief lage posities van Groningen, Zwolle en Almelo. Tabel 2.2 Diversiteit winkelaanbod Enschedese binnenstad, vergeleken met aantal referenties (2012). ranglijstnr. gemeentenaam wijk-, buurtnaam food sector (max=13) non-food sector (max=68) totaal (max=81) 2 Apeldoorn Binnenstad 's-hertogenbosch Binnenstad-Centrum Nijmegen Stadscentrum Tilburg Centrum Deventer Centrum Enschede City Maastricht Binnenstad Almelo Binnenstad-Noord Groningen Binnenstad-Zuid Hengelo Binnenstad-Centrum Zwolle Binnenstad-Zuid Groningen Stadscentrum Zwolle Binnenstad-Noord Groningen Binnenstad-Noord Almelo Binnenstad-Zuid Bron: CBS. In 2008 voerde het CBS een vergelijkbare analyse uit. Een vergelijking tussen 2008 en 2012 laat zien dat de meeste winkelbuurten diverser zijn geworden. Ten opzichte van vier jaar terug is Enschede op de ranglijst gestegen van de 36 e naar de 33 e plaats. Deze lichte stijging is het gevolg van een grotere diversiteit in het non-food segment. Van de opgenomen referenties laten de binnenstad van Apeldoorn, Binnenstad-Noord in Almelo en Binnenstad-Zuid in Zwolle de grootste stijging van de diversiteit zien. 7

21 Binnenstad in beweging Shops & Stores Dalingen zijn er voor het centrum van Nijmegen en voor Binnenstad-Zuid en het centrum van Groningen. Tabel 2.3 Ontwikkeling diversiteit van de detailhandel, selectie, positie op de ranglijst ontwikkeling diversiteit gemeentenaam wijk-, buurtnaam food sector non-food sector totaal Apeldoorn Binnenstad 's-hertogenbosch Binnenstad-Centrum Nijmegen Stadscentrum Tilburg Centrum Deventer Centrum Enschede City Maastricht Binnenstad Almelo Binnenstad-Noord Groningen Binnenstad-Zuid Hengelo Binnenstad-Centrum Zwolle Binnenstad-Zuid Groningen Stadscentrum Zwolle Binnenstad-Noord Groningen Binnenstad-Noord Almelo Binnenstad-Zuid Bron: CBS. Meeste dynamiek in aanloop- en verbindingsstraten In tabel 2.4 wordt de spreiding van de winkels en het verkoopvloeroppervlak weergegeven over de winkelstraten in het centrum van Enschede. De twee winkelstraten met het grootste aandeel verkoopvloeroppervlak zijn de afgelopen jaren weinig veranderd qua winkelomvang. De dynamiek is qua totaal winkelaanbod relatief beperkt op en rond het Van Heekplein en in de Klanderij. Als gekeken wordt naar het aantal winkelmeters is sinds 2007 vooral in de Markstraat, Korte Hengelosestraat, Van Loenshof en de Klomp sprake van een relatief sterke teruggang van het winkeloppervlak. De opening van de Zara op de hoek van De Heurne en De Klomp in februari 2013 zal het winkelaanbod in dit deel van de binnenstad doen toenemen (direct effect), en wellicht ook aantrekkelijker maken voor andere retailers om zich hier te vestigen (indirect effect). De Zuiderhagen kent een sterke stijging over de afgelopen jaren: tussen 2007 en 2012 zijn er in deze straat 7 winkels ( m 2 wvo) bij gekomen, mede een resultaat van het stimuleringsbeleid van de gemeente Enschede gericht op het versterken van de economische en culturele vitaliteit van de Walstraat/Zuiderhagen/Pijpenstraat. 8

22 Binnenstad in beweging Shops & Stores Tabel 2.4 Winkelaanbod Enschedese binnenstad per winkelstraat ( ). winkels winkelstraat De Heurne De Klomp H.J. van Heekplein Haverstraatpassage Hofpassage Hofstraat Kalanderstraat Klanderij Korte Haaksbergerstraat Korte Hengelosestraat Langestraat Marktstraat Noorderhagen Oldenzaalsestraat Op de Wal Oude Markt Pijpenstraat Raadhuisstraat Stadsgravenstraat Van Loenshof (incl. Zuidmolen) Walstraat Zuiderhagen totaal Bron: I&O Research (medio 2012). wvo Groot en klein in Enschedese binnenstad Figuur 2.3 laat zien dat het gemiddelde verkoopvloeroppervlak per winkel in de Enschedese binnenstad in 2012 beperkt lager ligt dan in 2007 (259 versus 266 m 2 wvo). Een aantal winkelstraten ligt duidelijk boven dit gemiddelde. Met name geldt dit voor de nieuw gebouwde, planmatig opgezette locaties als het Van Heekplein en de Klanderij, als ook het Van Loenshof. De toename van de gemiddelde winkelomvang in De Klomp heeft er mee te maken dat enkele kleine winkels vertrokken zijn of tijdelijk uit de markt zijn genomen vanwege de bouwwerkzaamheden rondom de Zara, waardoor de resterende winkels de gemiddelde winkelomvang behoorlijk omhoog stuwen. Van alle straten met een sterke detailhandelsfunctie (bijvoorbeeld minimaal 15 winkels) heeft de Korte Hengelosestraat duidelijk de kleinste gemiddelde winkelgrootte. 9

23 Binnenstad in beweging Shops & Stores Figuur 2.3 Gemiddelde winkelomvang per winkelstraat (2007 en 2012). H.J. van Heekplein De Klomp Stadsgravenstraat Klanderij Van Loenshof (incl. Zuidmolen) Marktstraat totaal Kalanderstraat De Heurne Zuiderhagen Noorderhagen Korte Haaksbergerstraat Langestraat Haverstraatpassage Hofpassage Raadhuisstraat Walstraat Oude Markt Oldenzaalsestraat Korte Hengelosestraat Pijpenstraat Hofstraat Bron: I&O Research (medio 2012). 10

24 Binnenstad in beweging Shops & Stores Benchmark binnensteden De omvang van het winkelaanbod in de Enschedese binnenstad is vergeleken met een aantal andere binnensteden van gemeenten van ongeveer vergelijkbare omvang relatief beperkt. Gerelateerd aan het inwonertal is het aantal winkelmeters per inwoners in de binnenstad van Enschede bijvoorbeeld aanzienlijk kleiner dan in Maastricht en Arnhem. Hierbij geldt dat naast de afbakening van het kernwinkelapparaat ook andere factoren van invloed kunnen zijn. Zo heeft Groningen (en daarmee ook de binnenstad) een sterke verzorgingsfunctie voor Noord-Nederland. Daarnaast speelt ook de gemeentelijke hiërarchie van winkellocaties een rol (is er naar verhouding veel/weinig winkelaanbod buiten het centrum gevestigd). Enschede heeft in mindere mate een verzorgingsfunctie door de nabijheid van andere binnensteden, zoals Hengelo, Almelo en Oldenzaal. Voor de gehele stad Enschede geldt dat het aantal winkelmeters per inwoner relatief groot is. Wanneer we kijken naar de verdeling van het winkeloppervlak naar branchegroep dan is deze in Enschede procentueel gezien vergelijkbaar met Arnhem en s-hertogenbosch. De binnenstad van Eindhoven heeft verhoudingsgewijs veel mode & luxe winkelmeters, terwijl in Groningen en Haarlem juist de branchegroep in en om het huis wat sterker is vertegenwoordigd in de binnenstad. Binnenstedelijk winkelaanbod per inw. (m 2 wvo) Verdeling binnenstedelijk winkelaanbod (in %) Maastricht 844 Enschede 9% 65% 10% 10% dagelijks mode & luxe vrije tijd in en om huis overige detailhandel Arnhem 719 Arnhem 7% 69% 11% 11% 's-hertogenbosch 667 Breda 8% 59% 15% 15% Groningen 660 Eindhoven 5% 72% 11% 10% Haarlem 602 Groningen 10% 53% 14% 19% Breda 552 Haarlem 10% 50% 14% 21% Eindhoven 541 's-hertogenbosch 9% 65% 13% 11% Enschede 497 Maastricht 12% 69% 8% 9% Bron: I&O Research (Enschede) en Locatus (overige steden). 0% 20% 40% 60% 80% 100% Leegstand toegenomen tot bijna m 2 wvo In totaal is de winkelleegstand medio 2012 in de Enschedese binnenstad ongeveer m 2 wvo, verdeeld over zo n 25 winkelpanden. Vergeleken met vorig jaar is de leegstand toegenomen met zo n m2. Deze toename komt volledig voor rekening van de kortdurende leegstand. De langdurende leegstand (leegstand langer dan 1 jaar) is iets teruggelopen. De groei van de kortdurende leegstand wordt in belangrijke mate veroorzaakt door het vertrek van de Plusmarkt supermarkt uit de Zuidmolen. Als we bij de kortdurende leegstand kijken naar de laatste detailhandelsfunctie dan valt op dat er verder relatief veel winkels in het mode & luxe segment bij zitten. Bij de langdurende leegstand zitten een aantal hardnekkige grotere locaties zoals in de Markstraat (waar voorheen Scheer & Foppen gevestigd was) en het Van Heekplein (waar voorheen It s Electro gevestigd was) en een aantal units in de Zuidmolen. 11

25 Binnenstad in beweging Shops & Stores In de Haverstraatpassage en De Heurne zijn naast enkele leegstaande panden ook nog een aantal winkels aanwezig waar sprake is van tijdelijke verkoop, opruimings-/opheffingsverkoop. Daarnaast worden enkele panden te huur aangeboden (waarbij de winkel nog niet is vertrokken). Figuur 2.4 Ontwikkeling kort- en langdurende leegstand Enschedese binnenstad ( ) kortdurende leegstand langdurende leegstand 12

26 Binnenstad in beweging Shops & Stores Afbeelding 2.1 Spreiding leegstand in binnenstad Enschede. In totaal staat medio 2012 in de binnenstad van Enschede m 2 wvo leeg. De Enschedese binnenstad telt m 2 wvo, wat betekent dat 8,8 procent leeg staat. Wanneer we het leegstandspercentage berekenen op basis van de formule die Locatus hanteert bij bepaling van het leegstandspercentage in de detailhandel voor wat betreft winkeloppervlak dan komt deze uit op 5,6 procent. Het landelijk gemiddelde leegstandspercentage voor grote binnensteden bedraagt 7,3 procent (Locatus, Retail Facts 2012) 1. Ondanks de toename van de leegstand in de Enschedese binnenstad is de leegstand dus kleiner dan gemiddeld in grote binnensteden. Hoewel Enschede zich dus nog positief onderscheidt, kan het beeld wel enigszins beïnvloed zijn door de aanwezigheid van tijdelijke/vliegende winkels. Deze worden niet als leegstand aangemerkt, maar kunnen wel een voorportaal vormen voor leegstand. 1 Locatus corrigeert hierbij omdat een deel van de leegstaande panden mogelijk niet direct meer een winkelfunctie terugkrijgt, maar waar bijvoorbeeld horeca of consumentgerichte dienstverlening terugkomt. De gehanteerde formule is dan (2/3 * leegstand)/(totaal winkelaanbod - (1/3 * leegstand)). 13

27 Binnenstad in beweging Shops & Stores Winkelhuren Enschedese binnenstad De winkelhuren zijn op en rond het Van Heekplein en de Kalanderstraat het hoogst. Daarna volgt de Klanderij. In het noordwestelijke deel van de Enschedese binnenstad zijn de huren het laagst. Vergeleken met 2007 zijn met name de winkelhuren in de Raadhuisstraat en aan de Van Loenshof gedaald qua huurprijscategorie. Bron: Vastgoedrapportage Twente Werkgelegenheidsfunctie binnenstad Enschede Omstreeks werkzame personen in kernwinkelapparaat Het aantal vestigingen in het kernwinkelapparaat (KWA) van Enschede is medio 2011 beperkt groter dan in Voor de werkgelegenheid geldt dat deze in 2011 fors lager lijkt dan in Echter het gaat hierbij vooral om een administratieve correctie (zie voetnoot onder tabel 2.5). Wanneer we deze wijziging buiten beschouwing laten, is het aantal werkzame personen in KWA in 2011 vergelijkbaar met

28 Binnenstad in beweging Shops & Stores Tabel 2.5 Ontwikkeling aantal arbeidsplaatsen en aantal vestigingen, KWA Enschede (peildatum: april). absolute ontwikkeling relatieve ontwikkeling vest. w.p. vest. w.p % -2% % 9% % 5% % -2% % -1% % 7% % 1% % 3% % -2% 2011* % -10% * In 2011 is er voor gekozen om alle medewerkers van de gemeente Enschede te tellen op de locatie Stadskantoor, omdat de medewerkers sinds 2011 onder verschillende programma s vallen. Hierdoor vallen alle medewerkers van de gemeente Enschede onder het overige binnensingel gebied. Dit verklaart de sterke daling van de werkgelegenheid in KWA Enschede. KWA: Kernwinkelapparaat (vergelijkbaar met buurt 00). Bron: Bedrijvencartotheek I&O Research. Bijna driekwart van binnenstedelijke werkgelegenheid behoort tot detailhandel en horeca In tabel 2.6 is de werkgelegenheid in het Enschedese kernwinkelapparaat uitgesplitst naar sectie. Logischerwijs zorgt detailhandel voor het grootste deel van de werkgelegenheid in het kernwinkelapparaat. Van de werkzame personen zijn er ruim werkzaam in de publieksgerichte sectoren detailhandel en horeca. De sector cultuur, sport en recreatie (met onder meer het Nationaal Muziekkwartier en Holland Casino) is met zo n 500 werkzame personen ook een belangrijke werkgelegenheidsverschaffer. 15

29 Binnenstad in beweging Shops & Stores Tabel 2.6 Aantal en aandeel arbeidsplaatsen per sector, KWA Enschede (peildatum: april) sectie aantal aandeel aantal aandeel aantal aandeel industrie 7 0% 4 0% 8 0% bouwnijverheid 4 0% 12 0% 18 0% groothandel 20 0% 19 0% 11 0% detailhandel % % % transport 6 0% 4 0% 4 0% horeca % % % informatie en communicatie 46 1% 54 1% 63 1% financiële instellingen 23 0% 15 0% 16 0% overige zakelijke dienstverlening 424 8% 442 8% 398 8% openbaar bestuur* % % 10 0% onderwijs 162 3% 211 4% 219 4% gezondheids- en welzijnszorg 93 2% 65 1% 51 1% cultuur, sport en recreatie 435 8% 498 9% % overige dienstverlening 56 1% 90 2% 93 2% totaal % % % * In 2011 is er voor gekozen om alle medewerkers van de gemeente Enschede te tellen op de locatie Stadskantoor, omdat de medewerkers sinds 2011 onder verschillende programma s vallen. Hierdoor vallen alle medewerkers van de gemeente Enschede onder het overige binnensingel gebied. Dit verklaart de sterke daling van de werkgelegenheid in KWA Enschede. KWA: Kernwinkelapparaat (vergelijkbaar met buurt 00). Bron: Bedrijvencartotheek I&O Research. Detailhandelswerkgelegenheid in binnenstad in bovengemiddeld gegroeid Wanneer we kijken naar de werkgelegenheidsontwikkeling in de detailhandel over een langere periode zien we dat deze in de binnenstad meer fluctueert dan voor Enschede totaal. Met name na de vernieuwing van Van Heekplein en omgeving is het aantal personen dat werkzaam is in de detailhandel in de Enschedese binnenstad in 2003 en 2004 sterk opgelopen. De laatste jaren is het werkgelegenheidsbeeld vrij constant. 16

30 Binnenstad in beweging Shops & Stores Figuur 2.5 Geïndexeerde ontwikkeling werkgelegenheid detailhandel ( ). 150 Enschede totaal Enschede KWA Ten opzichte van 2000 is de werkgelegenheid in de detailhandel in de binnenstad in procent hoger, terwijl voor geheel Enschede de werkgelegenheidsgroei in de periode met 13 procent minder groot is. Minder werkzame personen in wit- en bruingoed Tabel 2.7 geeft tot slot de werkgelegenheid in winkels in het kernwinkelapparaat van Enschede weer, uitgesplitst naar winkelbranche. In grote lijnen is in 2011 de werkgelegenheid, uitgesplitst naar winkelbranche, vergelijkbaar met die in In de schoenenbranche is het aantal werkzame personen het sterkst toegenomen, terwijl in de wit- en bruingoedbranche er sprake is van een beperkte daling van het aantal werkzame personen. Vergelijken we 2011 met 2007 dan zijn de verschillen bij een aantal branches groter. Met name bij de branches wit- en bruingoed en warenhuizen is een afname van het aantal arbeidsplaatsen zichtbaar. In totaal is de werkgelegenheid in winkels met 78 arbeidsplaatsen gedaald ten opzichte van

31 Binnenstad in beweging Shops & Stores Tabel 2.7 Werkgelegenheid in winkels KWA Enschede naar branche (peildatum: april). winkelbranche voedings- en genotmiddelen kleding en modeaccessoires stoffen, handwerken, huishoudlinnen schoeisel, lederwaren en reisartikelen drogisterij-, parfumerie- en medische artikelen woninginrichting; meubelen, vloerbedekking wit-, bruingoed, elektrische artikelen en verlichting huishoudelijke en luxe artikelen bloemen, planten, dieren, tuinbenodigdheden boeken, tijdschriften en kantoorbenodigdheden sport, kamperen en speelgoed warenhuizen fotografische en optische artikelen, uurwerken en juweliers tweedehands goederen overige detailhandel totaal NB: cijfers wijken beperkt af van totale werkgelegenheid detailhandel (wat incl. markthandel, webwinkels en postorderbedrijven is). Bron: Bedrijvencartotheek I&O Research. 2.3 Conclusie Net als vorig jaar is het winkelaanbod in de binnenstad licht gedaald. Dit geldt zowel voor het aantal winkels als het aantal winkelmeters. Ook landelijk is al jaren sprake van een jaarlijkse afname van het aantal fysieke winkels. Als afgezien wordt van het vertrek van een supermarkt is het in Enschede met name de conjunctuurgevoelige branchegroep mode & luxe die is gekrompen. Over een vijfjaarsperiode bezien is er een relatief sterke teruggang van de elektrobranche. Er staan nog steeds een paar panden in de binnenstad leeg waarin voorheen bruin- en witgoedwinkels gevestigd waren. Dat deze branche qua meters niet meer is aangevuld, zal naast de economische crisis (waardoor grotere aankopen vaker worden uitgesteld) mogelijk ook mede te maken hebben met de gestegen internetoriëntatie voor elektro-artikelen. De meeste dynamiek in de omvang en samenstelling van het winkelaanbod is te vinden in de aanloopen verbindingsstraten. Zo is in de Zuiderhagen het aantal winkels relatief sterk toegenomen terwijl in de Haverstraatpassage het aantal winkels is afgenomen. In De Heurne en de Haverstraatpassage is er ook tijdelijke verkoop en worden er panden aangeboden waarbij de winkel nog niet is vertrokken. Dat de dynamiek in het B- en C-milieu groter is dan in het A-milieu (kerngebied van binnenstad) hangt samen met diverse factoren. Naast gerichte beleidsinzet (bijvoorbeeld in gebied Zuiderhagen) is het ook een soort zichzelf versterkend proces waarbij in de aanloopstraat de huurprijzen lager liggen (mede doordat het er ook 18

32 Binnenstad in beweging Shops & Stores minder druk is) waardoor het ook een broedplaats is voor startende ondernemers en nieuwe winkelformules. Dit maakt automatisch de dynamiek ook groter: een deel functioneert daar goed. Een deel valt toch weer om (hebben vaak nog relatief weinig spek op de botten). En een succesvol deel zal doorverhuizen naar 'betere' locaties. In die zin vormen aanloopstraten ook voor ondernemers een echte aanloop. De werkgelegenheid in de detailhandel in de binnenstad van Enschede is van 2010 tot 2011 gelijk gebleven. Over een langere periode bezien, sinds 2000, is er een stijging van de werkgelegenheid die duidelijk uitgaat boven die in Enschede als geheel. In dit opzicht is de binnenstedelijke detailhandel de motor voor de stedelijke ontwikkeling van de detailhandel. Wel wordt het verschil in ontwikkeling kleiner, wat ook mede te maken heeft met nieuwe ontwikkelingen in de afgelopen jaren buiten de binnenstad, zoals Budgetcenter en Op de Brouwerij in Roombeek. De Enschedese binnenstad heeft kleine en grote winkelstraten, die door hun mix zorgen voor een binnenstad die in balans is. De relatief beperkte leegstand is hiervoor een indicator. Het in bepaalde straten geconcentreerd vóórkomen van tijdelijke verkoop is een minder positief teken, maar het relatief geringe winkeloppervlak in de Enschedese binnenstad betekent dat een zeer sterke toename van leegstand niet voor de hand ligt. 19

33 Hoofdstuk 3 Moves 20

34 Binnenstad in beweging Moves 3. Moves Door middel van cordontellingen is het bezoekersaantal van de Enschedese binnenstad bepaald en is bekend via welke routes bezoekers de binnenstad verlaten. De cordontellingen zijn op dezelfde wijze uitgevoerd als in voorgaande jaren. Dit betekent dat zowel op twee zaterdagen in het voorjaar (9 en 22 juni), als op twee zaterdagen in het najaar (8 en 22 september) is geteld. Zoals gebruikelijk is gekozen voor zaterdagen die niet gevolgd worden door een koopzondag en waarop nauwelijks tot geen invloed van bijvoorbeeld evenementen te verwachten is. In bijlage 1 is een toelichting op de aanpak, de weersomstandigheden tijdens de teldagen en een overzicht van de tellocaties opgenomen. In de periode lag het aantal binnenstadsbezoekers in Enschede op zaterdag nipt boven de Vorig jaar dook deze voor het eerst weer onder de , al was daling wel beperkt. Locatus schreef in 2011 dat landelijk gezien bezoekersaantallen in binnensteden nog steeds afnemen, maar dat deze daling naar hun mening wel stabiliseert. Vanuit dit perspectief is het interessant te beschouwen of de Enschedese binnenstad zich in lijn ontwikkelt. 3.1 Omvang binnenstadsbezoek zaterdag Voorjaar minder druk dan najaar De Enschedese binnenstad heeft op een zaterdag gemiddeld bezoekers getrokken.net als in 2011 zien we ook in 2012 dat voor- en najaar van elkaar verschillen qua druktebeeld. In het najaar ligt het aantal bezoekers in de Enschedese binnenstad hoger dan in het voorjaar. Vorig jaar was het bezoekersaantal in het najaar 22 procent hoger, dit jaar is dat 14 procent. Met name de weersomstandigheden lijken hierin een bijdrage te hebben of wellicht deels ook samenhangend met andere tijdsbestedingen (in voorjaar meer concurrentie ). Landelijk gegevens over de ontwikkeling van de detailhandelsomzet laten niet direct zien dat in september doorgaans de detailhandelsomzet hoger is dan in het voorjaar. Figuur 3.1 Aantal bezoekers aan de Enschedese binnenstad op zaterdag (2012) juni 23 juni 8 september 22 september gemiddeld 21

35 Binnenstad in beweging Moves Ter vergelijking: Den Bosch De binnenstad van Den Bosch herbergt in totaal 550 winkels, gezamenlijk goed voor bijna m 2 WVO. Op zaterdag bezoeken bezoekers de Bossche binnenstad. In 2008 waren dat er nog zo n Het aantal bezoekers per week (excl. koopzondag) is ook teruggelopen van in 2008 naar ongeveer bezoekers in Bron: Gemeente s-hertogenbosch, Binnenstadsmonitor 2012 Relatief forse teruggang aantal bezoekers op zaterdag De afgelopen tien jaar ligt het bezoekersaantal tussen de Hierbij zijn grofweg drie periode zichtbaar. Tussen ligt het aantal binnenstadsbezoekers ongeveer rond de Daarna volgen drie magere jaren met bezoekersaantallen laag in de Van is het bezoekersaantal vrij stabiel nabij de Dit jaar springt er dan eigenlijk in negatieve zin uit met een procentuele afname van 5 procent ten opzichte van Er lijkt daarmee sprake van een nieuwe trendbreuk. Figuur 3.2 Aantal bezoekers aan de Enschedese binnenstad op zaterdag ( ) abs. aantal 13,1% % ontw % 10% ,4% 5% 3,3% ,3% 1,7% 0% ,6% -1,1% -2,1% -1,8% -5,4% -5% 0-7,3% % Aantal binnenstadsbezoekers per week naar schatting kleine In 2009 zijn net als in 1997 en 2004 op doordeweekse dagen het aantal binnenstadbezoekers geteld. In 2009 is dit gebeurd in juni (15 t/m 19 juni) en in september (7 t/m 11 september). Op basis van deze tellingen is berekend dat de zaterdag 26 procent van het wekelijkse aantal bezoekers in de Enschedese binnenstad voor rekening neemt. 22

36 Binnenstad in beweging Moves Wanneer we op basis van de 2009-verhouding een doorrekening maken van het aantal binnenstadsbezoekers per winkeldag, dan is het aantal bezoekers per week te ramen op (9 procent minder dan in 2009). Dit aantal is vergelijkbaar met Alleen was toen het bezoekersaandeel van de zaterdag en ook de maandag wat groter. Tabel 3.1 Aantal binnenstadsbezoekers per winkeldag (1997, 2004, 2009 en 2012*) Benadering 2012* Abs. % Abs. % Abs. % Abs. % maandag 1) % % % % dinsdag % % % % woensdag % % % % donderdag 2) % % % % vrijdag % % % % zaterdag % % % % totaal % % % % Cijfers zijn afgerond op vijftigtallen. 1) Op maandag is vanaf uur geteld, omdat veel winkels pas vanaf uur geopend zijn. 2) Op donderdag is, in verband met de koopavond, geteld tot uur. Voor 2004 en 2009 geldt verder dat de donderdagochtend is geschat door het gemiddelde van de woensdag- en vrijdagochtend te nemen. * De weekcijfers voor 2012 zijn geschat op basis van de verhoudingen zoals deze zijn gemeten in 2009, toen in voor- en najaar op alle winkeldagen binnenstadsbezoekers zijn geteld. Bron: I&O Research. Druktebeeld dinsdagochtend en donderdagavond In aanvulling op de reguliere zaterdagtellingen zijn dit jaar ook uitgaande bezoekers geteld op de dinsdagochtend (warenmarkt) en de donderdagavond (koopavond). Voor de dinsdag geldt dat er is geteld van op 26 juni en 11 september, en voor de donderdag van op 28 juni en 13 september. Het totale gemiddelde aantal bezoekers op de dinsdagochtend is en op de koopavond is dat bijna net zoveel, namelijk Wanneer we dit relateren aan het geschatte aantal bezoekers op de dinsdag en donderdag dan neemt de dinsdagochtend ongeveer een derde van het totaal aantal binnenstadsbezoekers voor rekening, en bij de donderdagavond is dit ruim een kwart. Met name voor de dinsdagochtend kan gelden dat er in de ochtend wel meer bezoekers in de Enschedese binnenstad zijn maar dat deze pas in de loop van de middag het centrum verlaten en daarmee niet terug te zien zijn in de bezoekersaantallen voor de dinsdagochtend. Anders dan bij de zaterdag is bij de dinsdag en donderdag het aantal binnenstadsbezoekers in juni juist hoger dan in september. Het weer zal hierin een belangrijke bijdrage hebben gehad. Zo is het aantal zonuren op de dins- en donderdag in juni fors hoger dan beide dagen in september. 23

37 Binnenstad in beweging Moves Tabel 3.2 Gemiddeld aantal uitgaande bezoekers per telpunt dinsdagochtend en donderdagavond. absoluut % verdeling telpunt dinsdag donderdag dinsdag donderdag Brammelerstraat ,7% 4,6% De Heurne ,9% 3,0% De Klomp ,0% 2,8% Kalanderstraat ,2% 2,8% Korte Haaksbergerstraat ,2% 3,6% Korte Hengelosestraat ,1% 12,8% Kuipersdijk: tussen Sting en Postkantoor ,5% 7,6% Minkgaarde ,3% 5,4% Pijpenstraat ,3% 2,0% Uitgang Van Heek parkeergarage bij Klanderij ,3% 7,1% Uitgang Van Heek parkeergarage op Boulevard ,6% 6,1% van Essengaarde ,3% 1,9% Van Heekplein / Boulevard ,7% 11,5% Van Heekplein: tussen ABN AMRO en Albert Heijn ,6% 14,1% Van Lochemstraat ,6% 7,0% Van Loenshof ,2% 4,6% Wilhelminastraat ,3% 1,5% Zuidmolen ,1% 1,7% totaal % 100% Peildata: dinsdagochtend (10-13) 26 juni en 11 september; donderdagavond (18-21) 28 juni en 13 september. 3.2 Spreiding binnenstadsbezoek zaterdag Meeste bezoekers verlaten binnenstad tweede helft van de middag Het grootste deel van de bezoekers verlaat tussen en uur de Enschedese binnenstad. De piek ligt net als eerdere jaren tussen en uur, wanneer gemiddeld over de 4 teldagen bekeken 18 procent van de bezoekers vertrekt uit het centrum. Wel zien we enig verschil tussen vooren najaar. Voor beide teldagen in het voorjaar geldt dat tot meer vertrekkende bezoekers zijn geteld dan op de teldagen in het najaar. Dit duidt er op dat s middags minder druk is (geweest) in de Enschedese binnenstad, wat ook aansluit bij het lagere totaalaantal bezoekers op de zaterdagen in het voorjaar. Het meest uiteen lopen 9 juni en 22 september. Voor beide dagen geldt dat er geen sprake was van uitzonderlijke weersomstandigheden. 24

38 Binnenstad in beweging Moves Figuur 3.3 Totaal aandeel centrumverlaters per uur op zaterdag (2012). 25% 9-jun 23-jun 8-sep 22-sep gemiddeld 20% 15% 10% 5% 0% In de afgelopen jaren is het spreidingsbeeld voor wat betreft het centrum verlaten vrij weinig veranderd. Het aantal vertrekkende binnenstadsbezoekers is het hoogst op het tweede deel van de middag, richting sluitingstijd. Vergeleken met eerdere jaren is het aandeel bezoekers dat tussen en de Enschedese binnenstad verlaat een aantal procentpunten lager. Figuur 3.4 Totaal gemiddeld aandeel centrumverlaters per uur op zaterdag ( ) % 30% 45% 0% 20% 40% 60% 80% 100% uur uur uur 25

39 Binnenstad in beweging Moves Meest bezoekers verlaten binnenstad via het Van Heekplein Dat het Van Heekplein en omgeving veel binnenstadsbezoekers trekt, blijkt ook uit de locaties waar bezoekers het centrum verlaten. Met uitzondering van de Korte Hengelosestraat grenzen alle drukke binnenstadsuitgangen aan het Van Heekplein. Overigens geldt dat het bij de drukke punten het aandeel centrumverlaters per jaar wat meer lijkt te fluctueren dan bij de minder drukke punten. De minder drukke punten maken minder (vaak) deel uit van de looproutes van bezoekers, terwijl bij de drukke punten de keuze voor een uitgang mogelijk meer grillig is, afhankelijk van hoe het het beste uitkomt. Het toegenomen gewicht van het telpunt Van Heekplein, tussen Abn Amro en Albert Heijn kan mede samenhangen met het grotere aandeel Duitse bezoekers in de Enschedese binnenstad (zie hoofdstuk 5); zij kiezen er mogelijk vaker voor om hier de binnenstad te verlaten. Figuur 3.5 Gemiddeld aandeel centrumverlaters per telpunt op zaterdagen ( ). Van Heekplein: tussen ABN AMRO en Albert Heijn Korte Hengelosestraat Van Heekplein / Boulevard Uitgang Van Heek parkeergarage bij Klanderij Kuipersdijk: tussen Sting en Postkantoor Uitgang Van Heek parkeergarage op Boulevard Kalanderstraat Van Lochemstraat Van Loenshof De Klomp De Heurne Minkgaarde Zuidmolen Brammelerstraat Korte Haaksbergerstraat Pijpenstraat Wilhelminastraat van Essengaarde % 4% 8% 12% 16% 26

40 Binnenstad in beweging Moves 3.3 Conclusie De laatste jaren lag het aantal binnenstadsbezoekers op zaterdag in Enschede op een vrijwel constant niveau van rond de Ondanks de matige economische ontwikkeling en teruglopende detailhandelsbestedingen had de Enschedese binnenstad nog niet te maken met afnemende bezoekersaantallen. De cijfers voor 2012 laten helaas ander beeld zien, namelijk een daling van het aantal bezoekers in de Enschedese binnenstad. Met bezoekers op zaterdag is het aantal 5 procent lager dan in Vergeleken met vorig jaar verlaten meer bezoekers de binnenstad nabij het Van Heekplein. Hoewel er geen passantentellingen zijn uitgevoerd, lijkt er daarmee (weer) sprake te zijn van een sterkere dominantie van het Van Heekplein en omgeving. Overigens is het landelijke beeld ook dat consumenten zich steeds meer richten op A1-winkelgebieden. Consumenten moeten nog meer verleid worden ook aanloop- en verbindingsstraten te bezoeken. Dit kan door een sterke en interessante mix van zelfstandige winkeliers (DTZ spreekt hierbij over zogenaamde knuffelstraten ) maar ook door vestiging van sterke (inter-)nationale winkelketens. De opening van Zara en Nouverture (in de oude Schouwburg) zullen niet alleen van invloed zijn op de passantenstromen maar kunnen per saldo ook een positieve impuls geven aan de concurrentiepositie van de Enschedese binnenstad. 27

41 Hoofdstuk 4 Experience bezoekers 28

42 Binnenstad in beweging Experience bezoekers 4. Experience bezoekers 4.1 Inleiding Dit hoofdstuk heeft de resultaten van de bezoekersenquêtes die zijn afgenomen in de Enschedese binnenstad tot onderwerp. Op de verschillende dagen van de week, met uitzondering van de zondag, zijn bezoekers geënquêteerd door medewerkers van I&O Research. Bezoekers hebben vragen beantwoord over onderwerpen als bezoekmotief, bezoekfrequentie, combinatiebezoek en de waardering voor verschillende voorzieningen in de binnenstad. De resultaten worden toegelicht met uitsplitsingen naar bezoekerskenmerken als herkomst, leeftijd en geslacht waar dat relevant is. In totaal hebben 555 bezoekers meegewerkt aan de enquête. Hieruit zijn de binnenstadbezoekers geselecteerd die hebben aangegeven in de binnenstad te zijn om te winkelen, om inkopen te doen, voor toeristisch bezoek of voor een bezoek aan de warenmarkt. Bezoekers die bijvoorbeeld in de binnenstad waren voor werk of wonen, of onderweg waren naar elders (in totaal 20 bezoekers) hebben niet de gehele vragenlijst doorlopen. De resultaten in dit hoofdstuk hebben zodoende betrekking op 535 bezoekers die voor recreatief bezoek in de Enschedese binnenstad waren. 4.2 Herkomst en bezoekreden Na periode van toenemende doelgerichtheid weer sterker recreatieve oriëntatie In 2012 is een bezoek aan de binnenstad voor de helft van de bezoekers doelgericht. Zij zijn voor een specifiek product of een specifieke winkel naar de binnenstad gekomen. In 2011 bedroeg dit aandeel doelgerichte bezoekers 60 procent, een wat groter percentage dan in de twee voorafgaande jaren (2009: 52 procent; procent). Bezoekers zijn minder exclusief in hun koopgedrag en geven vaker aan zowel doelgericht als recreatief naar de binnenstad. Figuur 4.1 Bent u doelgericht naar de Enschedese binnenstad gekomen of bent u hier vooral om gezellig rond te lopen en eventueel wat te kopen? % 26% 24% % 26% 14% % 31% 14% 0% 25% 50% 75% 100% doelgericht naar binnenstad vooral rondkijken beide 29

43 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Naarmate bezoekers vaker in de binnenstad komen, doen ze dit vaker doelgericht. Bezoekers die doorgaans nooit in het centrum van Enschede komen, zijn er vooral om rond te kijken. Bezoekers brengen dinsdag het vaakst een doelgericht bezoek aan de stad (54 procent), wat mogelijk samenhangt met de dinsdagmarkt, Op zaterdag kijkt men meer rond (32 procent). Bezoekers van 65 tot 74 jaar bezoeken de stad het vaakst om rond te kijken (35 procent), bezoekers van 30 tot 39 jaar doen dit minder en komen vooral doelgericht (65 procent). Ouderen lijken zo meer de rol van recreatieve binnenstadsbezoeker over te nemen. Nabijheid is belangrijk bezoekmotief Veel bezoekers geven aan in Enschede te winkelen of aankopen te doen, omdat het centrum dichtbij is (47 procent) of vanwege de aanwezigheid van bepaalde winkels (20 procent). Het aandeel bezoekers dat in Enschede winkelt vanwege de nabijheid, neemt al enkele jaren behoorlijk toe. Ook het percentage dat vanwege de aanwezigheid van bepaalde winkels naar Enschede komt neemt flink toe. In 2010 gaf nog slechts zes procent aan voor bepaalde winkels naar Enschede te komen. De mate waarin gekozen wordt voor dichtbij kan er op duiden dat een deel van de bezoekers geen echte inhoudelijke reden heeft om voor de Enschedese binnenstad te kiezen. Daarnaast duidt dit op het belang van een goed bereikbare binnenstad, aangezien nabijheid ook een perceptie van de bezoeker is (men is er snel). Bezoekers geven verder aan naar Enschede te zijn gekomen vanwege de gezelligheid/sfeer (17 procent) of omdat men altijd in Enschede winkelt (15 procent). De warenmarkt is voor 17 procent van de bezoekers reden om een bezoek te brengen aan de binnenstad. Gelet op alleen de bezoekers op marktdagen (dinsdag en zaterdag), bedragen deze aandelen respectievelijk 31 procent (dinsdag) en 37 procent (zaterdag). Dit is een toename ten opzichte van vorig jaar (respectievelijk 22 procent en 32 procent). Evenementen/activiteiten en reclame/aanbiedingen van winkels zijn - net als eerdere jaren - in zeer beperkte mate een bezoekreden. Ook ervaringen van familie of vrienden worden weinig genoemd als redenen om naar Enschede te komen om te winkelen. 30

44 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Figuur 4.2 Waarom bent u vandaag juist in Enschede gaan winkelen of inkopen doen? dichtbij bepaalde winkels 12% 20% markt 11% 17% gezelligheid/sfeer 17% 13% altijd in Enschede 15% 19% bepaalde producten 10% 10% mooi weer 5% 6% reclame/aanbiedingen van specifieke winkels 2% 1% ervaringen van familie/vrienden 2% 3% evenementen/activiteiten 1% 1% weet niet/geen antwoord 1% 0% anders 15% 15% 38% 47% NB: meerdere antwoorden mogelijk, waardoor totaal meer dan 100% is. 4.3 Bezoekgedrag 0% 10% 20% 30% 40% 50% Van Heekplein is meest genoemde aankoopplaats Aan de bezoekers is gevraagd in welke winkelstraten of -passages zij hebben gewinkeld of nog van plan zijn te gaan winkelen. Het Van Heekplein wordt door de meeste bezoekers (77 procent) genoemd als aankooplocatie. Dit aandeel is al enkele jaren licht aan het stijgen; in 2009 was dit nog 70 procent. Hierna volgen de Klanderij (54 procent) en de Kalanderstraat (41 procent). Voor de Klanderij is dit een flinke toename. De groei van de Kalanderstraat is gestagneerd. Veel andere winkelgebieden laten ook een (lichte) groei van bezoekers zien die deze noemen. Zo is het aandeel bezoekers op het Van Heekplein richting de Zuidmolen, het Van Loenshof en de Haverstraatpassage ook toegenomen. Bezoekers hebben vergeleken met 2011 meer verschillende winkellocaties in de Enschedese binnenstad opgegeven. Voor een goede bezoekersdoorbloeding van de binnenstad is dit een positieve ontwikkeling. 31

45 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Figuur 4.3 In welke winkelstraat of -passage heeft u vandaag gewinkeld of inkopen gedaan of bent u nog van plan te doen? Van Heekplein De Klanderij Kalanderstraat Haverstraatpassage Van Loenshof Van Heekplein ri. Zuidmolen Korte Hengelosestraat 7% 30% 27% 22% 22% 20% 16% 23% 19% 16% 24% 41% 42% 54% 47% 45% 77% 76% 74% Zuiderhagen anders 5% 12% 12% 18% % 25% 50% 75% 100% Het Van Heekplein en de Klanderij zijn de meest genoemde winkelgebieden (77 en 54 procent). Dit geldt nog sterker voor bezoekers die naar de binnenstad zijn gekomen om rond te kijken. Het Van Heekplein wordt bezocht door 80 procent van de bezoekers die zijn gekomen om rond te kijken, tegenover 69 procent van de bezoekers die doelgericht naar de stad zijn gekomen. Voor De Klanderij is dit verschil groter: 59 procent indien het bezoek vooral gericht is op rondkijken, tegenover 42 procent wanneer het gaat om doelgericht bezoek. Aandeel frequente bezoekers neemt af Ruim 40 procent van de bezoekers komt minstens één keer per week in de binnenstad (41 procent). Dit aandeel is opnieuw wat afgenomen ten opzichte van voorgaande jaren. Het aandeel bezoekers dat 1 keer per maand of minder naar de Enschedese binnenstad gaat, is groter dan in

46 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Figuur 4.4 Hoe vaak winkelt u/doet u inkopen in de binnenstad van Enschede? dagelijks 5% 6% 5% 16% enkele malen per week 16% 19% 20% 1 keer per week 22% 23% 14% 1 keer per 2 weken 15% 13% 19% 1 keer per maand 13% 17% 21% < 1 keer per maand 20% 24% 4% (doorgaans) nooit 5% 2% % 10% 20% 30% 40% 50% Bezoekers van 65 tot 74 jaar (25 procent) geven het vaakst aan de binnenstad meerdere malen per week te bezoeken. Tien procent winkelt zelfs dagelijks in de binnenstad. In eerdere jaren was de bezoekfrequentie onder vrouwen veel hoger dan onder mannen. In 2012 meten we daarentegen nauwelijks nog verschil: 42 procent van de vrouwelijke binnenstadsbezoekers gaat tenminste een keer per week om te winkelen of inkopen te doen naar de stad. Onder de mannen bedraagt dit aandeel 40 procent. Wel gaan vrouwen nog vaker dagelijks winkelen dan mannen: (respectievelijk 7 procent om 2 procent). Figuur 4.5 geeft de bezoekfrequentie van de Enschedese binnenstad weer voor Enschedese bezoekers. Bezoekers die dichtbij of in de binnenstad wonen, brengen vaker minimaal wekelijks een bezoek aan het centrum, dan bezoekers die verder van de binnenstad af wonen. 33

47 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Figuur 4.5 Bezoekfrequentie Enschedese binnenstad, bezoekers afkomstig uit Enschede (2012). NB: o.b.v. 4-cijferige postcodegebieden. Gemiddelde bezoekduur stabiel Bezoekers zijn gevraagd naar hun aankomst- en (geschatte) vertrektijd. Op basis hiervan is de gemiddelde bezoekduur van bezoekers berekend. Gemiddeld komt de verblijfsduur uit op 2 uur en 35 minuten. Dit is 5 minuten langer dan vorig jaar. In 2009 bedroeg de gemiddelde bezoekduur 2 uur en 57 minuten, maar dat jaar onderscheidde zich ook ten opzichte van de jaren daarvoor met een bovengemiddeld lange bezoekduur. Het aandeel bezoekers dat maximaal 2 uur in de binnenstad verblijft, bedraagt 48 procent. Vorig jaar bracht 52 procent een kort bezoek (maximaal 2 uur) aan Enschede. Ruim een kwart van de bezoekers verbleef langer dan 3 uur in de binnenstad. Ten opzichte van vorig jaar is vooral het aantal bezoeker dat tussen de twee en drie uur blijft fors toegenomen. Dit sluit aan bij de afname van het aandeel doelgerichte bezoekers en de geleidelijke afname van het aandeel hoogfrequente bezoekers. 34

48 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Figuur 4.6 Bezoekduur Enschedese binnenstad. t/m 1 uur 1 t/m 2 uur 18% 25% 23% 30% 27% 31% 2 t/m 3 uur langer dan 3 uur 20% 19% 26% 26% 28% 28% % 10% 20% 30% 40% 50% De bezoekfrequentie is van invloed op de gemiddelde verblijfsduur. In het algemeen geldt dat, hoe lager de bezoekfrequentie, hoe hoger de gemiddelde verblijfsduur. Bezoekers die enkele keren per week de binnenstad bezoeken, spenderen gemiddeld 1 uur en 45 minuten. De gemiddelde bezoekduur van bezoekers die bijna nooit naar de binnenstad komt, bedraagt bijna vier uur. Mannen verblijven gemiddeld korter in de binnenstad dan vrouwen. Gemiddelde detailhandelsbestedingen in 2012 op het niveau van piekjaar 2009 Aan de bezoekers is gevraagd hoeveel zij besteed hebben aan aankopen in winkels voor dagelijkse artikelen, winkels voor kleding en schoenen en overige winkels. Ruim een derde van de bezoekers (38 procent) heeft geld uitgegeven in een winkel met dagelijkse artikelen. Dit aandeel is vergelijkbaar met dat in 2011 (37 procent). Het gemiddeld bestede bedrag in deze winkels bedraagt naar eigen zeggen 24, wat iets lager is dan vorig jaar. In winkels voor kleding en schoenen heeft ruim de helft (59 procent) van de bezoekers bestedingen gedaan. Dit is een opvallende toename ten opzichte van 2011, aangezien het aandeel besteders toen 48 procent was. Wel waren de gemiddelde bestedingen in het modische segment in 2011 iets hoger ( ; ). Het aandeel besteders in overige winkels tenslotte, bedraagt 41 procent. Dit percentage is vergelijkbaar met dat in de voorgaande jaren. Zij besteden gemiddeld 37 in deze winkels, een fractie minder dan vorig jaar. 35

49 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Figuur 4.7 Gemiddelde bestedingen door besteders in winkels (dagelijks, kleding/schoenen, overig) en gemiddelde bestedingen door bezoekers ( ) dagelijkse artikelen overige winkels kleding en schoenen gemiddeld Wanneer de bestedingen in de drie branches bij elkaar opgeteld worden, bedraagt de gemiddelde totale besteding per bezoeker van de binnenstad (die er komt om te winkelen of voor markt- of toeristisch bezoek) 70; exclusief niet-besteders is de totale gemiddelde uitgave in de binnenstad 85. Hoewel de gemiddelde bestedingen in de drie voorgelegde branchegroepen licht zijn afgenomen vergeleken met 2011, zijn de gemiddelde totale bestedingen wel gestegen en zijn deze hoger dan voorgaande jaren, ook dan Dit wordt verklaard door de groei van het aandeel besteders in het modische segment. Marktoriëntatie licht afgenomen, gemiddelde bestedingen stijgen wel Gelet op enkel de bezoekers op één van de marktdagen, heeft 66 procent de warenmarkt bezocht (of is van plan de markt te gaan bezoeken). Dit is 2 procentpunt minder dan in In 2010 bezocht meer dan driekwart (77 procent) de warenmarkt. Een ruime meerderheid van de marktbezoekers heeft ook geld uitgegeven op de markt. Het gemiddelde bestede bedrag is 22. Vorig jaar besteedden de marktbezoekers gemiddeld

50 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Figuur 4.8 Aandeel marktbezoekers en gemiddelde bestedingen ( ) ,8 100% 20 16,1 18,0 80% 15 60% 10 40% 5 20% % gemiddelde besteding aandeel warenmarktbezoekers Horecaoriëntatie licht toegenomen, gemiddelde bestedingen dalen wel Ruim tweevijfde van de bezoekers (41 procent) brengt, naast een bezoek aan de detailhandel, ook een bezoek aan horecavoorzieningen in de binnenstad. In 2011 was dit nog 36 procent. De gemiddelde bestedingen zijn wel wat afgenomen en komen uit op 16. Figuur 4.9 Aandeel horecabezoekers en gemiddelde bestedingen ( ) ,7 17,2 16,7 16, , ,1 45% 43% 41% 39% 5 37% % gemiddelde besteding aandeel horecabezoekers 37

51 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Combinatiebezoek met culturele voorzieningen erg beperkt Combinatiebezoek met bijvoorbeeld Concordia Cinema, het Muziekkwartier of Kunstkwartier Roombeek komt weinig voor. Vrijwel alle respondenten (98 procent) hebben, net als vorig jaar, géén bestedingen in de culturele sector gedaan. 4.4 Vervoer en parkeren Auto en fiets zijn meest gebruikte vervoermiddelen De auto en de fiets zijn het meest gebruikte vervoermiddel om naar de binnenstad van Enschede te komen. Ten opzichte van 2011 heeft de fiets de auto vervangen als meest gebruikt vervoermiddel. Hoewel met 36 procent het aandeel wat met de fiets naar de stad komt stabiel blijft, is er een sterke afname van het aandeel wat met de auto naar de binnenstad gaat. In 2011 was dit nog bijna veertig procent, nu is dat één op de drie. De bus heeft het afgelopen jaar aan populariteit gewonnen; negen procent gebruikt de bus om naar de stad te gaan. In 2011 was dit nog zeven procent. Mogelijk dat de discussie over en media-aandacht voor de parkeertarieven de vervoermiddelkeuze heeft beïnvloed. Figuur 4.10 Met welk vervoermiddel bent u naar de binnenstad van Enschede gekomen? fiets auto bus te voet trein overig 4% 2% 2% 9% 7% 8% 9% 9% 9% 8% 8% 14% 36% 37% 33% 33% 35% 38% 0% 10% 20% 30% 40% Bezoekers van buiten Enschede komen het vaakst met de auto (68 procent), terwijl Enschedeërs het vaakst de fiets pakken (55 procent). Onder Enschedeërs maakt vijftien procent gebruik van de auto om naar de stad te komen. De mate waarmee Enschedese bezoekers met de auto naar de binnenstad komen varieert. Bezoekers uit zuidoostelijk deel van Enschede geven minder vaak de auto als vervoermiddel op dan binnenstadsbezoekers uit bijvoorbeeld het westelijk deel (figuur 4.11)

52 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Figuur 4.11 Vervoermiddelkeuze naar Enschedese binnenstad, bezoekers afkomstig uit Enschede (2012). NB: o.b.v. 4-cijferige postcodegebieden; categorie overig bevat o.a. te voet, bus, bromfiets/scooter, scootmobiel. Meeste bezoekers parkeren de auto in een parkeergarage Bezoekers die met de auto komen, parkeren deze het vaakst in één van de parkeergarages (70 procent). Dit aandeel is gestegen ten opzichte van voorgaande jaren. Na de parkeergarages worden de gratis parkeerplaatsen en de parkeerautomaat het meest gebruikt: elf procent van de bezoekers parkeert de auto op een gratis parkeerplek óf op een locatie waar via een parkeermeter betaald kan worden. Vijf procent parkeert op een terrein met slagboom. Particuliere terreinen worden genoemd door slechts twee procent van de bezoekers die met de auto komen. 39

53 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Figuur 4.12 Op wat voor type parkeerplaats parkeert u meestal uw auto in Enschede? parkeergarage parkeerautomaat/parkeermeter gratis parkeerplaats parkeerterrein met slagboom particulier terrein 11% 11% 13% 11% 17% 12% 5% 8% 9% 2% 2% 3% 70% 61% 63% 0% 25% 50% 75% 100% Van Heekgarage meest genoemde parkeergarage Aan de parkeerders die niet bij een ticketautomaat parkeerden (89 procent) is gevraagd op wat voor parkeerterrein of welke parkeergarage zij meestal de auto parkeren. Net als vorig jaar wordt de Van Heekgarage het vaakst genoemd. Wel is de dominantie van deze garage in vergelijking met 2011 duidelijk groter. Andere parkeergarages en -terreinen volgen op zeer ruime afstand (figuur 4.13) Figuur 4.13 Kunt u aangeven op welk parkeerterrein/in welke parkeergarage u meestal parkeert? Van Heekgarage 66% 48% 54% Irenegarage 5% 5% 14% Zuidmolengarage 5% 6% 7% Stationspleingarage parkeerterrein bij Polaroid parkeerterrein aan Boulevard 2% 7% 5% 1% 6% 4% 1% 3% 2% Parkeergarage Hermandad 1% 2% 0% parkeerterrein met slagboom bij MST 1% 3% 1% anders 16% 18% 12% weet niet 2% 3% 2% % 20% 40% 60% 80% 100% 40

54 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Parkeren in Enschede wordt onveranderd goed beoordeeld Bezoekers die met de auto naar Enschede zijn gekomen, hebben een oordeel gegeven over drie verschillende aspecten van de parkeermogelijkheden in en rond de binnenstad van Enschede, namelijk de vindbaarheid en bereikbaarheid van parkeerlocaties en het totale aanbod van parkeerplaatsen. De afgelopen drie jaar zijn bezoekers eigenlijk onveranderd tevreden over de parkeervoorzieningen in en rond de Enschedese binnenstad. De vindbaarheid krijgt in 2012 het hoogste cijfer, namelijk een 7,8. Figuur 4.14 Kunt u in de vorm van een rapportcijfer uw oordeel geven over de volgende aspecten? 7,8 vindbaarheid 7,8 7,9 totale aanbod bereikbaarheid 7,7 7,6 7,9 7,7 7,7 7, Bezoekersoordeel Gemiddeld cijfer voor Enschedese binnenstad is 7,1 Bezoekers hebben een oordeel gegeven over algemene aspecten van de Enschedese binnenstad. Het gemiddelde cijfer over alle aspecten bedraagt in 2012 een 7,1. In 2011 was het gemiddelde een 7,3. Bezoekers zijn het meest tevreden over de horecavoorzieningen (7,8), gevolgd door het aantal winkels, de stallingsmogelijkheden voor fietsen en de sfeer (alle een 7,6). Alleen de stallingsmogelijkheden voor fietsen worden van deze items ook beter beoordeeld dan vorig jaar (2011: 7,5). De speelvoorzieningen krijgen een onvoldoende, namelijk 5,3. Vorig jaar scoorde de Enschedese binnenstad hier nog een krappe voldoende (5,8). Waarom dit cijfer vergeleken met vorig jaar relatief sterk gedaald is, is niet direct te verklaren. Ook het cijfer voor groen/straatmeubilair komt niet op een zeven uit, maar krijgt met een 6,5 nog wel een voldoende. De overige aspecten scoren allemaal een 7,1 of hoger. De verschillen ten opzichte van eerdere jaren zijn over het algemeen beperkt. Wel is een algeheel beeld te zien waarop op bijna alle aspecten er een lichte achteruitgang in waardering is. 41

55 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Figuur 4.15 Gegeven rapportcijfers aantal aspecten van de Enschedese binnenstad ( ). horecavoorzieningen aantal winkels stallingsmogelijkheden fietsen sfeer in binnenstad veiligheid in centrum kwaliteit winkels variatie in winkelaanbod inrichting winkelstraten onderhoud en netheid openbare ruimte groen/straatmeubilair speelvoorzieningen 5,3 5,8 5, Compleet én onderscheidend winkelaanbod trekken klanten Aan de bezoekers zijn vijf stellingen voorgelegd waarvan men kon aangeven in hoeverre men het eens was met de betreffende stelling. Bezoekers kunnen zich het vaakst vinden in de stelling ik kom vooral naar de Enschedese binnenstad omdat hier veel bekende winkelketens te vinden zijn. Bijna de helft van de bezoekers is het hier in 2012 mee eens, tegenover 44 procent in Het belang dat bezoekers hechten aan de aanwezigheid van bekende winkelketens lijkt dus nog steeds te groeien. Opvallend is dat men het minder vaak eens is met de stelling in de Enschedese binnenstad vestigen zich veel nieuwe winkels en horecazaken. Ruim één op de drie bezoekers (36 procent) geeft dit aan, maar vorig jaar was dit nog bijna de helft. Dit is een scherpe terugval. Mogelijk dat de opening van de Zara binnenkort het beeld van vernieuwing positief beïnvloed. 6,5 6,7 6,5 7,6 7,5 7,7 7,4 7,5 7,4 7,4 7,4 7,4 7,3 7,4 7,4 7,2 7,3 7,2 7,1 7,2 7,1 7,8 7,9 7,7 7,6 7,7 7,7 7,6 7,7 7,

56 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Bijna vier op de tien bezoekers geeft aan dat de komst van nieuwe winkels en horeca ertoe bijdraagt dat zij de binnenstad vaker bezoeken. Vorig jaar was een iets grotere groep het eens met deze stelling. Een kwart van de bezoekers vindt dat er in Enschede veel winkels zijn die elders nog niet gevestigd zijn. Figuur 4.13 Kunt u aangeven in welke mate u het eens bent met deze stellingen? (aandeel (zeer) mee eens) ik kom vooral naar de Enschedese binnenstad omdat hier veel bekende ketenwinkels te vinden zijn 48% 44% 42% de komst van nieuwe winkels en horeca draagt er toe bij dat ik de Enschedese binnenstad vaker bezoek in de Enschedese binnenstad vestigen zich veel nieuwe winkels en horecazaken 39% 43% 38% 36% 41% 49% ik kom vooral naar de Enschedese binnenstad vanwege de hier gevestigde speciaalzaken in de Enschedese binnenstad vind je veel nieuwe winkels die elders nog niet gevestigd zijn 34% 30% 33% 25% 22% 24% % 10% 20% 30% 40% 50% 60% Met name de jongste bezoekers (15 tot 29 jaar) geven vaak aan vooral naar de Enschedese binnenstad te komen, omdat hier veel bekende ketenwinkels gevestigd zijn: 57 (15-19 jaar) en 58 procent (20-29 jaar) is het (helemaal) eens met deze stelling. Ook met de stelling de komst van nieuwe winkels en horeca draagt er toe bij dat ik de Enschedese binnenstad vaker bezoek, zijn jonge bezoekers het vaker eens dan gemiddeld. Bezoekers in de leeftijd van 55 tot 64 jaar geven relatief vaak aan naar Enschede te gaan vanwege de hier gevestigde speciaalzaken. 43

57 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Net als in 2011 behoefte aan ketenwinkels, maar ook (kleinere) speciaalzaken Iets meer dan een derde van de bezoekers (36 procent) heeft aangegeven een bepaald type winkel nog te missen in de binnenstad van Enschede. Zij zouden onderstaand type winkels graag aan het aanbod toegevoegd zien: Primark; Zara; Speciaalzaken met luxeproducten voor het hogere segment. Ook hier is verschil zichtbaar tussen wat jongere en oudere binnenstadsbezoekers aandragen. Jongeren kiezen vooral voor meer filiaalwinkels en oudere bezoekers zouden juist graag een meer onderscheidend, uniek winkelaanbod zien. Dat een deel van bezoekers een Zara wenst, laat zien dat nog niet iedere binnenstadsbezoeker weet dat deze binnenkort haar deuren opent in Enschede. 4.6 Imago Enschedese binnenstad Bezoekers vinden Enschede moeilijk te vergelijken Op welke stad lijkt Enschede qua winkels? Deze vraag is aan de bezoekers gesteld om inzicht te krijgen in het imago van Enschede ten opzichte van andere steden. De meeste bezoekers vergelijken Enschede, net als vorig jaar, met Arnhem (10 procent). Dit is wel vier procentpunten minder dan vorig jaar. Ook vergelijkt één op de tien Enschede met de binnenstad van Hengelo. Zes procent herkent in de binnenstad ook wat van het Duitse Münster. De steden die bezoekers noemen in de categorie anders zijn onder meer Amersfoort en Apeldoorn. 44

58 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Er is eigenlijk geen echte ontwikkeling zichtbaar in de referenties die bezoekers opgeven. Het aandeel binnenstadsbezoekers dat de Enschedese binnenstad niet direct met een andere (binnen-)stad kan vergelijken, is vergeleken met procentpunt groter. Hoewel binnensteden voor een belangrijk deel hetzelfde winkelaanbod te bieden hebben, zijn ze voor consumenten mogelijk toch te uniek om ze in een vergelijking aan elkaar te koppelen. Figuur 4.14 Op welke stad lijkt Enschede momenteel qua winkels? 10% Arnhem ( ) 14% 13% 10% Hengelo (80.700) 9% 8% 6% Münster ( ) 9% 7% 4% Deventer (98.700) 7% 10% 5% Zwolle ( ) 5% 3% 2% Groningen ( ) 3% 4% 1% Utrecht ( ) 3% 4% 3% Osnabrück ( ) 3% 3% 4% Almelo (72.600) 2% 3% 3% Nijmegen ( ) 1% 7% 2% Amsterdam ( ) 1% 3% 1% Ahaus (39.000) 0% 1% 12% andere stad 15% 17% weet niet 34% 37% 41% % 10% 20% 30% 40% 50% 45

59 Binnenstad in beweging Experience bezoekers 4.7 Informatievoorziening koopzondag Consolidatie bekendheid koopzondag Op de vraag of bezoekers weten wanneer het in Enschede doorgaans koopzondag is, antwoordt 71 procent ja. Dit is vergelijkbaar met vorig jaar. Van de bezoekers die zeggen te weten wanneer het doorgaans koopzondag is, noemt, op een enkeling na, elke bezoeker de eerste zondag van de maand. Figuur 4.16 Weet u wanneer het doorgaans koopzondag is in Enschede? % 30% % 30% % 44% 0% 25% 50% 75% 100% ja nee Bezoekers in de leeftijd van 30 tot 39 jaar weten het vaakst (77 procent) wanneer het in Enschede koopzondag is. En bezoekers van 55 jaar en ouder het minst vaak. Daarnaast weten vrouwen (77 procent) vaker dan mannen (60 procent) wanneer het koopzondag is. Ruim een derde deel van de ondervraagde Duitsers weet wanneer het koopzondag is (36 procent), in 2011 was dit nog bij 49 procent van de ondervraagde Duitsers bekend. Meeste bezoekers weten van horen zeggen wanneer het koopzondag is De bezoekers hebben vervolgens aangegeven hoe zij doorgaans over koopzondagen in het centrum worden geïnformeerd (tabel 4.1). Eén op de acht (12 procent) bezoekers weet van horen zeggen wanneer er koopzondag is. Dit aandeel is behoorlijk kleiner ten opzichte van 2011 en hiermee terug op het niveau van Verder wordt 10 procent doorgaans geïnformeerd via de (voorpagina van de) Tubantia. De categorie anders (23 procent) bestaat onder meer uit informatie via posters en aanplakbiljetten in winkels en op winkelruiten. Tabel 4.1 Hoe wordt u doorgaans over een koopzondag in de Enschede binnenstad geïnformeerd? niet 44% 29% 37% van horen zeggen 12% 22% 12% voorpagina Tubantia 10% 15% 10% website gemeente Enschede 6% 6% 6% website Enschede UIT Bureau 1% 3% 1% gemeentelijke mededelingen 3% 1% 0% website Winkelhart Enschede 1% 1% 0% evenementenkalender/uit-agenda 0% 1% 0% VVV Enschede 0% 1% 0% anders 11% 22% 23% 46

60 Binnenstad in beweging Experience bezoekers 4.8 Profiel van de bezoekers Jong en oud Net als vorig jaar is meer dan de helft van de bezoekers 40 jaar of ouder (55 procent). Het percentage bezoekers van 15 tot 19 jaar is in 2012 wel weer toegenomen, tot 11 procent. Met name de leeftijdscategorie jaar is wat minder vertegenwoordigd. Figuur 4.17 Leeftijd binnenstadsbezoekers. 11% % 9% 20% % 17% 13% % 13% % % 19% 15% % 15% 25% 25% 27% % 10% 20% 30% 40% 50% Meeste bezoekers in kleine gezelschap naar de binnenstad De groepssamenstelling fluctueert voor wat betreft de aandelen van bezoekers die alleen naar de binnenstad zijn gekomen of bestaan uit twee volwassenen (zonder kinderen). Gemiddeld genomen lijken beide groepen procent van de groepsverdeling voor rekening te nemen. Gezinnen (2 volwassenen met kinderen) en bijvoorbeeld grotere groepen zijn minder voorkomend. Vrouwen zijn met 62 procent opnieuw in de meerderheid (tabel 4.2). Tabel 4.2 Groepssamenstelling en geslacht van bezoekers groepssamenstelling alleen 36% 43% 36% 2 volw. zonder kinderen 43% 36% 44% 2 volw. met kinderen 6% 9% 7% >2 volw. zonder kinderen 8% 7% 7% 1 volw. met kind(-eren) 7% 5% 4% overig 1% 0% 2% 47

61 Binnenstad in beweging Experience bezoekers geslacht man 41% 38% 38% vrouw 59% 62% 62% 4.9 Conclusie De helft van de binnenstadsbezoekers komt doelgericht naar de binnenstad. Dit is minder dan vorig jaar (60 procent) en het aandeel bezoekers dat komt om wat rond te kijken of voor funshoppen neemt daarmee toe. Net zoals in voorgaande jaren zijn het Van Heekplein, de Klanderij en de Kalanderstraat de populairste winkelstraten. Met name in de Klanderij wordt, in vergelijking met vorig jaar, meer gewinkeld. Vier op de tien binnenstadsbezoekers bezoekt de Enschedese binnenstad wekelijks. Dit aandeel frequente bezoekers is gedaald ten opzichte van voorgaande jaren. De gemiddelde bezoekduur is vergelijkbaar ten opzichte van Gemiddeld verblijven bezoekers 2 uur en 35 minuten in de binnenstad. In 2011 was een toename zichtbaar van uitgaven door besteders onder binnenstadsbezoekers in de Enschedese detailhandel. In 2012 zijn deze afgenomen. Het gemiddeld bestede bedrag voor alle binnenstadsbezoekers (ongeacht of men wel of niet geld heeft uitgegeven) is echter met 70,- fors hoger dan in voorgaande jaren, omdat het aandeel besteders is toegenomen. Het aandeel bezoekers dat ook horecagelegenheden in de binnenstad aandoet is ten opzichte van 2011 met 5 procentpunten toegenomen ten opzichte tot 41 procent. Bezoekers geven gemiddeld vrijwel hetzelfde uit ( 16,10) als een jaar eerder ( 16,70). Bezoekers komen het vaakst met de auto of fiets naar de binnenstad. Het aandeel bezoekers dat met de auto komt is afgenomen en het aandeel fietsers is vrijwel gelijk gebleven. Een toename is te zien in het percentage bezoekers dat met de bus naar de binnenstad komt. Een meerderheid van de bezoekers die met de auto komt, parkeert in een parkeergarage (70 procent). Dit is negen procent meer dan vorig jaar. De Van Heekgarage is ook dit jaar het meest gebruikt door bezoekers die met de auto zijn gekomen. Gemiddeld waarderen bezoekers de Enschedese binnenstad met een 7,1, iets lager dan de voorafgaande jaren. Zoals de laatste jaren gebruikelijk scoren met name horecavoorzieningen, het aantal winkels, de stallingmogelijkheden voor fietsen en de sfeer in de binnenstad goed. Het groen en straatmeubilair en speelvoorzieningen worden opnieuw het minst goed beoordeeld. Voor een groot deel van de bezoekers geldt dat de komst van nieuwe winkels en horeca er toe bijdraagt dat men de binnenstad vaker bezoekt. De helft van de bezoekers komt vooral naar de Enschedese binnenstad vanwege de aanwezigheid van bekende ketenwinkels. Dit aandeel is toegenomen ten opzichte van vorig jaar. Ruim een derde deel van de bezoekers mist nog wel een bepaald type winkel. Met name kledingformules als Zara en Primark worden gemist. 48

62 Binnenstad in beweging Experience bezoekers Uit de antwoorden die de bezoekers geven op vragen over hun bezoek aan de Enschedese binnenstad komt een redelijk positief beeld naar voren. Zij zeggen vaker niet doelgericht naar de binnenstad te komen, maar besteden wel vaker in winkels en horeca. Dat wijst er op dat de binnenstad als geheel niet toevallig wordt bezocht, maar dat er minder sprake is van bezoek om naar specifieke winkels te gaan. Bij dit beeld past een teruglopende bezoekfrequentie, een iets oplopende bezoekduur en meer horecabezoek. Ook de betere doorbloeding is een goed teken voor de binnenstad als geheel. Minder positief is dat het oordeel van bezoekers over de Enschedese binnenstad in de loop der jaren tot wat lagere rapportcijfer leidt. Mogelijk wordt het oordeel beïnvloed doordat bezoekers in mindere mate zien dat nieuwe winkels en horeca zich in het centrum vestigen. Het type winkelaanbod is een belangrijke reden om de Enschedese binnenstad te bezoeken. Enerzijds worden de bekende winkelketens hoog gewaardeerd en anderzijds neemt het belang van in de binnenstad gevestigde speciaalzaken toe. Voor een belangrijk deel wordt deze schijnbare tegenstelling veroorzaakt door de verschillende voorkeuren van jongere en oudere bezoekersgroepen. Jongeren hechten meer aan ketens en ouderen meer aan speciaalzaken. De oudere bezoekers worden in grotere mate van belang voor het recreatieve bezoek aan de binnenstad. Het (blijven) binden van deze trouwe groep is daarom een noodzaak. Anderzijds is het blijven interesseren van jongeren voor de Enschedese binnenstad voor de toekomst van groot belang, wat voor deel zal moeten verlopen via het vestigen van nieuwe winkelketens. De compleetheid van het aanbod in de binnenstad is daarmee een randvoorwaarde voor het goed functioneren. Een aandachtspunt is dat bezoekers vaak aangeven de binnenstad te bezoeken vanwege de nabijheid. Meer inhoudelijke redenen (met name aanbod en sfeer) worden wel degelijk relatief vaak genoemd, maar niet in die mate die duidt op een uitgesproken profiel. Daar past ook bij dat ervaringen van anderen, reclame en activiteiten niet sterk bijdragen aan het bezoek. Mogelijk daarom zijn bezoekers niet goed in staat om de binnenstad van Enschede te vergelijken met andere binnensteden. 49

63 Hoofdstuk 5 Bezoekers naar herkomst 50

64 Binnenstad in beweging Bezoekers naar herkomst 5. Bezoekers naar herkomst De Enschedese binnenstad heeft een belangrijke euregionale verzorgingsfunctie. Het is dan ook van groot belang niet alleen naar de ontwikkelingen in de herkomst van bezoekers te kijken maar ook in te zoomen op het bezoekgedrag en de mening van de verschillende herkomstgroepen. Dit biedt met name aanknopingspunten voor gerichte inzet en eventuele bijsturing van marketing en promotie. Vorig jaar was er sprake van een sterke toename van het aandeel Duitse bezoekers in de Enschedese binnenstad. Dit was eigenlijk de meest opvallende verschuiving. Qua bezoekgedrag bleef het beeld namelijk op hoofdlijnen ongewijzigd, met Duitsers die meer tevreden zijn, langer verblijven, gemiddeld ook meer besteden maar wel minder vaak komen. De groei van het aandeel Duitse bezoekers doet vermoeden dat het bereik van de Enschedese binnenstad is toegenomen. 5.1 Herkomstbeeld binnenstadsbezoek Enschede Wederom stijging aandeel Duitse bezoekers Tussen 2006 en 2010 lag het aandeel Duitse bezoekers tussen de procent. Vorig jaar groeide dat aandeel plotseling naar 33 procent. En ook dit jaar is het aandeel Duitse bezoekers weer verder toegenomen met 5 procentpunt. Op zaterdag is bijna 4 op de 10 bezoekers in de Enschedese binnenstad in 2012 Duitser. En wat nog niet eerder gemeten is: het aandeel Duitsers is net zo groot als het aandeel Enschedeërs. In het voorjaar is het aandeel Duitse bezoekers wel groter dan in het najaar (41 versus 36 procent), maar voor beide geldt dat deze boven het niveau van 2011 liggen. Figuur 5.1 Herkomstverdeling bezoekers Enschedese binnenstad op zaterdag (2005 t/m 2012). 100% 75% 50% 25% 0% 20% 22% 25% 25% 25% 31% 38% 33% 3% 10% 8% 8% 10% 18% 6% 6% 6% 14% 13% 14% 7% 14% 15% 15% 56% 52% 50% 51% 56% 47% 38% 41% Overig buitenland Duitsland Overig Nederland Achterhoek Twente Enschede Op vier zaterdagen in juni en oktober is op verschillende plekken in de binnenstad aan bezoekers gevraagd waar men vandaan komt. In totaal is op deze zaterdagen van bijna binnenstadsbezoekers de herkomst genoteerd. 51

65 Binnenstad in beweging Bezoekers naar herkomst Was er in 2011 nog sprake van een bescheiden teruggang in het aantal binnenstadsbezoekers op zaterdag, in 2012 is de daling groter (zie paragraaf 3.1). Gekoppeld aan het wederom toegenomen aandeel Duitse bezoekers is hieruit af te leiden dat dit jaar meer Duitse bezoekers de weg naar de Enschedese binnenstad weten te vinden, terwijl het aantal Enschedeërs is afgenomen. Tabel 5.1 Geschat aantal binnenstadsbezoekers op zaterdag, naar herkomst (2011 en 2012) Abs. % Abs. % Enschede % % Twente % % Achterhoek % % Ov. Nederland % % Duitsland % % Ov. Buitenland 550 1% % totaal % % Cijfers zijn afgerond op vijftigtallen. Dinsdagochtend en donderdagavond ander herkomstprofiel Vergeleken met de zaterdag is de herkomst van binnenstadsbezoekers op dinsdagochtend (gemeten van ) en donderdagavond (gemeten van ) duidelijk afwijkend. Het aandeel Enschedeërs is beduidend groter. Verschil tussen de dinsdagochtend en donderdagavond is dat op dinsdagochtend er ook nog relatief veel Duitse bezoekers komen, zeer waarschijnlijk - mede - door de aanwezigheid van de markt op het Van Heekplein. Op donderdagavond trekt de Enschedese binnenstad verhoudingsgewijs meer bezoekers uit de Nederlandse regio. Figuur 5.2 Herkomstverdeling binnenstadsbezoekers op zaterdag, dinsdagochtend en donderdagavond (2012). 100% 10% 22% 38% 14% 75% 7% 6% 3% 9% 17% 6% 2% 50% 15% 25% 0% 38% 58% 52% zaterdag dinsdagochtend donderdagavond Overig buitenland Duitsland Overig Nederland Achterhoek Twente Enschede 52

66 Binnenstad in beweging Bezoekers naar herkomst Grootste deel Duitse bezoekers uit Borken en Steinfurt Hoewel het aandeel Duitse binnenstadsbezoekers de laatste twee jaar sterk is gestegen, zijn er geen grote veranderingen zichtbaar in waar ze vandaan komen. Er is eigenlijk geen Kreis waar sprake is een duidelijk zichtbare positieve of negatieve ontwikkeling. Zo is een derde afkomstig uit de Kreis Borken (met het bijna aan Enschede grenzende Gronau), wat vergelijkbaar is met 2007 toen het herkomstaandeel van Duitsers nog een kwart bedroeg. In ruimtelijk opzicht is het verzorgingsgebied waarschijnlijk niet sterk gegroeid maar is er meer sprake van een groter bereik binnen een bestaand verzorgingsgebied. Figuur 5.3 Nadere herkomstbepaling Duitse bezoekers Van Heekgarage (2007 t/m 2012). 31% Borken (BOR) 29% 32% 24% Steinfurt (ST) 19% 20% 19% 21% Münster (MS) 6% 7% 6% 7% Nordhorn (NOH) 5% 7% 4% 6% Osnabrück (OS) 5% 5% 6% 8% Coesfeld (COE) 3% 4% 3% 5% Warendorf (WAF) overig 3% 3% 3% 3% 28% 25% 26% 28% % 10% 20% 30% 40% 50% Om in beeld te krijgen waar de Duitse bezoekers vandaan komen, zijn op vier zaterdagen in juni en september kentekens genoteerd van Duitse auto s die geparkeerd stonden in de Van Heekgarage. De kentekens zijn onderverdeeld naar Kreisaanduiding. In totaal zijn van Duitse auto s kentekens genoteerd. 53

67 Binnenstad in beweging Bezoekers naar herkomst 5.2 Bezoekgedrag naar herkomst Ervaring uit voorgaande jaren leert dat herkomst van invloed is op diverse aspecten van het bezoekgedrag van binnenstadbezoekers. Bijvoorbeeld als het gaat om bezoekfrequentie en verblijfsduur, vervoermiddel en combinatiebezoek met horeca. In deze paragraaf splitsen we diverse aspecten van bezoekgedrag uit naar herkomst. Enschedese bezoekers kiezen voor nabijheid; Duitse bezoekers voor totaalbeeld Gevraagd naar de bezoekmotieven geven Enschedese bezoekers in grote meerderheid aan met name naar de binnenstad te gaan omdat het dichtbij is, waarbij het uit gewoonte kiezen voor de Enschedese binnenstad hier eigenlijk ook bij past. Alle overige motieven zijn minder bepalend in de keuze. Duitse bezoekers noemen verhoudingsgewijs veel meer bezoekmotieven. Er zijn er vier die duidelijk het meest genoemd zijn, te weten de markt, de nabijheid van Enschede, de gezelligheid in de Enschedese binnenstad en de aanwezigheid van bepaalde winkels. Zo gezien vormt eigenlijk het totale binnenstadsplaatje de uitnodiging voor de Duitsers. Nederlandse bezoekers van buiten Enschede zijn terughoudender in het noemen van bezoekredenen. Er springt niet echt een bezoekmotief bovenuit. Bij anders noemen ze naast de koopavond relatief vaak ook de combinatie met andere bezoekdoelen. Figuur 5.4 Redenen om in Enschedese binnenstad te winkelen, naar herkomst (2012). dichtbij altijd in Enschede bepaalde winkels markt bepaalde producten gezelligheid/sfeer reclame-aanbiedingen mooi weer anders weet niet 22% 3% 11% 13% 27% 31% 12% 9% 9% 7% 9% 4% 1% 1% 3% 7% 10% 11% 10% 0% 1% 0% 20% 19% 22% 38% 39% 43% 46% 59% Enschede Overig NL Duitsland 0% 25% 50% 75% 100% 54

68 Binnenstad in beweging Bezoekers naar herkomst Vergeleken met 2007 en 2011 noemen de Duitse bezoekers vaker de markt, de gezelligheid en de aanwezigheid van bepaalde winkels als redenen voor binnenstadsbezoek in Enschede. Ook de overige Nederlandse bezoekers geven ten opzichte van 2007 en 2011 vaker aan vanwege de gezelligheid en/of het winkelaanbod te winkelen in Enschede. Enschedeërs noemen in 2012 vaker dan in 2011 nabijheid of gewoonte als bezoekmotief. Veel Enschedeërs hebben een automatische focus op de Enschedese binnenstad en kiezen minder bewust op basis van bijvoorbeeld gezelligheid of compleetheid. Bezoekfrequentie onder alle herkomstgroepen is afgenomen Ten opzichte van 2011 zijn de verschuivingen in de bezoekfrequentie naar herkomstgroep beperkt. De grootste verschuiving is bij de overige Nederlandse en Duitse bezoekers zichtbaar bij de categorie 1 keer per maand en minder dan 1 keer per maand. Bij de Nederlandse binnenstadsbezoekers is het aandeel dat 1 keer per maand als bezoekfrequentie heeft opgegeven toegenomen, en laat de categorie minder dan 1 keer per maand een afname zien. Bij de Duitse bezoekers is dat juist andersom; een groter deel komt minder dan 1 keer per maand naar de Enschedese binnenstad. Ondanks de veranderingen in de totale herkomst van binnenstadsbezoekers blijft het beeld qua bezoekfrequentie ongeveer hetzelfde: Enschedeërs komen vaak naar de Enschedese binnenstad en Duitsers minder vaak en de Nederlandse regiobezoekers zitten hier qua bezoekfrequentie tussenin. Gekoppeld aan het grotere aandeel Duitsers in de binnenstad betekent dit dat meer Duitsers wel eens naar de Enschedese binnenstad gaan. De Enschedese binnenstad staat bij meer Duitsers op de lijst van te bezoeken winkelsteden. Tabel 5.2 Bezoekgedrag naar herkomst (2007, 2011 en 2012). Enschede overig NL Duitsland bezoekfrequentie dagelijks 7% 9% 9% 2% 1% 0% 2% 1% 0% enkele malen per week 25% 23% 25% 4% 5% 5% 2% 0% 3% 1 x per week 29% 31% 35% 10% 11% 16% 3% 1% 6% 1 x per 2 weken 18% 17% 21% 12% 12% 11% 5% 6% 16% 1 x per maand 14% 16% 8% 29% 13% 43% 18% 28% 26% < 1 x per maand 6% 5% 2% 31% 44% 25% 64% 55% 48% (doorgaans) nooit 0% 0% - 12% 13% - 6% 9% - overig vervoermiddel: auto 15% 22% 17% 56% 44% 45% 70% 80% 65% verblijfsduur 1 u 59 m 1 u 48 m 2 u 15 m 3 u 16 m 3 u 15 m 2 u 56 m 3 u 49 m 3 u 59 m 3 u 51 m combinatiebezoek horeca 27% 24% 29% 65% 59% 52% 61% 61% 60% 55

69 Binnenstad in beweging Bezoekers naar herkomst Ontwikkeling autogebruik wisselt Ten opzichte van 2011 is bij alle drie herkomstgroepen een verandering zichtbaar in het vervoermiddelgebruik. Enschedeërs geven aan minder vaak de auto naar de binnenstad te pakken en maken vaker gebruik van de fiets en bus. Bezoekers uit overig Nederland komen vergeleken met vorig jaar juist vaker met de auto en kiezen minder vaak het openbaar vervoer (bus of trein). Duitse bezoekers komen in 2012 nog steeds in meerderheid met de auto naar Enschede, maar in vergelijking met 2011 is ook vaker gekozen voor de trein als vervoermiddel. In 2011 was er nog duidelijk verschil zichtbaar in de parkeeroriëntatie van de verschillende herkomstgroepen (Enschedeërs parkeerden relatief vaak op een gratis parkeerplaats). In 2012 zijn de verschillen minder groot. Voor alle drie groepen geldt dat ruim driekwart in een parkeergarage parkeert. Hierbij is de Van Heekgarage het meest genoemd, zowel bij Enschedeërs als bij niet- Enschedeërs. Duitsers noemen daarnaast ook de Irenegarage, terwijl overige Nederlandse bezoekers ook parkeerplaatsen buiten het centrumgebied noemen. Verblijfsduur varieert weinig, vergeleken met 2007 en 2011 Tabel 5.2 laat ook zien dat de verblijfsduur onder bezoekers van buiten Enschede, die minder vaak de binnenstad bezoeken, het hoogst is. Duitse bezoekers blijven gemiddeld bijna 4 uur in de binnenstad, wat iets korter is dan in Bezoekers uit overig Nederland blijven gemiddeld 3 uur en een kwartier in de binnenstad, wat vergelijkbaar is met vorig jaar. Enschedeërs bezoeken, zoals aangegeven, relatief vaak de binnenstad, maar zij blijven er gemiddeld korter. Ten opzichte van 2011 is de gemiddelde bezoekduur wel weer toegenomen tot bijna twee uur. Bij de Enschedese binnenstadsbezoekers lijkt de bezoekerduur het meest te schommelen. In 2010 bedroeg de gemiddelde verblijfsduur 1 uur en 57 minuten en in uur en 15 minuten. De ontwikkeling van de bezoekfrequentie - met ten opzichte van 2007 meer Enschedese bezoekers die (minder dan) 1 keer per maand naar de binnenstad gaan - heeft geen sterke wijziging van de gemiddelde bezoekduur tot gevolg. De mate waarin winkelbezoek wordt gecombineerd met horecabezoek is bij Duitse bezoekers zeer constant (rond de 60 procent) en ligt bij Enschedeërs ongeveer tussen 25 en 30 procent. Bij de overige Nederlandse bezoekers is wel een stijging zichtbaar in de mate waarin ook horecagelegenheden worden aangedaan. In 2007 bezocht 52 procent ook horeca, in 2012 combineert tweederde winkel- en horecabezoek. De bezoekers uit overig Nederland geven ook gemiddeld het meest uit bij horecabezoek, namelijk 20, terwijl dit bij Enschedeërs 14 en bij Duitsers 18 bedraagt. 56

70 Binnenstad in beweging Bezoekers naar herkomst Duitse bezoekers bezoeken relatief veel straatdelen Enschedese binnenstad Geënquêteerde binnenstadsbezoekers is gevraagd in welke winkelstraat of winkelpassage men heeft gewinkeld. Alle drie herkomstgroepen noemen het vaakst het Van Heekplein, gevolgd door de Klanderij. Tussen Enschedese en overige Nederlandse bezoekers is het verschil in oriëntatie niet heel groot, met dien verstande dat Enschedeërs wat vaker de Kalanderstraat noemen en overige Nederlandse bezoekers het Van Heekplein. Duitse bezoekers noemen aanzienlijk meer straatdelen die ze hebben bezocht tijdens hun bezoek aan de Enschedese binnenstad. Met name bij het Van Loenshof is het verschil met de twee andere herkomstgroepen relatief groot. Enig straatdeel dat door Duitse bezoekers minder wordt aangedaan is de Zuiderhagen, deels mogelijk doordat het hen minder bekend is, minder op de route ligt en deels wellicht ook doordat hier meer specialistische, kleine zelfstandige winkels gevestigd zijn. Figuur 5.5 Bezochte straatdelen Enschedese binnenstad, naar herkomst (2012). Van Heekplein De Klanderij Kalanderstraat Haverstraatpassage Van Loenshof Van Heekplein richting Zuidmolen Korte Hengelosestraat Zuiderhagen 6% 8% 11% 5% 7% 1% 17% 17% 18% 16% 33% 26% 25% 31% 29% 37% 43% 46% 51% 55% 58% 72% 84% 81% Enschede Overig NL Duitsland 0% 25% 50% 75% 100% Aandeel besteders in mode toegenomen Tabel 5.3 presenteert per herkomstgroep het aandeel bezoekers dat bestedingen heeft gedaan in winkels voor kleding en schoenen, dagelijkse artikelen en overige artikelen. 57

71 Binnenstad in beweging Bezoekers naar herkomst Net als in 2011 geeft zeven op de tien Duitse bezoekers tijdens een bezoek aan Enschede geld uit aan kleding en schoenen. Hoewel Enschedeërs minder vaak geld uitgeven aan kleding en schoenen is het aandeel ten opzichte van 2011 wel met 10 procentpunt gestegen. Ook bij de overige Nederlandse bezoekers is het aandeel bezoekers dat geld heeft uitgegeven aan modische artikelen in relatief sterk toegenomen. Duitse bezoekers hebben in 2012 juist relatief vaker uitgaven gedaan aan dagelijkse en overige artikelen in de Enschedese binnenstad. Mogelijk dat bij de dagelijkse artikelen toch ook voor een deel bestedingen op de markt zijn meegeteld door de geënquêteerde Duitse bezoekers. De gemiddelde bestedingen zijn vergeleken met 2011 in 2012 ongeveer vergelijkbaar. Voor alle drie herkomstgroepen geldt dat het meest wordt uitgegeven een kleding en schoenen. Tabel 5.3 Bestedingen naar herkomst (2007, 2011 en 2012). Enschede overig NL Duitsland aandeel bezoekers - kleding en schoenen 51% 41% 32% 68% 54% 32% 71% 70% 50% - dagelijkse artikelen 39% 44% 34% 22% 24% 25% 53% 26% 41% - overig 43% 39% 36% 39% 44% 20% 42% 31% 43% gemiddeld besteed bedrag - kleding en schoenen dagelijkse artikelen * 38 - overig * 28 * Aantal waarnemingen te klein om uitspraken over te doen. 5.3 Waardering naar herkomst Duitsers nog steeds meest tevreden bezoekers, maar verschillen worden minder groot Duitse bezoekers geven net als voorgaande jaren hogere waarderingscijfers voor de Enschedese binnenstad dan Enschedeërs en overige Nederlandse bezoekers. Wel zijn de gemiddeld gegeven rapportcijfers op alle aspecten iets lager dan in 2011 waardoor het gemiddelde cijfer ook is afgenomen van 7,9 in 2011 naar 7,6 in Enschedeërs zijn stallingsmogelijkheden voor fietsers beter gaan waarderen. Daar staat tegenover dat lagere cijfers worden gegeven voor het aantal winkels en de sfeer in de binnenstad. Ook het oordeel over het totale aanbod van parkeermogelijkheden is in 2012 lager dan in Hiermee wordt van mening verschilt met de overige bezoekers uit Nederland. Zij hebben juist een hoger cijfer gegeven voor het parkeeraanbod. Ook zijn ze meer tevreden over de veiligheid in de Enschedese binnenstad (zie tabel 5.4). 58

72 Binnenstad in beweging Bezoekers naar herkomst Tabel 5.4 Waardering naar herkomst (2007, 2011 en 2012). binnenstad Enschede overig NL Duitsland variatie in het winkelaanbod 7,1 7,1 7,2 7,6 7,5 7,3 7,8 8,3 7,8 het aantal winkels 7,4 7,6 7,3 7,8 7,7 7,6 8,1 8,4 7,8 kwaliteit van de winkels 7,3 7,3 7,2 7,5 7,5 7,3 7,8 7,9 7,5 de inrichting van de winkelstraten 7,0 7,1 7,0 7,4 7,2 7,0 7,8 7,9 7,6 de sfeer in de binnenstad 7,3 7,6 7,3 7,6 7,7 7,3 8,3 8,6 8,1 de horecavoorzieningen 7,8 7,8 7,7 7,7 8,0 7,7 7,7 8,0 7,8 de veiligheid in het centrum 7,3 7,3 7,0 7,6 7,3 7,2 7,9 8,3 7,5 stallingmogelijkheden fietsen 7,6 7,4 7,5 7,4 7,5 7,0 8,2* 8,4* 7,3 groenvoorziening/straatmeubilair 6,4 6,6 6,3 6,4 6,8 6,5 6,9 6,9 6,9 speelvoorzieningen 5,3 5,9-5,2 5,5-5,2* 6,1* - onderhoud en netheid openbare ruimte 6,9 7,1-7,2 7,2-7,6 7,8 - parkeren totaal aanbod van parkeermogelijkheden in en rond de binnenstad 7,2 7,5 7,2 7,7 7,5 7,1 7,9 7,8 7,6 vindbaarheid van parkeerlocaties in en rond de binnenstad 7,7 7,7 7,4 7,8 7,7 7,2 7,8 8,0 7,4 bereikbaarheid van parkeerlocaties in en rond de binnenstad 7,6 7,5 6,9 7,7 7,4 6,9 7,9 8,1 7,4 * Vanwege beperkt aantal waarnemingen zijn deze rapportcijfers indicatief. Bezoekers is een aantal stellingen voorgelegd over (de vernieuwing van) het aanbod in de Enschedese binnenstad. Bezoekers uit Duitsland komen vaker naar Enschede vanwege de aanwezigheid van nieuwe winkels die elders (waarschijnlijk in Duitsland) nog niet gevestigd zijn. Terwijl Nederlandse bezoekers van buiten Enschede vaker aangeven hier naar toe komen vanwege het aanbod bekende ketenwinkels. Ook is vernieuwing voor hen vaker een prikkel om naar de Enschedese binnenstad te gaan dan bij Enschedese en Duitse bezoekers (zie tabel 5.5). Tabel 5.5 Mening over aantal stellingen, naar herkomst (2012). % (zeer) mee eens* Enschede overig NL Duitsland In de Enschedese binnenstad vestigen zich veel nieuwe winkels en horecazaken 36% 33% 34% De komst van nieuwe winkels en horeca draagt er toe bij dat ik de Enschedese binnenstad vaker bezoek 39% 53% 20% In Enschedese binnenstad vind je veel nieuwe winkels die elders nog niet gevestigd zijn 12% 34% 64% Ik kom vooral naar de Enschedese binnenstad omdat hier veel bekende ketenwinkels te vinden zijn 46% 55% 44% Ik kom vooral naar de Enschedese binnenstad vanwege de hier gevestigde speciaalzaken 29% 38% 45% * Aandeel berekend op totaal exclusief weet niet. 59

73 Binnenstad in beweging Bezoekers naar herkomst 5.4 Bezoekerskenmerken naar herkomst Meer in kleiner groepsverband naar de binnenstad van Enschede Tabel 5.6 bevat een overzicht van een aantal kenmerken van de bezoekers naar herkomst. Voor wat betreft de leeftijdsverdeling zijn de verschillen tussen de drie herkomstgroepen niet heel groot. Ook is er niet echt sprake van dat in 2012, vergeleken met 2011 en 2007, een bepaalde leeftijdsgroep heel sterk is teruggelopen. Zo gezien trekt de Enschedese binnenstad zowel uit Enschede als de omgeving bezoekers uit alle leeftijdsklassen. Enige groep die vrij beperkt vertegenwoordigd lijkt te zijn, is de groep jarigen uit overig Nederland. Kijken we naar de geslachtsverdeling dan is in elke groep de meerderheid vrouw. Bij Duitse bezoekers was dit in 2011 en 2007 nog niet het geval. Qua groepssamenstelling zien we een toename van het aandeel binnenstadsbezoekers dat met twee volwassenen naar de binnenstad komt bij Enschedese en overige Nederlandse bezoekers. Tabel 5.6 Achtergrondkenmerken naar herkomst (2007, 2011 en 2012). Enschede overig NL Duitsland leeftijd jaar 10% 5% 10% 15% 14% 19% 10% 9% 0% jaar 20% 22% 30% 23% 12% 32% 19% 20% 21% jaar 16% 19% 20% 6% 13% 8% 14% 10% 12% jaar 24% 22% 21% 25% 22% 20% 26% 38% 38% jaar 14% 15% 11% 16% 22% 14% 19% 18% 14% 65 jaar en ouder 17% 16% 8% 16% 18% 7% 12% 6% 15% geslacht man 34% 36% 44% 40% 30% 36% 47% 57% 52% vrouw 66% 64% 56% 60% 70% 64% 53% 43% 48% groepssamenstelling alleen 48% 55% 54% 23% 31% 41% 10% 9% 12% twee volwassenen 35% 27% 26% 57% 51% 41% 58% 57% 58% meer dan twee volwassenen 3% 5% 6% 7% 4% 1% 19% 18% 14% twee volwassenen met kinderen 6% 8% 5% 6% 8% 6% 10% 14% 12% één volwassene met kind(-eren) 5% 5% 6% 3% 5% 1% 2% 1% 3% overig 2% 0% 4% 3% 1% 9% 1% 1% 1% 60

74 Binnenstad in beweging Bezoekers naar herkomst 5.5 Conclusie Voor het eerst sinds er herkomstpeilingen worden gehouden onder bezoekers van de Enschedese binnenstad is het bezoekersaandeel van Duitsers op zaterdag net zo groot als het bezoekersaandeel van Enschedeërs. Vergeleken met 2010 heeft het aandeel Duitse binnenstadsbezoekers in een forse sprong gemaakt. Mogelijk dat de gevolgen van de economische crisis zich hier al meer vertalen in een wat terughoudender winkelgedrag dan bij Duitse bezoekers. Daarnaast zal waarschijnlijk toch ook het betaald parkeren van invloed zijn op deze ontwikkeling 2. Enschedeërs zullen bij een verhoging van de parkeertarieven eerder kiezen voor een ander vervoermiddel (het autogebruik richting binnenstad is onder Enschedese binnenstadsbezoekers ook afgenomen) of voor een ander koopgedrag (minder vaak naar de binnenstad, vaker uitwijken naar een andere Enschedese of niet-enschedese aankooplocatie). Uit het in 2012 uitgevoerde parkeeronderzoek blijkt ook dat 29 procent van de Enschedeërs minder vaak parkeert in het centrum van Enschede, met name omdat ze er minder vaak winkelen 2. Bij andere herkomstgroepen is aandeel dat minder vaak parkeert in centrum kleiner (+- 20 procent). Voor Duitse bezoekers is de hoogte van het parkeertarief in mindere mate een reden om wel of niet de Enschedese binnenstad te bezoeken. Daarnaast zullen ze minder bekend zijn met lokale ontwikkelingen en discussies rondom het betaald parkeren. Op de zaterdag is het belang van de Duitse binnenstadsbezoeker in elk geval toegenomen. Wel moet hierbij worden aangemerkt dat de gemiddelde waardering van Duitsers op alle aspecten van de binnenstad licht dalend is. Hoewel ze nog steeds positiever zijn dan Enschedeërs en overige Nederlandse bezoekers worden de verschillen minder groot. Daarbij is het opvallend om te zien dat Duitse bezoekers in mindere mate vernieuwingsgericht zijn. Ze komen in beperkte mate op Enschede af omdat er zich bepaalde nieuwe winkels hebben gevestigd. Enschede heeft voor hen juist een trekkracht omdat er veel winkels gevestigd zijn die ze elders (nog) niet vinden. Bij overige Nederlandse bezoekers ligt dit anders. Zij lijken vaker een verband te leggen tussen een bezoek aan Enschede en de vestiging van nieuwe winkels. Zo gezien is te verwachten dat de opening van de Zara met name een impuls kan geven aan het bezoek uit Twente en wellicht toch ook de Achterhoek. Uit herkomstpeilingen blijkt dat op dinsdag, wanneer er markt is, en op donderdagavond Enschedeërs wel veruit de grootste groep bezoekers vormen. Op dinsdag wordt deze vooral aangevuld met Duitse bezoekers en op donderdag met name met Nederlandse regiobezoekers. Beide dagen hebben daarmee een eigen verzorgingsfunctie en zijn complementair aan de zaterdag. 2 I&O Research, Parkeren in Enschede; Bewoners en bezoekers aan het woord over parkeren, i.o.v. Gemeente Enschede (september 2012). 61

75 Bijlagen 62

76 Binnenstad in beweging Bijlagen Bijlage 1. Onderzoeksaanpak Moves: cordontelling (hoofdstuk 3) In aansluiting op eerdere cordontellingen zijn op 18 plaatsen uitgaande binnenstadbezoekers geteld. Op basis van op 4 zaterdagen uitgevoerde tellingen kunnen bezoekersaantallen voor de Enschedese binnenstad als totaal in kaart worden gebracht en vergeleken met eerdere jaargangen. Voor de uitvoering van de cordontelling zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: vier zaterdagen; namelijk 29 mei, 12 juni en 11 en 25 september (van uur tot uur); één teller bemant roulerend drie telpunten. Op alle telposities is roulerend gedurende de dag een kwartier per uur geteld. De aantallen passanten per tijdsblok zijn vervolgens opgehoogd op basis van het aantal getelde minuten per telpunt. In figuur 1 staat een overzicht van alle telpunten, inclusief een plattegrond van de Enschedese binnenstad waarop de telpunten zijn aangegeven. Figuur 1 Overzicht tellocaties cordontelling Enschedese binnenstad (2012). Telpunten: 1. Van Lochemstraat 2. Minkgaarde 3. Van Essengaarde 4. De Heurne 5. Wilhelminastraat 6. De Klomp 7. Van Heekplein 8. Uitgang Van Heek parkeergarage bij Klanderij 9. Kalanderstraat 10. Uitgang Van Heek parkeergarage op Boulevard 11. Van Heekplein / Boulevard 12. Kuipersdijk 13. Van Loenshof 14. Zuidmolen (parkeergarage) 15. Pijpenstraat 16. Korte Haaksbergerstraat 17. Brammelerstraat 18. Korte Hengelosestraat (Oude) Experience: bezoekers (hoofdstuk 4) Om een goed beeld te krijgen van de mening van de bezoeker ten aanzien van de Enschedese binnenstad is een binnenstadsenquête ontwikkeld. In overleg met verschillende afdelingen van de gemeente Enschede is de vragenlijst opgesteld. 63

77 Binnenstad in beweging Bijlagen In de vragenlijst zijn vragen over de volgende onderwerpen opgenomen: bezoekdoel en -reden; bestedingen; bezoekgedrag; bereikbaarheid en parkeren; waardering binnenstad Enschede; communicatie over de binnenstad; bezoekersprofiel. Om te kunnen vergelijken met resultaten van de binnenstadenquête van voorgaande jaren, is het merendeel van de vragen op dezelfde manier gesteld. Hierdoor kan de ontwikkeling van verschillende aspecten eenvoudig in beeld worden gebracht. Er is een aantal nieuwe vragen toegevoegd, bijvoorbeeld over de bewegwijzering in de binnenstad en gemist winkelaanbod. De vragenlijst is face-to-face afgenomen bij 554 bezoekers aan de binnenstad van Enschede. Op verschillende locaties in de binnenstad zijn medio/eind juni en begin juli 2012 bezoekers van de Enschedese binnenstad door medewerkers van I&O Research geïnterviewd. Dit houdt in dat het veldwerk op alle dagen van de week, uitgezonderd de zondag, heeft plaatsgevonden, wat een goed beeld geeft van de binnenstadbezoekers van Enschede. Voorts zijn ook dit jaar weer extra inspanningen geleverd ook Duitse bezoekers te ondervragen. In totaal zijn er 91 Duitse enquêtes afgenomen. Op basis van de bezoekreden (winkelen, toeristisch bezoek, marktbezoek) is uiteindelijk bij 534 bezoekers de volledige vragenlijst afgenomen. 64

78 Binnenstad in beweging Bijlagen Bijlage 2. Vragenlijst 65

79 Binnenstad in beweging Bijlagen Bijlage 3. Weeroverzicht teldagen Dinsdag en donderdag 66