Nijmegen 12 januari 2016

Transcriptie

1 Nijmegen 12 januari 2016 Geacht college, De adviescommissies JMG en Seniorenraad hebben kennis genomen van de conceptbeleidsregels maatschappelijke ondersteuning en jeugdhulp 2016 van uw college. In dit advies richten wij ons in hoofdzaak op de beleidsregels van het persoonsgebonden budget en het vervoer. We besluiten dit advies met een puntsgewijze opsomming van opmerkingen per paragraaf. Persoonsgebonden budget De adviescommissie JMG heeft er begrip voor dat u de beleidsregels voor het toekennen van een Pgb aanscherpt om fraude te voorkomen en voldoende kwaliteit van maatschappelijke ondersteuning te garanderen. Wij zijn echter van mening dat u doorschiet in het aanscherpen van de beleidsregels, waardoor er (ook in de praktijk) sprake lijkt van een ontmoedigingsbeleid. Wij hebben Per Saldo, de landelijke belangenvereniging van ruim mensen met een Pgb, om advies gevraagd over de jongste Nijmeegse concept-beleidsregels. Per Saldo is met ons van mening dat de aanscherping van de beleidsregels te ver is doorgevoerd. Bij de uitwerking van dit onderwerp gaan wij nader in op wat in de beleidsregels in strijd is met de Wmo- en Jeugdwet en adviseren wij aanpassingen in de concept-beleidsregels. Zo moet volstrekt helder zijn dat een Pgb kan worden beheerd door iemand zelf of gelijkwaardig daaraan, zijn vertegenwoordiger. Zo worden nu absurd hoge eisen aan Pgbbeheerders voorgesteld. En zo worden ook nog steeds te hoge eisen gesteld aan het inschakelen van personen uit het sociale netwerk. Onderstaande casus laat zien hoe belangrijk het instrument van een persoonsgebonden budget kan zijn, ook voor iemand met een verstandelijke of psychische beperking. Situatiebeschrijving: Thuiswonende meerderjarige dochter met een verstandelijke beperking. Ouders zijn Pgbbeheerder, mentor en bewindvoerder. 1

2 Inzet van Pgb Er is een WLZ-Pgb toegekend voor dagbesteding. Op twee plekken wordt via een zorginstelling dagbesteding ingekocht, dagbesteding voor het werken met textiel en dagbesteding in een restaurant. Dochter krijgt lichamelijke klachten met als gevolg steeds slechtere mobiliteit: rollator, rolstoel, moet door 2 personen geholpen worden bij alle verplaatsingen. Er wordt dagbesteding aan huis ingekocht bij een bekende én voor dochter vertrouwde activiteitenbegeleidster. Thuiszorg wordt ingekocht als 2 personen nodig zijn bij alle verplaatsingen. Moeder die zelf verpleegkundige is, gaat minder werken om verpleegkundige en persoonlijke verzorging te bieden. Hiervoor wordt een Pgb-overeenkomst gesloten. Daarnaast wordt in verband met vaste tijden voor toiletgang, als moeder werkt, hulp ingekocht bij iemand die op afgesproken tijden aanwezig kan zijn. Vervoer Ten aanzien van vervoer zijn we benieuwd naar de evaluatie van de herbeoordeling vervoerskostenvergoeding. We hebben de nodige signalen ontvangen over een haperende uitvoering. Deze had onder meer te maken met het ontbreken van dossierkennis over cliënten bij degenen die namens de gemeente de gesprekken voerden. Verder pleiten we voor drie zaken: het ruimhartig toepassen van de beleidsregels voor het toekennen van een maatwerkvoorziening (niet duurder dan Stadsregiotaxi, wel veel meer kwaliteit voor de burger); het rekenen van medische afspraken tot het vervoer van alledag; en het rekening houden met de beperkte toegankelijkheid van het openvaar vervoer in de regiogemeenten. Persoonsgebonden budget 4. Criteria persoonsgebonden budget Uw college verwoordt dat het Pgb een verstrekkingsvorm is, die bij uitstek geschikt is voor mensen die zelf de regie over hun eigen leven kunnen voeren. Advies 1 Wij adviseren u deze zienswijze als volgt aan te passen: Het is een verstrekkingsvorm die bij uitstek geschikt is voor mensen die zelf en /of met behulp van een vertegenwoordiger regie over hun eigen leven kunnen voeren. Advies 2 Wij adviseren u om in een voetnoot op te nemen wie als vertegenwoordiger van een aanvrager van een maatwerkvoorziening kan optreden, zoals vernoemd in de begripsomschrijving volgens de WMO-wet: Personen of rechtspersonen die als vertegenwoordiger als bedoeld in het eerst lid kunnen optreden zijn: de curator, de mentor of de gevolmachtigde van de cliënt, dan wel, indien zodanig persoon ontbreekt, diens echtgenoot, de geregistreerde partner of andere levensgezel van de cliënt, tenzij deze persoon dat niet wenst, dan wel, indien ook zodanige persoon ontbreekt, diens ouder, kind, 2

3 broer of zus, tenzij deze persoon dat niet wenst. De genoemde begripsomschrijving is nodig voor een eenduidige begripsomschrijving in het kader van artikel tweede lid a van de Wmo-wet: Een persoonsgebonden budget wordt verstrekt, indien de cliënt naar het oordeel van het college op eigen kracht voldoende in staat is te achten tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake dan wel met hulp uit zijn sociale netwerk of van zijn vertegenwoordiger (cursivering auteurs brief) in staat is te achten de aan een persoonsgebonden budget verbonden taken op verantwoorde wijze uit te voeren Informatieplicht aanvragers Goed dat hier de informatieplicht van de gemeente aan de burgers zo expliciet is opgenomen. Onze vraag is hoe deze informatieplicht wordt ingevuld in de praktijk en wat hiervan op papier staat voor burgers. Advies 3 Wij adviseren u om actief te communiceren over de mogelijkheid om voor een Pgb te kiezen. Bijvoorbeeld door de Pgb-beleidsregels op een toegankelijke website te zetten en een brochure te maken met een begrijpelijke samenvatting van de beleidsregels. In de genoemde brochure zou gewezen moeten worden op de mogelijkheid van onafhankelijke cliëntondersteuning. Onder meer om een plan op te stellen, wat in paragraaf 4.3 als een voorwaarde voor het verkrijgen van een Pgb wordt genoemd. 4.3 Voorwaarden Advies 4 Wij adviseren u bij de voorwaarden, genoemd onder punt 2, op te nemen dat in de Wmo de motivering voor een maatwerkvoorziening als Pgb geen afwijzingsgrond is Vaardigheden en kwaliteiten Advies 5: Wij adviseren u om bij de vaardigheden en kwaliteiten een onderscheid te maken tussen de vaardigheden en kwaliteiten van een Pgb-beheerder (cliënt en/of diens vertegenwoordiger) en dienstverlener voor de verschillende ondersteuningsvormen. In uw opsomming staan deze door elkaar. De vaardigheden en kwaliteiten, die u noemt, zijn té hoog en té absoluut. Commentaar Per Saldo: Als iemand aan al deze criteria voldoet, dan roept dat de vraag op waarom iemand eigenlijk een Pgb voor bijvoorbeeld begeleiding nodig heeft. Een criterium als het vermogen om zelf in de dagstructurering te voorzien, zou alle mensen uitsluiten die moeite hebben met het structureren van de dag. Per Saldo hanteert de volgende beoordelingscriteria voor een Pgb-beheerder (dit kan dus de Pgb-houder zelf zijn of diens vertegenwoordiger): 3

4 1 een bewuste keuze 2 overeenkomsten af kunnen sluiten met zorgverleners op basis van een persoonlijk plan 3 zelf zorgverleners kunnen selecteren 4 administratie bij kunnen houden 5 een begroting op kunnen stellen 6 een budgetplan kunnen maken Wij adviseren u deze criteria over te nemen en geen aanvullende criteria op te nemen voor een Pgb-beheerder. Wij adviseren u afzonderlijke kwaliteitscriteria op te nemen voor de aard van de gevraagde en geïndiceerde ondersteuning Pgb-beheer door vertegenwoordiger U noemt als een beleidsregel dat de combinatie van zorgverlener en Pgb-beheerder in één persoon of instantie, gezien de belangenverstrengeling, ongewenst is en niet toegestaan. Advies 6: In algemene zin is, zoals hierboven terecht wordt gesteld, het van belang dat deze functies worden gescheiden. Voor familieleden in eerste en tweede graad die zelf een deel van zorg leveren, is het in de praktijk niet mogelijk om deze scheiding te aan te brengen (bijvoorbeeld de alleenstaande moeder die een deel van de ondersteuning zelf levert). Per Saldo adviseert hiervoor een uitzondering te maken. Zie ook de casus in de samenvatting bij dit advies, waar de moeder als mede Pgb-beheerder ook verpleegkundige en persoonlijke verzorging biedt. Per Saldo adviseert om familieleden in de eerste en tweede graad wel de mogelijkheid te bieden om Pgb-beheer en begeleiding te combineren, als zij aan de voorwaarden, die aan een Pgb-beheerder en begeleider gesteld worden, voldoen. Het keukentafelgesprek en het persoonlijk plan bieden daarnaast goede instrumenten om te onderzoeken of er een gevaar bestaat van fraude en van onvoldoende kwaliteit van de geboden ondersteuning. Wij sluiten ons bij dit advies van per Saldo aan. 4.5 Criteria pgb en sociaal netwerk. In de notitie staat: Alleen in uitzonderingssituaties bij zwaarwegende redenen is de inzet van een Pgb door mensen van het eigen netwerk van de cliënt mogelijk. Advies 6 De bovengenoemde zinsnede in niet in overeenstemming met de Wmo Zie wetsartikel lid 4 Wmo: Bij verordening kan worden bepaald onder welke voorwaarden betreffende het tarief, de persoon aan wie een persoonsgebonden budget wordt verstrekt, de mogelijkheid heeft om diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen te betrekken van een persoon die behoort tot het sociale netwerk. Dit wetsartikel houdt in dat er door gemeenten in de Wmo geen voorwaarden worden gesteld aan de inhuur van familie en er mag dus alleen een ander tarief worden gehanteerd. 4

5 Voor de Jeugdwet is die aanpassing niet in de wet opgenomen. Jeugdwet. artikel lid 4 Jeugdwet: Bij verordening kan worden bepaald onder welke voorwaarden de persoon aan wie een persoonsgebonden budget wordt verstrekt, de jeugdhulp kan betrekken van een persoon die behoort tot het [zijn] sociale netwerk Advies 7: Genoemd artikel betekent dat de gemeente nadere voorwaarden mag stellen aan de inzet van het Pgb voor mensen uit het eigen netwerk. Uw college noemt drie voorwaarden: type hulp, kostenderving en betere of efficiënte hulpverlening. Commentaar Per Saldo: Dit mag echter niet zover gaan dat de hele doelgroep familie of een andere bekwame en vertrouwde persoon uit het sociaal netwerk op voorhand wordt uitgesloten. Dit is in strijd met de wet. Ook al zou de gemeente opmerken dat zij geen verbod kent, dan nog is sprake van een duidelijke voorkeur om gebruik te ontmoedigen. Het netwerk kan niet verplicht worden om zorg vrijwillig en onbetaald te leveren. Ten aanzien van de criteria type hulp en kostenderving, merkt Per Saldo verder op: Type hulp: Bij het Pgb is het juist van belang dat de budgethouder zelf een begeleider zoekt met wie een klik is en opleiding en/of werkervaring zijn geen garantie voor kwaliteit (voor Pgb behandeling kan een opleidingseis vanuit de Jeugdwet wel worden vereist). Kostenderving: de relatie tussen betaling van zorg en kostenderving is niet vanzelfsprekend. Wanneer iemand intensieve zorg levert, zal daar altijd eigen tijd voor worden ingeleverd. Daarom is het de vraag waarom dit alleen bij salarisderving of kosten kinderopvang kan worden toegestaan, en niet als daarvoor bijvoorbeeld een studie op een laag pitje wordt gezet? In deze passage staat verder dat ouders met schoolgaande kinderen overdag kunnen werken als er kinderopvang en naschoolse opvang is. Hieraan dient te worden toegevoegd: dit is alleen van toepassing als de kinderopvang passend is voor het kind. In de praktijk is het vaak een probleem dat kinderen met een beperking niet in de reguliere kinderopvang terecht kunnen. Wij onderschrijven dit commentaar van Per Saldo. 4.6 Pgb-plan Er wordt gesteld dat uit het plan moet blijken wie hij/zij inhuurt Advies 8: Wij adviseren u om in het budgetplan wel op te nemen welke taken er worden uitgevoerd om de gestelde doelen te bereiken, maar dit niet te sterk te koppelen aan een gecontracteerde zorgverlener, omdat dit betekent dat bij wisseling van zorgverlener het proces opnieuw moet worden doorlopen. 5

6 4.9 Besteding pgb Bij besteding van het Pgb is geen bestedingsvrij bedrag opgenomen. Advies 9 Wij adviseren om dit wel op te nemen voor kleine materiële uitgaven die verband houden met het werkgeverschap/opdrachtgeverschap en deskundigheidsbevordering (bijvoorbeeld voor het volgen van de cursus Pgb van Per Saldo: in het kader van de bewuste keuze zou de gemeente dit juist moeten stimuleren). Verplaatsen en vervoer Casus In ons vorige advies over de vernieuwing van de vervoerskostenregeling (30 maart 2015) hebben wij een casus aangehaald van een vrouw die vanwege haar beperking veel korte ritten maakt met de auto en werkelijk alle geld uitspaart om haar autootje te kunnen behouden. Die zorgt voor haar contact met de buitenwereld. Zij heeft niet het alternatief van lopen of fietsen. Zou deze vrouw met haar eigen auto vallen onder de categorie eigen vervoer? En dus zonder enige compensatie? Dat zou een forse aanslag zijn op het reizen met haar autootje. Deze casus illustreert hoe nauw het indiceren luistert. In uw antwoord op dit advies (13 april 2015) stelt u dat deze casus een voorbeeld is waar een algemene of maatwerkvoorziening nodig is. Dan nu de praktijk. In het herbeoordelingsgesprek werd al snel duidelijk dat openbaar vervoer geen optie was. Mevrouw kan maar korte stukjes lopen en maar even staan, omdat ze vanwege artrose pijn heeft in al haar gewrichten. De mevrouw die namens de gemeente het gesprek voerde, vertelde dat zij alleen maar een kortingspas voor de Stadsregiotaxi kon krijgen. Een andere optie was absoluut niet mogelijk. Mevrouw gaf aan dat de Stadsregiotaxi toch geen adequate voorziening is om korte afstanden af te leggen (naar winkels, huisarts, fysiotherapeut, vriendin, etc), maar hierop werd niet gereageerd. Over een mogelijke maatwerkoplossing is totaal niet gesproken. Mevrouw heeft een WWB-uitkering, zij leeft zeer zuinig en gaat niet op vakantie waardoor zij haar auto net kan betalen. Zij kreeg in december de beschikking van de gemeente waarin staat, dat zij voor geen enkele vervoersvoorziening in aanmerking komt, omdat zij in het bezit is van een eigen auto. In de concept-beleidsregels is echter opgenomen dat een individuele vervoersvoorziening toegekend kan worden in de vorm van een persoonsgebonden budget voor het gebruik van de eigen auto. 6

7 Zo kennen we nog twee casussen van mensen die louter vanwege het bezit van een eigen auto een dergelijke beschikking kregen. Dat roept de vraag op om hoeveel mensen het hier gaat. We weten uit ervaring dat zij lang niet allemaal bezwaar zullen maken. Wij wachten in dit kader de evaluatie van de herbeoordelingsoperatie af. Pas regels ruimhartig toe Tijdens de inspraakronde over deze vernieuwde regeling is gepleit voor het ruimhartig toepassen van (de combinatie met) een maatwerkvoorziening. Wij hebben er in ons vorige advies op gewezen hoe weinig Nijmegenaren gebruik maakten van Stadsregiotaxi, omdat zij een keuze hadden. We gaven ook aan waarom: marge rond ophalen van een half uur (de taxi mag een kwartier vroeger of later komen dan het afgesproken tijdstip); lange reistijd door combinatieritten; onbetrouwbaar bij medische afspraken. We sloten af met: Hier dreigt dat mensen worden verplicht met Stadsregiotaxi te reizen, wat niet hun voorkeur heeft, en wat ook per se niet goedkoper is. Wie is daar bij gebaat? Kosten voor een systeem als Stadsregiotaxi zullen bovendien alleen maar oplopen, doordat de Rijksoverheid steeds minder geld bijdraagt. Juist omdat Stadsregiotaxi minder kwaliteit biedt voor burgers met een vervoersbehoefte, maar niet goedkoper is dan een maatwerkvoorziening, adviseren wij u opnieuw om de regels voor het toekennen van een maatwerkvoorziening ruimhartig toe te passen. Nul dossierkennis We zijn in ons advies van 30 maart ook uitvoerig ingegaan op het belang voor indicatiestellers om op de hoogte te zijn van de beperkingen of chronische ziekte die iemand met een vervoersbehoefte heeft. Te meer, omdat dit aan de buitenkant vaak niet te zien is. De praktijk is geweest dat indicatiestellers consequent geen enkele dossierkennis hadden. Dit is laakbaar en in te veel gevallen storend geweest in de communicatie. Beperkte toegankelijkheid OV In de concept-beleidsregels staat dat het openbaar vervoer in de regio Nijmegen in principe rolstoel- en rollatortoegankelijk is voor mensen met een fysieke beperking. We wijzen er nog maar weer eens op dat die toegankelijkheid in de regiogemeenten stukken minder is. Dit is relevant, omdat naar de vervoersbehoefte wordt gekeken in een straal van kilometer (gebaseerd op jurisprudentie). Wij adviseren uw college per geval mee te wegen wat de behoefte is aan OV naar regiogemeenten en de (on)toegankelijkheid daarvan. Medische afspraken Zo adviseren wij u ook onder onder h) maatwerkvoorziening op te nemen dat medische afspraken tot het vervoer van alledag behoren, conform de praktijk in de oude vervoersregeling. Het zou hier immers niet om een bezuinigingsoperatie gaan. 7

8 Algemene opmerkingen Algemeen gebruikelijke voorzieningen en algemene voorzieningen zijn niet altijd betaalbaar voor mensen met een laag inkomen (blz. 3 en 8). Waarom zijn de beleidsregels voor de gedwongen jeugdzorg niet in dit stuk opgenomen? (blz. 4) Waarom kunnen mantelzorgers ter voorkoming van overbelasting niet in aanmerking komen voor huishoudelijke hulp en kan de cliënt in dat geval geen logeeropvang krijgen (alleen als er sprake is als cliënt s nachts toezicht nodig heeft) (blz. 4) Par. 1.5: bij het gesprek wordt gemist dat mantelzorgers ook worden uitgenodigd voor het gesprek en dat cliënt van te voren wordt gewezen op mogelijkheid van gratis, onafhankelijke cliëntondersteuning. Par. 1.5: bij het gesprek wordt de suggestie gewekt dat er één gesprek is. In de praktijk komen we tegen dat elk onderdeel zijn eigen indicatiesteller kent (dagbesteding, persoonlijke verzorging, huishoudelijke hulp, een hulpmiddel etc). Als er meerdere soorten handicaps in één gezin zijn, zijn er nog meer gesprekken. Blz. 9, 15, 17 en 23: volgens de jeugdwet kan hulp geboden worden tot 23 jaar. Waarom is dit niet opgenomen in dit schema? Blz. 12: logeerbaar maken van de woning. De mantelzorger is de aanvrager en die woont in de gemeente Nijmegen. Veel cliënten wonen niet in Nijmegen, maar bijvoorbeeld in de regio. Waarom komen de mantelzorgers niet in aanmerking voor het logeerbaar maken van hun woning als de cliënt niet in Nijmegen woont? Mantelzorgers kunnen deze vraag namelijk niet neerleggen bij de gemeente waar de cliënt woont. Blz. 13 punt 6 mantelzorgwoning: de verzorgde kan een veel lager inkomen krijgen door zijn beperking. In dat geval kan hij niet meer vergelijkbare woonlasten betalen. Par Indien er sprake is van huiselijk geweld, verwaarlozing, misbruik en ouderenmishandeling is ons inziens bijna altijd een maatwerkvoorziening noodzakelijk. De ernst van deze problematiek wordt onderschat als men denkt dat dat op eigen kracht of binnen het sociaal netwerk opgelost kan worden. Blz. 19: het onderdeel justitie is wel heel mager uitgewerkt. Blz. 20: leerlingenvervoer is geen algemene voorziening, maar een voorziening op grond van de wet over het leerlingenvervoer. N.a.v : gezien de complexe situatie rond voorzieningen voor slechthorenden is er weer dringend behoefte aan een maandelijks spreekuur zoals dat eerder bestond, verzorgd werd door Oorakel/Kentalis in wijkcentrum Neerbosch op de locatie van NijWeDO (en met goedkeuring van het Audiologisch centrum). Hier werd druk gebruik van gemaakt, vooral door ouderen. Dit werd toen gefinancierd. Par. 3.3 de dubbelrol van de GGD als beoordelaar van beschermd wonen en als onafhankelijk toezichthouder is niet wenselijk. 8

9 We adviseren een regel op te nemen dat elke jeugdige recht heeft op onderwijs, desnoods individueel op maat. Veel jongeren met psychiatrische problemen zitten nu thuis zonder dat er een vorm van onderwijs voor hen is. Wij zien belangstellend uit naar de reactie van uw college op ons advies. Hoogachtend, drs. ing. Jan Nilessen voorzitter Seniorenraad Christianne Bongers voorzitter adviescommissie JMG Frank Eliëns Secretaris adviescommissies Seniorenraad en JMG postbus HG Nijmegen 9