ALTERIAS - NIEUWSBRIEF N 4 - SEPTEMBER 2013

Transcriptie

1 ALTERIAS - NIEUWSBRIEF N - SEPTEMBER 201 ONZE COFINANCIERS Beste, PERCEPTIE GEDRAGSCODE ALTERIAS ONLINE 2 ENKELE HARMONIA SYS- TEEM AANGEPAST STANDPUNTEN GETUIGENISSEN DIVERSITEIT NIEUWS SYMPOSIUM WERKGROEP CODE OF CONDUCT FAQ ALTERNATIEVEN CONTACTINFORMATIE VOOR INVASIEVEN INTERESSANTE LINKS 5 DVD IN DE MAAK 5 WERKEN AAN BIO- SOCIO- ECONOMISCHE STUDIE INVASIEVE PLANTEN FAQ 2 Het laatste semester gaat van start voor AlterIAS! Bijna vier jaar van informatiecampagnes en sensibilisatieacties ter bestrijding en preventie van invasieve planten zijn voorbij. Enkele cijfers: we verschenen met 11 artikels in de pers en tuinbouwtijdschriften, we kwamen 18 keer op televisie en 1 keer op de radio, we hielden 1 informatievergaderingen voor bijna participanten en we namen deel aan tuinbouwevenementen. Eind juni was de Gedragscode al meer dan 900 keer ondertekend, hiervan zijn 50 handtekeningen van professionele groenvoorzieners (producenten, verkopers en gebruikers van sierplanten). Hoewel er nog talloze inspanningen moeten geleverd worden om de bewustmaking van de groensector en de particulieren te verhogen, neemt het aantal ondertekeningen gestaag toe en ook de visie op de Gedragscode evolueert (zie artikel p. 2-). Ter afsluiting van het project zal op 25 september 201 het Slotsymposium van het AlterIAS-project plaatsvinden te Gembloux. Dit zal de gelegenheid zijn om de balans op te maken van vier jaar sensibilisatie. Tijdens dit symposium kan de Gedragscode nog steeds ondertekend worden. Een oproep aan alle geïnteresseerden! ALTERIAS TEAM CONTACTINFORMA- TIE Veel leesplezier Het AlterIAS team

2 Invasieve planten, een gevoelig onderwerp... 2 Ondanks de erkenning van de invasiebiologie in de wetenschappelijke wereld, én het groeiende bewustzijn van de gevolgen van biologische invasies in de wereld, blijven invasieve planten een controversieel thema dat regelmatig het onderwerp vormt van maatschappelijke debatten. Sommigen zijn van mening dat de mens in de loop van de geschiedenis altijd al soorten met zich heeft meegenomen en dat alle exotische planten hun plaats hebben in onze ecosystemen en landschappen, wat de schade ook is die sommige van deze exoten veroorzaken. Een standpunt dat onder andere gedeeld wordt door de landschapsarchitect Gilles Clément in zijn gelauwerd boek Éloge des vagabondes. Anderen menen dat de strijd tegen invasieve planten lijkt op een vorm van ecologisch racisme of van xenofobie ten opzichte van deze uitheemse soorten (zie FAQ, p. ). Communiceren over invasieven is moeilijk, te meer omdat een antwoord op verschillende vragen wordt verwacht: Wat zijn invasieve planten? Welke impact hebben ze op het leefmilieu? Volgens welke wetenschappelijke criteria worden deze soorten als invasief gekarakteriseerd? Wat is het verschil met inheemse planten met een invasief karakter zoals de varen, de braamstruik en de brandnetel? Ook moet de verwarring tussen exotische planten en invasieve planten vermeden worden, de invasieven vormen slechts een beperkt deel van de exotische planten. Sarah Reichard van het Center for Urban Horticulture (University of Washington) wijst er op dat er een waardeconflict bestaat tussen zij die de voordelen van exotische planten waarderen en zij die bezorgd zijn om de schade die deze planten kunnen veroorzaken (Reichard, 200). De visie op deze problematiek is sterk verschillend wanneer men zich richt tot een groenvoorziener die deze soorten steeds gecommercialiseerd heeft (zonder te weten dat het om een invasieve plant ging) of tot een terreinbeheerder die geconfronteerd wordt met een invasie van een bepaalde plant in een natuurreservaat. Deze verschillen zijn onder meer gekoppeld aan onze individuele waarden en de manier waarop we de natuur waarnemen. Een enquête uit 200, gehouden bij professionele groenvoorzieners en beheerders van natuurreservaten wijst op duidelijke verschillen tussen deze twee groepen in de manier waarop de natuur wordt voorgesteld. Zo beschouwt een groot deel van de professionele groenvoorzieners (8%) het kweken van planten als onderdeel van de natuur. Ze hanteren een definitie van de natuur die een groot gamma van habitattypes omvat, inclusief milieus met menselijke invloed zoals akkers en weiden, siertuinen, groene ruimten, maar ook botanische tuinen en boomkwekerijen. Anderzijds is 0% van de professionele groenvoorzieners het eens met de beschrijving dat de echte natuur zich op de plaatsen zonder beschaving bevindt. Een definitie die de natuur als gescheiden van de mens beschouwt. Een omgekeerde trend wordt waargenomen bij de beheerders van natuurreservaten waarvan % akkoord gaat met deze laatste beschrijving. Volgens deze beheerders wordt de echte natuur inderdaad gedefinieerd door haar verwilderde karakter, waar de invloed van de mens beperkt moet zijn of zelfs volledig afwezig. De soorten die geïntroduceerd werden door de mens hebben in een dergelijke definitie geen plaats. Communiceren over invasieve planten is zeer complex. Dit zal ook het onderwerp zijn van het internationaal Symposium How to communicate on pests and invasive alien plants dat wordt georganiseerd door de European and M e d i t e r r a n e a n P l a n t P r o t e c t i o n Organization (EPPO) en zal plaatsvinden in oktober 201 in Portugal. Het AlterIAS-project zal deelnemen aan dit Symposium en er de Belgische ervaringen met de Gedragscode voor

3 invasieve planten voorstellen, dit met de focus op de communicatie met de groensector. Positieve communicatie moet de voorkeur dragen en berichten die de impact op de biodiversiteit overdrijven, moeten vermeden worden, alsook oorlogsmetaforen die de indruk geven dat de mens op elk moment een strijd moet voeren met deze soorten om ze uit te roeien. De groensector voelt zich soms aangevallen door de negatieve communicatie en de mediaheisa rond invasieve planten. De getuigenis van de zeer vermaarde vasteplantenkweker Jan Spruyt is een uiting van dit gevoel (getuigenis p. 5). Het is dan ook beter om de communicatie te richten op zaken die de betrokken partijen aanmoedigen om bij te dragen tot oplossingen, eerder dan hen verantwoordelijk te stellen voor het probleem. Deze filosofie past ook bij het AlterIAS-project, met de sensibilisatiecampagne Plant Anders worden professionele groenvoorzieners aangespoord om met de Gedragscode in te stemmen. Tijdens de voorbereidingen van de Gedragscode lag de focus op dialoog en overleg tussen de groensector, de administraties en de wetenschappers. Dit is erg succesvol gebleken, elk van de partijen heeft zijn eisen op tafel kunnen leggen en zijn ervaringen kunnen delen om uiteindelijk te komen tot een aanvaardbaar en realistisch compromis voor de groensector. Men moet nu deze weg, aangevangen door het AlterIAS-project, blijven volgen! Enkele standpunten... Het onderwerp invasieve planten wekt diverse reacties op, naargelang de verschillende visies. Gedurende het hele project werd het AlterIAS-team geconfronteerd met deze verschillende standpunten. Invasieve planten kunnen felle reacties opwekken zoals Het is ecologisch racisme van bureaucraten die niets van planten kennen, of nog Wanneer er hier iemand komt die mij verbiedt om deze planten te verkopen, die gooi ik buiten. Het probleem blijft onbegrepen door sommigen die zeggen Wat is het probleem met die invasieve planten? In onze kwekerijen hebben wij hier geen weet van. Bij de meer gematigden, is het gesprek vaak milder. Ik ben akkoord voor bepaalde invasieve soorten, maar niet voor andere. Bepaalde mensen zijn zich dan weer ten volle bewust van de milieuproblemen en van de rol van de groensector in het behoud van de biodiversiteit: Ik begrijp niet dat sommige groenvoorzieners tegen de Gedragscode zijn. Wij [de groenvoorzieners] hebben een voorbeeldfunctie. Nog anderen tenslotte gaan veel verder: Wat mij betreft, is het nultolerantie voor invasieve planten. Als één van mijn leerlingen een invasieve plant aanbeveelt in een tuinontwerp, geef ik hem een nul, meldde ons een tuinbouwdocent. Dit is slechts een klein deel van de vele meningen waarmee we geconfronteerd worden. De discussie blijft geopend Wat is het probleem met invasieven? Het is ecologisch racisme! Oké voor bepaalde invasieven, maar niet voor allemaal! Ik begrijp niet dat men zich verzet tegen de Gedragscode. Voor mij is het nultolerantie!

4 Het woord aan... Deze rubriek is voorbehouden voor enkele ambassadeurs die als eersten de Gedragscode ondertekend hebben. Ze engageren zich om bepaalde invasieve planten niet meer te verkopen/gebruiken en om klanten en het publiek te informeren over de risico s van deze planten. Vincent Lesage Milieuconsulent Dienst leefmilieu en duurzame ontwikkeling Stad Luik www. Liege.be De ondertekening van het AlterIAS-charter door de stad Luik in 2012 was in feite slechts een aanvullende stap in een strijd die reeds jaren wordt gevoerd op het Luikse grondgebied. Reeds meer dan drie jaar vormt deze problematiek inderdaad het onderwerp van overleg, van het uitwerken van actieplannen en van de vorming van de verschillende betrokken diensten. Het doel is te strijden tegen de drie voornaamste invasieve planten, maar eveneens elke introductie van andere soorten in de aanplantingen van de stad te vermijden. Het systematische beheer van de reuzenbereklauw op openbare ruimten vertaalt zich in een sterke vermindering van het aantal planten in deze behandelde omgevingen tot zelfs een totale uitroeiing van deze plant op bepaalde plaatsen. Voor wat betreft reuzenbalsemien, is er een overleg gaande om een beheersplan op te stellen samen met Contrat Rivière Ourthe. Het geval van de Japanse Duizendknoop is problematischer en we wachten op een efficiënte en realistische oplossing vanuit de faculteit van Gembloux. Wanneer het beheer van deze invasieven op openbare terreinen onder controle is, blijft het echter nog problematisch op privéterreinen. Het is daarom dat de stad in mei 2010 een reglement heeft goedgekeurd omtrent invasieve planten. De verantwoordelijken voor de terreinen waar reuzenbereklauw en/of reuzenbalsemien aanwezig is, worden verplicht om mee te werken aan elke bestrijdingscampagne tegen de respectievelijke invasieve planten. Om particulieren in deze problematiek bewust te maken en te sensibiliseren heeft de dienst leefmilieu een volledige communicatiecampagne op touw gezet waarbij op al hun evenementen natuur informatie (banners, brochures, lijsten van invasieve en alternatieve planten) ter beschikking wordt gesteld. Ook de professionele groenvoorzieners (boomkwekers, landschapsarchitecten, tuinaanleggers, ), zijn onmisbare schakels in deze strijd en werden niet vergeten. Zij hebben een mail gekregen van het College van burgemeester en schepenen om hen te overtuigen in te stemmen met de Gedragscode van AlterIAS en systematisch alternatieven voor te stellen en/of te gebruiken voor invasieven.

5 Jan Spruyt BVBA Vaste-plantenkwekerij Jan Spruyt-Van der Jeugd Emotioneel ervaren we het gegeven van invasieve planten als toch wat in de strot geramd door de groene jongens. Vandaag de dag worden we evenveel of zelfs meer gehinderd door onze eigen inheemse planten die een invasief karakter vertonen als door enkele te enthousiaste exoten. Waarom mogen distels overal woekeren? Wie betaalt de kosten voor het bestrijden van woekerende wilgen? Waarom mogen paardenbloemen met miljoenen onze boomkwekerijen blijven vervuilen? En wat te zeggen van de kostprijs voor deze bestrijding voor onze Vlaamse boomkwekers? De groene jongens willen dat wij begrip hebben voor hun problemen, maar hebben zij begrip voor die van ons? Uiteraard begrijpen wij dat er zich problemen voordoen met enkele invasieven, zowel in fauna als flora. Ik vind het dan ook normaal dat we daar met z n allen ten volle moeten aan meewerken. Eén van de obstakels echter voor een engagement in de Gedragscode is de vrijwillige basis, wat de dringendheid van het probleem relativeert. 5 Zolang er geen wetten vastgelegd zijn, moeten we alle mogelijke inspanningen doen opdat de exotische soorten zich niet verspreiden. Dit is een verantwoordelijkheid die wij, de producenten, niet mogen onderschatten. Hoe vullen we dit engagement in? In naam van onze collega-telers van vaste planten, hebben wij deelgenomen aan de werkgroep die deze problematiek heeft vertaald naar de praktijk. We hebben alle invasieve planten met een grote impact op het leefmilieu verwijderd uit onze catalogi. De potentieel invasieve exoten worden zoveel mogelijk geweerd en/of in het oog gehouden. De enkele nieuwe introducties die misschien overmatig kunnen ontwikkelen, zullen worden gemeld aan de wetenschappers om er hun aandacht op te vestigen. Hoe communiceren wij dit aan onze klanten? We verdelen de brochures van AlterIAS in onze plantenkwekerij. Op onze website zal het onderwerp binnenkort aan bod komen en ook in een nieuwsbrief zullen we dit probleem behandelen. Op onze jaarlijkse opendeurdagen stellen wij eveneens folders ter beschikking van het grote publiek.

6 Nieuws Ter gelegenheid van de Internationale dag van de Biodiversiteit op 22 mei 201, heeft Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen de burgemeesters van 1 gemeenten in de Vlaamse Ardennen verenigd voor de ondertekening van de Gedragscode. En ze hebben allemaal getekend! Een mooi initiatief dat zich, laat ons hopen, elders zal herhalen. Voor meer informatie: provincie/leefmilieu Noteer alvast in uw agenda! 25 september 201 Slotsymposium "Vier jaar sensibilisatie over invasieve planten" Tijdens dit symposium zullen de belangrijkste resultaten van het AlterIAS-project voorgesteld worden waarbij de ervaringen worden uitgewisseld tussen de verschillende partners en de belanghebbenden. Is het project erin geslaagd om een mentaliteitsverandering op gang te brengen? Welke communicatiemiddelen zijn het efficiëntst? Welke lessen kunnen getrokken worden uit de eerste Belgische Gedragscode? Welke mogelijkheden zijn er om de Gedragscode in een gemeente of een tuinbouwbedrijf toe te passen? Gedragscode op vrijwillige basis of toch eerder wetgeving? Al deze vragen zullen aan bod komen tijdens het symposium. Programma, informatie en inschrijving op onze website Deelname is gratis, inschrijven is verplicht, maar het aantal plaatsen is beperkt.

7 FAQ HET BEHEER VAN INVASIEVE SOORTEN, LIJKT DIT NIET OP EEN VORM VAN ECOLOGISCH RACISME? Het grootste deel van de exotische planten die bij ons geïntroduceerd zijn, geven geen enkel probleem en vertonen geen invasief karakter. De meeste gewassen die wij telen in onze velden en onze boomgaarden zijn afkomstig uit andere delen van de wereld en het komt in niemand op om deze terug te dringen gezien het nut dat ze ons dagelijks leveren. In tegenstelling tot het uitroeien van alle nietinheemse soorten, concentreert het beheer van invasieve organismen zich uitsluitend op enkele soorten die, zoals de Japanse duizendknoop of de grote waternavel, schade kunnen veroorzaken omwille van hun capaciteit om dominante populaties te vormen binnen semi-natuurlijke omgevingen. We zijn dus ver van elke vorm van xenofobie. Maubray Contactinformatie Wenst u folders voor uw vereniging of voor een activiteit? Heeft u graag een spreker over invasieve planten of over de Gedragscode? Heeft u foto s van invasieve planten of geïnvadeerde sites die u ter beschikking wenst te stellen? Voor al uw opmerkingen, vragen en suggesties, kan u steeds terecht op ons centraal adres: info@alterias.be Dit project wordt gecofinancierd en gesteund door de Europese Commissie en de federale en regionale administraties die verantwoordelijk zijn voor leefmilieu in België.