College Sturing en Governance Radboud Universiteit / Management Openbaar Bestuur. 24 mei 2016

Transcriptie

1 College Sturing en Governance Radboud Universiteit / Management Openbaar Bestuur 24 mei 2016

2 CV Kaspar van den Ham Sinds 2009 directeur-secretaris van Handvestgroep Publiek Verantwoorden. Een netwerk van nu 11 publieke dienstverleners die dicht bij de Rijksoverheid staan of er onderdeel van zijn. Hét ontwikkelingspunt: de governance ontwikkeling in en met de maatschappelijke, departementale en politieke context van de publieke dienstverlener. Verbetering van de publieke dienstverlening is het uitgangspunt.

3 Ontwikkelingspunt HPV NN Horizontale verantwoording Maatschappij Parlement Regering Overheid - Ministerie verslag Publieke organisaties: ZBO s, Agentschappen, Stichtingen, proces Verticale verantwoording Handvest en Code Goed Bestuur

4 Waar staat de HPV voor? HPV stelt met de beste governance de norm voor kwaliteit in publieke dienstverlening. HPV borgt dat haar leden oor en oog hebben voor hun publiek De onderkenning dat transparantie, participatie en verantwoording deel uitmaken van onze intrinsieke waarde als publieke dienstverlener heeft ons ertoe gebracht het Handvest Publiek Verantwoorden en in 2015 een nieuwe Code Goed Bestuur op te stellen

5 Handvest Publiek Verantwoorden

6 HPV Leden CAK Centraal Orgaan opvang asielzoekers CIZ Zorginstituut Nederland DUO IND Kadaster ProRail RDW Staatsloterij Sociale Verzekeringsbank

7 Opzet van vanmiddag Hoe wordt je gevraagd voor dit hoorcollege? Sturing van publieke dienstverleners Pauze Governance van publieke dienstverleners

8 Sturing Sturing: van buiten opgelegde kaders waarbinnen een organisatie moet opereren. Compliance, er aan voldoen zijn de toverwoorden Wet Regelgeving en beleid

9 Sturing van de organisatie Wet Instellingswetgeving, Kaderwet ZBO, CW, WNT (1 t/m 3), BW en andere algemene wetten Regelgeving en beleid Regels rond inkoop, arbeidsvoorwaarden, Basisnormen integriteit Overheid, Gemeenschappelijk Normenkader voor fin beheer, Etc.

10 Sturing van Opdrachten Wet De bron voor een opdracht aan een dienstverlener is vaak een wettelijk omschreven beleidsdoel. Het wat! Regelgeving en beleid Integraal Afwegingskader, IAK. De uitvoeringstoets is daarin het belangrijkste instrument om systematisch uitvoerbaarheid van nieuw beleid te duiden en de randvoorwaarden vanuit de dienstverlener te kunnen stellen

11 Filmpje!

12 Sturing ontwikkelingen Wet Wettelijke doelen worden steeds breder gesteld. Er komt meer wiggle room om decentraal invulling te geven aan lokale omstandigheden. Politieke (oppositionele) aandacht voor de uitvoering wordt echter wel steeds gedetailleerder.. Regelgeving en beleid IAK gaat nog uit van een uitvoeringsketen op nationaal niveau. Door decentralisaties wordt die nationale keten meer en meer maar een stukje van meerdere puzzels. Hier ligt een uitdaging.

13 Sturing uitdaging of.. Er komt een keuze aan om Of op centraal niveau sturing te geven aan gedecentraliseerde beleidsdoelen en processen Of op decentraal niveau governance te creëren die met het wettelijke beleidsdoel als uitgangspunt op maat gemaakt kan worden om elk doel in elk context het beste te dienen.. Het laatste zal de toekomst zijn. Immers de eerste keuze impliceert dat het Rijk verantwoordelijk blijft op detailniveau en dat is nu net niet de bedoeling.

14 Sturing en relaties Alles hiervoor is systeem, de proceswereld. Hoe het volgens de regels zou moeten, de bottom-line.. Gekende, goede relaties tussen de betrokken bestuurders, staf en frontlijn medewerkers onderling zijn van ultiem belang in al deze processen! Belangrijker dan het systeem. Kennen van de (doelen van de) mensen, de beslissers in de context; de netwerken waarin en waarmee gewerkt wordt, is nu essentieel om beleidsdoelen te bereiken.

15 Pauze?

16 Governance Governance: zelf gecreëerde en opgelegde kaders om te functioneren binnen een specifieke context of om een bepaald (extern bepaald) doel te dienen. Doelgerichtheid van governance in het dienen van het beleidsdoel is van een groter belang dan bij sturing. Effectiviteit is een duidelijke driver. Governance kost veel tijd, geld en moeite. Levert het in perceptie van bestuurder weinig op. Dan gebeurt het niet.

17 Handvest Publiek Verantwoorden Publiek verantwoorden

18 HPV Code HPV Code: tot november 2015 een verpubliekte Tabaksblat. - Kloof met politiek én departementaal afgedwongen verantwoordingspraktijk werd te groot; - Normatief karakter werd als knellend ervaren; - Enthousiasme van eerste uur vervaagde.. Ook de instrumenten visitatie en monitoring waren bot geworden.

19 Nieuwe Code 2015 De Code Principes en ondersteunende principes. Het is een ethisch of moreel document: een modelcode; Er is geen comply or explain meer maar altijd een explain. Uitleg is dus geen uitzondering, is dus niet fout zoals bij een normatieve code. Zeer belangrijk in de politieke context van deze organisaties!

20 Nieuwe Code Kenmerken Code is beperkt van omvang - 26 principes, 14 ondersteunende principes Handvest deel van de Code Handreikingen voor gebruik Tegenkracht in plaats van obligate Raad van Toezicht als publieke vertaling van RvC Leren en toetsen - Monitoring (leren van ervaringen) - Handvesttoets

21 Indeling Nieuwe Code

22 Nieuwe Code 2015 Handreikingen Zijn een startpunt voor een in- en extern gesprek over de operationalisering van de principes; Ontwikkelingsperspectief van de Handreikingen is dat op basis van onderlinge gesprekken en de nog te ontwikkelen monitor de inhoud meer en meer goede voorbeelden van manieren van operationaliseren van principes laat zien (dialoog).

23 Tegenkracht

24 Tegenkracht externe leden Externe audit Raad van Toezicht Raad van Advies Extern Audit Committee Peerreview weinig formele zeggenschap veel formele zeggenschap Interne audit functie interne leden

25 Interne Toezichtsfunctie: Controle en/of Advies Maatschappij Ministerie RvT RvB Publieke Organisatie Organisatie 25

26 26 1. Extern Audit Committee

27 27 2. Interne auditfunctie

28 28 3. Peer review

29 29 4. Externe audit

30 5. Specifiek ministerieel toezicht 30

31 Leren & Monitoren

32 Hoe leert en toetst HPV? Monitor Intern en op leren gericht. Dit jaar nieuw te ontwikkelen ism Nyenrode. Kenmerken: survey, thematisch, voorbeelden, kwalitatief, GEEN RANGLIJST! Handvesttoets Extern en op verantwoorden (accountability) naleven van handvest gericht. Het is een voorbeeld van stakeholdergovernance; peer accountability Kenmerken: zie hierna

33 Handvesttoets & monitoring Handvest Publiek Verantwoorden Extern Act Plan Do Toets Code Goed Bestuur Intern Act Check Plan Do Monitor Dialoog Gesprek Check Self Assessment

34 HPV handvesttoets Relaties met de belanghebbenden organisaties staan centraal Uitgaan van wederkerige en duurzame relaties Het oordeel over de kwaliteit van publiek verantwoorden is aan de betrokken belanghebbenden Zelf in staat zijn om direct wederzijdse waarderingen in kaart te brengen En daarmee directe aanknopingspunten krijgen voor een betere dialoog met de betrokken belanghebbenden

35 Het proces van de toetsing 1 In kaart brengen belanghebbenden en selectie tbv onderzoek 2 3 Organiseren dialoog en definiëren criteria Verzamelen respondent gegevens en informeren 4 Meting en rapportage 5 Bestuurlijke reactie 6 In dialoog en verbeteren publieke verantwoording

36

37 Handvesttoets Stakeholderweb Stakeholder! Organisatie Organisatie! Stakeholder Waardering over principes uit het handvest op relatieniveau

38 Stelling Stakeholder governance (Handvesttoets als voorbeeld) is een begin van verankering van het maatschappelijk belang in het bestuur van maatschappelijk relevante organisaties. Profit of non-profit, overheid of niet.

39