SENIORENRAAD NIJMEGEN

Transcriptie

1 FIDVICSCOMMISSIE JMG Jeugd-, maatschappelijke opvang- en Gehandicaptenbeleid Gemeente Nijmegen Afd. MO 20 SENIORENRAAD NIJMEGEN Aan het College van Burgemeester en Wethouders Postbus HG Nijmegen Nijmegen, 30 maart 2015 Kenmerk 03/3K Betreft Vervoerskostenregeling vernieuwing 2015, gevraagd advies Geacht college, Dit jaar wordt het VN-verdrag inzake mensen met een beperking van kracht, waaraan ook gemeenten gehouden zijn. Artikel 20 van dit verdrag geeft aan dat gemeenten effectieve maatregelen moeten nemen om de persoonlijke mobiliteit van mensen met een handicap te faciliteren op de wijze en op het tijdstip van hun keuze en tegen een betaalbare prijs. Het artikel gaat over het borgen van de grootst mogelijke mate van zelfstandigheid. Het is niet zo heel moeilijk in te schatten dat uw voorstel voor een vernieuwde vervoerkostenregeling een enorme impact gaat hebben voor het overgrote deel van de mensen die van de huidige regeling gebruikmaken. Waar de huidige regeling in feite een persoonsgebonden budget is voor vervoer, stelt u voor om slechts 'in zeer uitzonderlijke gevallen' een maatwerkvoorziening (zoals een pgb) toe te kennen. We hebben er begrip voor dat er ook naar de vervoersbehoefte van mensen met een beperking 'gekanteld' moet worden gekeken, maar we plaatsen hier wel de nodige kanttekeningen bij. Ons grootste bezwaar is dat de 100 procent keuzemogelijkheid die alle geïndiceerden nu hebben, bijna geheel zou komen te vervallen. Dit is in termen van zelfregie (in staat zijn om je eigen keuzes te maken) een enorme aderlating.

2 2 Het lijkt ook niet in overeenstemming met het hierboven genoemde artikel uit het VN-verdrag. In de Memorie van Toelichting op de Wmo 2015 staat bovendien dat de regering het ingezette beleid van het bieden van keuzevrijheid wil voorzetten en waar mogelijk versterken (paragraaf 3.6, pagina 30). Daarnaast zullen we illustreren dat er veel haken en ogen zitten aan de beoordeling van iemands vervoersbehoefte. Daar zal bij de herindicatie ruim aandacht voor moeten zijn. Openbaar vervoer We begrijpen dat iemand die gebruik kan maken van het openbaar vervoer een tegemoetkoming krijgt in de vorm van een Breng Vrij abonnement. Deze persoon kan vanwege zijn beperking geen gebruikmaken van eigen vervoer, zoals een fiets, waardoor hij extra kosten moet maken. Met het Breng Vrij abonnement wordt hij voor deze extra kosten deels gecompenseerd. We plaatsen hierbij de volgende kanttekeningen: Uw veronderstelling is dat het openbaar vervoer in de regio Arnhem- Nijmegen volledig toegankelijk is. Dit is een misvatting. Het streven van Stadsregio Arnhem Nijmegen was om in 2015 driekwart van de bushaltes in de gehele regio op te hogen. Volgens haltescan is dit percentage in de regiogemeenten slechts 50 procent (zie bijlage 2). Dit is een beperking in de compensatie die u biedt, wat moet worden meegewogen in het indicatiegesprek. Dat geldt eveneens voor het reizen na 9.00 uur. Wanneer veel meer mensen met een rolstoel met de reguliere bus gaan reizen, voorzien wij een capaciteitsprobleem, vooral in de spits. Dat wordt mede veroorzaakt door mensen met kinderwagens, rollators, koffers en rugzakken, die logischerwijs nu vaak al op de plek van de rolstoelplaatsen staan, omdat daar nu eenmaal de meeste ruimte is. Wij voorzien bovendien een veiligheidsprobleem. Rolstoelen moeten uit het oogpunt van veiligheid worden vastgezet. In de praktijk verlenen chauffeurs daarbij niet altijd assistentie. Zij beroepen zich dan op het strakke reisschema of de CAO. Juist wanneer het aantal reizigers in een rolstoel substantieel toeneemt, zal dit punt nog prominenter gaan spelen. Als reiziger wens je geen veiligheidsrisico te nemen. Er bestaat sowieso nog veel angst bij mensen met een beperking over het reizen met het openbaar vervoer. We adviseren het opzetten van een (tijdelijk) maatjesproject om mensen te laten wennen aan deze manier van reizen en hiervoor budget te reserveren. Niet duidelijk in uw voorstel is of mensen van 65Plus met een beperking nu 10 euro voor dit abonnement betalen of niets. Het lijkt ons dat ook zij niet hoeven te betalen voor dit abonnement. Een speedy, handbike of scootmobiel mag niet mee in de bus.

3 3 Eigen vervoer Impliciet laat u weten dat wie eigen vervoer heeft of wie een beroep kan doen op familie, vrienden of buren geen enkele compensatie ontvangt. In de huidige regeling is die compensatie er wel. Als iemand jou vervoert, kun je een vergoeding van kilometers betalen uit het forfaitair bedrag of je kunt de kilometers (aanvullend op het forfaitair bedrag) declareren. Dit geldt ook wanneer je met een eigen auto extra kilometers maakt om te kunnen deelnemen aan het maatschappelijk leven, zoals bezoek van vrienden. In de nieuwe regeling zou je een beroep moeten doen op die persoon uit je sociale netwerk om je gratis te vervoeren, of je zou een vergoeding (of extra benzineverbruik) uit eigen zak moeten betalen. Dit is niet consequent ten opzichte van de mensen die worden gecompenseerd via een Breng Vrij abonnement. Daar wordt immers terecht het argument gehanteerd, dat zij worden gecompenseerd, omdat ze vanwege hun beperking extra kosten maken. Deze groep maakt ook extra kosten en is in het algemeen niet draagkrachtig. Integendeel, door stapeling van bezuinigingsmaatregelen (juist vanwege handicap of chronische ziekte), staat hun inkomen (zwaar) onder druk. Het risico is groot dat zij een vergoeding uit eigen zak niet kunnen betalen of dat zij niet blijvend een beroep willen doen op de barmhartigheid van mensen uit hun sociale netwerk, met als effect dat zij minder gaan participeren. Dit kan en mag niet de bedoeling zijn. Bovendien zijn mensen uit het sociale netwerk niet op elk moment beschikbaar dat je moet reizen. Ook zij hebben zo hun dagelijkse bezigheden. De vraag is vervolgens wel: hoe kun je deze groep mensen compenseren? Belangenorganisatie WIG heeft zo'n twintig mensen ondervraagd over de consequenties van gekanteld werken in hun persoonlijke situatie. Daarbij kwam een casus naar voren van een vrouw die vanwege haar beperking veel korte ritten maakt met de auto en werkelijk alle geld uitspaart om haar autootje te kunnen behouden. Die zorgt voor haar contact met de buitenwereld. Zij heeft niet het alternatief van lopen of fietsen. Zou deze vrouw met haar eigen auto vallen onder de categorie 'eigen vervoer'? En dus zonder enige compensatie? Dat zou een forse aanslag zijn op het reizen met haar autootje. Deze casus illustreert hoe nauw het indiceren luistert. Stadsregiotaxi of vrijwilligersvervoer Zoals eerder opgemerkt ontvangen in de huidige regeling alle geïridiceerden een persoonsgebonden budget voor vervoer, in de vorm van een financiële tegemoetkoming. Zij hebben dus de keus op welke manier zij vervoerd willen worden. Wat blijkt dan als het gaat om Stadsregiotaxi? Dat hier nauwelijks gebruik van wordt gemaakt. Voor een grote gemeente als Nijmegen gaat het slechts om 1 tot 2 procent van alle ritten in de Stadsregio. Ter vergelijk: in een

4 4 gemeente als Overbetuwe ( inwoners) is het aantal ritten twee keer zo hoog. Blijkbaar in Nijmegen, als mensen de keuze hebben, geven ze de voorkeur aan andere vormen van vervoer dan Stadsregiotaxi. Dat is ook wel te verklaren. Stadsregiotaxi hanteert een marge van een half uur rond het ophalen (ze mogen een kwartier vroeger of later komen dan het afgesproken tijdstip) en er wordt gewerkt met combinatieritten, waardoor de reistijd aanzienlijk kan oplopen. Slechte ervaringen blijken ook lang door te werken. Er is nog een belangrijk punt. Veel mensen met een handicap of chronische ziekte moeten om medische redenen nogal eens naar een huisarts, fysiotherapeut, specialist enz. Hier dienen ze absoluut op tijd te komen, anders wordt een belangrijke medische afspraak gemist en is bovendien in sommige gevallen ook nog een zogeheten no-showtarief verschuldigd. Met een kortingspas voor de Stadsregiotaxi kun je er niet vast op rekenen dat de Stadsregiotaxi je op tijd brengt. En een afspraak in het medisch circuit kan altijd uitlopen. Hierdoor kun je de terugrit met de Stadsregiotaxi niet van tevoren plannen, waardoor je minimaal een uur moet wachten op de terugrit. Kortom, Stadsregiotaxi is voor medische afspraken verre van optimaal vervoer. Binnen de huidige regeling kun je zelf kiezen hoe je je vervoer naar medische afspraken regelt. De kilometers zijn bijvoorbeeld declarabel. Hier dreigt dat mensen worden verplicht met Stadsregiotaxi te reizen, wat niet hun voorkeur heeft, en wat ook per se niet goedkoper is. Wie is daar bij gebaat? Kosten voor een systeem als Stadsregiotaxi zullen bovendien alleen maar oplopen, doordat de Rijksoverheid steeds minder geld bijdraagt. Maatwerkvoorziening In uw voorstel wordt in de paragraaf 'juridische onderbouwing' betoogd dat een pgb volgens de Memorie van Toelichting op de Wmo alleen toegekend kan worden voor een individuele maatwerkvoorziening. 'Daarbij geldt als eis dat de maatwerkvoorziening wordt afgestemd op de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van een persoon ten behoeve van participatie, daaronder begrepen het daarvoor noodzakelijke vervoer.' Daaruit wordt geconcludeerd: 'Het is dus niet mogelijk een vast bedrag via een eenmalig pgb als vervoerskostenvergoeding te verstrekken, omdat dit geen maatwerk is die de Wmo 2015 verplicht stelt.' Dat klopt, maar dat vragen wij ook niet. Het gaat ons niet om 'een vast bedrag', maar om een vergoeding op grond waarvan je zelf keuzes kunt maken: een pgb. Als de vervoersbehoefte in het keukentafelgesprek is bepaald op grond van behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van een persoon kan op grond daarvan een pgb voor vervoer worden vastgesteld, analoog aan het pgb voor andere maatwerkvoorzieningen.

5 5 Nu is letterlijk in het voorstel opgenomen dat een individuele maatwerkvoorziening (waaronder een pgb) slechts in 'in zeer uitzonderlijke gevallen' zal worden toegekend. Daarmee loopt u vooruit op de uitkomsten van de keukentafelgesprekken. U zegt eigenlijk: die uitkomst staat bij voorbaat al vast. Wij vinden dit uitgangspunt onjuist. Te meer, omdat wij aantonen dat de vervoersbehoeften van mensen niet simpel in te passen zijn in het voorgestelde 'stroomschema' van een Breng vrij abonnement, een kortingspas Stadsregiotaxi of vrijwilligersvervoer, en een individuele maatwerkvoorziening. Soms zal een combinatie van voorzieningen nodig zijn, zoals een combinatie van een Breng Vrij abonnement met een kortingspas voor Stadsregiotaxi. Of een combinatie van een Breng Vrij abonnement met een pgb of de combinatie van een kortingspas voor Stadsregiotaxi met een pgb. We adviseren u sterk om dit uitgangspunt van 'een individuele maatwerkvoorziening slechts in zeer uitzonderlijke gevallen' in heroverweging te nemen, door te kijken hoe het toekennen van een pgb ruimer kan worden toegepast, zodat recht wordt gedaan aan individuele vervoersbehoeften. (Dan doelen we dus niet op een vast bedrag, maar op een bedrag dat aansluit bij de vervoersbehoefte van de cliënt) Indicatie luistert nauw Klanten zullen vóór 1 juni 2015 per brief worden opgeroepen om zich aan te melden voor een vervoersvoorziening per 1 januari Consulenten gaan dan per wijk spreekuur houden voor de mensen die zich aanmelden voor herindicatiegesprekken. Wij adviseren u: Klanten zich niet zelf te laten melden, maar hen gericht uit te nodigen voor een gesprek, mede omdat zij mogelijk voor meer voorzieningen geherindiceerd moeten worden; zeer goed bereikbaar te zijn voor deze klanten; hen spoedig te informeren over waar, wanneer en op welk tijdstip zij een gesprek kunnen verwachten; hoe zij dit gesprek kunnen voorbereiden; en dat zij iemand naar dit gesprek kunnen meenemen; en/of een beroep kunnen doen op onafhankelijke cliëntondersteuning. Dat gesprek luistert vervolgens zeer nauw. Om tijdens een keukentafelgesprek te kunnen bepalen of iemand in aanmerking komt voor een vervoersvoorziening, is het van essentieel belang dat degene die het gesprek met de cliënt voert, op de hoogte is van de beperkingen of chronische ziekte die iemand heeft en eveneens van de mogelijkheden en beperkingen van het OV en de Stadsregiotaxi.

6 6 Aan veel mensen met een beperking is aan de buitenkant niets te zien. Toch kunnen zij ernstig beperkt zijn, zoals iemand met een psychische beperking vanwege medicatiegebruik in combinatie met prikkelgevoeligheid. Sommige mensen zijn er ook heel bedreven in om zich beter voor te doen dan zij zijn, omdat ze zo in het leven van alledag minder uit de toon vallen, zoals sommige mensen met autisme. Of mensen hebben goede en minder goede dagen, zoals iemand met reuma, en je treft iemand toevallig op een goede dag. In bijlage 1 benoemen we nog een aantal specifieke zaken waar mensen met verschillende beperkingen tegenaan kunnen lopen in het regulier openbaar vervoer of de Stadsregiotaxi. We adviseren uw college dit aspect van kennis over de medische situatie goed te borgen. Het ligt voor de hand dat per sociaal wijkteam één of twee 'gespecialiseerde' medewerkers dat gesprek voeren. Wij spreken tot slot onze zorg uit of de sociale wijkteams voldoende menskracht hebben en in staat zijn om al deze herindiceringen (niet alleen op het gebied van vervoer, maar ook voor andere voorzieningen) op een zorgvuldige wijze en tijdig af te handelen, omdat er nu al signalen zijn dat dit - zonder grote aantallen herindicaties - niet zonder problemen verloopt. Hoogachtend, met vriendelijke groet, Christianne Bongers Voorzitter JMG / Jan Voorzitter Ni esen : Cobie Jolink Ambtelijk secretaris

7 7 BIJLAGE 1 Kanteling vervoerskostenvergoeding: wat betekent dat voor mij? Onderzoek door Jos Stornns, beleidsmedewerker WIG, onder twintig personen met een vervoerskotenvergoeding, januari-maart REGULIER OPENBAAR VERVOER Ondanks het feit dat er flink is geïnvesteerd om het regulier openbaar vervoer voor iedereen toegankelijk te maken, is deze voor een deel van de mensen nog steeds niet (altijd) toegankelijk vanwege de aard van hun handicap of chronische ziekte. Mensen met een lichamelijke of zintuiglijke beperking Denk hierbij aan mensen die gebruik maken van een grote elektrische rolstoel, mensen met een zeer gering uithoudingsvermogen, mensen voor wie de afstand naar een bushalte te groot is, mensen met regelmatige aanvallen van epilepsie, mensen die hun knieën niet kunnen buigen, mensen die op oudere leeftijd blind of zeer slechtziend zijn geworden, doof-blinden, mensen die veel hulpmiddelen mee moeten nemen enz. Sommigen kunnen bij redelijke weersomstandigheden prima gebruik maken van een reguliere bus, maar bij zeer slechte (te koude, te natte of te warme) weersomstandigheden kunnen ze er geen gebruik van maken. (bijv. mensen met reuma, spier-, long- en hartaandoeningen). Mensen met een psychische beperking Een deel van hen kan geen gebruik maken van een reguliere bus, omdat ze niet tegen omgevingsprikkels kunnen, niet tegen drukte kunnen, niet lang kunnen staan of lopen, of concentratieproblemen hebben. Zoals o.a. mensen die autistisch zijn, schizofreen, manisch-depressief, met niet aangeboren hersenletsel, enz. Verstandelijk gehandicapten Een belangrijk deel van deze groep mensen kan alleen met een reguliere bus reizen als ze een "OV-buddy" hebben. Dus die buddy is dan een harde voorwaarde. STADSREGIOTAXI Een deel van de mensen die geen of weinig gebruik van het reguliere openbaar vervoer kunnen maken, zullen gebaat zijn met een kortingspas voor de Stadsregiotaxi. Maar een deel van hen heeft vanwege de aard van de aandoening, zoals ernstige hart- of longproblemen, diabetes, neuropathie, epilepsie, spasticiteit en ernstige psychische aandoeningen zoals autisme, schizofrenie, ernstig manisch-depressief of niet aangeboren hersenletsel, maar heel weinig uithoudingsvermogen: een rit met een Stadsregiotaxi kan soms heel lang duren. Zij zijn voor het maken van

8 8 korte ritten om te participeren aangewezen op ofwel het gebruiken van een gewone taxi, een vrijwilliger die hen wil/kan rijden ofwel het hebben van een eigen auto. Tevredenheid over het reizen met Stadsregiotaxi blijkt erg afhankelijk van ervaringen. De praktijk van Nijmegen leert: wanneer mensen de keuze hebben gebruiken ze bij voorkeur niet Stadsregiotaxi. Eén slechte ervaring kan grote invloed hebben. Het comfort van reizen met Stadsregiotaxi is vanwege de marges rond het ophalen en omrijtijden verre van optimaal.

9 9 BIJLAGE 2 Overzicht van de haltetoegankelijkheid in de regio Arnhem/Nijmegen. Van de 2200 haltes is ruim de helft in meer of mindere mate toegankelijk. Bron: Haltescan, Stadsregio Arnhem Nijmegen Regio Volledig toegankelijk Alleen visueel toegankelijk El Alleen motorisch toegankelijk Slecht toegankelijk o - Toegankelijkheid haltes Volledig toegankelijk IE Alleen visueel toegankelijk 1 Alleen motorisch toegankelijk Slecht toegankelijk

10 10 Wegbeheerders c), 4>, Volledig toegankelijk Alleen visueel toegankelijk Alleen motorisch toegankelijk Slecht toegankelijk a #iit" 1, 0 4 : 0 ;o, 4 2 op /0, 1> 0' 0/ , /0;,Ċ '., o /2-0 01* e> o-