Docentenhandleiding bij BASIS FREZEN 1. W erkboek. A. Karbaat. redactie R.F.A. Sars

Transcriptie

1 D E E L K W A L I F I C A T I E V E R S P A N E N M O W tr@nsferw Docentenhandleiding bij BASIS FREZEN 1 W erkboek A. Karbaat redactie R.F.A. Sars W E R K T U I G B O U W K U N D E N I V E A U 4

2 NijghVersluys Ericastraat SG Baarn Correspondentieadres: Postbus AE Baarn Customer Contact Center Beroepsonderwijs en volwasseneneducatie Telefoon: Fax: Internet: Lay-out en zetwerk: Els Backer, Rijssen Tekeningen: F. Hessels, Almere Derde druk / ISBN / NUR Uitgeverij NijghVersluys B.V., Baarn, The Netherlands Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van o 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.

3 III Ten geleide Geachte docent, Voor u ligt de docentenhandleiding die behoort bij de derde druk Basis frezen 1 werkboek uit de serie tr@nsferw, bestemd voor de deelkwalificatie Verspanen MOW van de kwalificatie Werktuigbouwkunde op niveau 4. De derde druk van het werkboek voldoet aan de huidige inhoud van de kavels. Bovendien zijn opmerkingen van docenten naar aanleiding van de tweede druk verwerkt. Deze docentenhandleiding bevat de antwoorden van de vragen, opdrachten en zelftoetsen uit het werkboek. Indeling serie Verspanen De serie tr@nsferw is opgebouwd uit kernboeken en bijbehorende werkboeken. Per deelkwalificatie zijn er twee kernboeken. Dat betekent dat de uitgave Verspanen kernboek 1 (ISBN ) de leerstof voor de eerste drie semesters bevat. De werkboeken sluiten aan op de praktische indeling in examenonderdelen. In principe heeft elk examenonderdeel een eigen werkboek. Basis frezen 1 werkboek (ISBN X) bevat derhalve de onderwerpen voor het examenonderdeel Basis Frezen 1, derde semester. Uitgangspunten tr@nsferw De serie tr@nsferw volgt de bekende semesterserie van NijghVersluys op. Uitgangspunt bij het ontwikkelen van tr@nsferw was dat vanzelfsprekend de nieuwe eindtermen uit de kwalificatiestructuur nauwgezet moesten worden gevolgd. Kon u bij de laatste generatie eindtermen in principe nog afwijken van de voorschriften, bij de kwalificatiestructuur is dit door de externe legitimering onmogelijk geworden. Bij de ontwikkeling van tr@nsferw hebben we veel energie gestoken in de didactiek. De nieuwe structuur maakt immers duidelijk dat voor het klassikaal behandelen van de leerstof minder tijd beschikbaar is dan voorheen. Om toch alles aan bod te laten komen wat voorgeschreven is, dient de deelnemer/leerling meer zelfstandig de leerstof door te werken. Gebruik in de les De serie tr@nsferw beoogt ook aan te sluiten bij de didactische vernieuwingen die op alle onderwijsinstituten worden doorgevoerd. Iedere school maakt daarbij eigen, specifieke keuzes. Uw rol als docent zal echter veranderen. In het werkboek treft u vele verschillende didactische elementen aan die de leerling zullen sturen. U kunt ervan uitgaan dat als een leerling de hier geboden vragen en opdrachten voldoende weet te beantwoorden, hij de corresponderende theorie uit het kernboek beheerst. Afhankelijk van uw eigen inzichten kunt u bepaalde onderdelen van de leerstof bij de beantwoording van vragen en opdrachten klassikaal aan de orde stellen. Het is echter ook het overwegen waard om deze leerstofonderdelen door de leerlingen zelf onderling te laten oplossen in groepjes van minimaal twee personen. Onderzoek dat aan de serie ten grondslag heeft gelegen, heeft uitgewezen dat een dergelijke werkwijze tot verrassende resultaten leidt. Een leerling die geen moeite heeft met een bepaald onderdeel van de leerstof, zal aan zijn medeleerling die daar wel moeite mee heeft, moeten uitleggen hoe de kwestie in elkaar steekt. De kans is daarbij groot dat ook de leerling die dacht het allemaal al te weten, van zijn eigen uitleg en door vragen van zijn medeleerling zelf meer begrip krijgt.

4 IV De opeenvolgende werkboeken uit de serie zijn in toenemende mate gericht op het zelfstandig werken door leerlingen, dat wil zeggen dat leerlingen geacht worden problemen in samenwerking met medeleerlingen op te lossen. Dat betekent dat een werkboek voor het derde semester iets anders is opgebouwd dan een werkboek voor het eerste semester, en dat een werkboek voor het zesde semester hierin nog verder gaat. Dit is voor uw leerlingen overigens niet geheel nieuw; van hun vooropleiding zijn zij dat voor een deel reeds gewend. Bovendien zijn leerlingen die tijdens hun opleiding geleerd hebben zelfstandig of samen met anderen problemen op te lossen beter voorbereid op het bedrijfsleven. Eventuele doorstroom naar een HBOopleiding zal dan waarschijnlijk evenzeer minder moeilijk zijn. Een dergelijke organisatie van de les ontlast voor een deel uw werkdruk. De voormalige semesterserie heeft laten zien dat niet alle delen tijdig afgerond konden worden. De grote hoeveelheid theorie daaruit bleek dikwijls te omvangrijk voor de beschikbare uren. De kernboeken bevatten daarom uitsluitend de noodzakelijke leerstof. In combinatie met de huidige didactische opbouw van de werkboeken hopen wij dat dit probleem nu wordt ondervangen. De boeken voor de deelkwalificatie Verspanen MOW zijn met de grootst mogelijke zorg samengesteld. De opzet van het werkboek is in conceptuele vorm uitvoerig getest en aangepast. Gebleken is dat de hierin samengebrachte werkvormen tot goede resulaten leiden. Wij hopen dat ook uw leerlingen dat zullen ervaren. Uw opmerkingen NijghVersluys wil graag werk maken van uw reacties. Niemand kan ooit pretenderen geheel foutloos of ideaal te zijn. Ook in boeken staan dus fouten. Zeker in een tijd waarin het onderwijs sterk in beweging is, willen wij graag al uw reacties vernemen. Uitsluitend de gebruikers van de uitgaven bepalen of in een boek of serie wijzigingen noodzakelijk zijn. En ook uw wensen voor aanvullend materiaal horen wij graag. Wij nodigen u van harte uit dan contact met ons op te nemen. Uw reacties kunt u via verscheidene kanalen aan ons doorgeven. Ons postadres is: NijghVersluys Postbus AE Baarn Via kunt u contact opnemen met de redactie via <adenhollander@nijghversluys.nl> of <avdminkelis@nijghversluys.nl> Per telefoon bereikt u ons via (A. den Hollander) of (A. van de Minkelis) Faxen kan via Wij horen graag van u! Met vriendelijke groet, NijghVersluys De redactie

5 V Verantwoording Hieronder vindt u een overzicht van de theoriekavel voor semester 3 (deelkwalificatie Verspanen MOW, examenonderdeel Basis Frezen), vergeleken met de uitgave Basis frezen werkboek 1 en de uitgave Verspanen kernboek 1 uit de serie tr@nsferw. Hoofdgebied 1 werkboek kernboek Hoofdgebied 2 werkboek kernboek Hoofdgebied 3 werkboek kernboek Hoofdgebied 4 werkboek kernboek Hoofdgebied 5 werkboek kernboek Hoofdgebied 6 werkboek kernboek Vlakfrezen hoofdstuk 1 (Frezen algemeen) hoofdstuk 12 (Frezen) hoofdstuk 13 (Het freesproces) Uitsparingen met rechte hoeken frezen hoofdstuk 1 (Frezen algemeen) hoofdstuk 2 (Het freesproces) hoofdstuk 4 (Werkmethoden 1) hoofdstuk 12 (Frezen) hoofdstuk 13 (Het freesproces) Rechte en doorlopende gleuven frezen hoofdstuk 1 (Frezen algemeen) hoofdstuk 2 (Het freesproces) hoofdstuk 4 (Werkmethoden 1) hoofdstuk 12 (Frezen) hoofdstuk 13 (Het freesproces) Rechte, eenzijdig en tweezijdig begrensde gleuven frezen hoofdstuk 1 (Frezen algemeen) hoofdstuk 2 (Het freesproces) hoofdstuk 4 (Werkmethoden 1) hoofdstuk 12 (Frezen) hoofdstuk 13 (Het freesproces) Rechte vlakken en vierzijdig begrensde uitsparingen frezen hoofdstuk 1 (Frezen algemeen) hoofdstuk 5 (Werkmethoden 2) hoofdstuk 12 (Frezen) hoofdstuk 13 (Het freesproces) Schuine vlakken, rechte en stompe hoeken en (met een schijffrees) gleuven frezen hoofdstuk 1 (Frezen algemeen) hoofdstuk 5 (Werkmethoden 2) hoofdstuk 12 (Frezen) hoofdstuk 13 (Het freesproces)

6 VI Hoofdgebied 7 werkboek kernboek Hoofdgebied 8 werkboek kernboek Hoofdgebied 9 werkboek kernboek Hoofdgebied 10 werkboek kernboek Hoofdgebied 11 werkboek kernboek Hoofdgebied 12 werkboek kernboek Scherpe hoeken, trapezium- en V-gleuven frezen hoofdstuk 1 (Frezen algemeen) hoofdstuk 5 (Werkmethoden 2) hoofdstuk 12 (Frezen) hoofdstuk 13 (Het freesproces) Holle en bolle radiï frezen hoofdstuk 1 (Frezen algemeen) hoofdstuk 5 (Werkmethoden 2) hoofdstuk 12 (Frezen) hoofdstuk 13 (Het freesproces) Stellen en spannen hoofdstuk 3 (Stellen en spannen van werkstukken) hoofdstuk 6 (Spannen en ondersteunen van werkstukken) hoofdstuk 13 (Het freesproces) Verdelen/kotteren hoofdstuk 6 (Verdelen en kotteren) hoofdstuk 13 (Het freesproces) Volgens gestelde kwaliteitseisen werken hoofdstuk 7 (Meettechniek en kwaliteitseisen) hoofdstuk 2 (Meten en vergelijken) Veiligheidsvoorschriften hoofdstuk 8 (Veiligheid en milieuaspecten verspanen) hoofdstuk 15 (Veiligheid verspanen)

7 VII Inhoud 1 Frezen algemeen 1 Werkplan frezen 1 De freesmachine 2 Freesgeometrie 4 Tegenlopend en meelopend frezen 6 Verspaningsgereedschap 8 Onderhoud van freesmachines 9 Verdiepende opdrachten 11 Zelftoets 12 2 Het freesproces 13 Aandrijven van de frees 13 Aandrijven van het werkstuk 14 Bevestigingssystemen voor frezen 15 Frees-asbevestiging 15 Bevestigingen voor vliegend frezen 15 Wisselplaathouders 16 Verdiepende opdrachten 17 Zelftoets 18 3 Stellen en spannen van werkstukken 19 Positioneren 19 Spannen en steunen 20 Aanvulling over de machineklem 22 Opstellen van de machineklem 22 Verdiepende vragen/opdrachten 24 Zelftoets 25 4 Werkmethoden 1 27 Vlakfrezen 27 Evenwijdig en haaks frezen 27 Uitsparingen met rechte hoek 28 Rechte, doorlopende gleuven 29 Rechte gleuven, één- of tweezijdig begrensd 29 Zelftoets 31 5 Werkmethoden 2 33 Meerzijdig begrensde uitsparingen 33 Schuine vlakken 35 Rechte gleuven en rechte hoeken met de schijffrees 37 Stompe hoeken 38 Scherpe hoeken, trapezium- en V-gleuven 39 Profielen 40 Zelftoets 41 6 Verdelen en kotteren 43 Verdelen 43 Indirect verdelen 44 Kotteren 44

8 VIII Verdiepende opdrachten 46 Zelftoets 47 7 Meettechniek en kwaliteitseisen 49 Directe, fijn instelbare meetinstrumenten 49 Indirecte, instelbare meetinstrumenten 52 Oppervlakteruwheid 52 Meetonzekerheden en andere begrippen 53 Kiezen van meetmethoden en -instrumenten 54 Verdiepende opdrachten 56 Zelftoets 57 8 Veiligheid en milieuaspecten verspanen 59 Veiligheid bij frezen 59 Veiligheid bij slijpen 60 Zelftoets 61

9 "L?T?H; A?G??H Werkplan frezen VQLMEHZHJLQJ IUHHV PRHW URWHUHQ YROJHQV SLMO $ G O IUHHV PRHW URWHUHQ YROJHQV SLMO % O G DDQ]HW & ZHUNVWXN EHZHHJW ORRGUHFKW IUHHVDV G O ZHUNVWXN EHZHHJW HYHQZLMGLJ IUHHVDV O G VQHGHGLHSWH 'ORRGUHFKW RS GH DDQ]HW O O HYHQZLMGLJ DDQ GH DDQ]HW G G VQLMNDQWHQ DDQ GH RPWUHN YDQ GH IUHHV O O DDQ GH NRSNDQW YDQ GH IUHHV G O WRHSDVVLQJ SODWWH YODNNHQ O O SODWWH YODNNHQ PHW RSVWDDQGH NDQW G O QDDP YDQ IUHHV PDQWHONRSIUHHV G O PDQWHOIUHHV O G VSDDQYRUP VFKLOYRUPLJ PHW RQJHYHHU FRQVWDQWH GLNWH G O NRPPDYRUPLJ O G VQLMNUDFKW QLHW FRQVWDQW O G SHU VQLMNDQW YULM FRQVWDQW G O EHZHUNW YODN PHW KRRJWHJROIMHV O G RSSHUYODN YODN PHW FLUNHOYRUPLJH EHZHUNLQJVSDWURQHQ G O SODWWH YODNNHQ O FLOLQGULVFKH JDWHQ G JOHXYHQ O VFKURHIGUDGHQ G SURILHOHQ O

10 %$6,6 )5(=(1 De freesmachine NHQPHUNHQ D E F KHW RSVSDQYODN YDQ GH IUHHVWDIHO LV KRUL]RQWDDO OOO GH KDUWOLMQ YDQ GH KRRIGVSLO LV KRUL]RQWDDO GOO GH KDUWOLMQ YDQ GH KRRIGVSLO LV YHUWLFDDO OGG PHW VFKXLQ JHVWHOGH KRRIGVSLO NXQ MH VFKXLQH YODNNHQ IUH]HQ LQ GZDUVDDQ]HW OGG GH YHUVSDQLQJ LV JRHG ]LFKWEDDU HQ WRHJDQNHOLMN OGG YHUZLVVHOHQ YDQ IUH]HQ NRVW GH PLQVWH WLMG OGG GH IUHHVWDIHO LV GUDDLEDDU LQ KHW KRUL]RQWDOH YODN WHUZLMO DXWRPDWLVFKH DDQ]HW PRJHOLMN EOLMIW RP VFKURHIOLMQYRUPLJH JURHYHQ LQ DVVHQ WH NXQQHQ IUH]HQ GGO QDPHQ YDQ RQGHUGHOHQ QDPHQ YDQ RQGHUGHOHQ KRUL]RQWDOH KRRIGVSLO KRHNWDIHO JHPRWRULVHHUGH ERYHQDUP GZDUVVOHGH VWHXQODJHU KRRIGPRWRU RSVSDQWDIHO KROOH YRHW YRRU NRHOYORHLVWRI YHUWLFDOH IUHHVNRS HOHNWULVFKH LQVWDOODWLH IUDPH GLJLWDOH SRVLWLHDDQGXLGLQJ IUHHVVSLO EHVFKHUPGH WHOHVFRRSVFKURHIVSLO DDQ]HWWDQGZLHONDVW RPVFKULMYLQJHQ QXPPHU D 6WDELHO HQ WULOOLQJGHPSHQG XLWJHYRHUG RQGHUGHHO 'H KRUL]RQWDOH KRRIGVSLO HQ GLYHUVH DVVHQ PHW WDQGZLHOHQ ]LMQ HULQ JHODJHUG (U ]LMQ WZHH UHFKWJHOHLGLQJHQ GLH ORRGUHFKW RS HONDDU VWDDQ 'DW ]LMQ GH KRUL]RQWDOH JHOHLGLQJ YDQ GH ERYHQDUP HQ GH YHUWLFDOH JHOHLGLQJ YDQ GH KRHNWDIHO E $V ZDDUYDQ GH YRRUNDQW HHQ ]RJHQRHPGH LQZHQGLJH VWHLOFRQXV KHHIW RP GH KRUL]RQWDOH IUHHVVSLO RS WH QHPHQ F $V ZDDUYDQ GH LQVSDQWDS HHQ XLWZHQGLJH VWHLOFRQXV LV GLH QDXZNHXULJ LQ GH VWHLOFRQXV YDQ GH KRUL]RQWDOH KRRIGVSLO SDVW 2S KHW FLOLQGULVFKH JHGHHOWH ZRUGHQ GH IUHHV HQ DIVWDQGULQJHQ GRRU HHQ PRHU YDVWJHNOHPG G $DQGULMIPRWRU YRRU GH KRRIGEHZHJLQJ VQLMEHZHJLQJ H +HW RQGHUGHHO ZDDURS KHW ZHUNVWXN NDQ ZRUGHQ JHVSDQQHQ /DQJVDDQ]HW LV PRJHOLMN PHW GH KDQG RI PHFKDQLVFK.XQ MH LQ KHW KRUL]RQWDOH YODN YHUGUDDLHQ WRW Г HQ Ü XLW GH QRUPDOH VWDQG I +HW RQGHUGHHO GDW WLMGHQV KHW KRUL]RQWDDO IUH]HQ PRHW YRRU NRPHQ GDW GH IUHHVDV GRRU GH VQLMNUDFKWHQ JDDW WULOOHQ YHUHQ RI GRRUEXLJHQ J +HW RQGHUGHHO ZDDUPHH GH IUHHVDV RS HHQ ]R JXQVWLJ PRJHOLMNH SODDWV ZRUGW RQGHUVWHXQG K +HW RQGHUGHHO ZDDUPHH MH HU HHQ YHUWLFDOH IUHHVPDFKLQH YDQ PDDNW +HW LV YHUGUDDLEDDU RP VFKXLQH YODNNHQ WH NXQQHQ IUH]HQ -H NXQW KHW ]LMZDDUWV ]ZHQNHQ ELM KRUL]RQWDDO IUH]HQ L +HW JHGHHOWH GDW GLHQW DOV NRHOYORHLVWRIUHVHUYRLU

11 )5(=(1 $/*(0((1 M 6OHGH ZDDUPHH MH GH RSVSDQWDIHO PHW KHW ZHUNVWXN ORRGUHFKW RS GH ODQJVEHZHJLQJ NXQW YHUSODDWVHQ LQ KDQG RI PHFKDQLVFKH DDQ]HW N +HW RQGHUGHHO GDW GH GZDUVVOHGH PHW GH RSVSDQWDIHO GUDDJW +HW LV YHUWLFDDO YHUSODDWVEDDU O (HQ NDVW RP GH DSSDUDWXXU YRRU GH HOHNWULVFKH EHVWXULQJ RQGHU WH EUHQJHQ HQ WH EHVFKHUPHQ WHJHQ NRHOYORHLVWRI P +HW DDQGULMI HQ VFKDNHOV\VWHHP YRRU GH YHUVFKLOOHQGH DDQ]HWVQHOKHGHQ HQ DDQ]HWULFKWLQJHQ Q 'UDDGVSLO RP GH KRHNWDIHO YHUWLFDDO WH YHUSODDWVHQ R 7HOOHU PHW DDQGXLGLQJ YDQ GH SRVLWLHV YDQ GH VOHGHQ GLH MH YRRUWGXUHQG LQ FLMIHUV NXQW DIOH]HQ PHHVWDO WRW RS RI PP QDXZNHXULJ 'H VLJQDOHQ NRPHQ YDQ GH HOHNWURQLVFKH PHHWOLQLDOHQ ODQJV GH VOHGHQ

12 2 2 1 α β γ 1 α γ β δ 1 2 α β γ α β γ %$6,6 )5(=(1 (HQ WRHUHQWDOUHJHOLQJ YRRU GH KRRIGDV VQLMEHZHJLQJ 'H VQLMVQHOKHLG LV GXV QLHW UHJHOEDDU 2PGDW DQGHUV LQ GH ODDJVWH VWDQG YDQ GH KRHNWDIHO HHQ JDW LQ GH YORHU QRGLJ LV Freesgeometrie, -.

13 )5(=(1 $/*(0((1 'H YROJHQGH RQGHUGHOHQ ]LMQ DDQJHJHYHQ LQ GH ILJXUHQ KRRIGVQLMNDQW KXOSVQLMNDQW ( VSDDQKRHN KRRIGVQLMNDQW " YULMORRSKRHN KRRIGVQLMNDQW $ ZLJKRHN KRRIGVQLMNDQW ( VSDDQKRHN KXOSVQLMNDQW " YULMORRSKRHN KXOSVQLMNDQW $ ZLJKRHN KXOSVQLMNDQW * VSLUDDOKRHN E HHQ JURWHUH ZLJKRHN D 'H VSDDQKRHN LV ]R JURRW PRJHOLMN RPGDW GDQ GH YHUVSDQLQJVNUDFKW KHW NOHLQVW LV F YDQ KHW ZHUNVWXNPDWHULDDO WUHNVWHUNWH KDUGKHLG HQ KHW VQLMPDWHULDDO E GH EXLJVWHUNWH LV JHULQJHU D ]R ZRUGW DDQORSHQ YDQ GH IUHHVWDQGHQ YRRUNRPHQ 2 e vrijloophoek α 2 α 1 breedte vrijloopvlak tandrug loopt aan 1 e vrijloophoek D RPGDW HHQ JURWHUH VSDDQUXLPWH QRGLJ LV " Г $ Г ( F ² ² " Г $ Г ( Г $ Г $ Ü Ü " Г $ Г ( Г $ Г $ Ü Ü " Г $ Г ( Г $ Ü $ Ü Г

14 %$6,6 )5(=(1 6 o 92 o o 4 F JHZRRQ JLHWVWDDO JHZRRQ FRQVWUXFWLHVWDDO HQ ]DFKW JLHWLM]HU D RPGDW GH VQLMSODDW GDQ RS GUXN ZRUGW EHODVW 7HJHQORSHQG HQ PHHORSHQG IUH]HQ 1 M 2 T 3 T 4 M 5 T 6 M 7 M 8 T B C A A B B : tegenlopend C : meelopend

15 )5(=(1 $/*(0((1 YUDJHQ 7 0 %LM ZHONH PHWKRGH ZRUGW KHW ZHUNVWXN VWHHGV RPODDJJHGUXNW" *2 %LM ZHONH PHWKRGH ZRUGW KHW ZHUNVWXN HHUVW HYHQ RPODDJJHGUXNW HQ GDDUQD RPKRRJJHWURNNHQ" 2* %LM ZHONH PHWKRGH KHHIW GH]HOIGH ULFKWLQJ DOV GH DDQ]HW" K *2 NHQPHUNHQ 7 0 VSDDQYRUPLQJ YDQ GXQ QDDU GLN 2* YDQ GLN QDDU GXQ *2 VQLMNUDFKW QHHPW JHOHLGHOLMN WRH 2* QHHPW JHOHLGHOLMN DI *2 VQLMJHGUDJ PHWHHQ VQLMGHQ *2 HHUVW ZULMYHQ ODWHU VQLMGHQ 2* LV ZLVVHOHQG NDQV RS NODSSHUHQ 2* Y LV VWHHGV RPODDJJHULFKW UXVWLJ *2 Y RSSHUYODNWHJHVWHOGKHLG PDWLJ GRRU DDQ]HWVSRUHQ 2* JRHG *2 DDQGULMYLQJ YDQ IUHHVWDIHO VSHOLQJFRPSHQVDWRU RQPLVEDDU *2 JHHQ VSHOLQJFRPSHQVDWRU QRGLJ 2* 7HJHQORSHQG RPGDW ]R GH KDUGH JLHWKXLG ZRUGW RQGHUJUDYHQ 'H VWDQGWLMG JHEUXLNVGXXU YDQ GH IUHHV ]DO JURWHU ]LMQ GDQ ELM PHHORSHQG IUH]HQ 0HHORSHQG RPGDW KHW GXQQH ZHUNVWXN GDQ VWHHGV RPODDJ RS GH IUHHVWDIHO ZRUGW JHGUXNW

16 %$6,6 )5(=(1 Verspaningsgereedschap GHHOEHZHUNLQJ YDULDQW VQLMJHUHHGVFKDSSHQ YODNIUH]HQ UHFKW YODN PHVNRSIUHHV JOHXIIUH]HQ UHFKWH JOHXI YLQJHUIUHHV JOHXIIUH]HQ ]ZDOXZVWDDUWJOHXI YLQJHUIUHHV HQ 9 KRHNIUHHV KRHNIUH]HQ UHFKWH KRHN PDQWHONRSIUHHV SURILHOIUH]HQ ô EROOH FLUNHOERRJ UDGLXVVFKDFKWIUHHV ô KRO RI KRHNURQGLQJVIUHHV ô KRO JOHXIIUH]HQ WUDSH]LXPJOHXI YLQJHUIUHHV HHUVW YHUWLFDDO HQ ODWHU VFKXLQ XLWVSDULQJIUH]HQ YLHU]LMGLJ EHJUHQVG VSLHJOHXIIUHHV SURILHOIUH]HQ õ KROOH FLUNHOERRJ UDGLXVVFKDFKWIUHHV õ ERO YODNIUH]HQ VFKXLQH NDQW $KRHNIUHHV JOHXIIUH]HQ UHFKWH JOHXI WZHH]LMGLJ VSLHJOHXIIUHHV EHJUHQVG D JULMV JLHWLM]HU E KHW KHHIW UHGHOLMN JRHGH JOLMHLJHQVFKDSSHQ KHW LV JRHG EHZHUNEDDU F GHHOEHZHUNLQJ YDULDQW VQLMJHUHHGVFKDSSHQ YODNIUH]HQ UHFKW YODN PHVNRSIUHHV KRHNIUH]HQ UHFKWH KRHN PDQWHONRSIUHHV JOHXIIUH]HQ WUDSH]LXPJOHXI VSHFLDOH SULVPDIUHHV KRHNIUH]HQ VFKHUSH KRHN 9KRHNIUHHV JOHXIIUH]HQ UHFKWH JOHXI YLQJHUIUHHV RI VFKLMIIUHHV G *LHWHQ $DQ GH XLWVSDULQJ YRRU KHW GUDDGVWDQJHLQGH ZRUGHQ JHHQ KRJH YRUP PDDW HQ UXZKHLGVHLVHQ JHVWHOG F PDQWHOIUHHV 5HGHQ (HQ PDQWHOIUHHV KHHIW DOOHHQ VQLMWDQGHQ DDQ GH RPWUHN HQ GXV QLHW DDQ GH

17 )5(=(1 $/*(0((1 zijkanten. 1 De snijplaten zijn van VQHOVWDDOKDUGPHWDDO. 2 Het aantal bruikbare snijkanten is ppqgulh RI YLHU. 3 Bij snijplaatbreuk vervang je de JHKHOH IUHHVVQLMSODWHQ. 4 Het freeslichaam is van JHZRRQ VWDDOKDUGPHWDDOVQHOVWDDO. 5 Meskopfrezen gebruik je voor JHERJHQ YODNNHQJOHXYHQSODWWH YODNNHQ. 6 Het oppervlaktepatroon is als bij PDQWHONRSIUH]HQPDQWHOIUH]HQ. 7 De verspaningscapaciteit is PDDO ]R JURRW als met HSSmantelkopfrezen. WRHSDVVLQJHQ W\SH PRWLHI een zijkantbewerking E een gleuf van 3 mm breed in een klembeugel G een diepe gleuf in taai staal F een ondiepe gleuf van 2 mm diep en 10 mm breed D een gleuf in hard gietijzer H YUDJHQ D E F 1 Welke frees noem je vingerfrees of meersnijder? **2 2 Welke frees noem je spiebaanfrees of tweesnijder? 2** 3 Welke frees noem je spiebaanfrees of driesnijder? *2* 4 Welke frees snijdt het onrustigst? 2** 5 Welke frees is het beste voor omtrekfrezen? **2 6 Welke frees kies je voor gleuven in taai staal? *2* 7 Met welke frees kun je ook axiaal frezen (inboren)? 22* 8 Welke frees is onbruikbaar voor inlegspiebanen? **2 9 Welke frees kun je niet of nauwelijks slijpen? *2* YUDJHQ D E F G 1 Welke frees noem je radiusschachtfrees ¼ hol? ***2 2 Welke frees noem je radiusschachtfrees ½ bol? **2* 3 Welke frees noem je radiusschijffrees ½ hol? *2** 4 Welke frees noem je radiusschijffrees ½ bol? 2*** 5 Welke frezen noem je concaaf (dus niet convex)? *2*2 6 Welke frezen zijn productiever voor seriewerk? 22** 7 Welke frezen geven de beste oppervlakteruwheid? **22 8 Welke frezen kun je voor oliegroeven gebruiken? 2*2* 9 Welke frezen zijn het goedkoopst en ook het snelst te verwisselen? **22 Onderhoud van freesmachines 1 Omdat aan goed onderhouden machines veiliger wordt gewerkt. 2 Om zonder storingsonderbrekingen te kunnen frezen. 3 Om steeds goede kwaliteit te kunnen maken

18 %$6,6 )5(=(1 32 DQWZRRUG YUDJHQ OHWWHU :DDURP VPHHU MH YROJHQV KHW VPHHUYRRUVFKULIW" J +RH NXQ MH KHW ROLHQLYHDX PHHVWDO FRQWUROHUHQ" G :DDURP PDDN MH JHOHLGLQJHQ UHJHOPDWLJ VFKRRQ HQ YRRU]LH MH ]H YDQ HHQ GXQ ODDJMH ROLH" I :HONH LQIRUPDWLHEURQ JHEUXLN MH YRRU GH NHX]H YDQ KHW MXLVWH VPHHUPLGGHO" D :DDURP FRQWUROHHU MH GH JHOHLGLQJHQ RS VSHOLQJ" H :DDURP UHLQLJ MH ]R ZHLQLJ PRJHOLMN PHW SHUVOXFKW" F 0HW ZHONH KXOSPLGGHOHQ YHUZLMGHU MH VSDQHQ" E :DDURP LV UHJHOPDWLJ UHLQLJHQ HQ ROLsQ YDQ FRQXVVHQ VSDQEXVVHQ PHHWJHUHHGVFKDS HQ GHUJHOLMNH YDQ EHODQJ" K 33 F ²²²²²

19 )5(=(1 $/*(0((1 Verdiepende opdrachten +HW VQLMGHQ YDQ PDQWHOIUH]HQ PHW UHFKWH WDQGHQ EHJLQW LQHHQV RYHU GH YROOH OHQJWH YDQ HHQ WDQG HQ HLQGLJW HYHQ SORWVHOLQJ +LHUGRRU NXQQHQ WULOOLQJHQ RQWVWDDQ ZDDUGRRU GH PDDWQDXZNHXULJKHLG HQ GH RSSHUYODNWHUXZKHLG VOHFKWHU ZRUGHQ +LHULQ NDQ YHUEHWHULQJ ZRUGHQ JHEUDFKW GRRU HHQ IUHHV PHW PHHU VQLMWDQGHQ WH JHEUXLNHQ 'RRU GH JHULQJHUH UXLPWH WXVVHQ GH WDQGHQ NXQQHQ GDQ HFKWHU JHHQ JURWH VSDQHQ DIJHQRPHQ ZRUGHQ 'RHOWUHIIHQGHU LV KHW JHEUXLN YDQ VFKURHIOLMQYRUPLJH WDQGHQ 0HW GH]H IUH]HQ QHHPW GH VQLMNUDFKW SHU VQLMWDQG JHOLMNPDWLJ WRH HQ RRN ZHHU DI 2RN RYHUODSSHQ GH VQLMWDQGHQ HONDDUV VQLMGHQGH ZHUNLQJ 'H]H IUH]HQ VQLMGHQ GXV YHHO UXVWLJHU ZDDUGRRU GH ]HNHUKHLG RP HHQ JRHGH PDDW HQ RSSHUYODNWHQDXZ NHXULJKHLG WH NULMJHQ JURWHU LV $IKDQNHOLMN YDQ GH WRHSDVVLQJHQ GLH GH OHHUOLQJHQ KHEEHQ JHYRQGHQ NDQ GH GRFHQW ]HOI GH OHHUOLQJHQ EHJHOHLGHQ HQ GH DQWZRRUGHQ EHRRUGHOHQ

20 %$6,6 )5(=(1 =HOIWRHWV G YODNNHQ JOHXYHQ HQ SURILHOHQ F XQLYHUVHOH IUHHVPDFKLQH E YHUWLFDOH IUHHVPDFKLQH PHW VFKXLQJHVWHOGH IUHHVNRS GZDUVDDQ]HW E PDQWHONRSIUHHV HQ YLQJHUIUHHV D Ü %HUHNHQLQJ Ý Г SS Г Г SS Г SS Ü E QHJDWLHYH VSDDQKRHN ² JURWHUH ZLJKRHN voordelen nadeel E JHHQ VSHOLQJFRPSHQVDWRU QRGLJ NRUWHUH VWDQGWLMG KDUGH JLHWKXLG QLHW KLQGHUOLMN I WHJHQORSHQG PHHORSHQG HQ WHJHQORSHQG F YODNIUH]HQ VFKXLQH NDQW UHFKW YODN variant snijgereedschap E HHQ]LMGLJ EHJUHQVGH JOHXI YLQJHUIUHHV RI VSLHEDDQIUHHV G YLQJHUIUHHV HQ UDGLXVVFKDFKWIUHHV õ ERO D ]RDOV DDQJHJHYHQ LQ KHW VPHHUYRRUVFKULIW YDQ GH PDFKLQHIDEULNDQW F GH JHOHLGLQJHQ E SHUVOXFKW VOLMWDJH * YXLO WXVVHQ GH JHOHLGLQJHQ 2 RQQDXZNHXULJH SURGXFWHQ 2 YUHWHQ * KRRJ ROLHYHUEUXLN *

21 Aandrijven van de frees 1 vragen antwoord :DW LV GH MXLVWH RPVFKULMYLQJ YDQ GH VQLMVQHOKHLG" I,Q ZHONH HHQKHLG ZRUGW ELM IUH]HQ GH VQLMVQHOKHLG XLWJHGUXNW" G :DDUYRRU LV HHQ KRJH VQLMVQHOKHLG YDQ EHODQJ" D :DW LV GH EHWHNHQLV YDQ KHW ZRRUG VWDQGWLMG" F :DW ZRUGW EHGRHOG PHW Y PPLQ" E 2 werkstuk- soort snij- koeling snijsnelheid materiaal frees materiaal of droog ; (m/min) 63E YLQJHUIUHHV +66 NRHOLQJ ð & PDQWHONRSIUHHV KDUGPHWDDO GURRJ ð 63E VFKLMIIUHHV KDUGPHWDDO NRHOLQJ ðð &X6Q YLQJHUIUHHV +66 NRHOLQJ ð & PDQWHOIUHHV +66 NRHOLQJ ð ** PDQWHONRSIUHHV KDUGPHWDDO GURRJ ð 3 D Y G Q ðð PPLQ E 9ROJHQV WDEHO XLW KHW NHUQERHN LV GH ULFKWOLMQ Y PPLQ +HW JHYROJ LV HHQ NOHLQHUH VWDQGWLMG GDQ PLQ 4 D Y PPLQ E Y G Q Y ð Q G ð PLQ ² F PLQ ²

22 %$6,6 )5(=(1 5 werkstuk- soort middel- snijsnel- toerental materiaal frees lijn heid ; (min) (mm) (m/min) & PDQWHONRSIUHHV *$O6L VFKLMIIUHHV 63E YLQJHUIUHHV *&X=Q VSLHEDDQIUHHV $O&X0J= PDQWHONRSIUHHV Aandrijven van het werkstuk F DDQ]HW SHU WDQG PP DDQ]HW SHU PLQXXW PPPLQ 7 DDQ]HW SHU WDQG I ] PP DDQ]HW SHU RPZHQWHOLQJ I ð PPRPZ DDQ]HWVQHOKHLG Y I ðð PPPLQ 8 D I ] PP E Y I I ] ] Q ðð PPPLQ 9 D Y PPLQ WDEHO YDQ KHW NHUQERHN E I ] PP WDEHO YDQ KHW NHUQERHN F Q PLQ ² G Y I PPPLQ ø 0,07 0,06 0,04 0, f z 0,08 0,09 0,10 0,12 0,15 0,19 0,25 n 400 min mm/min m/min 150 υ υ f 10 P Q R S H ²²² 11 F LQ ILJXXU F 12 G LQ ILJXXU G

23 2 +(7 )5((6352&(6 15 Bevestigingssystemen voor frezen EHYHVWLJLQJVV\VWHPHQ D E F G H IUHHVDVEHYHVWLJLQJ OGGOG IUHHVSHQEHYHVWLJLQJ OOGOO IOHQVEHYHVWLJLQJ OOGGO :HOGRQEHYHVWLJLQJ OOOGO DXWRORFNEHYHVWLJLQJ OOOGO NULPSEHYHVWLJLQJ OOOGO Frees-asbevestiging 'RRU GH LQ GH JOHXYHQ SDVVHQGH QRNNHQ QHHPW GH GUDDLHQGH KRRIGVSLO GH IUHHVDV VOLSYULM PHH D GRRU JRHG SDVVHQGH VWHLOFRQXVVHQ YDQ KRRIGDV HQ IUHHVDV 2P GH IUHHV RS HONH SODDWV YDQ GH IUHHVDV URWHUHQG WH NXQQHQ PHHQHPHQ $OV GH IUHHVDV QLHW DDQ EHLGH HLQGHQ ZRUGW RQGHUVWHXQG LV HU NDQV RS NURP EXLJHQ Bevestigingen voor vliegend frezen ERP GH IUHHVSHQ GH IUHHV WH ODWHQ PHHQHPHQ )UH]HQ PHW HHQ JURWH PLGGHOOLMQ PHVNRSIUH]HQ RP HHQ JURWHUH VWDELOLWHLW WH NULMJHQ EIUHHVSHQEHYHVWLJLQJ F DXWRORFNEHYHVWLJLQJ DXWRORFNEHYHVWLJLQJ 4 1 KRXGHU VSDQPRHU VSDQWDQJ FHQWHU IUHHV 5 3 2

24 16 %$6,6 )5(=( D ²²²² :LVVHOSODDWKRXGHUV 24 D 2PGDW GH JHZHQVWH VWDQG YDQ GH VQLMSODWHQ RQGHU DQGHUH DIKDQJW YDQ KHW ZHUNVWXNPDWHULDDO 25 GH D[LDOH VSDDQKRHN HQ UDGLDOH VSDDQKRHN ]LMQ EHLGH QHJDWLHI GH D[LDOH VSDDQKRHN HQ UDGLDOH VSDDQKRHN ]LMQ EHLGH SRVLWLHI GH D[LDOH VSDDQKRHN LV SRVLWLHI HQ GH UDGLDOH VSDDQKRHN QHJDWLHI 26 G GH UDGLDOH VSDDQKRHN LV QHJDWLHI ² GH D[LDOH VSDDQKRHN LV SRVLWLHI 27 E KHW W\SH YRRU GH GXEEHOQHJDWLHYH VWDQG 28 E KHW W\SH YRRU GH GXEEHOSRVLWLHYH VWDQG 29 F ELM KHW W\SH YRRU GH SRVLWLHIQHJDWLHYH VWDQG 30 WRHSDVVLQJHQ D E F YODNIUH]HQ YDQ HHQ JLHWLM]HUHQ IUDPH RS HHQ IUHHVPDFKLQH PHW JURRW PRWRUYHUPRJHQ GOG YODN HQ JODGIUH]HQ YDQ HHQ DOXPLQLXPOHJHULQJ OGG YODNIUH]HQ YDQ VWDDO ELM HHQ RQGHUEURNHQ VQHGH GGO IUHHVPDFKLQH PHW NOHLQ PRWRUYHUPRJHQ OGG YODNIUH]HQ YDQ VWDDO ZDDUELM ODQJH VSDQHQ RQWVWDDQ GGO 31 'H]H VQLMSODDW LV KHW VWHUNVW HQ HU LV YROGRHQGH PRWRUYHUPRJHQ 0HW SRVLWLHYH VSDDQKRHNHQ LV HU HHQ JHPDNNHOLMNH VSDDQYRUPLQJ HQ HHQ JRHGH VWDQGWLMG 'H]H VQLMSODDW LV EHVWDQG WHJHQ RQGHUEURNHQ EHODVWLQJ HQ JHVFKLNW YRRU VWDDO 0HW SRVLWLHYH VSDDQKRHNHQ ]LMQ HU GH NOHLQVWH VQLMNUDFKWHQ HQ ZRUGW KHW PLQVWH YHUPRJHQ JHEUXLNW 'H]H VQLMSODDW LV YROGRHQGH VWHUN HQ JHHIW HHQ JRHGH VSDDQDIYRHU

25 2 +(7 )5((6352&(6 17 Verdiepende opdrachten D PDQWHOIUHHV H $KRHNIUHHV EPDQWHONRSIUHHV I UDGLXVVFKDFKWIUHHV õ ERO F ]DDJIUHHV J UDGLXVVFKLMIIUHHV ô ERO G YLQJHUIUHHV D IUHHV F EGH IUH]HQ HQ F 0HW GH VFKURHYHQ ZRUGW GH IUHHV H[FHQWULVFK JHGUXNW (U LV GXV HHQ SDVVLQJ PHW HHQ PLQLPDOH VSHOLQJ QRGLJ (U ]LMQ PHHUGHUH KRXGHUV QRGLJ YRRU HONH VFKDFKWPDDW ppq G (HQ HHQYRXGLJ V\VWHHP PHW ZHLQLJ RQGHUGHOHQ :HLQLJ NZHWVEDDU *RHGNRRS LQ HHQ JHUHHGVFKDSZLVVHOV\VWHHP ZDDUELM GH IUHHV LQ GH KRXGHU EOLMIW ]LWWHQ E G F

26 BASIS FREZEN =HOIWRHWV E²²²² G GH DIVWDQG LQ PP GLH KHW ZHUNVWXN SHU PLQXXW YHUSODDWVW D v B d n B ðð PPLQ v I f] z n ðð PPPLQ ø 0,07 0,06 0,04 0, f z 0,08 0,09 0,10 0,12 0,15 0,19 0,25 n 400 min mm/min m/min 150 υ υ f DQWZRRUG ² DQWZRRUG ² DQWZRRUG ² DQWZRRUG F ² RQJHYHHU ² ² RQJHYHHU VQHGHEUHHGWH VQHGHGLHSWH VQLMVQHOKHLG DDQ]HWVQHOKHLG G PP PP PPLQ PPPLQ F GH IUH]HQ NXQQHQ QLHW VOLSSHQ LQ GH VSDQWDQJ D GH IOHQVEHYHVWLJLQJ YDQZHJH GH GDQ JURWHUH VWDELOLWHLW D IUHHV RPGDW GH]H YDQ KHW GXEEHOQHJDWLHYH W\SH LV F IUHHV RPGDW GDDUELM GH VSDQHQ XLW GH JURHYHQ JHOHLG ZRUGHQ E KHW GXEEHOSRVLWLHYH W\SH RPGDW KHW DIVFKXLIRSSHUYODN GDQ KHW NOHLQVW LV

27 /N??H?HMJ;HH?H P;HQ?LEMNOEE?H 3RVLWLRQHUHQ E GH SODDWV YDQ KHW ZHUNVWXN RQGXEEHO]LQQLJ YDVWOHJJHQ F DOOH GH YULMKHLGVJUDGHQ EORNNHUHQ WUDQVODWLHV URWDWLHV RP VWDSSHQ [ \ ] [ \ ] GULHSXQWVRSOHJJLQJ ELM KHW RQGHUYODN GGO OOG WZHH DDQVODJSXQWHQ ELM ]LMYODN GOG GGO ppq DDQVODJSXQW ELM ]LMYODN OGG GGG D WUDQVODWLH LQ GH [ULFKWLQJ F URWDWLH RP GH ]DV D URWDWLH RP GH [DV HQ GH \DV G ]R Q WDIHO LV RYHUJHSRVLWLRQHHUG HQ ZDQNHOW GDDUGRRU D RQQDXZNHXULJKHLG GRRU VWDQG HQ YRUPYHUDQGHULQJ WHQ JHYROJH YDQ GH NOHPNUDFKWHQ

28 BASIS FREZEN 6SDQQHQ HQ VWHXQHQ spanplaten direct vlakspanners snelspanners spanmiddelen machineklem indirect universele klem magneetplaat assenklem F KHW ZHUNVWXN RS ] Q SODDWV KRXGHQ E VSDQQHQ SRVLWLRQHUHQ Г NOHPPHQ 6HULHSURGXFWLH RP JHOLMNH SURGXFWHQ WH NULMJHQ D E F G H (U ZRUGW YROGDDQ DDQ GH UHJHO HQ GXV ]LMQ DOOH YULMKHLGVJUDGHQ JHEORNNHHUG 'LUHFW VSDQQHQ RPGDW KHW ZHUNVWXN GLUHFW RS GH RSVSDQWDIHO JHGUXNW ZRUGW 6SDQSODWHQ /RRGUHFKW ERYHQ GH RSOHJSXQWHQ RP WH YRRUNRPHQ GDW KHW ZHUNVWXN YHUYRUPW

29 STELLEN EN SPANNEN VAN WERKSTUKKEN 7UDQVODWLH LQ GH [ULFKWLQJ D 7UDQVODWLH LQ GH [ULFKWLQJ HQ GH URWDWLH RP GH [DV E 'RRU GH DV PHW GH WZHH VSDQSODWHQ LQ GH 9EORNNHQ WH GUXNNHQ KHW HLJHQ JHZLFKW YDQ KHW ZHUNVWXN LV WH JURRW O GH KRRIGPRWRU KHHIW WH JURRW YHUPRJHQ G GH YHUVSDQLQJVNUDFKW ZDV WH JURRW O HU LV RS HHQ YHUNHHUGH SODDWV JHNOHPG O GH NOHPNUDFKW ZDV WH JURRW O GH VSDQQLQJVWRHVWDQG LQ KHW PDWHULDDO LV YHUDQGHUG O F ²² 2S GH]H PDQLHU LV GH NDQV KHW JURRWVW GDW GH QDGHOLJH JHYROJHQ YDQ RYHUSRVLWLRQHULQJ ZRUGHQ YRRUNRPHQ F DVVHQNOHP 0HW GH DVVHQNOHP ZRUGW VWHHGV FHQWULVFK JHVSDQQHQ RRN DOV GH PLGGHOOLMQHQ YHUVFKLOOHQ 'H VSLHEDQHQ NRPHQ GDQ RRN VWHHGV LQ KHW PLGGHQ YDQ GH DVVHQ F PDJQHHWNOHP 0HHORRSIUH]HQ RPGDW GDDUELM GH GXQQH SODDWMHV VWHHGV RPODDJ RS GH PDJQHHWSODDW ZRUGHQ JHGUXNW E YODNVSDQQHUV 2S HHQ YHUWLFDOH IUHHVPDFKLQH PHW HHQ PHVNRSIUHHV

30 BASIS FREZEN $DQYXOOLQJ RYHU GH PDFKLQHNOHP RRUGHHO %LM IUH]HQ RQGHU YHUVFKLOOHQGH KRHNHQ LV KHW QLHW QRGLJ RP XLW WH VSDQQHQ 1DGHHO 'RRU GH JURWHUH KRRJWH LV HU PLQGHU VWDELOLWHLW GXV PHHU NDQV RS WULOOLQJHQ 9RRU KHW VSDQQHQ YDQ ZHUNVWXNNHQ LQ HHQ PDFKLQHNOHP YROJHQ HQNHOH UHJHOV MH VSDQW GLHSRQGLHS LQ GH NOHP MH VSDQW LQ KHW PLGGHQDDQ GH NDQW YDQ GH EHNEUHHGWH HHQ UHIHUHQWLHYODN SODDWV MH WHJHQ GH YDVWHORVVH EHN PHHUGHUH ZHUNVWXNNHQ WHJHOLMN VSDQ MH WHJHQQDDVW HONDDU E YHUWLFDOH VSHOLQJ LQ GH JHOHLGLQJ YDQ GH ORVVH EHN ²²²² :H NXQQHQ KHW YRHOHQ DOV ZH GH YODNVWXNNHQ SUREHUHQ WH YHUVFKXLYHQ 2RN NXQQHQ ZH KHW KRUHQ ELM KHW DDQWLNNHQ 2SVWHOOHQ YDQ GH PDFKLQHNOHP D 'H UHGHQHQ ]LMQ ² YHUWLFDOH YODNNHQ JHIUHHVG PHW ODQJVDDQ]HW HYHQZLMGLJ PHW GH EHNNHQ ² YHUWLFDOH YODNNHQ JHIUHHVG PHW GZDUVDDQ]HW ORRGUHFKW RS GH EHNNHQ E 0HHWKRUORJH RI ]LMWDVWHU F 2PGDW GH YDVWH EHN LQ WHJHQVWHOOLQJ WRW GH DQGHUH QLHW YDQ VWDQG YHUDQGHUW G ²²²

31 STELLEN EN SPANNEN VAN WERKSTUKKEN 1 om de bekken evenwijdig aan de freesas te stellen (horizontale freesmachine) 2 2 om evenwijdig aan de werkstukzijden te frezen die tegen de bekken liggen (horizontale freesmachine) * 3 om loodrecht op de werkstukzijden te frezen die tegen de bekken liggen (horizontale freesmachine) 2 4 om evenwijdig aan de werkstukzijden te frezen die tegen de bekken liggen (verticale freesmachine) 2 5 om loodrecht op de werkstukzijden te frezen die tegen de bekken liggen 2

32 %$6,6 )5(=(1 Verdiepende vragen/opdrachten 'H]H HLVHQ ]LMQ QRGLJ RP WZHH YODNNHQ HYHQZLMGLJ DDQ HONDDU WH NXQQHQ IUH]HQ $OV YRRUEHHOG QRHPHQ ZH ERYHQ HQ RQGHUYODN YDQ KHW JHVSDQQHQ EORNMH 2P EHVFKDGLJLQJ YDQ KHW ZHUNVWXN WH YRRUNRPHQ PRHW KHW PDWHULDDO YDQ GH URO ]DFKWHU ]LMQ GDQ KHW PDWHULDDO YDQ KHW ZHUNVWXN 'H]H PHWKRGH YRRU KDDNV HQ HYHQZLMGLJ IUH]HQ NDQ DOOHHQ ZRUGHQ JHEUXLNW YRRU OLFKWH YHUVSDQLQJHQ 'H VQHGHGLHSWH PRHW ELM YRRUNHXU QLHW JURWHU ]LMQ GDQ PP $OV UXZ RI QLHW KDDNV PDWHULDDO ZRUGW JHVSDQQHQ OLJW GH VSDQNUDFKW PHHVWDO QLHW LQ KHW PLGGHQ YDQ KHW VSDQYODN +LHUGRRU KHHIW KHW ZHUNVWXN GH QHLJLQJ WH NDQWHOHQ $OV HHQ VSDQURO PHW GH KDUWOLMQ LQ KHW PLGGHQ YDQ KHW VSDQYODN ZRUGW JHOHJG ZRUGW GLW YRRUNRPHQ 'RRUGDW GH VSDQURO HQLJV]LQV ZRUGW LQJHGUXNW LV RRN GH NOHPPLQJ LQ GH OHQJWHULFKWLQJ EHWHU = =

33 3 67(//(1 (1 63$11(1 9$1 :( (1 25 =HOIWRHWV F VSDQQHQ E RQGXEEHO]LQQLJ YDVWOHJJHQ YDQ GH SODDWV YDQ KHW ZHUNVWXN F URWDWLH RP GH ]DV HQ WUDQVODWLH LQ GH \ULFKWLQJ D GH NOHPNUDFKWHQ NXQQHQ VWDQG HQ YRUPDIZLMNLQJHQ YHURRU]DNHQ F GLUHFW VSDQSODWHQ ² VQHOVSDQQHU ² YODNVSDQQHUV LQGLUHFW PDFKLQHNOHP ² PDJQHHWSODDW ² DVVHQNOHP G WULOOLQJHQ WH JURWH YHUVSDQLQJVNUDFKWHQ E ]H NOHPPHQ PHW QHHUGUXNHIIHFW E MD GH VQLMNUDFKWHQ ]LMQ QDDU GH KRHNSODDW WRH JHULFKW E PDJQHHWSODDW H DOOHHQ GH EHZHULQJHQ HQ ]LMQ MXLVW

34

35 3?LEG?NBI>?H 9ODNIUH]HQ ² E RYHU PDDWYRHULQJ RSSHUYODNWHUXZKHLG HQ YRUPQDXZNHXULJKHLG 'H YROJHQGH YODNNHQ PRHW MH IUH]HQ $%&'() G PDWHULDDOYHUZLMGHUHQGH EHZHUNLQJ 5 P, E 0,05 LVHHQ YRUPWROHUDQWLHSODDWVWROHUDQWLH HQ EHWHNHQW YODNKHLG KHW DDQJHJHYHQ YODN PRHW OLJJHQ WXVVHQ WZHH HYHQZLMGLJH YODNNHQ PHW HHQ DIVWDQG YDQ PP 'H WH JHEUXLNHQ IUHHVPDFKLQH LV HHQ YHUWLFDOHKRUL]RQWDOH IUHHVPDFKLQH 6QLMJHUHHGVFKDS YLQJHUIUHHVVSLHEDDQIUHHVPHVNRSIUHHV9IUHHV $IUHHV SULVPDIUHHV 6SDQPLGGHO PDFKLQHNOHPVSDQSODWHQYODNVSDQQHUV ² ² (YHQZLMGLJ HQ KDDNV IUH]HQ ² 'H YROJHQGH YODNNHQ PRHW MH EHZHUNHQ $%&'() ² JHOGW YRRU GH YODNNHQ ( HQ ) 3,2 ² JHOGW YRRU GH YODNNHQ $ HQ % 1,6 ² JHOGW YRRU GH YODNNHQ & HQ '

36 %$6,6 )5(=(1 F 0,05 A LVHHQ YRUPWROHUDQWLHSODDWVWROHUDQWLH HQ EHWHNHQW HYHQZLMGLJKHLG KHW DDQJHZH]HQ YODN PRHW OLJJHQ WXVVHQ WZHH HYHQZLMGLJH YODNNHQ RS HHQ DIVWDQG YDQ PP GLH HYHQZLMGLJ ]LMQ DDQ KHW UHIHUHQWLHYODN $ 0,03 A LVHHQ YRUPWROHUDQWLHSODDWVWROHUDQWLH HQ EHWHNHQW KDDNVKHLG KHW DDQJHJHYHQ YODN PRHW OLJJHQ ELQQHQ WZHH UHFKWH YODNNHQ RS RQGHUOLJJHQGH DIVWDQG YDQ PP GLH HYHQZLMGLJ ]LMQ DDQ KHW UHIHUHQWLH YODN $ 'H WH JHEUXLNHQ IUHHVPDFKLQH LV HHQ YHUWLFDOHKRUL]RQWDOH IUHHVPDFKLQH 6QLMJHUHHGVFKDS YLQJHUIUHHV PPPDQWHONRSIUHHV PP 6SDQPLGGHO PDFKLQHNOHPVSDQSODWHQYODNVSDQQHUV RPVFKULMYLQJHQ FLMIHU ² YODN & KDDNVRS UHIHUHQWLHYODN $ IUH]HQ ² YODN % HYHQZLMGLJ DDQ UHIHUHQWLHYODN $ IUH]HQ ² UHIHUHQWLHYODN $ IUH]HQ ² YODN ' KDDNVRS UHIHUHQWLHYODN $ IUH]HQ ² F GH EHNNHQ YDQ GH PDFKLQHNOHP VWDDQ LHWV VFKHHI 8LWVSDULQJHQ PHW UHFKWH KRHN ² ' ( * + F 9ODN * 'H WRHJHVWDQH HYHQZLMGLJKHLGVDIZLMNLQJ LV PP 9ODN + 'H WRHJHVWDQH HYHQZLMGLJKHLGVDIZLMNLQJ LV PP PDDWUHJHO HQ PDDWUHJHO 'H PD[LPDOH VQHGHGLHSWH LV ð PP 'H PD[LPDOH VQHGHEUHHGWH LV ð PP $OOppQ YRRUVWHO E YROGRHW

37 :(5.0(7+2'(1 'H PD[LPDOH VQHGHGLHSWH LV PP 'H PD[LPDOH VQHGHEUHHGWH LV ð PP 9RRUVWHO F YROGRHW PP (HQ JURWH UHFKWH KRHN NDQ EHWHU PHW HHQ PDQWHONRSIUHHVZRUGHQ JHIUHHVG Rechte, doorlopende gleuven ² E HYHQZLMGLJKHLG YDQ YODN ( WHQ RS]LFKWH YDQ YODN $ D MH ]RX YODN $ EHVFKDGLJHQ F ðppгppгðpp PP E ²²² Rechte gleuven, één- of tweezijdig begrensd ² E 0,03 LVHHQ YRUPWROHUDQWLHSODDWVWROHUDQWLH HQ EHWHNHQW FLOLQGULFLWHLW GH FLOLQGHUPDQWHO YDQ GH DV PRHW OLJJHQ WXVVHQ WZHH FLOLQGHUV ZDDUYDQ GH KDUWOLMQHQ VDPHQYDOOHQ HQ ZDDUWXVVHQ KHW VWUDDOYHUVFKLO PP LV F 0,02 A LVHHQ YRUPWROHUDQWLHSODDWVWROHUDQWLH HQ JDDW RYHU V\PPHWULH YDQ KHW KDUWYODN +HW YHUWLFDOH KDUWYODN YDQ GH VSLHJOHXI PRHW OLJJHQ WXVVHQ WZHH HYHQZLMGLJH YODNNHQ PHW HHQ DIVWDQG YDQ PP GLH V\PPHWULVFK OLJJHQ WHQ RS]LFKWH YDQ GH UHIHUHQWLHKDUWOLMQ E RQGHUGHHO G RQGHUGHHO,Q KHW SULVPDEORN ZRUGHQ GH DVVHQ FHQWULVFK JHVSDQQHQ F ð PP Г PP PP D [! PP F PHWKRGH ² GULHVQLMGHU ² PP

38 %$6,6 )5(=(1 D PHW GH NRSWDQGHQ YDQ GH GUDDLHQGH IUHHVGH DVDDQ GH ERYHQRPWUHN WRXFKHUHQ HQ GDQ QXOOHQ YRRU z RPVFKULMYLQJHQ RPVFKULMYLQJHQ YHUWLFDDO LQIUH]HQ VQHGHEUHHGWH LQVWHOOHQ YRRUIUH]HQ PHHORSHQG PDDWIUH]HQ VQHGHEUHHGWH LQVWHOOHQ ]LMZDDUWV YULM PHHORSHQG QDIUH]HQ IUHHVYHUWLFDDO DIYRHUHQ DQWZRRUG DQWZRRUG G x y x y EUHHGWH b 12 PP GLHSWH t 5 PP 1 PP PP YRRUIUH]HQ GULHVQLMGHU G PPÜPP PP QDIUH]HQ GULHVQLMGHU G PP

39 4 :(5.0(7+2'( =HOIWRHWV E ²²² F HYHQZLMGLJKHLG D YODNKHLG E UHFKWKHLG (HQ ]XLYHU YHUWLFDDO VWDDQGH IUHHV PRHW GRRU KHW QDVQLMGHQ KHW JHKHOH ZHUNVWXN SDVVHUHQ 'LW YHUOHQJW GH VQLMWLMG YRRUDO ELM JURWH IUH]HQ 0HW HHQ LHWV VFKXLQ VWDDQGH IUHHV NDQ GLW ZRUGHQ YRRUNRPHQ G KRUL]RQWDOH IUHHVPDFKLQH ² PDQWHONRSIUHHV E GH PDFKLQHNOHP LV QLHW JRHG XLWJHOLMQG VWDDW VFKHHI D PDQWHONRSIUHHV E 'RHO 'H VSLHJOHXI PRHW QDXZNHXULJ LQ KHW PLGGHQ NRPHQ %HWHNHQLV +HW KDUWYODN YDQ GH VSLHJOHXI PRHW OLJJHQ WXVVHQ WZHH HYHQZLMGLJH YODNNHQ PHW HHQ DIVWDQG YDQ PP GLH V\PPHWULVFK OLJJHQ WHQ RS]LFKWH YDQ KHW PLGGHQ PP PP 9HUSODDWVLQJ LV Г PP

40 %$6,6 )5(=(1 D (HQ YLHUVQLMGHU RI GULHVQLMGHU PHW HHQ PLGGHOOLMQ YDQ PP E F EXLWHQ KHW ZHUNVWXN LQ KHW PLGGHQ YDQ GH DV RS GLHSWH VWHOOHQ GLHSWH PP YRRUIUH]HQ VQHGHEUHHGWH LQVWHOOHQ PP PHHORSHQG QDIUH]HQ VQHGHEUHHGWH LQVWHOOHQ PP YHUSODDWVHQ PHHORSHQG PDDWIUH]HQ ]LMZDDUWVYULM PP IUHHVYHUWLFDDO DIYRHUHQ

41 3?LEG?NBI>?H 0HHU]LMGLJ EHJUHQVGH XLWVSDULQJHQ F &'HQ( (HQ WZHHVQLMGHU RI GULHVQLMGHU PHW HHQ PLGGHOOLMQ YDQ PP ² ELQQHQVWH PDWHULDDO ZHJIUH]HQ ² LQ VWDUWSXQW LQIUH]HQ PP ² ]LMGHQ WHJHQORSHQG PDDWIUH]HQ ² ]LMGHQ PHHORSHQG YRRUIUH]HQ ² YROWRRLGH XLWVSDULQJ ² ]LMGHQ PHHORSHQG PDDWIUH]HQ ² ]LMGHQ YRRUIUH]HQ ² LQ VWDUWSXQW QDIUH]HQ LQ VWDUWSXQW QDIUH]HQ YROWRRLGH XLWVSDULQJ 3 ELQQHQVWH PDWHULDDO 2 ZHJIUH]HQ ]LMGHQ YRRUIUH]HQ

42 %$6,6 )5(=(1 0,5 5 ]LMGHQ PHHORSHQG 1 PDDWIUH]HQ LQ VWDUWSXQW LQIUH]HQ PP YRRUIUH]HQ PDDWIUH]HQ 0 x 30,5 y 10,5 0 x 30 y 10 0 x 30,5 y 30,5 0 x \ 0 x 60,5 y 30,5 0 x 61 y 31 0 x 60,5 y 10,5 0 x 61 y 10 YRRUIUH]HQ PDDWIUH]HQ 0 x 9,5 y 17,5 0 x 10 y 18 0 x 9,5 y 10,5 0 x 10 y 10 0 x 80,5 y 21,5 0 x 80 y 21 F ILJXXU F M7

43 :(5.0(7+2'(1 6FKXLQH YODNNHQ D 0HVNRSIUHHV PHW KDUGPHWDOHQ VQLMSODWHQ E WDQ " " E h PP@ VLQ " PP 30 α h 14 F h snedediepte aanzet PP! PP PP G 0HW GH]H PHFKDQLVFKH VOHGHYHUSODDWVLQJHQ NXQ MH IUH]HQ PHW ODQJVDDQ]HW PHW GZDUVDDQ]HW

44 %$6,6 )5(=(1 H hulpblok product klembek o E 1,6 D 0,2 A LV HHQ vormtolerantie/plaatstolerantie HQ EHWHNHQW KRHN]XLYHUKHLG KHW DDQJHGXLGH YODN PRHW OLJJHQ WXVVHQ WZHH HYHQZLMGLJH YODNNHQ PHW HHQ DIVWDQG YDQ PP HQ RQGHU HHQ KRHN YDQ E WHQ RS]LFKWH YDQ KHW UHIHUHQWLHYODN 0HWKRGH E 'DW ZLO ]HJJHQ PHW GH JUDGHQ RS GH SDVIOHQV 5HGHQ p $ LV JHHQ KRJH KRHN]XLYHUKHLG NORNXLWVODJ b WDQ " PP@ WDQ E PP E DOOHHQ PHW GZDUVDDQ]HW E PHW GH YHUWLFDOH VOHGH

45 5 :(5.0(7+2'( o h o a FRV E K K K PP FRV E PP YRRUIUH]HQ ðpp QDIUH]HQ PP %0 PP 16 ; ð PP ð PP PP $% PP SXQW % QDDU UHFKWV 5HFKWH JOHXYHQ HQ UHFKWH KRHNHQ PHW GH VFKLMIIUHHV 17 WROHUDQWLHV RSSHUYODNWHUXZKHLG 3,2 18 'H EHNNHQ YDQ GH NOHP VWDDQ HYHQZLMGLJ DDQKDDNV RS GH ODQJVEHZHJLQJ YDQ GH RSVSDQWDIHO HQ MH PRHW IUH]HQ PHW ODQJVDDQ]HWGZDUVDDQ]HW 19 ²²²²²²

46 %$6,6 )5(=(1 PHW HHQ VWLOVWDDQGH IUHHV GH ]LMNDQW YDQ KHW ZHUNVWXN UDNHQ PHW YRHOHUOLQW YDQ PP HUWXVVHQ ]LMZDDUWV ELMVWHOOHQ RYHU PP PHW HHQ URWHUHQGH IUHHV GH ERYHQNDQW WRXFKHUHQ HQ VWHOOHQ RS VQHGHGLHSWH YDQ PP VWHOOHQ EXLWHQ KHW ZHUNVWXN KDDNVH KRHN RS PDDW IUH]HQ 6WRPSH KRHNHQ Methode 1 D 'H IUHHVNRS PRHW MH VFKXLQ VWHOOHQ RS Ý E 'H YHUSODDWVLQJ $% GRH MH PHW GH ODQJVVOHGHGZDUVVOHGH F WDQ $% $% PPWDQ PP G ГГГГPP H =LH RQGHUVWDDQGH ILJXXU A α B o α = 55 Methode 2 I =LH ERYHQVWDDQGH ILJXXU J 'H IUHHVNRS PRHW MH VFKXLQ VWHOOHQ RS Ý K ODQJVVOHGH L =LH ERYHQVWDDQGH ILJXXU ГГГГPP

47 :(5.0(7+2'(1 6FKHUSH KRHNHQ WUDSH]LXP HQ 9JOHXYHQ PDDW YDQ PHHWPLGGHOHQ D E XQLYHUVHOH VFKXLIPDDW * * EXLWHQVFKURHIPDDW * 2 WZHHSXQWV ELQQHQVFKURHIPDDW 2 * GULHSXQWV ELQQHQVFKURHIPDDW * * HLQGPDWHQ 2 * ²²²²²²²² D PP E²G²D²F D /6 /6 PP 06 PP VLQ h PP Г PP Ü PP PP E ,07 1HH x HQ y ]LMQ DOOHHQ JHOLMN DOV GH IUHHVNRS VFKXLQ VWDDW D 'H DIVWDQG a PRHW YROGRHQ DDQ Ü YROGRHW 'H UHVWHUHQGH YHUWLFDOH VQHGHGLHSWH LV PP Ü PP PP E -D GH 9JURHI ]R JRHG PRJHOLMN RS GH MXLVWH SRVLWLH IUH]HQ WRW GH PHHWURO SDVW $IVWDQG a PHWHQ PHW HHQ GLHSWHVFKURHIPDDW =RQRGLJ GH SRVLWLH FRUULJHUHQ PHW GH ODQJVVQHGH 'H VWDQG YDQ GH NOHPEHNNHQ NORN MH XLW RS HYHQZLMGLJKHLG DDQ GH langsslede/dwarsslede HQ MH IUHHVW GH VFKHUSH KRHN PHW langsaanzet/dwarsaanzet 'H PDWHULDDO]LMGH ZDDUDDQ MH GH VFKHUSH KRHN IUHHVW OLJW WHJHQ GH vaste/losse EHN 5HGHQ 'H HYHQZLMGLJKHLGVHLV %

48 BASIS FREZEN bend vingerfrees en een zwaluwstaartfrees een diepteschroefmaat b de vorm van de frees a b ø 8 M 60 o 10 6 T o ,93 S MT 4mm In )TMS is TS = = = 6,93 mm tan 30 tan 30 E =10mmtan 30 = 5,77 mm D =6mm+4mm+6,93 mm Ü 5,77 mm = 11,16 mm 3URILHOHQ ZHUNVWXNPDWHULDDO VQLMVQHOKHLG ; PPLQ DDQ]HW SHU WDQG PP C15 ð PPLQ PP GG 195 ð PPLQ PP CuSn 4 ð PPLQ PP

49 :(5.0(7+2'(1 =HOIWRHWV naam snijmogelijkheden G VFKLMIIUHHV PHW ]LJ]DJYHUWDQGLQJ ² GULH]LMGLJ VQLMGHQG F YRRU WDDL PDWHULDDO HQ HHQ JOHXIGLHSWH GLH JURWHU LV GDQ GH EUHHGWH RPGDW GH VSDDQDIYRHU JRHG LV freesmachine stand E KRUL]RQWDOH PDFKLQH ² YDVWH EHN HYHQZLMGLJ DDQ ODQJVEHZHJLQJ F SULVPDIUHHV M h T 18 S 30 o 07 õðg õðpp PP 06 ð07 ðpp PP K PP Г PP Ü PP PP 'H DIVWDQG YDQ GH OLQNHU ]LMNDQW WRW GH RPWUHN YDQ GH PHHWFLOLQGHU PHWHQ PHW HHQ GLHSWHVFKURHIPDDW 6WHO KHW PHHWUHVXOWDDW LV $ 'DQ PRHW GH RSVSDQWDIHO ]LMZDDUWV ZRUGHQ YHUVWHOG RYHU Ü $ PP ZHUNVWXN VFKXLQ LQ GH NOHP VWHOOHQ IUHHVNRS VFKXLQ VWHOOHQ XQLYHUVHOH VSDQNOHP JHEUXLNHQ β ,5 3,5 1 α β

50 %$6,6 )5(=(1 10 α 8 PP WDQ Ý Ý PP 0HW EHKXOS YDQ WZHH PHHWFLOLQGHUV 'H PDDW $ EHUHNHQHQ $ FRQWUROHUHQ PHW HHQ ELQQHQVFKURHIPDDW RI PHW HLQGPDWHQ A + 0,03

51 2?L>??H?HEINN?L?H Verdelen 1 WDQGZLHO ERXWNRS ]RJHQRHPGH VWHUDV 2 YHUGHHODV YHUGHHOVFKLMI YRRU LQGLUHFW YHUGHOHQ ZRUPZLHO NUXN ZRUP YHUVWHOEDUH JUHHS PHW VQDSSHU YHUGHHOVFKLMI YRRU GLUHFW YHUGHOHQ YHUGHHOVFKDDU PHHQHPHU SDO EORNNHHUSHQ NHQPHUNHQ D E GH YHUGHHOVFKLMI KHHIW ppq YHUGHHOFLUNHO OG GH YHUZLVVHOEDUH YHUGHHOVFKLMYHQ KHEEHQ PHHUGHUH JDWHQFLUNHOV GO MH JHEUXLNW GH YHUGHHOVFKLMI RS GH KRRIGDV OG MH YHUGHHOW GRRU WXVVHQNRPVW YDQ GH ZRUPRYHUEUHQJLQJ GO GH]H PHWKRGH KHHIW GH PHHVWH YHUGHHOPRJHOLMNKHGHQ GO 4

52 %$6,6 )5(=(1 Indirect verdelen 5 +HW ZHUNVWXN PRHW WHONHQV YHUGUDDLHQ RPZHQWHOLQJ 'DQ PRHW GH NUXN YHUGUDDLHQ ð RPZHQWHOLQJ 8LWYRHULQJ PHW YHUGHHOVFKLMI JHKHOH RPZHQWHOLQJHQ Г DIVWDQGHQ RS GH JDDWMHVNUDQV 6 +HW ZHUNVWXN PRHW WHONHQV YHUGUDDLHQ RPZHQWHOLQJ 'DQ PRHW GH NUXN YHUGUDDLHQ ð RPZHQWHOLQJ 8LWYRHULQJ PHW YHUGHHOVFKLMI DIVWDQGHQ RS GH JDDWMHVNUDQV 7 +HW ZHUNVWXN PRHW WHONHQV YHUGUDDLHQ RPZHQWHOLQJ 'DQ PRHW GH NUXN YHUGUDDLHQ ð RPZHQWHOLQJ 8LWYRHULQJ PHW YHUGHHOVFKLMI DIVWDQGHQ RS GH JDDWMHVNUDQV 8 D +HW ZHUNVWXN PRHW WHONHQV YHUGUDDLHQ RPZHQWHOLQJ 'DQ PRHW GH NUXN YHUGUDDLHQ ð RPZHQWHOLQJ E RPZHQWHOLQJ RPZHQWHOLQJ F 8LWYRHULQJ PHW YHUGHHOVFKLMI JHKHOH RPZHQWHOLQJHQ Г DIVWDQGHQ RS GH JDDWMHVNUDQV =LH ILJXXU LQ KHW NHUQERHN PDDU QX DIVWDQGHQ RIZHO JDDWMHV 9 D +HW ZHUNVWXN PRHW WHONHQV YHUGUDDLHQ RPZHQWHOLQJ 'DQ PRHW GH NUXN YHUGUDDLHQ ð RPZHQWHOLQJ E RPZHQWHOLQJ RPZHQWHOLQJ 8LWYRHULQJ PHW YHUGHHOVFKLMI DIVWDQGHQ RS GH JDDWMHVNUDQV F =LH ILJXXU LQ KHW NHUQERHN PDDU QX DIVWDQGHQ RIZHO JDDWMHV Kotteren 10,QZHQGLJ GUDDLHQ 11 'RRU WH NRWWHUHQ NDQ GH SODDWV ZDDU KHW KDUW YDQ KHW JDW LV QRJ ZRUGHQ YHUSODDWVW 'H JURRWWH YDQ GH YHUSODDWVLQJ KDQJW DI YDQ GH PLGGHOOLMQ YDQ KHW YRRUEHZHUNWH JDW %LM UXLPHQ NDQ GLW LQ ZH]HQ QLHW

53 9(5'(/(1 (1.277(5(1 12 %LM GUDDLHQ PDDNW KHW ZHUNVWXN GH URWHUHQGH VQLMEHZHJLQJ HQ KHW VQLMJHUHHGVFKDS GH UHFKWOLMQLJH DDQ]HWEHZHJLQJ %LM NRWWHUHQ ZRUGW GH URWHUHQGH VQLMEHZHJLQJ JHPDDNW GRRU GH EHLWHO 0HHVWDO PDDNW KHW ZHUNVWXN GH UHFKWOLMQLJH DDQ]HWEHZHJLQJ PDDU LQ SULQFLSH NDQ GH EHLWHO GLW RRN GRHQ 13 (HQ ZHUNVWXN ZDDUDDQ RRN IUHHVEHZHUNLQJHQ PRHWHQ ZRUGHQ JHGDDQ KHW OLHIVW LQ GH]HOIGH RSVSDQQLQJ 14 'H JURRWWH YDQ GH EHLWHOYHUSODDWVLQJ NDQ QLHW ZRUGHQ DIJHOH]HQ 15 +HW PLGGHOOLMQEHUHLN LV EHSHUNW 16 JDWHQ NRWWHUHQ KDDNV YODN NRWWHUHQ JURHI NRWWHUHQ 17 (HQ NRWWHUPDFKLQH PHW GUDDLWDIHO

54 %$6,6 )5(=(1 Verdiepende opdrachten 1 1D KHW IUH]HQ YDQ GH HHUVWH VSLHJOHXI KHW ZHUNVWXN YHUGUDDLHQ RPZHQWHOLQJHQ 'DDUYRRU PRHW GH NUXN YHUGUDDLHQ ð RPZHQWHOLQJ 8LWYRHULQJ RS VFKLMI JHKHOH RPZHQWHOLQJHQ Г DIVWDQGHQ RS GH JDDWMHVNUDQV 2 DEF A C B )LJXXU G,Q GH JHWHNHQGH VLWXDWLH ZRUGW GH KRRIGVSLO DDQJHGUHYHQ GRRU GH WDQGZLHOHQ HQ 1X ZRUGW KHW WRHUHQWDO LQ WZHH VWDSSHQ YHUWUDDJG 'H DQGHUH DDQGULMIPRJHOLMNKHLG LV GH YROJHQGH VFKXLI WDQGZLHO ]R YHU QDDU UHFKWV GDW GH LQZHQGLJH YHUWDQGLQJ YDQ RYHU GH XLWZHQGLJH WDQGHQ YDQ JDDW 'H WDQGZLHOHQ HQ YRUPHQ QX HHQ VRRUW WDQGNRSSHOLQJ +LHUELM ]LMQ GH WDQGZLHOHQ HQ YDQ HONDDU YULMJHNRPHQ,Q GH]H ODDWVWH VLWXDWLH ZRUGW GH KRRIGDV GLUHFW DDQJHGUHYHQ ]RQGHU WXVVHQNRPVW YDQ GH WDQGZLHOHQ HQ +HW WRHUHQWDO ZRUGW QLHW JHUHGXFHHUG &RQFOXVLH 'H FRQVWUXFWHXU KHHIW PHW GH WDQGZLHOHQ HQ HHQ PHFKDQLVFKH FRQVWUXFWLH RQWZRUSHQ RP KHW WRHUHQWDO WH UHGXFHUHQ H %LM HYHQWXHHO XLW]HWWHQ YDQ GH KRRIGDV NDQ GLW YULM JHEHXUHQ YDQXLW GH D[LDOH RSVOXLWLQJ YDQ GH NRJHOWDDWVODJHUV 'RRUGDW KHW XLW]HWWHQ QDDU UHFKWV JHEHXUW EOLMIW GH VSLOQHXV QDJHQRHJ RS ]LMQ SODDWV (U LV GXV ZHLQLJ LQYORHG RS GH QDXZNHXULJKHLG YDQ KHW ZHUNVWXN HQ GDDURP LV KHW JHHQ VOHFKWH FRQVWUXFWLH

55 9(5'(/(1 (1.277(5(1 Zelftoets 1 G HQ GHOHQ 2 D YHUGHHOVFKDDU 3 +HW ZHUNVWXN PRHW WHONHQV RPZHQWHOLQJ YHUGUDDLHQ 'H NUXN PRHW GDQ WHONHQV YHUGUDDLHQ ð RPZHQWHOLQJ *HEUXLN VFKLMI HQ GH JDDWMHVNUDQV 4 +HW ZHUNVWXN PRHW WHONHQV YHUGUDDLHQ RPZHQWHOLQJ 'H NUXN PRHW GDQ WHONHQV YHUGUDDLHQ ð RPZHQWHOLQJ 9DQ VFKLMI NXQQHQ GH HQ JDDWMHVNUDQV ZRUGHQ JHEUXLNW RPGDW GH]H JDWHQJHWDOOHQ GHHOEDDU ]LMQ GRRU %LMYRRUEHHOG JHKHOH NUXNRPZHQWHOLQJHQ Г DIVWDQGHQ RS GH JDDWMHV NUDQV 5 ZHUNVWXNNHQ ZDDU EHKDOYH ERULQJHQ RRN DQGHUH EHZHUNLQJHQ ² ]RDOV IUH]HQ ² JHGDDQ PRHWHQ ZRUGHQ LQ GH]HOIGH RSVSDQQLQJ JURWH ZHUNVWXNNHQ GLH RS GH GUDDLPDFKLQH PRHLOLMN NXQQHQ ZRUGHQ RSJHVSDQQHQ HQ JHURWHHUG NDVWYRUPLJH ZHUNVWXNNHQ ]RDOV HHQ WDQGZLHONDVW ZDDUELM DDQ PHHU ]LMGHQ ERULQJHQ PRHWHQ ZRUGHQ EHZHUNW 6 E DDQ]HW ORRGUHFKW RS GH KDUWOLMQ JHYHQ PHW GH EHLWHO

56

57 )??NN?=BHC?E?H EQ; CN?CNM?CM?H 'LUHFWH ILMQ LQVWHOEDUH PHHWLQVWUXPHQWHQ QDDP OHWWHU 8, ' VFKURHIPDDW LQ KRXGHU F 2** VFKURHIPDDW YRRU VPDOOH JURHYHQ H 2** WDQGZLMGWHVFKURHIPDDW I 2** ERXWVFKURHIPDDW G 2** ELQQHQVFKURHIPDDW WZHHSXQWV E *2* VSHHUVFKURHIPDDW J *2* GULHSXQWV JDWVFKURHIPDDW K *2* GLHSWHVFKURHIPDDW D **2 G 7 HQ ' 7 MXLVW RQMXLVW KHW PHHWEHUHLN YDQ EXLWHQVFKURHIPDWHQ LV PP * 2 GH PHHWEHUHLNHQ YDQ EXLWHQVFKURHIPDWHQ ]LMQ PP HQ]RYRRUW 2 * GLJLWDOH VFKURHIPDWHQ ]LMQ VQHO HQ IRXWORRV DI WH OH]HQ 2 * ELM GLJLWDOH VFKURHIPDWHQ KRHI MH KHW QXOSXQW QRRLW RSQLHXZ LQ WH VWHOOHQ * 2 DQDORJH VFKURHIPDWHQ KHEEHQ GHHOVWUHHSMHV 2 * VFKURHIPDWHQ PHW GHHOVWUHHSMHV QRHP MH DEVROXWH VFKURHIPDWHQ * 2 GH JHYRHOVNQRS PHW VOLSNRSSHOLQJ LV HU RP PHW FRQVWDQWH PHHWNUDFKW WH PHWHQ 2 * GLJLWDOH VFKURHIPDWHQ KHEEHQ JHHQ JHYRHOVNQRS QRGLJ * 2 GH VFKDDOZDDUGH LV GH NOHLQVWH DIOHHVEDUH HHQKHLG 2 * GH VFKDDOZDDUGH YDQ DQDORJH GULHSXQWV JDWVFKURHIPDWHQ LV PP 2 *

58 BASIS FREZEN ² GH PHHWVSLO KHHIW HHQ VSRHG YDQ PP ² GH PHHWWURPPHO KHHIW VFKDDOGHOHQ ² ELM VWUHHSMH YHUGUDDLHQ YDQ GH PHHWWURPPHO YHUSODDWVW GH PHHWVSLO PP PP ² D Г Г E Г Г F Г Г G Г Г H ГГ I ГГ J Г Г K Г Г L ГГ M ГГ 91 PHHWPRJHOLMNKHGHQ PHW VFKURHIPDDW DOOHHQ XLWZHQGLJ PHW VKXLIPDDW XLWZHQGLJ LQZHQGLJ HQ GLHSWH 1 PHHWQDXZNHXULJKHLG VFKURHIPDDW YHHO QDXZNHXULJHU GRRU NOHLQHUH VFKDDOZDDUGH HQ FRQVWUXFWLHFRQFHSW 9 PHHWEHUHLN VFKURHIPDDW PP VFKXLIPDDW RQJHYHHU PP 1 PHHWVQHOKHLG VFKURHIPDDW ODQJGXULJ GRRU VFKURHIEHZHJLQJ VFKXLIPDDW YOXJ WH YHUVFKXLYHQ 1 QDVWHOEDDUKHLG VFKURHIPDDW KHHIW QDVWHOEDDU QXOSXQW VFKXLIPDDW LV QLHW QDVWHOEDDU 9 SULMV VFKURHIPDDW LV GXXUGHU 1

59 MEETTECHNIEK EN KWALITEITSEISEN FRQWUROHV D E F G EXLWHQVFKURHIPDDW PHW HHQ PHHWEHUHLN PP ***2 EXLWHQVFKURHIPDWHQ PP HQ]RYRRUW 22** WZHHSXQWV ELQQHQVFKURHIPDWHQ PP HQ]RYRRUW **2* GULHSXQWV JDWVFKURHIPDWHQ **2* GLJLWDOH EXLWHQVFKURHIPDDW PP ***2 GLJLWDOH EXLWHQVFKURHIPDDW PP HQ]RYRRUW 22** GLJLWDOH GULHSXQWV JDWVFKURHIPDWHQ **2* GLJLWDOH WZHHSXQWV ELQQHQVFKURHIPDWHQ **2* EHZHULQJHQ 7 ' 9 1 NOHLQH PHHWEHUHLNHQ ELMYRRUEHHOG PP *2 *2 GH PHHWEHUHLNHQ ]LMQ PP 2* 2* JDWHQ NOHLQHU GDQ PP NXQ MH QLHW PHWHQ *2 *2 MH NXQW JHHQ GLHSH JDWHQ PHWHQ 2* *2 GH VFKURHIPDDW FHQWUHHUW ]LFK RS KHW JDWPLGGHQ *2 2* HU LV NDQV RS QLHW JRHG JHFHQWUHHUG PHWHQ 2* *2 GH VFKDDOZDDUGH LV PP 2* *2 GH VFKDDOZDDUGH LV PHHVWDO PP *2 2* KHW LV HHQ GXXU PHHWJHUHHGVFKDS *2 *2 KHW LV HHQ JRHGNRRS PHHWJHUHHGVFKDS 2* 2* KHW LV HHQ JRHG HQ EHWURXZEDDU PHHWJHUHHGVFKDS *2 2* GULHSXQWVRQURQGKHLG NXQ MH HU QLHW PHH PHWHQ ZHO WZHHSXQWVRQURQGKHLG RYDDOKHLG 2* *2 ZHQNHQ MXLVW RQMXLVW PHHW YRRU PHW HHQ VFKXLIPDDW RP WH ]LHQ RI GH PDDW ERYHQ RI RQGHU GH KDOYH PP OLJW 2 * PDDN GH PHHWYODNNHQ YDQ KHW PHHWJHUHHGVFKDS HQ KHW SURGXFW HHUVW VFKRRQ 2 * ]RUJ GDW KHW ZHUNVWXN JHHQ KRJH WHPSHUDWXXU KHHIW 2 * ODDW DOXPLQLXP SURGXFWHQ YDQ E& HQ HHQ VFKURHIPDDW GLH HYHQ ZDUP LV QLHW DINRHOHQ * 2 PHHW PHW GH WRWDOH PHHWYODNNHQ RS KHW SURGXFW 2 * GUDDL PHW GH JHYRHOVNQRS GH PHHWYODNNHQ DDQ 2 * OHHV ORRGUHFKW RS GH DIOHHVOLMQ DI 2 * JHEUXLN ELM ODQJGXULJ PHWHQ HHQ VFKURHIPDDWKRXGHU RP GH LQYORHG YDQ GH KDQGZDUPWH WHJHQ WH JDDQ 2 *

60 %$6,6 )5(=(1 P PHWHU P PP PP P P PP PP P P PP PP P P PP PP P P PP PP P P PP PP Г P PP Г PP PP PP Ü P PP Ü PP PP PP Г P PP Г PP PP PP Ü P PP Ü PP PP PP Ü P PP Ü PP PP Indirecte, instelbare meetinstrumenten G PP Ü PP PP D $OV HU JHHQ UXLPWH YRRU HHQ PHHWNORN LV E 'H WDVWHU NDQ LQ WZHH ULFKWLQJHQ ]ZHQNHQ ZDDUGRRU GH PHHWULFKWLQJ RPNHHUEDDU LV Oppervlakteruwheid F KHW JHPLGGHOGH YDQ HHQ JURRW DDQWDO DIVWDQGHQ YDQ KHW RSSHUYODNWHSURILHO WRW GH PLGGHQOLMQ G P PP D PP F PP E GH UXZKHLGVZDDUGH NULMJ MH DOV HHQ EHWURXZEDDU JHWDO

61 0((77(&+1,(. (1.:$/,7(,76(,6(1 0HHWRQ]HNHUKHLG HQ DQGHUH EHJULSSHQ EHVFKULMYLQJ DQWZRRUG 1 Dit begrip zegt iets over de onvolmaaktheid van het meetproces. In het meetproces zijn allerlei onzekerheden, die onafhankelijk van elkaar een rol spelen. Op sommige meetkamers is hiernaar onderzoek gedaan. De waarden uit een onderzoek worden volgens regels uit de statistiek tot een bruikbare totaalwaarde berekend. Voorafgaand aan de totaalwaarde staat een plus en min -teken. De grenzen waartussen de werkelijke maat ligt, kun je ermee berekenen. I 2 De kleinste eenheid die je op het meetinstrument kunt aflezen, bijvoorbeeld 0,01 mm op een schroefmaat en 0,05 mm op een schuifmaat. G 3 De maximale afwijking die een meetinstrument mag hebben volgens vastgelegde waarden in normbladen. De fabrikant moet eraan voldoen en de klant weet wat hij koopt. Bijvoorbeeld voor een schroefmaat ± 4 µm. Beter mag, slechter niet. H 4 De waarde die altijd onbekend blijft, omdat er diverse onzekerheden (afwijkingen) in het meetproces zijn. F 5 De waarde die het meetinstrument aanwijst. D 6 De waarde die iemand op het meetinstrument afleest. E a WROHUDQWLH ð mm = µm; NHX]H VFKURHIPDDW Ü! b Ü HQ Г mm Ü mm HQ Г mm spoedfouten van schroefspillen 2* 2 variaties van de meetkracht *2 3 maatafwijkingen bij eindmaten 2* 4 variabele wrijving in lagers en oliefilms *2 5 QXOSXQWDIZLMNLQJHQ 2* 6 YHUGHHOIRXWHQ ELM VFKDDOYHUGHOLQJ 2* 7 YDULDWLHV LQ GH WHPSHUDWXXU *2 8 SDUDOOD[IRXWHQ *2 9 YRUPDIZLMNLQJHQ YDQ KHW SURGXFW 2* 10 LQWHUSRODWLHIRXWHQ WXVVHQ WZHH PHUNVWUHSHQ *2

62 BASIS FREZEN.LH]HQ YDQ PHHWPHWKRGHQ HQ LQVWUXPHQWHQ maat nummer D E F G H à Ü à Ü à à Ü à I IODQNPLGGHOOLMQ 0 7 DOOH YODNNHQ ]RQGHU UXZKHLGVWHNHQ E PDWHULDDO YHUZLMGHUHQGH EHZHUNLQJ R P, 6,3 3,2 1,6 JHHQ ² FLOLQGHU L * * 2 * ² ERULQJ L * * * 2 ² HLQGYODNNHQ * 2 * * ² VFKURHIGUDDGIODQNHQ * * * 2 ² JDWERGHP * 2 * * YODNSODDW PHHWNORN HQ VWDWLHI statief werkstuk meetklok vlakplaat