Grondige studie van de fiscale procedure (prof. dr. M. Maus) Academiejaar DEEL I. ALGEMENE BESCHOUWINGEN... 2

Transcriptie

1 Grondige studie van de fiscale procedure (prof. dr. M. Maus) Academiejaar Samenvatting door Jasper Dupont Inhoudsopgave DEEL I. ALGEMENE BESCHOUWINGEN... 2 KORT OVERZICHT VAN DE FISCALE PROCEDURE... 3 INLEIDING: WAAROM FISCALE PROCEDURE?... 4 DEEL II. DE FISCALE PROCEDURE... 7 HOOFDSTUK 1. ALGEMENE SITUERING... 8 HOOFDSTUK 2. ALGEMENE FISCALE PROCEDUREREGELS... 9 HOOFDSTUK 3. DE TAXATIEPROCEDURE AFDELING I. De aangifte AFDELING II. De controle van de aangifte: de onderzoeksbevoegdheden AFDELING III. De fiscale bewijsmiddelen AFDELING IV. De aanslagprocedure AFDELING V. Sancties HOOFDSTUK 4. DE GESCHILLENPROCEDURE HOOFDSTUK 5. FISCALE BEMIDDELING HOOFDSTUK 6. DE GERECHTELIJKE PROCEDURE... 92

2 DEEL I. Algemene beschouwingen DEEL I. ALGEMENE BESCHOUWINGEN 2

3 KORT OVERZICHT VAN DE FISCALE PROCEDURE DEEL I. Algemene beschouwingen 1. Schematische voorstelling van de fiscale procedure: 1) de aangifte; (bij indiening aangifte: fiscale onderzoeksbevoegdheden); 2) de taxatie; (indien niet vrijwillig wordt betaald, gelden een aantal regels m.b.t. de invordering) 3) de sancties; (vgl. Una Via) 4) de geschillenbeslechting. 3

4 INLEIDING: WAAROM FISCALE PROCEDURE? DEEL I. Algemene beschouwingen 2. Fiscale fraude. Fiscale fraude vormt in België een wezenlijk probleem. De internationale gemeenschap beschouwt België als een belastingparadijs. Hiervoor zijn meerdere redenen aan te geven: omzeggens geen vermogensbelasting in België; geen meerwaardebelasting op aandelen. Het probleem is dat de zwarte economie maar moeilijk gemeten kan worden. De Nationale Bank van België schat de zwarte economie in op 3 à 4% van het BBP. EUROSTAT schat dit op zo n 15%. Volgens Schneider bedraagt de zwarte economie zo n 17,9 % van het BBP Oorzaken van fiscale fraude. We onderscheiden verschillende oorzaken: De hoge belastingdruk; De ongelijke verdeling van de belastingdruk: o o België kent een hoge belastingdruk op arbeid, terwijl er geen belastingdruk is grote vermogens Het asociale karakter van de registratie- en successierechten De willekeurige pakkans; De willekeurige afhandeling van fiscale fraudezaken. Het gebrek aan beleid op vlak van fiscale fraudebestrijding stelt steeds vaker problemen. De rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (hierna: EHRM) speelt daarbij een belangrijke rol. Vgl. 20 september 2011, EHRM, Yukos. De oliemaatschappij Yukos werd in Rusland veroordeeld wegens fraude. Deze veroordeling werd aangevochten bij het EHRM. Voor het hof werd gesteld dat de betrokkene door de Russische autoriteiten werd gediscrimineerd o.b.v. art. 14 EVRM (niet-discriminatiebeginsel) en art. 1, 1 ste protocol (bescherming van het recht op eigendom). Ter zake werd de volgende redenering aangevoerd: wanneer een fiscus gaat taxeren en sanctioneren, wordt er afbreuk gedaan aan het recht op eigendom. Het recht op eigendom is echter niet absoluut, maar bij de 1 Schneider houdt echter geen rekening met het terugverdieneffect, i.e. het zwart geld dat opnieuw in de economische kringloop terechtkomt. 4

5 DEEL I. Algemene beschouwingen taxatie en sanctionering moet de overheid wel art. 14 EVRM respecteren. Dit was volgens Yukos niet het geval: verschillende andere bedrijven hadden dezelfde fiscale constructie opgezet als Yukos; dat enkel Yukos werd gesanctioneerd duidt op willekeur. Het EHRM erkende dat de administratie niet willekeurig te werk mag gaan, maar was van oordeel dat er in deze concrete zaak onvoldoende was aangetoond dat de fiscus op het terrein willekeurig was geweest. Als we deze rechtspraak koppelen aan het sanctieverhaal zullen er zich wellicht problemen stellen. In navolging van Yukos, zijn er immers een aantal zaken hangende in België waar men deze argumentatie overneemt: 1) De zaak Massive. Massive liep tegen de lamp wegens fraude: de onderneming had Belgische winsten afgeleid naar Hongkong, met als gevolg dat er 62 miljoen euro vennootschapsbelasting in België was ontdoken. De Belgische fiscus heeft een belastingverhoging opgelegd van 30 procent (terwijl hij tot 200 procent had kunnen gaan). 2) De fraude met de FBB. De FBB betreft een interne maatregel om dubbele belastingen tegen te gaan. Bepaalde banken hadden dit systeem misbruikt om frauduleuze constructies op te zetten. Deze fraude kwam aan het licht: enerzijds was er sprake van ontduiking van de inkomstenbelasting (door het cliënteel), anderzijds ontduiking van de bankentaksen (door de bank). De banken sloten een dading met de fiscus waarbij een boete werd overeengekomen van 20 procent (dit terwijl de boete wegens de ontduiking van bankentaksen kan oplopen tot 2000 procent). Enkele jaren later kwam aan het licht dat de bank stukken had gebruikt om de fiscus om de tuin te leiden bij het sluiten van de dading. Er werd een tweede dading gesloten, waarbij een boete werd opgelegd van 40 procent. 3) De zaak KB-Lux. Een werknemer werd ontslagen. Voor hij vertrok kopieerde hij de klantenbestanden, en stuurde deze door naar de Belgische fiscus. Deze bestanden bevatten informatie m.b.t. buitenlandse rekeningen met zwart geld. De fiscus besloot tot een belastingverhoging van 10 tot 20 procent. Besluit: deze drie grote fraudezaken werden relatief mild afgehandeld qua sanctionering. Als dit de teneur is, moet men de lat gelijkleggen voor iedereen. Dit is tot op heden niet het geval. Vgl. verslag van Rekenhof waarbij werd gevraagd wanneer de fiscus strafklacht gaat neerleggen bij het parket, en wanneer niet. Hierop werd echter geen antwoord gegeven. 5

6 DEEL I. Algemene beschouwingen 4. Kan de overheid de fiscale fraude terugdringen? De voorbije maanden werden een aantal belangrijke maatregelen genomen: De nieuwe anti-misbruikbepaling; De regeling inzake de geheime commissielonen; De verhoging van sancties (max. strafrechtelijke boete = 3 miljoen euro); Verbod op cashbetalingen: boven 5000 euro niet meer toegelaten. in 2014 niet meer toegelaten boven de 3000 euro. In de immobiliënsector helemaal niet toegelaten. Andere voorstellen: Sectoriële controles. iedereen binnen een bepaalde regio en bepaalde sector controleren (bv. in 2012 controleert men de tandartsen in de regio Gent). Eventueel koppelen aan een early warning systeem: nog zoveel maanden de tijd voor een regularisatieprocedure. Getrapte meldingsplicht voor cijferberoepen gekoppeld aan een betaalbaar systeem van fiscale regularisatie. 6

7 DEEL II. DE FISCALE PROCEDURE 7

8 HOOFDSTUK 1. ALGEMENE SITUERING Er bestaat geen uniforme procedurewetgeving: de globale regels van de procedure verschillen op drie niveaus: 1) het niveau van de federale belastingen, 2) het niveau van de regionale belastingen, en 3) het niveau van de lokale belastingen. Bovendien zijn er op elk beleidsniveau verschillende belastingen, waarvoor verschillende procedureregels gelden. Op 20 juli 2012 werd beslist om een uniform procedurewetboek te creëren, dat vanaf volgend jaar in werking zou moeten treden. 5. Elk deel wordt zodanig behandeld dat de drie onderverdelingen per niveau worden bekeken. 8

9 HOOFDSTUK 2. ALGEMENE FISCALE PROCEDUREREGELS 6. Belastingheffing is een administratief gebeuren. De administratieve spelregels zijn derhalve ook van toepassing op het fiscale. Men moet dan ook rekening houden met twee soorten regels: 1) de eigenlijke fiscale procedureregels; 2) de algemene regels van het administratief recht, waaronder de beginselen van behoorlijk bestuur, die voor de fiscale procedure belangrijker worden. De fiscaliteit is immers een administratieve rechtshandeling. Het Hof van Cassatie heeft in een mijlpaalarrest bevestigd dat belastingen onderworpen zijn aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. De algemene beginselen van behoorlijk bestuur vormen dus een belangrijke bron van suppletief recht, boven op de bijzondere procedureregels. 7. In wat volgt, schetsen we het belang van de beginselen van behoorlijk bestuur voor de fiscale procedure. A. Het redelijkheidsbeginsel: het verbod op willekeur 8. het redelijkheidsbeginsel houdt in dat de administratie elkeen tot op zekere hoogte gelijk moet behandelen (maar: gebrek aan uniform gecoördineerd beleid, nood aan centraal mechanisme), en dat men in het kader daarvan ook redelijk moet zijn. Het redelijkheidsbeginsel wordt veruiterlijkt door een verbod van willekeur. 9. Voorbeelden: Taxatiefase: indiciaire taxaties (i.e. belastingen o.b.v. uitwendige tekenen en indiciën). Wanneer men niet kan aantonen waar zijn vermogen vandaan komt, heeft de fiscus het recht de belastingplichtige te belasten op basis van uitwendige tekenen en indiciën. Men moet in het kader daarvan redelijk zijn. 9

10 Vgl. Antwerpen, 20 november 2001: De fiscus krijgt in het kader van een strafonderzoek kennis van het feit dat een belastingplichtige EUR aan interesten heeft verkregen op een buitenlandse bankrekening. Op basis van dat feit bepaalt de fiscus de hoegrootheid van het vermogen van de belastingplichtige. Volgens het Hof van Beroep van Antwerpen is het bestaan van roerende inkomsten onvoldoende om te bepalen dat er een vermogen zou bestaan van een bepaalde omvang. Controlefase. de fiscus mag geen onredelijke eisen stellen. Zo mag de fiscus niet eisen dat een persoon, die een vennootschap heeft opgericht, informatie verstrekt waarover de fiscus reeds beschikt (bv. de oprichtingsakte, de leningsakte, enz.). Zo ook kan men zich afvragen of het redelijk is dat bepaalde personen jaarlijks gecontroleerd worden, terwijl anderen nooit een controleur te zien krijgen. administratieve sanctionering: geen onredelijke sanctie. De sanctionering is heel belangrijk in het fiscale gebeuren: zij kan immers zeer ingrijpend zijn voor de belastingplichtige. Het is dan ook noodzakelijk dat de fiscus op dit vlak een beleid zou uitzetten, hetgeen tot op heden echter nog niet het geval is. De vrijheid van de fiscus om een administratieve sanctie op te leggen wordt echter steeds meer beperkt door de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Vgl. Brussel 26 oktober 2011: de fiscus heeft de mogelijkheid om louter formaliteiten die verkeerd zijn gelopen te bestraffen (bv. opmaak factuur die onvoldoende gedetailleerd is). De fiscus kan de belastingplichtige op verschillende manieren sanctioneren. In casu had de fiscus per factuur die onvoldoende gedetailleerd was een boete opgelegd. Volgens het hof van beroep van Brussel was dit onredelijk: er mag slechts één boete worden opgelegd. Geschillenprocedure: geen onredelijk lange behandeling. Wanneer de belastingplichtige niet akkoord gaat met de fiscus, moet de belastingplichtige zich hier eerst intern tegen verzetten. Vgl. Antwerpen 23 september 2008: de belastingplichtige had een bezwaarschrift ingediend tegen de fiscus, de fiscus nam pas na 19 jaar een beslissing. Het hof van beroep van Antwerpen oordeelde dat de fiscus onredelijk lang had gewacht om een beslissing te nemen. 10

11 b. Hoor- en inzagerecht DEEL II. De fiscale procedure 10. Inzagerecht. Het inzagerecht houdt in dat de belastingplichtige het recht heeft om zijn fiscaal dossier in te zien alvorens hij antwoordt op een vraag van de fiscus (vgl. de wet openbaarheid van bestuur, die toelaat om bestuursdocumenten in te zien). Het inzagerecht vormt een doorn in het oog van de fiscus, die het liefst geen pottenkijkers wil hebben. Volgens de minister van financiën (1997) kan het recht op inzage pas ontstaan op het ogenblik dat de fiscus heeft getaxeerd. Deze zienswijze wordt niet onderschreven door de Raad van State: elkeen moet op om het even welk ogenblik bestuursdocumenten kunnen inzien. 11. De wet rond de fiscale superdatabank (3 augustus 2012) voerde een bepaling in waarbij wordt gezegd dat men tijdens de fase van de fiscale controle niet langer inzage heeft in het fiscale dossier. Bedenkingen bij de wet van 3 augustus 2012: 1) de wet handelt enkel over persoonlijke gegevens; voor niet-persoonlijke gegevens blijft de wet openbaar van bestuur van toepassing. De wet leidt er dus toe dat men zijn persoonlijke gegevens niet langer kan inzien. 2) De wet zorgt ervoor dat iemand in een fiscaal onderzoek minder procedurele rechten heeft dan iemand in een strafonderzoek. De regering wil dit probleem remediëren. 12. Hoorrecht. Wanneer men in conflict komt met de fiscus, heeft men het recht om gehoord te worden. De fiscale bezwaarprocedures schrijven ook een hoorrecht voor. Het hoorrecht wordt echter niet altijd gerespecteerd. Vgl. Namen 14 december 2001 m.b.t. lokale belastingheffing: het college van burgemeester en schepenen organiseerde niet langer hoorzittingen over lokale belastingen (omwille van de grote administratieve last hiervan). De rechtbank oordeelde dat, hoewel de miskenning van het hoorrecht geen invloed heeft op de rechtsgeldigheid van de belasting, de wet werd miskend. Er werd dan ook een schadevergoeding opgelegd. 11

12 c. De motiveringsplicht DEEL II. De fiscale procedure 13. Elke administratieve rechtshandeling moet worden gemotiveerd (vgl. de wet van 19 juli 1991). Wanneer een een rechtshandeling niet afdoende is gemotiveerd, is zij nietig. Dit werd door het hof van cassatie genuanceerd: volgens het hof moet er in voorkomend geval belangenschade worden aangetoond. 14. Voorbeelden: wanneer de fiscus niet akkoord gaat met een aangifte, moet hij een bericht van wijziging versturen naar de belastingplichtige. Wanneer dit bericht van wijziging niet afdoende is gemotiveerd, heeft de fiscus een beperkte periode om deze vormfout recht te zetten. In de praktijk komt het steeds vaker voor de fiscus bij fiscale dossiers die bijna verjaren een bericht van wijziging verstuurt dat zeer summier wordt gemotiveerd. Wanneer de belastingplichtige dit aanvecht en in het gelijk wordt gesteld, heeft de fiscus een periode van zes maanden om deze vormfout recht te zetten en alsnog te taxeren. Charter van de belastingplichtige (wet 4 augustus 1986): sancties moeten gemotiveerd worden; de fiscus moet meedelen waarom hij sancties van een bepaald niveau oplegt. Wanneer de sanctie niet gemotiveerd wordt, kan de rechter besluiten tot de nietigheid van de sanctie. d. Het zorgvuldigheidsbeginsel 15. We leven in een rechtsstaat, wat inhoudt dat de overheid haar eigen regels moet respecteren. Voorbeeld: Belgische onderneming exporteert producten, voornamelijk naar Italië, waarbij commissielonen worden betaald om toegang te krijgen tot de Italiaanse markten. De Belgische fiscus stelde zich vragen bij deze commissielonen, en startte een doorgedreven fiscaal onderzoek (zowel in België als in Italië) waardoor de Belgische onderneming zijn Italiaanse markt ineen zag stuiken. De rechtbank te Brussel oordeelde dat de fiscus te ver was gegaan: de fiscus moet rekening houden met het financieel-economisch beleid van beide landen. Volgens de rechtbank had de fiscus dit onvoldoende gedaan; de onderneming heeft een schadevergoeding verkregen. 12

13 e. Fair play DEEL II. De fiscale procedure 16. Fair play houdt in dat het bestuur zich niet van onfatsoenlijke middelen mag bedienen om de burger te hinderen in het verkrijgen van zijn rechten. 17. Voorbeelden: De aanslag op geheime commissielonen, i.e. wanneer een vennootschap een verloning (in brede zin van het woord) toekent aan bedrijfsleiders, is dit een aftrekbare kost voor de vennootschap, op voorwaarde dat deze bedragen op een fiscale fiche komen te staan. Wanneer er geen fiscale fiche wordt opgemaakt, wordt de vennootschap op dat bedrag belast à rato van 309 pct. Deze regel moet worden toegepast, tenzij de belastingplichtige te goeder trouw is. Dit begrip is echter heel vaag: men hangt af van de wil van de ambtenaar: hij moet bepalen of de belastingplichtige al dan niet te goeder trouw is. Dit zorgt voor problemen, bijv.: KMO-bedrijfsleider gaat op prospectusreis naar buitenland, neemt cashbedrag mee voor al zijn uitgaven aldaar. Wanneer de fiscus echter oordeelt dat het om een privéreis gaat, moeten in beginsel de geheime commissielonen worden toegepast (de door de vennootschap betaalde reis wordt dan immers beschouwd als een verloning). De fiscus kan echter voorstellen om de belastingplichtige te goeder trouw te verklaren, op voorwaarde dat de belastingplichtige aanvaardt om het bedrag te verwerpen als beroepskost. Op die manier gebruikt de fiscus de art. 219 WIB e.v. als chantagemiddel. sanctionering. Men hanteerde verschillende sancties in de BTW en de inkomstenbelasting. In het geval van Brussel 28 juni 2006 werd geoordeeld dat dit niet kon: als de ene een boete zegt van 20%; moet de andere dit ook zeggen. controleverslagen. In de BTW past men al eens een observatie toe. Hier moet een verslag van worden opgemaakt, dat moet worden overgemaakt aan de belastingplichtige. In het geval van Gent, 2 mei 2006 had de fiscus drie jaar gewacht om het verslag van de observatie over te maken aan de belastingplichtige. f. Verbod van machtsafwending 18. Het verbod van machtsafwending houdt in dat de fiscus de machten die hij heeft gekregen niet mag gebruiken voor andere doeleinden dan deze waarvoor die machten daadwerkelijk bedoeld zijn. 13

14 19. Voorbeelden: DEEL II. De fiscale procedure de fiscus kan de onderzoeksmachten die hem zijn toegekend op vlak van douanerechten niet zomaar toepassen voor het onderzoek op vlak van de inkomstenbelastingen. Vgl. Gent, 22 oktober 2002: de douane had een voertuig onderzocht. In de koffer werd een valies met cash geld aangetroffen. Het bedrag wordt doorgestuurd naar de collega s van de directe belastingen, die de personen aan de tand voelde. Het hof was van oordeel dat er sprake was van machtsafwending: de douaniers hadden de wagen doorzocht met het oog op de inkomstenbelasting. Antwerpen, 14 maart 2006: fiscus voert fiscaal derdenonderzoek uit bij klanten van een koffiebranderij, maar verwijst daarbij naar de verkeerde wetsbepalingen. Het hof van beroep van Antwerpen is van oordeel dat er sprake is van machtsafwending: het argument dat de onderzoeksmachten van I.B. en BTW inwisselbaar zijn is irrelevant. g. Rechtszekerheid 20. De rechtszekerheid houdt in dat de burger erop kan vertrouwen dat de gerechtvaardigde verwachting die werd veroorzaakt door een vaste gedragslijn van de overheid ook effectief zal geëerbiedigd worden en dat eventuele wijzigingen van die gedragslijn slechts voor de toekomst en met een passend overgangssysteem zullen worden doorgevoerd. Voorbeeld: Antwerpen 24 december Persoon trekt al jaren aan een stuk onderhoudsgelden af als aftrekbare kost, zonder hier bewijzen voor te verzamelen. Plots doet de fiscus hier moeilijk over. De rechtbank oordeelde dat men voor het verleden niet meer op deze handelswijze kon terugkomen, doch naar de toekomst wel. 21. Wat met akkoorden en circulaires contra legem? Akkoorden en circulaires die ingaan tegen de wet zijn nietig; de fiscaliteit is immers van openbare orde. Dergelijke akkoorden moeten derhalve niet gerespecteerd worden. Voorbeeld: ABOS-circulaire, waarbij personen nog twee jaar na verhuis naar het buitenland nog als Belgisch rijksinwoner werd beschouwd. Het hof van beroep van Gent oordeelde dat de ABOS-circulaire in strijd was met het Wetboek Inkomstenbelastingen. 14

15 In Europa houdt men er een andere zienswijze op na (het arrest Elmeka). Volgens het Hof van Justitie primeert het rechtszekerheidsbeginsel bovenop het wettelijkheidsbeginsel. Elk normaal zorgvuldig en redelijk denkend mens die een akkoord sluit met de overheid, mag ervan uitgaan dat wat de overheid op papier zet de correcte interpretatie van de fiscale wet is. Als dit achteraf niet het geval blijkt, kan men de belastingplichtige hier niet voor afstraffen. Deze visie staat lijnrecht tegenover de visie van het hof van cassatie. h. Gelijkheidsbeginsel 22. de fiscus moet ervoor zorgen dat de belastingplichtigen op gelijke wijze worden behandeld, ook op vlak van procedure. Voorbeeld: wanneer men niet akkoord gaat met de BTW-administratie, kan men in hoger beroep gaan (wanneer men in eerste aanleg in het ongelijk werd gesteld). De fiscus kan op dat moment eisen dat alle verschuldigde sommen worden geconsigneerd (ontvankelijkheidsvereiste in hoger beroep). Er wordt echter geen eenduidig antwoord gegeven op de vraag in welke gevallen dit wel, en in welke gevallen dit niet vereist is. Opmerking: De toepassing van alle regels die hierna worden besproken, moeten steeds gekoppeld worden aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Wij moeten ze steeds in het achterhoofd houden bij de bespreking van de volgende hoofdstukken. 15

16 HOOFDSTUK 3. DE TAXATIEPROCEDURE AFDELING I. De aangifte a. Algemeen 23. De aangifteverplichting is een noodzakelijk kwaad. Heel wat belastingen zijn aangiftebelastingen. Dit is noodzakelijk: het fiscaal stelsel is gebaseerd op een model van samenwerking, waarbij de overheid verwacht dat de belastingplichtige correct aangeeft wat fiscaal relevant is. De aangifte voor- en nadelen: De aangifte biedt in de eerste plaats een belangrijk bewijsvoordeel voor de fiscus. De fiscale taxatie zal immers starten door zich louter te baseren op hetgeen in de aangifte werd opgegeven. De aangifte heeft ook een nadeel: de fraudegevoeligheid van het systeem. 24. Juridisch karakter van de aangifte. Er werd lang gediscussieerd over het juridisch karakter van de aangifte. De inzet van de discussie was of de aangifte al dan niet als buitengerechtelijke bekentenis moet worden beschouwd. 16

17 Men is van oordeel dat de aangifte niet kan worden beschouwd als een bekentenis, vermits de aangifte kan worden herroepen (vgl. art BW). vermoeden van juistheid van de aangifte (cf. art. 339 WIB 92): de fiscus gaat ervan uit dat de aangifte juist is. Wanneer de belastingplichtige op zijn aangifte wil terugkomen 2, wordt de bewijslast omgekeerd: niet de fiscus, maar wel de belastingplichtige zal het bewijs moeten leveren weerlegbaar vermoeden zowel voor de fiscus als voor de belastingplichtige. b. De aangifteverplichting(en) in de inkomstenbelasting 25. We onderscheiden verschillende aangiftes. I. De jaarlijkse aangifteverplichting (art. 305 WIB) 1. Wie moet de aangifte indienen? 26. Eenieder die belastingplichtig in het kader de personenbelasting, de vennootschapsbelasting, de belasting der niet-inwoners of de rechtspersonenbelasting moet jaarlijks een aangifte indienen. Het gaat om een persoonlijke verplichting. Volmacht is mogelijk (bv. boekhouder), voor zover de fiscus hiervan wordt verwittigd. Daarnaast bestaan er een aantal bijzondere situaties: bij overlijden gaat de aangifteverplichting over naar de erfgenamen; bij wettelijk onbekwaamverklaarden wordt een beroep gedaan op de wettelijk vertegenwoordiger; bij ontbonden vennootschappen treedt de vereffenaar op; analfabeten kunnen een beroep doen op de fiscus (vgl. de Fiscobus : deze bus rijdt van stad naar stad om mensen te helpen bij het invullen van hun aangifte). 2 Zolang de aangiftetermijn niet is verstreken, kan men spontaan op zijn aangifte terugkomen. Wanneer de aangiftetermijn reeds is verstreken, kan men de taxatie betwisten om terug te komen op zijn aangifte. De bezwaartermijn bedraagt in dat geval zes maanden. 17

18 27. Er zijn een aantal bijzonderheden: DEEL II. De fiscale procedure aangifte bij gezamenlijke taxatie: beide echtgenoten/samenwonenden moeten gezamenlijk een aangifte indien o Uitz.: Jaar huwelijk, ontbinding huwelijk, enz. aangifte door failliete vennootschappen: curator en gefailleerde tekenen de aangifte 28. Er bestaan een aantal uitzonderingen op de aangifteverplichting: 1) personen die geen beroepsinkomen hebben, en niet meer verdienen dan het belastingvrije minimum (scholieren): zij moeten geen aangifte indienen; 2) personen die geen beroepsinkomen meer hebben, en die daarnaast alleen maar onroerend inkomen hebben: voor die categorie van personen werkt men sinds kort met vooraf ingevulde aangiften. Wanneer de betrokkene binnen de twee maand niet antwoordt, gaat de fiscus ervan uit dat de aangifte correct is ingevuld. 2. Vorm van de aangifte 29. De aangifte kan op papier worden ingevuld (via een modelformulier). Wanneer de belastingplichtige geen aangifte heeft ontvangen, moet hij ze zelf aanvragen voor 1 juni van het aanslagjaar. 30. Meer en meer wordt gebruik gemaakt van het tax on web-systeem. Dit wordt door de fiscus gepromoot, om de werklast van de fiscale administratie te verminderen. Eens de belastingplichtige het tax on web-systeem begint te gebruiken, ontvangt hij geen papieren aangifte meer. De belastingplichtige kan zich niet verschuilen achter het feit dat hij geen aangifte heeft ontvangen: hij moet voor 1 juni van het aanslagjaar een aangifte aanvragen. 3. Inhoud van de aangifte 31. De aangifte bevat: het overzicht van alle inkomsten en uitgaven; personenbelasting: roerende inkomsten werden vroeger vrijgesteld van aangifteplicht voor zover er roerende voorheffing was afgehouden: roerende inkomsten zijn immers onderworpen aan een flat tax-regime (in afwijking van de progressiviteit van de 18

19 inkomstenbelasting). Derhalve is de roerende voorheffing net hetzelfde als de belastingtaks. De regering Di Rupo had bij de opmaak van de begroting in december 2011 beslist om de roerende voorheffing op te trekken. Voor interesten op obligaties en dividenden heeft men het tarief doen stijgen van 15 % naar 21 %. Als de belastingplichtige meer inkomsten heeft dan EUR, bedraagt het tarief 25 %. Men wijkt dus af van het vroegere flat tax-regime (van 15%). Wanneer de roerende inkomsten worden aangegeven, bedraagt het tarief 21% op de eerste schijf. Wanneer de roerende inkomsten niet worden aangegeven, bedraagt het tarief vanaf de eerste euro 25%. Dit regime werd ingevoerd om te komen tot een vermogenskadaster: men wil achterhalen hoe groot het roerend inkomen van de belastingplichtige is. Wanneer men fiscale anonimiteit wenst, betaalt men daarvoor 800 EUR. Deze rijkentaks werd inmiddels afgeschaft, omdat deze volgens VANACKERE te veel moeilijkheden met zich meebracht voor de banken. De roerende voorheffing bedraagt voortaan 25%. Personenbelasting: vanaf 2013 moeten de buitenlandse bankrekeningen worden vermeld. Op die manier krijgt men meer zicht op buitenlands roerend vermogen. Daarenboven moeten ook buitenlandse TAK 21 en TAK 23-levensverzekeringsproducten voortaan worden aangegeven (strijdigheid met het Europees vrij verkeer van kapitaal?). Vennootschapsbelasting: betalingen aan belastingparadijzen. Wanneer een Belgische onderneming zaken wil doen in een belastingparadijs, moet zij hier aangifte van doen. Dit heeft te maken met transfer pricing-politiek, d.w.z. prijsafspraken tussen ondernemingen die met elkaar verbonden zijn. Voorbeeld: een Belgische softwareontwikkelaar maakt een winst van 2 miljoen euro. Die winst is in België belastbaar aan 33,99 %. Om de fiscale druk naar beneden te halen, kan de Belgische BVBA: 1) een dochteronderneming oprichten in Ierland. De Belgische BVBA geeft een deel van haar opdrachten in onderaanneming door aan de dochteronderneming, waarna zij dit zal factureren aan de moeder. Hierdoor wordt de winst niet meer uitsluitend in België, maar ook deels in Ierland belast (waardoor de belastingdruk daalt). 2) zijn volledige activiteit naar Ierland overbrengen en louter nog als holding functioneren. De volledige winst (2 miljoen euro) zal dan volledig naar Ierland verhuizen en daar aan 12% belast worden. Winst kan ook worden uitgekeerd aan de aandeelhouders uit de Belgische BVBA. Deze geniet van de DBI-aftrek (definitief belaste inkomsten). Deze winst zal voor 95% zijn vrijgesteld. 19

20 Transfer pricing vormt in beginsel geen probleem, tenzij er betalingen gebeuren aan een belastingparadijs. Een belastingparadijs is een land met een aanzienlijk gunstiger belastingregime dan België. Met belastingparadijzen mogen zaken worden gedaan, maar als er meer dan EUR op jaarbasis vanuit België naar een belastingparadijs doen, moet men daar aangifte van doen. Als er geen aangifte is gebeurd, betekent dit een verwerping van de aftrek als beroepskost (cf. art. 198, 10 WIB 1992). 4. Termijn om de aangifte in te dienen 32. Termijn om de aangifte te doen toekomen: minimum één maand, te rekenen vanaf de verzending (art. 308 WIB) bij overlijden: vijf maand (art. 309 WIB) bij emigratie: drie maand (art. 309 WIB) 5. Gevolgen van de niet-aangifte, laattijdige, onvolledige of onjuiste aangifte 33. De wetgever heeft aan de niet-aangifte, de laattijdige aangifte en de onjuiste aangifte verschillende sancties en andere proceduregevolgen verbonden: Administratieve + strafrechtelijke sancties (art. 444, 445 en 449 WIB); Langere aanslagtermijn (art. 354 WIB); Aanslag van ambtswege (art. 351 WIB), i.e. de bewijslast wordt omgekeerd: de belastingplichtige zal moeten aantonen dat de fiscus het verkeerd voor heeft; Belasting op minimale belastbare grondslagen (art. 342, 3 WIB): als een vennootschap geen aangifte heeft ingediend, mag de fiscus ervan uitgaan dat de vennootschap EUR winst heeft gemaakt. II. bijzondere aangifteverplichtingen 1. Aangifte roerende voorheffing 34. Diegene die interesten, dividenden of auteursrechten uitbetaald moet onmiddellijk roerende voorheffing inhouden en daar binnen de vijftien dagen aangifte van indienen bij de fiscus. 20

21 2. Bedrijfsvoorheffing DEEL II. De fiscale procedure 35. Wanneer lonen worden uitbetaald, moet degene die de lonen uitbetaald bedrijfsvoorheffing inhouden en daar een bijzondere aangifte voor indienen. 3. kadastraal inkomen 36. Als de huurwaarde van een onroerend goed substantieel wordt beïnvloedt, heeft men de verplichting om daar binnen de dertig dagen na de beëindiging van de werken aangifte van te doen bij het kadaster. Hier komen we bij een heikel punt: de herschatting van het kadastraal inkomen. Het kadastraal inkomen is een geschat netto-jaarinkomen van een onroerend goed. De herschatting zou jaarlijks moeten gebeuren. De herziening gebeurt echter niet: hierdoor heeft men geen zicht meer op verbouwingen van onroerende goederen. Stel: A en B wonen in een koppelvilla. A en B doen beide verbouwingen t.w.v EUR. B doet daar aangifte van, A niet. Het kadastraal inkomen van B wordt 2000 EUR, dat van A blijft 1000 EUR. Om dit te bestrijden, zou het kadastraal inkomen om de tien jaar moeten herzien. Dit gebeurt niet: in de plaats daarvan gaat men het kadastraal inkomen indexeren. Hierdoor wordt het geïndexeerd kadastraal inkomen van B 3000 EUR, terwijl dat van A 1500 EUR zal bedragen. Door deze indexatie worden ongelijkheden geïndexeerd. III. regularisatie-aangifte: de fiscale amnestieregeling 37. In 2004 heeft men voor de eerste keer voorzien in een regularisatie met het oog op bijkomende financiële middelen: de eenmalige bevrijdende aangifte. Deze regeling heeft echter geflopt: de regeling heeft maar één jaar gelopen. De Vlaamse regering lag immers dwars: zij maakte de mensen bang door te stellen dat de federale regeling niet van toepassing is voor registratie- en successierechten. 38. In 2005 heeft men een nieuwe amnestieronde ingevoerd, die nog altijd lopende is: de regularisatieaangifte (programmawet 27 december 2005). Het systeem blijft hetzelfde: wie fiscaal berouw heeft, kan dit regulariseren. Alzo verkrijgt men amnestie: men kan niet langer strafrechtelijk vervolgd worden, en er zijn geen sancties meer mogelijk vanwege de fiscus. 21

22 De regularisatieaangifte maakt een onderscheid tussen: DEEL II. De fiscale procedure niet-aangegeven beroepsinkomsten btw-handelingen overige inkomsten, i.e. een vuilbakbegrip dat alles dekt wat onder federale belastingen valt, en dat niet gelijk te stellen valt met beroepsinkomsten of met BTW-handelingen. Zowel natuurlijke als rechtspersonen kunnen een beroep doen op fiscale regularisatie. De gevolgen van een regularisatieaangifte: de regularisatie van overige inkomsten wordt onderworpen aan het normale belastingtarief, verhoogd met een boete van 10%; de regularisatie van beroepsinkomsten wordt onderworpen aan het normale belastingtarief, eventueel verhoogd met een gemeentebelasting en met de aanvullende crisisbijdrage; BTW handelingen worden onderworpen aan hun normale belastingtarief. Er kan niet worden geregulariseerd: wanneer de te regulariseren materie voortvloeit uit een witwasmisdrijf ( ernstige en georganiseerde fiscale fraude ); wanneer de betrokken belastingplichtige door de administratie (fiscaal of sociaal) schriftelijk in kennis is gebracht van lopend onderzoek. Opgelet: men kan dan nog regulariseren volgens een ander systeem; wanneer de betrokkene vroeger al eens een regularisatieaangifte heeft ingediend. De aangifte moet gebeuren bij een bijzonder contactpunt regularisatie. Wanneer werd geregulariseerd volgens dit systeem, kan men niet meer vervolgd worden voor fiscale fraude, het witwassen van fiscale vermogensvoordelen (art. 127 van de programmawet m.b.t. de fiscale amnestie). Het bestand de fiscale regularisatie: antwoorden op uw vragen (FAQ) biedt nog enkele verdere verduidelijkingen: men kan voorafgaand aan de aangifte met contactpunt regularisatie overleggen (anoniem); rechtspersonen die onderworpen zijn aan de rechtspersonenbelasting kunnen niet regulariseren; 22

23 een vennootschap die niet-aangegeven omzet wenst te regulariseren, zal vennootschapsbelasting verschuldigd zijn op de niet-aangegeven omzet. Veronderstellen we dat één tandarts EUR zwarte omzet heeft gedraaid over een periode van 10 jaar, dan zal hierop 33,99% ven.b. verschuldigd zijn. Maar: de zwarte omzet zit niet in de boekhouding, er wordt dus vanuit gegaan dat de zwarte omzet naar de zaakvoerder of de aandeelhouders is gegaan. Dit betekent dat er boekhoudkundig een rekening-courant situatie is ontstaan: er is een lening van EUR vanuit de vennootschap naar de zaakvoerder gegaan. De zaakvoerder moet de lening op termijn terugbetalen aan de vennootschap. Zolang hij dit niet doet, zal de zaakvoerder geacht worden jaarlijks een voordeel te hebben gekregen van de vennootschap, waarop hij interest moet betalen. Als de zaakvoerder de interest niet betaalt, zal de fiscus dit beschouwen als een voordeel van alle aard, dat jaarlijks wordt belast. Bij erfgenamen kan één erfgenaam de regularisatie vragen, zonder dat hij de instemming van de andere erfgenamen nodig heeft. Wanneer een aangifte werd ingediend voor alleen de fiscaal niet-verjaarde periode, kan men nog steeds vervolgd worden wegens witwassen voor de fiscaal verjaarde periode. Wanneer een aangifte wordt gedaan voor overige inkomsten en in diezelfde aangifte ook beroepsinkomsten worden geregulariseerd, wordt de plaatselijke controleur hiervan niet op de hoogte gesteld. 39. De regularisatieaangifte is een politiek gevoelig thema. Het is mogelijk dat er in de komende weken aan zal worden gesleuteld. Het systeem bevat immers nog een aantal pijnpunten: geen regularisatie mogelijk voor ernstige en georganiseerde fiscale fraude. Het begrip ernstige en georganiseerde fiscale fraude wordt echter niet gedefinieerd. Dit betekent dat grote zwarte vermogens de stap naar regularisatie niet durven zetten. de termijn voor de regularisatie. Er is een discussie op gang over de vraag hoe ver de regularisatie kan terugkeren in de tijd (de fiscale verjaringstermijn bedraagt 7 jaar). In principe zou men vanaf dag één alles moeten regulariseren. Dit is onbetaalbaar. 40. Voorbeeld: vader en moeder hebben een rekening geopend in Luxemburg. In 2005 hebben ze op die rekening 1 miljoen euro bij elkaar gespaard. Zij zetten de rekening vervolgens op naam van de dochter. In 2007 overlijden vader en moeder. Er wordt een successieaangifte ingediend, waarbij gezwegen wordt over de Luxemburgse rekening. In 2012 is de effectenportefeuille EUR waard. De dochter wil dit regulariseren. 23

24 We hebben twee problemen: DEEL II. De fiscale procedure 1) Successieaangifte werd ingediend, maar hierbij werd geen melding gemaakt van de Luxemburgse rekening. Bijgevolg: EUR x (27% x 10%) = EUR. Voor de regularisatie is de vrouw dus EUR verschuldigd. 2) Het bedrag heeft een rendement van EUR opgeleverd. Ook dit bedrag moet geregulariseerd worden. Dit bedrag moet opgesplitst worden in interesten, in dividenden en in meerwaarden. a. meerwaarden: vrijgesteld b. interesten: 15 % + 10% c. dividenden: 25 % + 10% Wanneer vader en moeder het bedrag hadden willen regulariseren vooraleer zij het aan de dochter gaven, wordt het bedrag beschouwd als beroepsinkomen. In dat geval is geen tariefverhoging voorzien. 41. Voorbeeld: een BVBA (tandtechnisch labo) met 30 man personeel, 2 aandeelhouders, en 200 klanten (tandartsen). Het tandtechnisch labo specialiseert zich in het maken van prothesen. Prothesen zijn voor tandartsen heel interessant, omdat zij niet terugbetaald worden door het riziv (de fiscus heeft er dus geen zicht op). Tandartsen bestellen prothesen, en vragen om af en toe iets niet op de factuur te vermelden. Het bedrijf levert dus prothesen in het zwart, en dit is al jaren aan de gang. Het bedrijf heeft dus een grote zwarte omzet. Deze zwarte omzet wordt uitgedeeld aan de werknemers. De overschot wordt uitgedeeld aan de aandeelhouders. Op een dag valt de bijzondere belastinginspectie het bedrijf binnen. Op de bedrijfscomputer vinden zij een bestandje terug, waarop het zwarte circuit teruggevonden wordt. Het bestand gaat tien jaar in de tijd terug. Over de tien jaar is er een zwarte omzet gecreëerd van 2,8 miljoen euro. Men kan perfect reconstrueren welke tandarts welk aandeel van die zwarte omzet heeft binnengerijfd. De tandartsen krijgen onmiddellijk lucht van de inval. De tandartsen hebben drie opties: 1) wachten tot de fiscus komt, en wanneer hij komt, proberen een akkoord te sluiten met de fiscus; 2) de fiscus zelf opzoeken; 3) de fiscale regularisatie. De BVBA kan zich niet meer beroepen of de fiscale regularisatie, zij zullen op een andere manier tot een akkoord moeten komen met de fiscus. 24

25 Tandartsen 1) de tandartsen kunnen een regularisatieaangifte indienen bij het contactpunt, vooraleer ze schriftelijk in kennis zijn gesteld van het lopend onderzoek. Ze betalen alleen belasting voor de niet-aangegeven beroepsinkomsten. Dit is de goedkoopste manier om te regulariseren, maar men moet alles regulariseren (dus ook hetgeen reeds verjaard is), anders bestaat de kans dat de fiscus een strafklacht neerlegt voor het witwassen van vermogensvoordelen. 2) wanneer men de fiscus zelf opzoekt, moet hij zich beperken tot onderzoek van de afgelopen 7 jaar. Tandtechnisch labo Bij het tandtechnisch labo blijft het probleem niet beperkt tot inkomstenbelasting, er is ook een btwprobleem. Dus: op de 2,8 miljoen euro zal de fiscus eerst en vooral een btw aanrekenen. Dit is een probleem: meestal heeft men het geld niet meer zelf in handen, maar heeft men het uitgedeeld aan de aandeelhouders en het personeel. Men kan het probleem echter niet naar hen doorschuiven, wat zorgt voor een financiële kater. Probleem met de rekening-courant in de ven.b.: de aandeelhouders of zaakvoerders hebben een schuld tegenover de vennootschap, hierop moet jaarlijks interesten worden betaald. Bijkomend probleem: de aanslag op de geheime commissielonen, vermits het geld aan de aandeelhouders en het personeel werd gegeven zonder dat hiervoor een fiscale fiche werd opgemaakt. In de praktijk negeert de BBI de circulaire, als er bereidheid is om te regulariseren. Men zal dus zoeken naar een betaalbaar akkoord. De lokale controles passen de circulaire wel heel strikt toe. c. De aangifteverplichting(en) in de BTW 42. Elke lidstaat heeft zijn eigen BTW-procedure. In de BTW kunnen verschillende soorten aangifteverplichtingen worden onderscheiden, met elk een eigen doelstelling. 25

26 I. Algemene aangifteverplichting (art. 53 WBTW) DEEL II. De fiscale procedure 43. Aangifte m.b.t. de aangifte, de wijziging en de stopzetting van de activiteit. Opdat de fiscus zou weten wie de hoedanigheid van btw-belastingplichtige heeft, schrijft het BTW-wetboek voor dat er aangifte moet worden gedaan van het begin van de werkzaamheid. Alleen wanneer de economische activiteit geen recht op aftrek verleent omdat zij is vrijgesteld van BTW (advocaten, vrije beroepen, medische beroepen, enz.) moet geen aangifte van de aanvang van de beroepswerkzaamheid worden ingediend. Ook bij wijziging of stopzetting van de werkzaamheden die aanleiding geven tot de btwbelastingplicht moet aangifte worden gedaan (bv. kleine ondernemingen (in beginsel vrijgesteld) die de omzetdrempel overschrijden, en BTW-plichtigen onder BTW-eenheid). 44. De aangifte voor de berekening van de BTW. Wanneer men zich kenbaar heeft gemaakt als BTW-plichtige, heeft men vanaf dat moment de verplichting een periodieke aangifte (maandaangifte of kwartaalaangifte) te doen bij de fiscus. In tegenstelling tot de inkomstenbelasting is alles hier elektronisch (INTERVAT-systeem). Alleen in zeer uitzonderlijke omstandigheden (bv. geen bezit van een computer) laat men de papieren aangifte nog toe. II. Bijzondere aangiften 1. de intracommunautaire aangifte (art. 53sexies WBTW) 45. Intracommunautaire transacties in het BTW-stelsel. Stel: een Belgische BTWplichtige (A) verkoopt goederen aan een Franse BTW-plichtige (B). A schrijft een factuur uit met vrijstelling van BTW (i.e. een intracommunautaire levering). B moet de BTW zelf aangeven en ook betalen aan de Franse administratie. Ter vergelijking, de binnenlandse situatie: een Belgische BTW-plichtige verkoopt goederen aan een loutere particulier (C). In dat geval factureert A aan C, en zal hij onmiddellijk op zijn factuur BTW aanrekenen. De BTW wordt vervolgens door A doorgestort naar de fiscus. 26

27 Het systeem is heel fraudegevoelig, waardoor men in de problematiek van BTW-carrousels terechtkomt. Voorbeeld: Belgische BTW-plichtige verkoopt GSM s aan Belgische afnemers ( EUR). Hij moet EUR binnenkrijgen (want we zitten in Belgische context). Wanneer men een afnemer zou vinden die de GSM s wil verkopen op een buitenlandse markt, hebben we te maken met een intracommunautaire levering. In dat geval stelt de BTW-plichtige een factuur op met vrijstelling van inbreng. De afnemer heeft het recht om de goederen over te dragen naar een andere lidstaat. Daar moet dan een aangifte worden ingediend en moet BTW worden betaald. Een eerste vorm van fraude houdt in dat de afnemer geen aangifte indient. Wanneer geen aangifte wordt ingediend, kan de afnemer onder de prijs werken. De Belgische BTW-plichtige kan er niets aan doen dat de afnemer geen aangifte indient. Een tweede vorm van fraude houdt in dat de afnemer doet alsof het gaat om een intracommunautaire transactie, terwijl het een puur nationale transactie is. De fiscus durft hier heel fel op reageren: hij sleurt iedereen mee in het bad. 2. de jaarlijkse klantenlisting (art. 53quinquies WBTW) 46. Het betreft een opgave van alle BTW-klanten. 3. eigenaar pas opgericht gebouw (art. 64 WBTW) 47. wanneer men bouwt of verbouwt, zal het gemeentebestuur bij de aflevering van de bouwvergunning een kopie afleveren aan de administratie. Op het einde van de bouwwerken heeft men de verplichting om hiervan aangifte te doen bij de BTW-administratie. De BTWadministratie zal dan nagaan of het gefactureerde bedrag overeenstemt met de uitgevoerde werken. Als men hier niet het bewijs kan van leveren, gaat men ervan uit dat men iemand in het zwart heeft laten werken. 4. aangifte m.b.t. toevallige handelingen (KB 14 en KB 46) 48. het toepassingsstelsel beperkt zich normaal tot ondernemers. In bepaalde gevallen wordt het BTW-stelsel uitgebreid tot particulieren, nl. in geval van: vervreemding van gebouwen vervreemding van nieuwe vervoermiddelen 27

28 III. Gevolgen miskenning aangifteverplichting DEEL II. De fiscale procedure 49. Ook voor de btw zal de niet-aangifte, de laattijdige of de onjuiste aangifte aanleiding kunnen geven tot verschillende sancties of proceduregevolgen: administratieve sancties (deze zomer verhoogd) (art. 70 WBTW) strafrechtelijke sancties (art. 73 WBTW) ambtshalve aanslag (art. 66 WBTW) d. De aangifteverplichting in de Registratierechten 50. Bij registratierechten is er geen echte aangifteverplichting, maar de facto is er wel één. De ontvanger van het registratiekantoor zal maar willen registreren nadat hij het geld ziet. De aangifte valt dus samen met de registratieverplichting. e. De aangifteverplichting in de Successierechten 51. Er zijn twee soorten successiebelastingen: 1) Het successierecht sensu stricto. het successierecht dat wordt geheven op de nalatenschap van rijksinwoners (i.e. natuurlijke personen die op het ogenblik van hun overlijden binnen het Rijk hun domicilie of de zetel van vermogen hadden gevestigd); en 2) Het recht van overgang bij overlijden. Het recht van overgang bij overlijden dat wordt geheven op de waarde van de in België gelegen onroerende goederen die verkregen worden uit de nalatenschap van iemand die geen rijksinwoner is. 52. Voor wat betreft het successierecht sensu stricto, moet de aangifte worden ingediend door de erfgenamen of algemene legatarissen (art. 38 W.Succ.) binnen de vier maand een aangifte indienen (indien de persoon in België is overleden) (art. 40 W.Succ.). In deze aangifte moet opgave gemaakt worden van het vermogen dat geërfd wordt of het legaat dat men heeft gekregen. Wanneer men de aangifteverplichting miskent, zijn er sancties voorzien. Het gaat opnieuw om een zeer fraudegevoelige belasting, gelet op de hoge tarieven die worden gehanteerd. 28

29 f. De aangifteverplichting bij regionale belastingen DEEL II. De fiscale procedure I. oneigenlijke gewestbelastingen 53. de oneigenlijke belastingen zijn heel belangrijk voor de financiering van de regio s. Oneigenlijke gewestbelastingen zijn federale belastingen die van het federale niveau voor een stuk worden doorgeschoven naar het regionale niveau (bijzondere financieringswet). Het doorschuiven van die belastingen is echter niet volledig: federaal is gebleven de belastbare materie (bv. de overdracht van onroerende goederen, d.i. de materie die belast wordt) en de belasting zelf, regionaal is de grondslag, het tarief, de vrijstelling en de verminderingen. Een belangrijke vraag die hieraan wordt gekoppeld, is hoe het zit met de procedure. In art. 6 Bijzondere Financieringswet staat dat de dienst van de belastingen (inning en invordering) bij de federale overheid zit, tot dat de gewesten klaar zijn om die dienst over te nemen. Het is dan ook de Vlaamse overheid die de procedure op dat vlak regelt. Voor de verkeersbelasting en de onroerende voorheffing zit de dienst van de belastingen voortaan bij de Vlaamse overheid, waardoor Vlaanderen de procedure regelt. Ook wat betreft de successie- en de registratierechten is men voornemens om de dienst van de belastingen over te nemen. II. eigenlijke gewestbelastingen Eigenlijke gewestbelastingen houden hoofdzakelijk verband met milieu, afvalbeleid, enz. De gewesten leggen niet enkel de belasting op, maar regelen ook de toepasselijke procedure. Er is geen uniform proceduredecreet in Vlaanderen. In Wallonië kent men wel een uniform proceduredecreet. g. de aangifteverplichting bij lokale belastingen 54. D.m.v. een bijzondere wet van 2001 heeft men beslist dat de organisatie en de werking van de provinciale en gemeentelijke instellingen een regionale bevoegdheid wordt. Het formeel fiscaal recht behoort hier volgens de Raad van State ook toe, waardoor de bevoegdheid op dit vlak een regionale bevoegdheid is. 29

30 Een wet van 24 december 1996 had de procedure voor provincie- en gemeentebelastingen uitgetekend. Wanneer in 2001 de regio s bevoegd werden, hebben het Vlaams en het Waals gewest een eigen proceduredecreet uitgevaardigd. Brussel heeft dit niet gedaan, hier moeten we nog steeds teruggrijpen naar de wet van 24 december h. Besluit - juridisch karakter van de aangifte - noodzakelijkheid aangifte - heel fraudegevoelig - de regels zijn verschillend van belasting tot belasting AFDELING II. De controle van de aangifte: de onderzoeksbevoegdheden a. Algemeen 55. Het fiscaal samenwerkingsmodel noodzaakt de fiscale controle. De controle van de aangifte heeft twee doelstellingen: 1) controle van de correctheid van de aangifte; 2) opsporen van niet-aangegeven belastbare materie. De fiscus maakt bij een fiscale controle gebruik van bijzondere onderzoeksbevoegdheden. De onderzoeksbevoegdheden zijn verschillend van belasting tot belasting omwille van het eenvoudig gegeven dat er geen uniforme procedurewetgeving bestaat. In Nederland is dit wel zo (de AWR). 56. Voor de fiscale controle zijn er twee belangrijke basisregels: 1) Legaliteit. Er rijzen een aantal vragen: Moet er een norm zijn alvorens de fiscus kan of mag controleren? Een norm is noodzakelijk wanneer de fiscus verder gaat dan de mogelijkheden waarover iedereen beschikt: o Voorbeeld: het lezen van de krant; hier is allicht geen norm voor nodig; o Voorbeeld: verrekijkeroperaties. Volgens MAUS gaan we hier al een stap verder (vgl. het strafrecht, waar verrekijkerobservaties een bijzondere opsporingsmethode uitmaken). Hier is een norm voor nodig. 30

31 Kan die norm afkomstig zijn van de uitvoerende macht, of moet die noodzakelijk uitgaan van de wetgever? Hier ontmoeten het fiscaal legaliteitsbeginsel, de privacyrechten en het eigendomsrecht elkaar. Als deze drie rechten met elkaar worden vermengd, kan men niet anders dan besluiten dat er een wettelijke grondslag vereist is. Bij gebreke van een wettelijke grondslag is het gevoerde onderzoek nietig en zal men niet kunnen belasten. Algemene regel: elke onderzoekshandeling die de fiscus stelt vormt een inbreuk op de fundamentele rechten en vrijheden. Deze vrijheid is niet absoluut: van dit recht mag afbreuk worden gedaan wanneer de wet dit toelaat (vgl. art. 85 KB WIB: als de fiscus een vraag zou stellen o.g.v. deze bepaling, kunnen er ernstige problemen opduiken, bij gebreke van een wettelijke grondslag). Als er een wettelijke regel is, hoe ruim kan deze dan worden geïnterpreteerd? 2) Doelgebondenheid. De doelgebondenheid houdt verband met het feit dat we verschillende fiscale administraties kennen, die elk bevoegd zijn voor een afzonderlijke belasting. Daarbij rijst de vraag naar machtsafwending. Vgl. kan de fiscus zijn bevoegdheden m.b.t. douane en accijnzen (zeer verregaande bevoegdheden) ook voor andere belastingen gebruiken? lange discussie in de rechtspraak (50 jaar), nu: een ambtenaar die regelmatig belast is met een controle- of onderzoekcontract, mag zijn onderzoek van rechtswege uitbreiden naar andere belastingen. Dit houdt in dat een douaneambtenaar in het kader van een douaneonderzoek zijn onderzoek mag uitbreiden voor andere belastingen. Dit onderscheid is heel subtiel. Vgl. polyvalente controles : bij controles ambtenaren met verschillende specialisaties bij elkaar steken. Als de onderzoeksmachten verschillend zijn van belasting tot belasting, rijst echter de vraag of zij hun bevoegdheden uit de ene belasting niet gebruiken om antwoorden te krijgen die belang hebben voor andere belastingen. 31