Ethiek en integriteit bij financiële instellingen: Tone at the Top. VBA,18 mei 2015 Muel Kaptein

Transcriptie

1 Ethiek en integriteit bij financiële instellingen: Tone at the Top VBA,18 mei 2015 Muel Kaptein

2 De uitnodigingstekst voor vanmiddag Er is de afgelopen jaren voor en achter de schermen gewerkt aan de transformatie naar een meer door integriteit en ethiek gedreven sector. Maar de tijd van snel te implementeren maatregelen is voorbij. En het vertrouwen van de maatschappij is zo werd recent nog duidelijk nog allerminst herwonnen. Anno 2015 is de vraag dan ook hoe de volgende stap te zetten, en ethische waarden en normen duurzaam te verankeren in de bedrijfscultuur. Geen gemakkelijke opgave, in een omgeving die gekenmerkt wordt door kritische toezichthouders, een ongeduldig publiek, onafgeronde dossiers uit het verleden en toenemende concurrentie. Wij pakken deze handschoen op door u stof tot nadenken en inspiratie te bieden in ons seminar Tone at the Top met vijf Tone-aangevende sprekers. Deze ervaren leiders delen hun rijke en soms dwarse blik op dit boeiende thema graag met u. 2

3 Vanuit Partner KPMG Hoogleraar Bedrijfsethiek en integriteit, RSM Erasmus Universiteit

4 I. Integriteitskloof door afglijden T=1 T=0 NORMEN ORGANI- SATIE INTEGRITEITS- KLOOF NON- COMPLIANT COMPLIANT 4

5 II. Integriteitskloof door stilstaan T=0 NORMEN T=1 ORGANI- SATIE INTEGRITEITS- KLOOF NON- COMPLIANT COMPLIANT 5

6 III. Integriteitskloof verdubbelt T=0 NORMEN T=1 ORGANI- SATIE NON- COMPLIANT INTEGRITEITS- KLOOF COMPLIANT 6

7 IV. Integriteitskloof = 0 T=0 T=1 NORMEN ORGANI- SATIE COMPLIANT 7

8 V. Ideale Integriteit T=0 T=1 NORMEN ORGANI- SATIE COMPLIANT COMPLIANT + 8

9 VI. Hybride integriteit: gedeeltelijk stilstaan en meebewegen T=0 T=1 NORMEN ORGANI- SATIE ORGANI- SATIE NON- COMPLIANT 9

10 VII. Hybride integriteit: gedeeltelijk afglijden en meebewegen T=0 T=1 NORMEN ORGANI- SATIE ORGANI- SATIE NON- COMPLIANT INTEGRITEITS- KLOOF 10

11 Tweeledige agenda voor management van ethiek en integriteit binnen organisaties Uitdaging is: 1. blijvend verankeren van huidige normen en 2. bijblijven met nieuwe normen. 11

12 Resterende indeling presentatie 1. Wat is daarvoor nodig? 2. Wat betekent dit? 3. Wat kan ik er mee? 12

13 Een verklaring 1. Integriteitskloof ontstaat door onvoldoende strijd van een organisatie. 2. Waarbij hoe minder strijd des te groter de kloof is en hoe groter de kloof des te meer strijd nodig is. 13

14 Strijd in taalgebruik binnen bedrijfsleven Surgeons struggle with ethical nightmare of face transplants. Young bankers struggle with ethics. Het was een hele strijd om integer te blijven. H&M's struggle for ethical and sustainable fashion. Rechter geeft hypotheekklant ABN Amro geen gelijk in strijd om verhoging kostenopslag. Het was een hele strijd. It is here a struggle for airtime. The Coca-Cola Company struggles with ethical crises. Ik ben opgestreden. ECOs struggle with their legitimacy. 14

15 Wat is strijd? Overwinne nof weerhoude n Iets waardevol s Struggle: to achieve or attain something in the face of difficulty or Kost moeite en tijd resistance Weerstand of tegenstan d 15

16 Organisatie als strijdtoneel Organisatie als paradijs vol verboden vruchten Organisatie als conflicthaard Verleiding ORGANI- SATIE Druk Onvolkomen markt Onvolkomen organisatie Schaarse middelen Conflicterende belangen 16

17 Mens is vatbaar Verleiding Hang naar kwade Hang naar goede Druk Augustinus: Spinoza: slachtoffers. Machiavelli: Hobbes: Hume: Kant: niet uitroeien. Freud: mensen zijn tot kwade geneigd. kwaad overwinnen of ervan verlost willen worden behoort tot diepere drijfveren van menselijk gedrag. Mensen zijn daders en mensen neigen eerder naar kwade dan goede. wantrouwen en geldingsdrang vormen ingrediënten voor conflict. mens is tot altruïsme en welwillendheid in staat. ieder mens heeft ingeboren hang naar goede en kwade. Hang naar kwade kan worden overwonnen, hang naar goede laat zich Über-ich is in conflict met Es en Ich. 17

18 De zeven ondeugden 18

19 Inside each of us, there is the seed of both good and evil. It s a constant struggle which one will win. 19

20 My life is a struggle. 20

21 Every step toward the goal of justice requires sacrifice, suffering, and struggle. 21

22 De uphill struggle van organisaties 22

23 Waarom strijd bij ethiek en integriteit? Natuurlijke neiging eerder en meer te kiezen voor het zekere, directe, materiële, financiële, machtigste, gemakkelijkste, efficiëntste, snelste, verruimende, plezierigste en eigenbelang terwijl ethiek en integriteit bij uitstek (ook) gaan om het onzekere, immateriële, niet-financiële, zwakste, moeilijkste, omslachtigste, lange termijn, beperkende, pijnlijke en anders belang. Daarom vergen ethiek en integriteit strijd om tegenstand te bieden en/of te overwinnen. 23

24 Elementen van strijdbenadering 1. Zonder strijd geen integriteit. 2. Strijd is permanent. 3. Strijden is lijden. 4. Strijden is integer. 5. Gewenste strijd verschilt. 6. Niet iedere strijd is hetzelfde. 7. Strijdvaardigheid is te ontwikkelen. 8. Strijdvaardigheid is te beoordelen. 9. Strijd is geen garantie voor overwinning en kan zelfs tot zwaar verlies leiden. 10. Strijd kan doorschieten. 11. Strijd kan versterken of juist verslappen. 12. Integriteitkloof kan kloof verder vergroten of juist verkleinen. 13. Strijdvaardigheid wordt bedreigd door gebrek aan tegenslag en tegenstand. 24

25 In order to succeed, people need a sense of self-efficacy, to struggle together with resilience to meet the inevitable obstacles and inequities of 25

26 Kardinale deugden van strijdende manager/medewerker Morele kracht Morele moed Morele wijsheid 26

27 Implicaties voor management van ethiek en integriteit 1. Missiegedreven, goed strijdplan en doeltreffende wapens 2. Goed functionerende three lines of defence en daarbij waken voor desinvestering in compliance 3. Medewerkers niet te snel naar frontlinies brengen maar ook niet ontzien 4. Afwisselend en verrassend cultuurprogramma 5. Medewerkers uit- en toerusten 6. Training en oefening in strijd 7. Bespreekbaar maken van strijd 8. Delen van war stories en morele helden 9. Ethiekcommissie als arena 10. Ethisch leiderschap is meer dan tone-at-the-top maar is morele heldendom 27

28 Enkele persoonlijke vragen 1. Waarvoor strijd ik? 2. Ben ik strijdvaardig? 3. Welke overwinningen heb ik al geboekt? 4. Is mijn organisatie strijdvaardig? 28

29 Ten slotte Een dag niet gestreden is een verloren dag. 29

30 KPMG Muel Kaptein Laan van Langerhuize DS Amstelveen Tel: kaptein.muel@kpmg.nl