Voorzieningen en leerlingen- stromen (V)SO RMC-regio 19 Beschrijving van het huidige aanbod en de leerlingenstromen en aanbevelingen voor een dekkend

Transcriptie

1 Voorzieningen en leerlingen- stromen (V)SO RMC-regio 19 Beschrijving van het huidige aanbod en de leerlingenstromen en aanbevelingen voor een dekkend onderwijsaanbod

2

3 Voorzieningen en leerlingenstromen (V)SO RMC-regio 19 Beschrijving van het huidige aanbod en de leerlingenstromen en aanbevelingen voor een dekkend onderwijsaanbod Opdrachtgever: De gemeente Utrecht, SWV Sterk VO Utrecht en Stichtse Vechten het samenwerkingsverband PO i.o (stad Utrecht) Utrecht, maart 2013 Oberon Postbus BK Utrecht tel fax adres:

4 Voorzieningen en leerlingenstromen (V)SO RMC-regio 19 eindrapportage 5 Inhoudsopgave Managementsamenvatting Inleiding Leerlingen in regulier en speciaal onderwijs in RMC-regio Leerlingen primair onderwijs en speciaal onderwijs Leerlingen voortgezet onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs De match tussen ondersteuningsbehoeften en voorzieningen: PO/SO Aantallen leerlingen en voorzieningen voor de PO-leeftijd Vraag en aanbod voor PO/SO-leerlingen met een cluster 3-indicatie Vraag en aanbod voor PO/SO-leerlingen met een cluster 4-indicatie De match tussen ondersteuningsbehoeften en voorzieningen: VO/VSO Aantallen leerlingen en voorzieningen voor de VO-leeftijd Vraag en aanbod voor VO/VSO-leerlingen met een cluster 3-indicatie Vraag en aanbod voor VO/VSO-leerlingen met een cluster 4-indicatie De match tussen ondersteuningsbehoeften en voorzieningen: jeugdigen met meervoudige problematiek Vraag en aanbod voor jeugdigen met meervoudige problematiek Vraag en aanbod voor leerlingen die momenteel thuiszitten Naar een passend aanbod voor alle doelgroepen met specifieke ondersteuningsbehoeften Inleiding Cluster 3 ZMLK Cluster 3 LZ/LG/MG Cluster 4 ZMOK VO/VSO: integratie in regulier onderwijs en uitbreiding VSO-voorzieningen Cluster 4 ASS (LZK) PO/SO: Meer leerlingen van SO naar sbao en/of regulier bao Cluster 4 ASS (LZK) VO/VSO Meer leerlingen in het reguliere VO en/of uitbreiding van een bestaande voorziening met aanbod havo/vwo Leerlingen met meervoudige problematiek Conclusies en aanbevelingen Passend onderwijs voor leerlingen in cluster Passend onderwijs in cluster 4: uitbreiding van voorzieningen voor VSO in RMC-regio Passend onderwijs in cluster 4: bevorderen van deelname aan het reguliere onderwijs Op weg naar een passend onderwijsaanbod Bijlage 1 Opdracht en opzet van het onderzoek Bijlage 2 Lijst van geïnterviewden Bijlage 3 Voorzieningen voor regulier en speciaal onderwijs in RMC-regio Bijlage 4 Toezichtsarrangementen Inspectie van het Onderwijs: (V)SO-scholen cluster 3 en cluster Bijlage 5 Scenario s voor doelgroepen met specifieke ondersteuningsbehoeften, input voor financiële doorrekening Bijlage 6 Globale analyse van de financiële consequenties van scenario s voor leerlingen met specifieke ondersteuningsbehoefte Bijlage 7 Lijst van afkortingen

5

6 Voorzieningen en leerlingenstromen (V)SO RMC-regio 19 eindrapportage 7 Managementsamenvatting Voor leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften is er behoefte aan een betere match tussen deze behoeften en het aanbod binnen RMC-regio 19. Dit blijkt uit een inventarisatie van de SO- en VSOvoorzieningen in de regio en van de leerlingenstromen. Match tussen ondersteuningsbehoefte en aanbod De noodzaak tot een beter passend aanbod is er bij cluster 3- en bij cluster 4-leerlingen. Binnen cluster 3 is het aanbod voor zeer moeilijk lerende kinderen (ZMLK) niet voldoende dekkend en gespreid. Dat leidt er toe dat jonge kinderen dagelijks ver moeten reizen. Meer integratie in het regulier onderwijs, met ondersteuning vanuit het (V)SO kan bijdragen aan een oplossing hiervoor. Het speciaal onderwijs kan zich dan nog meer richten op leerlingen met de zwaarste problematiek, zoals leerlingen met een zeer laag IQ in de PO-leeftijd of leerlingen met een disharmonisch ontwikkelingsprofiel. Voor deze groep is er op dit moment onvoldoende passend aanbod binnen de regio. Onder de cluster 4-leerlingen zijn de grootste knelpunten gesignaleerd bij leerlingen met een stoornis in het autistisch spectrum (ASS) in de PO- en VO-leeftijd én bij de groep zeer moeilijk opvoedbare kinderen (ZMOK) in de VO-leeftijd. ASS en ZMOK leerlingen in de VO-leeftijd kunnen weer worden onderverdeeld naar niveau en naar ondersteuningsbehoefte. Dit zijn leerlingen op (1) het niveau van het praktijkonderwijs, (2) het niveau van vmbo en (3) het niveau van havo/vwo. Deze groepen leerlingen (ZMOK en ASS) zijn omvangrijk, elk 400 tot 500 leerlingen. Veel ZMOKleerlingen volgen onderwijs buiten de regio, het huidige aanbod is niet dekkend. Verder zijn voorzieningen niet goed gespreid, maar geconcentreerd in twee van de vier subregio s. Voor sommige groepen is het aanbod ook onvoldoende passend. Zo is er beperkt VSO-aanbod voor ZMOK- en ASSleerlingen met capaciteit voor havo/vwo. Verkenning van mogelijke oplossingen voor de toekomst Bij de voorgestelde oplossingsrichtingen voor cluster 3-leerlingen staat het streven naar meer integratie in het reguliere onderwijs voorop. Hierbij geldt de voorwaarde dat dit wat betreft niveau van de leerling en de ondersteuningsbehoefte passend is of kan worden. Dit geldt voor zowel jonge ZMLK-leerlingen als langdurig zieke, lichamelijk of meervoudig gehandicapte leerlingen (LZ/LG/MG). Daarnaast is speciale aandacht gewenst binnen het SO/VSO voor cluster 3-leerlingen met zware problematiek. Voor cluster 4-leerlingen zijn oplossingen verkend in de vorm van scenario s. In sommige scenario s wordt gestreefd naar een zo groot mogelijke deelname van leerlingen binnen het reguliere onderwijs, dit geldt met name voor ASS-leerlingen in PO en VO. In andere scenario s wordt voorgesteld om VSO-voorzieningen uit te breiden. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen voorzieningen voor ZMOK- en ASS-leerlingen en tussen leerlingen met vmbo- of havo/vwo-niveau. De scenario s voor cluster 4 leiden over het algemeen tot een beter dekkend, beter gespreid en beter passend aanbod. Doorrekening op financiële consequenties bevestigt de verwachting dat scenario s met nieuwe voorzieningen of een uitbreiding daarvan, extra kosten met zich meebrengen, terwijl scenario s waarbij gestreefd wordt naar een grotere deelname in het regulier onderwijs, een besparing kunnen opleveren, Bij deze laatste scenario s geldt wel, dat ondersteuning van het reguliere onderwijs door het (V)SO gewenst is. De kosten daarvan kunnen aanzienlijk zijn en beperken de omvang van de besparing. Bij de afweging van voor- en nadelen is vooralsnog uitgegaan van ideaaltypische scenario s. In werkelijkheid zijn tussenvarianten en combinaties mogelijk van verschillende scenario s. Bovendien moet er bij de ontwikkeling van het totale aanbod ook aandacht zijn voor cluster 3-leerlingen en andere doelgroepen

7 8 Oberon Andere doelgroepen Naast groepen met een indicatie voor cluster 3 of cluster 4 onderwijs, zijn er nog andere doelgroepen met een extra ondersteuningsbehoefte. Dit zijn leerlingen met meervoudige problematiek en leerlingen op het grensvlak tussen onderwijs en jeugdzorg. Ook voor deze groepen geldt dat meer of andersoortige arrangementen nodig zijn om passend onderwijs te kunnen bieden. Vervolgstappen Op basis van de analyse van de problematiek en de voorgestelde oplossingen kunnen vervolgstappen worden gezet. De scenario s zijn hiervoor een hulpmiddel. De weging van scenario s kan niet alleen per doelgroep worden gemaakt, hierbij dient het totale aanbod in de regio in aanmerking te worden genomen. Verkenning van de haalbaarheid is daarbij een belangrijk onderdeel. Op grond van een dergelijke verkenning kunnen scenario s worden aangepast of gecombineerd. Vervolgens is een meer concrete uitwerking nodig en een nadere verkenning van de financiële consequenties. Aangezien passend onderwijs sterk verbonden is met met kwalitatief goed onderwijs, is het ook van belang om de kwaliteit van de betrokken scholen te betrekken bij de uitwerking. Besluitvorming over aanpassingen in het aanbod ligt bij de bestuurders van gemeenten en samenwerkingsverbanden PO en VO in de RMC-regio. De resultaten van dit onderzoek bieden een basis voor deze besluitvorming.

8 Voorzieningen en leerlingenstromen (V)SO RMC-regio 19 eindrapportage 9 1 Inleiding Invoering passend onderwijs Met de invoering van de Wet Passend Onderwijs in 2013 zal er veel veranderen ten aanzien van de organisatie en inrichting van de onderwijsondersteuning aan leerlingen. Samenwerkingsverbanden worden met de Wet Passend Onderwijs verantwoordelijk voor de toewijzing van de extra ondersteuning en krijgen ook financiële verantwoordelijkheid in het toedelen van een passende plek voor iedere leerling. De schoolbesturen in het samenwerkingsverband krijgen de zorgplicht om voor iedere leerling in het samenwerkingsverband een passend onderwijsaanbod te verzorgen. Dit vraagt speciale aandacht voor groepen leerlingen die nu niet van het onderwijsaanbod gebruikmaken, zoals thuiszitters. De samenwerkingsverbanden bestaan uit scholen voor regulier onderwijs en scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs binnen cluster 3 en 4. De voorzieningen voor cluster 1 en 2 maken bestuurlijk geen deel uit van de samenwerkingsverbanden, Deze instellingen zijn anders gepositioneerd binnen de Wet Passend Onderwijs; voor het onderwijs aan cluster 1- en cluster 2- leerlingen geldt ook een andere bekostigingssystematiek. In het regeerakkoord van het kabinet Rutte II is vastgelegd dat met de invoering van passend onderwijs ook praktijkonderwijs (PrO) en leerwegondersteunend onderwijs (LWOO) onder de verantwoordelijkheid van de samenwerkingsverbanden zullen gaan vallen. Het doel hiervan is een meer efficiënte organisatie van extra onderwijsondersteuning. Er wordt een korting toegepast van 50 miljoen op het budget voor PrO en LWOO. De invoering van passend onderwijs vindt plaats binnen een bredere context van vernieuwingen binnen het onderwijs en de zorg, die van belang zijn voor het perspectief van leerlingen. Op het terrein van doorstroom en selectie binnen het voortgezet onderwijs zullen de komende tijd veranderingen optreden. Criteria voor selectie worden aangescherpt. Zo dient het schooladvies van de basisschool objectief te worden onderbouwd met toetsgegevens en wordt de drempelloze instroom in het mbo niveau 2 afgeschaft. Naast de invoering van passend onderwijs zijn er andere transities in voorbereiding. Zeer relevant is de decentralisatie van de zorg voor de jeugd naar de gemeenten. Schoolbesturen, zorginstellingen en gemeenten worden gezamenlijk verantwoordelijk voor de afstemming tussen onderwijsondersteuning en zorg voor kinderen en jongeren. Deze domeinen zijn rechtstreeks van invloed op elkaar. Nieuwe samenwerkingsverbanden De samenwerkingsverbanden worden met ingang van 1 november 2013 op een ander, hoger schaalniveau ingericht. Voor de samenwerkingsverbanden PO in de RMC-regio 19 betekent dit dat verschillende (per denominatie ingerichte) samenwerkingsverbanden worden samengevoegd. Vooral voor de samenwerkingsverbanden PO is sprake van schaalvergroting. Een andere belangrijke verandering is dat het onderscheid tussen cluster 3 en 4 met de invoering van passend onderwijs zal vervallen. Vanaf november 2013 functioneren de volgende samenwerkingsverbanden (SWV) 1 : 1 Het SWV VO Utrecht en Vechtstreek bereidt met OCW een experimenteerstatus voor. Als dit experiment doorgaat, treedt de Wet Passend Onderwijs voor dit SWV op in werking.

9 10 Oberon Tabel 1.1 Samenwerkingsverbanden RMC-regio 19 Swv PO/SO Gemeenten Utrecht stad (PO 2601) Utrecht Utrecht Zuidoost (PO 2603) Zeist, Utrechtse Heuvelrug, Bunnik, De Bilt, Wijk bij Duurstede Utrecht West (PO 2604) Woerden, Ronde Venen, Oudewater, Stichtse Vecht, Montfoort Utrecht Zuid (PO 2605) Nieuwegein, IJsselstein, Houten, Vianen, Lopik Swv VO/VSO Utrecht stad/vechtstreek (VO 2601) Utrecht, Stichtse Vecht Utrecht Zuidoost (VO 2603) Zeist, Utrechtse Heuvelrug, Bunnik, De Bilt, Wijk bij Duurstede Utrecht West (VO 2604) Woerden, Ronde Venen, Oudewater, Montfoort Utrecht Zuid (VO 2605) Nieuwegein, IJsselstein, Houten, Vianen, Lopik Een regionaal dekkend aanbod Ondanks de vergroting van het schaalniveau is het nog steeds niet mogelijk om binnen ieder samenwerkingsverband een dekkend onderwijscontinuüm te realiseren. Sommige specialistische voorzieningen hebben een dusdanig specifieke doelgroep dat zij een groter voedingsgebied bedienen. Deze regionale functie is ook noodzakelijk om voldoende volume te krijgen, zodat de kwaliteit van het aanbod kan worden gegarandeerd. Daarvoor is regionale afstemming gewenst en nodig. Regionaal dient te worden afgestemd welke speciale voorzieningen er nodig zijn, wat de omvang is van de populatie en hoe in de regio de voorzieningen zo goed mogelijk kunnen worden gespreid, zodat er voldoende plaatsen beschikbaar zijn en de bereikbaarheid zo optimaal mogelijk is met behoud van kwaliteit. Onderzoek naar voorzieningen en leerlingenstromen in RMC-regio 19 De gemeente Utrecht, SWV Sterk VO Utrecht en Stichtse Vecht en het samenwerkingsverband PO i.o. (stad Utrecht) hebben Oberon opdracht gegeven het regionale voorzieningenniveau gedetailleerd in kaart te brengen. Het gaat daarbij om de speciale onderwijsvoorzieningen in de RMCregio 19: speciaal en voortgezet speciaal onderwijs (SO en VSO) en (tussen)voorzieningen (Sbao, Pro, OPDC Utrecht, Rebound, dagbesteding). Op basis van deze regionale verkenning zijn met de partners in de regio gesprekken gevoerd, met als doel zicht te krijgen op aanpassingen die nodig of gewenst zijn om een afgestemd dekkend onderwijsaanbod te realiseren. Vervolgens zijn enkele scenario s doorgerekend op kosten voor huisvesting, leerlingenvervoer en ondersteuningsmiddelen. Aandachtspunten Een belangrijk aandachtspunt in dit onderzoek is het gegeven dat het onderwijsaanbod in het ene samenwerkingsverband van invloed is op de aangrenzende samenwerkingsverbanden. Zo kan een specifiek onderwijs- of ondersteuningsaanbod leerlingen uit andere samenwerkingsverbanden aantrekken. Iedere verandering in onderwijsaanbod heeft invloed op leerlingenstromen en daarmee consequenties voor bekostiging van onderwijsondersteuning en leerlingenvervoer. Bovendien zal er steeds meer worden gestreefd naar een flexibeler inrichting van de ondersteuningsstructuur. Samenwerking tussen regulier onderwijs en speciaal onderwijs zal leiden tot meer maatwerk in de vorm van arrangementen. Ook deze ontwikkelingen hebben invloed op de leerlingenstromen in de regio. Vanwege deze aandachtspunten is het belangrijk om ook kwalitatieve aspecten mee te nemen in een regionale verkenning van speciale voorzieningen. Het beeld achter de cijfers is nodig om deze goed te kunnen duiden en wensen tot aanpassing van de bestaande situatie te kunnen onderbouwen. Leeswijzer In de volgende hoofdstukken presenteren we de bevindingen va het onderzoek. We beginnen met een overzicht van de aantallen leerlingen in RMC-regio 19, in regulier en speciaal onderwijs (hoofdstuk 2). Vervolgens gaan we in op de match tussen ondersteuningsbehoeften en het aanbod in de regio voor leerlingen in de PO leeftijd (hoofdstuk 3), leerlingen in de VO leeftijd (hoofdstuk 4) en voor jeugdigen met meervoudige problematiek (hoofdstuk 5). Dit doen de door een

10 Voorzieningen en leerlingenstromen (V)SO RMC-regio 19 eindrapportage 11 analyse te presenteren van de leerlingenstromen. Voor verschillende groepen leerlingen wordt beschreven hoeveel leerlingen binnen de RMC-regio naar school gaan en hoeveel binnen de eigen subregio naar school gaan. Ook het aantal leerlingen met LGF (rugzak) wordt vermeld. Op basis van deze analyse wordt in hoofdstuk 6 bekeken welk oplossingen er zijn voor een onvoldoende match tussen ondersteuningsbehoefte en aanbod. Voor sommige van deze oplossingen is een scenario opgesteld en financieel doorgerekend.bij deze doorrekening heeft Oberon samengewerkt met Infinite Financieel. Het rapport wordt afgesloten met conclusies en aanbevelingen (hoofdstuk 7). Bij het rapport zijn zeven bijlagen opgenomen: 1. beschrijving van de opdracht en de opzet van het onderzoek; 2. overzicht van de geïnterviewde personen; 3. overzicht van de voorzieningen (V)SO voor leerlingen met een indicatie voor cluster 3 of cluster 4, en van tussenvoorzieningen; 4. overzicht van Inspectie-beoordelingen van instellingen voor SO en VSO; 5. cijfermatige input voor scenario s voor doelgroepen met specifieke ondersteuningsbehoeften 6. doorrekening van scenario s door Infinite Financieel; 7. lijst met afkortingen.

11

12 Voorzieningen en leerlingenstromen (V)SO RMC-regio 19 eindrapportage 13 2 Leerlingen in regulier en speciaal onderwijs in RMCregio 19 Leerlingen in de PO-leeftijd (4-12 jaar) In RMC-regio 19 wonen ruim leerlingen die naar het primair onderwijs gaan. Van deze leerlingen gaan er bijna (2,2%) naar het speciaal basisonderwijs (Sbao). Van alle leerlingen in het primair onderwijs en speciaal onderwijs hebben er ruim (1,9%) een indicatie voor cluster 3 of cluster 4. Van deze leerlingen gaan er ruim (1,3%) naar een school voor speciaal onderwijs (SO), ruim 500 (0,6%) gaan met LGF naar het Bao of het Sbao. Leerlingen in de VO-leeftijd (12-18 jaar) Binnen RMC-regio 19 wonen leerlingen die naar het reguliere voortgezet onderwijs gaan. Van deze leerlingen gaat gaan er ruim naar het vmbo met LWOO en 900 naar het praktijkonderwijs; bij elkaar 9,6% van het totaal aantal leerlingen in het regulier voortgezet onderwijs. Van de leerlingen ouder dan 12 jaar hebben er (4,4%) een indicatie voor cluster 3 of 4. Van deze leerlingen gaan er (3,2%) naar een school voor VSO, 500 (1,2%) gaan met LGF naar het reguliere voortgezet onderwijs. Niet alle leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften hebben een indicatie en zitten op een (V)SOschool of krijgen een rugzak. Er is in de regio een grote groep overbelaste leerlingen, met meervoudige problematiek. Deze zijn onder meer te vinden in tussenvoorzieningen, zoals OPDC Utrecht, Rebound, Op de Rails en Herstart-trajecten. Daarnaast maakt een deel van deze jongeren gebruik van dagbesteding of arbeidsmarktgerichte trajecten. In totaal gaat het om ongeveer 400 jongeren. Tenslotte zijn er leerplichtige jongeren die geen onderwijs volgen en ook geen alternatief dagbestedingstraject volgen, de thuiszitters. In augustus stonden er ongeveer 150 thuiszitters in de VO-leeftijd geregistreerd (0,3%). In dit hoofdstuk geven we een overzicht van de aantallen leerlingen in regulier en speciaal onderwijs in de regio. We geven hiermee eerst een beeld van de totale leerlingenpopulatie, voordat we in de volgende hoofdstukken inzoomen op leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften. Op het totaal aantal leerlingen is deze groep relatief klein. De meeste leerlingen doorlopen hun schoolloopbaan zonder extra ondersteuning. We geven het totale beeld eerst voor de leerlingen in het primair onderwijs (2.1), vervolgens voor leerlingen in het voortgezet onderwijs en voor de jongeren die (deels) niet op school zitten, maar voor die wel behoefte hebben aan een passende oplossing (2.2). 2.1 Leerlingen primair onderwijs en speciaal onderwijs Leerlingen in het primair onderwijs Binnen het primair onderwijs (PO) onderscheiden we basisonderwijs (Bao) en speciaal basisonderwijs (Sbao). We geven een overzicht van de aantallen leerlingen die in RMC-regio 19 wonen. Tabel 2.1 Leerlingen primair onderwijs woonachtig in RMC-regio 19* PO totaal Bao Sbao Utrecht stad (1,5%) Utrecht Zuidoost (2,2%) Utrecht West (1,7%) Utrecht Zuid (3,6%) Totaal (2,2%) * Bron: DUO, oktober 2011 (geldt voor alle tabellen in dit hoofdstuk)

13 14 Oberon Ruim 80 duizend leerlingen volgen onderwijs in het primair onderwijs. Subregio Utrecht stad telt de meeste PO-leerlingen, ruim 27 duizend. De andere drie subregio s tellen elk ongeveer 18 duizend leerlingen. Ruim 2 procent van de leerlingen in het regulier onderwijs zit op een speciale school voor basisonderwijs (Sbao). De subregio s van de nieuwe samenwerkingsverbanden verschillen behoorlijk in het deelnamepercentage aan het speciaal basisonderwijs. In Utrecht Stad, Zuidoost en West ligt het deelnamepercentage onder het landelijk deelnamepercentage (2,7%). In Utrecht Zuid is het deelnamepercentage relatief hoog; 3,6% van de leerlingen zit op een speciale basisschool. Leerlingen met indicatie voor cluster 3 of cluster 4 Jeugdigen met specifieke ondersteuningsbehoeften kunnen een indicatie krijgen. 2 Hieronder geven we een overzicht van de aantallen leerlingen met een indicatie voor cluster 3 of cluster 4 in het primair onderwijs. Voor deze leerlingen dient op het niveau van de samenwerkingsverbanden een passend aanbod te worden georganiseerd. 3 In het overzicht maken we onderscheid tussen a) leerlingen die naar een speciale voorziening cluster 3 of 4 gaan (SO); b) leerlingen die met een rugzak naar het reguliere basisonderwijs gaan (leerlingengebonden financiering; LGF). Voor deze leerlingen is er ambulante begeleiding vanuit een speciale voorziening. 4 Tabel 2.2 PO/SO-leerlingen met indicatie voor cluster 3 of cluster 4, RMC-regio 19 Cluster 3 Cluster 4 Totaal SO LGF Totaal SO LGF Utrecht stad (84%) 43 (16%) (75%) 54 (25%) Utrecht (67%) 62 (33%) (72%) 77 (28%) Zuidoost Utrecht West (66%) 55 (34%) (49%) 71 (51%) Utrecht Zuid (67%) 55 (33%) (55%) 96 (45%) Totaal (73%) 215 (27%) (64%) 298 (36%) Van de leerlingen in de basisschoolleeftijd met een indicatie gaat de meerderheid naar een school voor speciaal onderwijs. In totaal gaan er ruim leerlingen naar een cluster 3- of cluster 4-school. Nog eens 500 leerlingen gaan met een rugzak naar het reguliere onderwijs. Ruim een kwart van de leerlingen met een cluster 3-indicatie (27%) heeft een rugzak, voor cluster 4- geïndiceerde leerlingen is dit ruim een derde (36%). Verder zien we dat het aandeel LGF-leerlingen in de ene subregio veel groter is dan in de andere. Er is wat dit betreft een relatie met de beschikbaarheid van scholen voor speciaal onderwijs 5. De voorzieningen zijn geconcentreerd in Utrecht stad en Zuidoost. In die subregio s zijn de percentages LGF-leerlingen dan ook veel lager dan in West en in Zuid. Verder is het percentage cluster 3-leerlingen met LGF verreweg het laagst in Utrecht stad, waar cluster 3-voorzieningen zijn geconcentreerd. Voor cluster 4-leerlingen is het LGFpercentage ongeveer even hoog in Utrecht stad en Zuidoost De huidige systematiek van indicering zal verdwijnen wanneer de Wet Passend Onderwijs van kracht wordt. Ook het onderscheid tussen cluster 3 en 4 vervalt dan. Cluster 1- en cluster 2-leerlingen laten we in dit onderzoek buiten beschouwing, aangezien de instellingen voor deze leerlingen bestuurlijk geen deel uitmaken van de samenwerkingsverbanden. De meeste van deze kinderen gaan naar een reguliere basisschool; een klein deel naar een speciale basisschool. In hoofdstuk 4 worden de aantallen LGF-leerlingen in Bao en Sbao weergeven per cluster. Een alternatieve verklaring voor deze verschillen is dat in Utrecht stad veel kinderen een cluster 2 indicatie krijgen waar dat anders een cluster 4 indicatie zou zijn.

14 Voorzieningen en leerlingenstromen (V)SO RMC-regio 19 eindrapportage 15 Tabel 2.3 Percentage PO/SO-leerlingen met indicatie voor cluster 3 of cluster 4 op totaal PO, RMC-regio 19 Totaal PO/SO (Bao, Totaal SO (cluster 3, 4 Totaal LGF Sbao, SO) excl. LGF*) Utrecht stad ,4% 97 0,3% Utrecht Zuidoost ,7% 139 0,7% Utrecht West ,0% 126 0,7% Utrecht Zuid ,2% 151 0,8% Totaal ,3% 513 0,6% *Deze leerlingen bevinden zich of op het Bao of op het Sbao. Per subregio ligt het aandeel SO-indicaties tussen de 1,7% (Utrecht stad en Utrecht West; zie totaal middelste en rechterkolom) en 2,5% (Zuidoost). Voor de gehele RMC-regio 19 komt het percentage SO-indicaties uit op 1,9%. In bijlage 3 geven we een overzicht van alle voorzieningen voor speciaal onderwijs in cluster 3 en cluster 4. Samenvatting In figuur 2.1 is schematisch weergegeven hoe alle leerlingen in de PO-leeftijd, die in RMC-regio 19 wonen, verdeeld zijn over het basisonderwijs, speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs. Van alle leerlingen in de PO-leeftijd heeft 1,9% een cluster 3- of 4-indicatie. Een deel daarvan (1,3%) zit op een speciale voorziening, het overige deel (0,6%) zit met LGF in het reguliere basisonderwijs of speciaal basisonderwijs. In dit rapport richten we ons wat het PO betreft in het bijzonder op deze laatste twee groepen leerlingen. Dit zijn de leerlingen die in het kader van passend onderwijs extra aandacht behoeven. In totaal zijn dit leerlingen. Figuur 2.1 Leerlingen PO naar soort onderwijs BAO, excl. lgf SBAO, excl. lgf SO cl3/cl4 lgf cl3/cl4 96,0% 2,1% 1,9% 1119 (1,3%) 513 (0,6%) 2.2 Leerlingen voortgezet onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs Leerlingen in het voortgezet onderwijs Binnen RMC-regio 19 wonen leerlingen die naar het reguliere voortgezet onderwijs gaan. De subregio Utrecht/Vechtstreek telt de meeste leerlingen, daarna volgt Zuidoost.

15 16 Oberon Tabel 2.4 Leerlingen op VO-scholen woonachtig in RMC-regio 19* VO totaal Lwoo PrO VO overig Pct. Lwoo/PrO Utrecht stad/vechtstreek (9,6%) Utrecht Zuidoost (7,4%) Utrecht West (9,0%) Utrecht Zuid (12,9%) Totaal (9,6%) * NB: Het gaat om leerlingen die schoolgaan in deze samenwerkingsverbanden; het aantal schoolgaande kinderen dat woonachtig is in de regio wijkt hier enigszins van af. Dit geldt alleen voor het regulier onderwijs, niet voor het speciaal onderwijs. Een deel van de leerlingen in het voortgezet onderwijs krijgt extra ondersteuning, in de vorm van leerwegondersteunend onderwijs (Lwoo) binnen het vmbo. Lwoo leerlingen volgen een leerweg binnen het vmbo, leerlingen in het praktijkonderwijs (PrO) worden niet opgeleid tot een diploma, maar direct voorbereid op de arbeidsmarkt. Het aandeel Lwoo- en PrO-leerlingen is het grootst in subregio Zuid (12,9%) en het kleinst in Zuidoost (7,4%). Leerlingen met indicatie voor cluster 3 of cluster 4 Hieronder geven we een overzicht van de aantallen leerlingen met een cluster 3- of 4-indicatie op een VSO-school en de leerlingen die met een rugzak naar het reguliere voortgezet onderwijs gaan (LGF). Voor deze leerlingen is er ambulante begeleiding vanuit een speciale voorziening. Tabel 2.5 VO/VSO-leerlingen met indicatie voor cluster 3 of cluster 4, RMC-regio 19 Cluster 3 Cluster 4 Totaal VSO LGF Totaal VSO LGF Utrecht stad/ (86%) 37 (14%) (73%) 121 (27%) Vechtstreek Utrecht Zuidoost (78%) 43 (22%) (75%) 112 (25%) Utrecht West (72%) 28 (28%) (52%) 75 (48%) Utrecht Zuid (84%) 25 (16%) (63%) 108 (37%) Totaal (81%) 133 (19%) (69%) 416 (31%) Het totale aantal leerlingen in de VO-leeftijd met een indicatie voor cluster 3 of 4 is met ruim aanmerkelijk groter dan in het PO (ruim 1.600), terwijl het aantal leerlingen in het reguliere VO aanmerkelijk kleiner is dan in het reguliere PO. In het voortgezet onderwijs zijn er dus verhoudingsgewijs veel meer geïndiceerde leerlingen. Tabel 2.6 Percentage VO/VSO-leerlingen met indicatie voor cluster 3 of cluster 4 op totaal VO, RMC-regio 19 Totaal VO (VO, VSO) Totaal VSO (cluster 3, 4 Totaal LGF excl. LGF*) Utrecht stad/vechtstreek ,4% 158 1,0% Utrecht Zuidoost ,9% 155 1,2% Utrecht West ,9% 103 1,3% Utrecht Zuid ,1% 133 1,3% Totaal ,2% 549 1,2% *Deze leerlingen bevinden zich of op Lwoo of op het PrO. Van de leerlingen tot en met 12 jaar heeft 1,9% een indicatie voor cluster 3 of 4 (zie tabel 2.3); van de leerlingen ouder dan 12 jaar is dit 4,4%. De subregio Zuidoost heeft het grootste aandeel VSOindicaties (5,1%), de regio West het kleinste aandeel (3,2%). In bijlage 3 geven we een overzicht van alle voorzieningen voor voortgezet speciaal onderwijs in cluster 3 en cluster 4. Net als bij de kinderen in de basisschoolleeftijd gaat de meerderheid van de jongeren met een indicatie naar een school voor speciaal onderwijs (VSO), in totaal gaan ongeveer leerlingen naar een cluster 3- of cluster 4-school. Ongeveer 550 leerlingen gaan naar het reguliere onderwijs en krijgen daar ambulante begeleiding. In vergelijking met het aantal leerlingen dat naar een VSO-school gaat is het percentage LGF-leerlingen

16 Voorzieningen en leerlingenstromen (V)SO RMC-regio 19 eindrapportage 17 wat lager dan in het primair onderwijs. In cluster 3 heeft bijna een vijfde (19%) van de geïndiceerde leerlingen een rugzak, in cluster 4 is dit iets minder dan een derde (31%). We zien in grote lijnen dezelfde verschillen tussen de subregio s als bij het PO. In de subregio s met veel VSO-voorzieningen, Utrecht stad en Zuidoost, is het aandeel LGF-leerlingen lager. Van de cluster 4-leerlingen in deze beide regio s heeft ongeveer een kwart LGF, terwijl dit in Utrecht West ongeveer het dubbele is (48%). Het percentage cluster 3-leerlingen met LGF is het laagste in Utrecht stad, met veel cluster 3-voorzieningen. Maar ook in Utrecht Zuid is dit percentage laag. Overige voorzieningen voor leerlingen vanaf 12 jaar Als leerlingen een indicatie hebben, is er zicht op de omvang van de problematiek. Daarnaast zijn er ook leerlingen die leer- en/of gedragsproblemen hebben, maar (nog) niet zijn geïndiceerd. Tot deze groep behoren ook de zogenaamde overbelasten, die worden gekenmerkt door multi-problematiek op verschillende leefgebieden zoals school, gezin en psychisch. Verder zijn er leerlingen die gedurende langere tijd geen onderwijs volgen, de thuiszitters. Deze groepen leerlingen hebben we kwantitatief minder goed in beeld, maar het is wel van belang om hier bij stil te staan in het kader van dit onderzoek, omdat er ook voor hun problemen een oplossing gevonden dient te worden. We noemen hier kort verschillende soorten voorzieningen, een meer uitgebreide beschrijving is opgenomen in bijlage 3. Tussenvoorzieningen Tussenvoorzieningen zijn bedoeld voor leerlingen die als gevolg van problemen met school of op het persoonlijke vlak tijdelijk geen onderwijs (kunnen) volgen op het reguliere voortgezet onderwijs. Voorbeelden zijn het OPDC, Rebound-voorzieningen, Op de Rails- en Herstart-trajecten. Dagbesteding Dagbesteding is bedoeld voor jongeren die niet meer in het onderwijs verblijven en vaak te maken hebben met meervoudige problematiek zoals verslaving, criminaliteit, een problematische thuissituatie. De meeste dagbestedingstrajecten begeleiden deze jongeren terug naar onderwijs of werk in de vorm van werk op een werkplaats gecombineerd met individuele begeleiding. Arbeidsgerichte leerwegen Arbeidsgerichte leerwegen leiden jongeren die merendeels tussen PrO en VSO in zitten naar werk. Vaak gebeurt dit in samenwerking met de school waar de jongere staat ingeschreven en is er een weekverdeling van 1 dag school en 4 dagen werk. Thuiszitters V(S)O in de RMC-regio 19 Het gaat hier met name om thuiszittende leerplichtige leerlingen die in een V(S)O instelling thuis horen of de overstap naar een vervolgopleiding (MBO) niet hebben gemaakt en geen startkwalificatie hebben. Volgens de verschillende samenwerkingsverbanden zijn er geen tot weinig thuiszittende leerlingen in de PO-leeftijd. Met de invoering van passend onderwijs is een van de speerpunten het voorkomen en opvangen van thuiszittende leerlingen. Iedere leerling moet in principe een passende plek worden geboden. Tabel 2.7 VO/VSO-leerlingen die (deels) niet op school zitten, RMC-regio 19 Aantal jongeren* In tussenvoorzieningen 295 In dagbesteding 47 In arbeidsgerichte leerwegen 55 thuiszitters 151 Utrecht stad 72 Zuidoost 27 West 5 Zuid 37 Onbekend 10 * De aantallen thuiszitters zijn gebaseerd op registratie door RMC-regio Utrecht, augustus 2012.

17 18 Oberon Volgens de registratie van RMC-regio Utrecht waren er in september 2012 ongeveer 150 thuiszitters (0,3% van het totaal leerlingen in het VO en VSO). Hierbij tekenen we wel aan dat de registratie een momentopname is; de aantallen thuiszitters fluctueren. Samenvatting In Figuur 2.2 staan de leerlingen in de VO-leeftijd uitgesplitst naar soort onderwijs of overige verblijfsplaats. Het aandeel jongeren van de totale groep jongeren in de VO-leeftijd woonachtig in de RMC-regio 19 waar we in dit rapport op inzoomen is groter dan voor het PO, namelijk 5,5%. Deze groep bestaat uit leerlingen op het VSO met een cluster 3 of 4 indicatie (3,2%); leerlingen in het reguliere VO met een cluster 3 of 4 indicatie (LGF, 1,2%) en leerlingen die in een traject (dagbesteding/arbeidgericht) of thuis zitten (1,2%). Deze leerlingen behoeven in het kader van passend onderwijs extra aandacht. In totaal gaat het om jongeren. Figuur 2.2 Leerlingen VO naar soort onderwijs VO overig, excl. lgf PrO/Lwoo, excl. lgf in traject/thuiszitters VSO cl3/cl4 lgf cl3/cl4 85,5% 9,0% 5,5% 1501 (3,2%) 549 (1,2%) 548 (1,2%)

18 Voorzieningen en leerlingenstromen (V)SO RMC-regio 19 eindrapportage 19 3 De match tussen ondersteuningsbehoeften en voorzieningen: PO/SO Match ondersteuningsbehoefte en voorzieningen: Leerlingen in de PO-leeftijd (4-12 jaar) Cluster 3 Het overgrote deel van de leerlingen op een cluster 3 SO-school gaat naar school binnen de RMCregio. In totaal gaan 50 leerlingen naar een SO-school buiten de regio; 40 van de 369 ZMLKleerlingen (11%) en 10 van de 206 LZ/LG/MG-leerlingen (5%). SO-scholen voor ZML-leerlingen zijn er zowel in Utrecht stad als Zuidoost; SO-scholen voor LZ/LG/MG alleen in Utrecht stad. Het percentage leerlingen dat binnen de eigen subregio naar een SO-school gaat is (dan ook) groter onder de ZMLleerlingen (44%) dan onder de LZ/LG/MG-kinderen (24%). Het aandeel ZML-leerlingen dat binnen het reguliere onderwijs blijft met LGF is beperkt (15%); onder de LZ/LG/MG-kinderen ligt dit percentage veel hoger (42%). Cluster 4 ZMOK-leerlingen in het SO gaan relatief vaak naar school buiten de eigen RMC-regio (33 van de 119 leerlingen; 28%). Bij LZK-leerlingen is dat aandeel veel kleiner (14 van de 425 leerlingen; 3%). Van alle kinderen met een cluster 4-indicatie gaat 65% naar een SO-school en 35% naar het reguliere basisonderwijs, met LGF. In het vorige hoofdstuk hebben we het aantal leerlingen met specifieke ondersteuningsbehoeften besproken. In dit hoofdstuk gaan we na of het aanbod in de RMC-regio 19 voldoende is afgestemd op de ondersteuningsbehoeften van de leerlingen in de PO-leeftijd (4-12 jaar). In het volgende hoofdstuk doen we hetzelfde voor leerlingen in de VO-leeftijd (12-18 jaar), in hoofdstuk 5 voor jongeren met een meervoudige problematiek. Na een overzicht van de aantallen leerlingen en voorzieningen (3.1) volgt een analyse van de leerlingenstromen. We gaan daarbij na of er een tekort of een overschot aan aanbod is en waar mogelijk verbeteringen gerealiseerd kunnen worden; eerst voor leerlingen met een cluster 3-indicatie (3.2), vervolgens voor leerlingen met een cluster 4-indicatie (3.3) Bij het bepalen van de match tussen ondersteuningsbehoeften en voorzieningen is uiteraard ook de kwaliteit van de onderwijsvoorzieningen van groot belang. In bijlage 4 geven we een overzicht van recente beoordelingen van de Inspectie van het Onderwijs van de SO en VSO-scholen. We combineren in dit hoofdstuk cijfermatige informatie met informatie uit gesprekken met betrokkenen: groepsgesprekken, individuele gesprekken en een expertbijeenkomst met vertegenwoordigers van gemeenten, scholen en SWV-en uit de vier subregio s binnen RMC-regio Aantallen leerlingen en voorzieningen voor de PO-leeftijd In paragraaf 2.1 hebben we vastgesteld dat in totaal leerlingen in de PO-leeftijd een indicatie hebben voor cluster 3 of cluster 4. Deze leerlingen behoeven extra ondersteuning in het kader van passend onderwijs. Binnen deze groep kunnen we verschillende doelgroepen onderscheiden. In onderstaande tabel geven we een overzicht van vraag en aanbod voor deze totale groep, in de volgende paragrafen werken we dit uit en proberen we vast te stellen of en waar er sprake is van lacunes en kraptes. Bij de onderstaande overzichten van aantallen leerlingen per cluster moeten we bedenken dat het onderscheid tussen cluster 3 en 4 en de daarbij behorende indicaties zal verdwijnen met de invoering van passend onderwijs.

19 20 Oberon Tabel 3.1 Aantallen leerlingen en voorzieningen voor de PO-leeftijd * Doelgroep Vraag (aantal leerlingen) Aanbod SO Aanbod (S)Bao Cluster 3 ZMLK 369 Herderscheeschool (U) Rafaëlschool (U) Pr. Wilhelminaschool (U) Meerklank (ZO) Cluster 3 LZ/LG/MG 206 Ariane de Ranitz (U) De Schans (U) Cluster 3 LGF (ZMLK; 215 (66;149) LZ/LG/MG) Cluster 4 ZMOK 119 De Pels (U) Cluster 4 LZK 425 Fritz Redl (U) C.P. van Leersum (ZO) Berg en Bosch (ZO/Z) Zonnehuis (ZO) Cluster 4 LGF 298 Totaal Vestigingen Sbao De Binnentuin (U) Het Keerpunt (U) Luc Stevensschool (U) Tobias (ZO) De Driehoek (ZO) De Stuifheuvel (ZO) De Brug (Z) De Evenaar (Z) De Wenteltrap (Z) De Wissel (Z) Het Klaverblad (W) De Keerkring (W) De Vijverhof (W) Aantal vestigingen Bao met tenminste 1 LGFleerling * Bron: DUO, oktober 2011 (geldt voor alle tabellen in dit hoofdstuk) Utrecht stad 51 Zuidoost 65 West 54 Zuid Vraag en aanbod voor PO/SO-leerlingen met een cluster 3-indicatie ZMLK-leerlingen Voor elke subregio laten we in tabel 3.2 zien waar de leerlingen met een ZMLK-indicatie onderwijs volgen: op één van de ZMLK-scholen in Utrecht (Herderschee, Rafaëlschool of Prinses Wilhelmina) of de Meerklank in Zeist (regio Zuidoost); binnen een (speciale) basisschool, met een rugzak (LGF). Om een compleet beeld te geven van de leerlingenstromen vermelden we ook hoeveel leerlingen van RMC-regio 19 een SO-school buiten de regio bezoeken en hoeveel leerlingen van buiten naar een SO-school binnen RMC-regio 19 gaan. Tabel 3.2 Leerlingen cluster 3 ZMLK, PO/SO School Utrecht stad Zuidoost Buiten RMCregio (Herd/Raf/ (Meerklank) Woon PrWIlh.) SO Totaal LGF Bao LGF sbao LGF totaal Utrecht stad Utrecht Zuidoost Utrecht West Utrecht Zuid Totaal RMC-regio Van buiten 3 3 nvt 6 RMC-regio Totaal De meerderheid, namelijk 369 van de 435 leerlingen met een ZMLK-indicatie (85%) gaat naar een SO-school. De overige 66 leerlingen blijven met een rugzak in het regulier onderwijs. Het aandeel

20 Voorzieningen en leerlingenstromen (V)SO RMC-regio 19 eindrapportage 21 rugzakleerlingen in deze groep is vrij beperkt (15%). Blijkbaar is het niet eenvoudig om deze leerlingen op te vangen binnen het reguliere basisonderwijs. Van de leerlingen in het SO gaat ongeveer driekwart naar een school in Utrecht stad; de overige leerlingen gaan naar de Meerklank in Zeist of naar een school buiten de RMC-regio. Leerlingenstromen binnen RMC-regio 19 De scholen in Utrecht trekken veel leerlingen uit de andere subregio s. De Meerklank in Zeist wordt vooral bezocht door leerlingen uit de (eigen) subregio Zuidoost. Grensverkeer met aangrenzende regio s De ZMLK-scholen in RMC-regio 19 worden bezocht door slechts 6 leerlingen van buiten de regio. Andersom zijn er 40 leerlingen die binnen de RMC-regio wonen, maar daarbuiten naar school gaan. De meest bezochte scholen zijn: Mozarthof in Hilversum (16 leerlingen, allemaal uit Utrecht West); Koningin Emmaschool in Amersfoort (9 leerlingen, allemaal uit Zuidoost); Prisma in Alphen a/d Rijn (4 leerlingen, allemaal uit Utrecht West). Uit gesprekken met vertegenwoordigers van gemeenten, samenwerkingsverbanden en scholen voor SO en Sbao kwam naar voren dat men het niet wenselijk vindt dat kinderen in deze leeftijd ver reizen (G) 6. Toch zijn er 40 leerlingen die buiten de regio naar school gaan en 137 die buiten de eigen subregio naar school gaan. Dat kan betekenen dat er in de praktijk dagelijks flinke afstanden worden afgelegd om de scholen te bereiken 7. In de gesprekken is gesignaleerd dat binnen deze groep voor de kinderen met een zeer laag IQ (onder de 40) vaak geen geschikt aanbod is (I). Het betreft in die gevallen vaak verstandelijk gehandicapte kinderen met oppositioneel gedrag waar zorg ook een verantwoordelijkheid heeft, maar waar dat in onvoldoende afstemming en samenhang wordt ingezet. LZ/LG/MG-leerlingen Voor de indicaties langdurig ziek (somatisch), lichamelijk gehandicapt en meervoudig gehandicapt binnen cluster 3 zijn er twee SO-scholen in Utrecht stad: de Ariane de Ranitz (Mytyl: LG en MG) en de Utrechtse Buitenschool De Schans (LZ). Tabel 3.3 geeft een overzicht van de leerlingenaantallen op deze scholen en van de aantallen leerlingen met LGF. Tabel 3.3 Leerlingen cluster 3 LZ/LG/MG, PO/SO School Utrecht stad (AdRanitz, de Buiten RMCregio Totaal LGF bao LGF sbao LGF totaal Woon Schans) Utrecht stad Utrecht Zuidoost Utrecht West Utrecht Zuid Totaal RMC-regio Van buiten 55 nvt 55 RMC-regio Totaal Het percentage LZ/LG/MG -leerlingen op een SO-school van het totaal aantal leerlingen met een dergelijke indicatie is lager dan bij de ZMLK-leerlingen, namelijk 206 van de 355 (58%). De overige 149 leerlingen (42%) gaan met een rugzak naar het reguliere onderwijs. 6 7 (G) verwijst naar groepsgesprek (I) naar individueel interview en (E) naar de expertbijeenkomst. Vaak betreft het grensverkeer: leerlingen wonen dicht bij een voorziening in een andere (sub)regio. We kunnen dus niet met zekerheid zeggen of de groep van 137 leerlingen allemaal verder reizen dan ze zouden doen met een voorziening in de eigen (sub)regio.

21 22 Oberon Leerlingenstromen binnen RMC-regio 19 Voor deze leerlingen zijn er alleen scholen in Utrecht stad. Voor zover de leerlingen binnen de RMC-regio blijven, gaan ze dus allemaal in Utrecht naar school. Deze scholen vervullen dus een functie voor de hele RMC-regio; ruim de helft van de leerlingen woont in een andere subregio dan Utrecht stad. Grensverkeer met aangrenzende regio s De Ariane de Ranitz en De Schans worden bezocht door enkele tientallen leerlingen van buiten de RMC-regio. Slechts enkele leerlingen uit de RMC-regio bezoeken een school voor LZ/LG/MG in een aangrenzende regio. De meest bezochte scholen zijn: De Waterlelie in Haarlemmermeer (5 leerlingen, uit Zuidoost, West en Zuid); Trappenberg in Huizen (2 leerlingen, uit Zuidoost en West); Tyltylschool in Amsterdam (2 leerlingen uit West). Thuisnabijheid cluster 3 SO leerlingen Op basis van het bovenstaande kunnen we ons een beeld vormen van de thuisnabijheid van het onderwijs voor cluster 3-leerlingen. We geven een overzicht van de leerlingaantallen en leerlingenstromen in de onderstaande figuur. Daarmee laten we zien hoe de verhoudingen zijn tussen: aantallen leerlingen in SO en PO (met LGF); SO-leerlingen die naar school gaan in: a) hun eigen subregio; b) een andere subregio binnen RMC-regio 19; c) naar een school buiten RMC-regio 19. Dit geeft een grove indicatie van de mate waarin het SO-onderwijs thuisnabij is. Figuur 3.1 Leerlingen cluster 3 PO/SO SO, buiten RMCregio; 40 SO, andere subregio; 137 Cluster 3, ZMLK, SO (435 leerlingen) LGF; 66 SO, binnen subregio ; 192 Cluster 3, LZ/LG/MG, SO (355 leerlingen) SO, buiten RMCregio; 10 LGF; 149 SO, binnen subregio; 85 SO, andere subregio; 111 Zowel voor de ZMLK- als de LZ/LG/MG-kinderen geldt dat het overgrote deel van de leerlingen naar school gaat binnen de RMC-regio. In totaal gaan 50 leerlingen naar een school buiten de regio; dat is 6% van de cluster 3-leerlingen in PO/SO. Het aandeel LGF-leerlingen is veel groter onder de LZ/LG/MG-kinderen (42%) dan onder de ZMLleerlingen (15%). Daarentegen is het percentage leerlingen dat binnen de eigen subregio naar een SO-school gaat groter onder de ZML-leerlingen (44%) dan onder de LZ/LG/MG-kinderen (24%).

22 Voorzieningen en leerlingenstromen (V)SO RMC-regio 19 eindrapportage Vraag en aanbod voor PO/SO-leerlingen met een cluster 4-indicatie ZMOK-leerlingen Voor elke subregio laten we in tabel 3.4 zien waar leerlingen met een ZMOK-indicatie in de PO-leeftijd onderwijs volgen. In tegenstelling tot de leerlingengebonden financiering bij cluster 3-indicaties, worden leerlingen met LGF en een cluster 4-indicatie niet verder uitgesplitst in de subgroepen ZMOK en LZK. Om die reden hebben we geen kolom met leerlingen met LGF aan tabel 3.4 toegevoegd. Leerlingengebonden financiering in combinatie met een cluster 4-indicatie wordt verderop apart behandeld. In de RMC-regio 19 is er slechts één voorziening voor speciaal onderwijs (SO) met een aanbod bedoeld voor ZMOK, dat is De Pels in Utrecht stad. Leerlingen die niet op De Pels terecht kunnen of zijn aangewezen op een voorziening buiten de regio. Voor het complete beeld melden we ook hoeveel leerlingen van buiten de RMC-regio 19 naar De Pels gaan. Tabel 3.4 Leerlingen cluster 4 ZMOK, PO/SO School Utrecht stad Buiten RMCregio (De Pels) Woon Totaal Utrecht stad Utrecht Zuidoost Utrecht West Utrecht Zuid Totaal RMC-regio Van buiten 3 nvt 3 RMC-regio Totaal Driekwart van de ZMOK-geïndiceerde SO kinderen gaat naar de Pels, de overige 25 procent (met name vanuit Zuidoost) gaat naar een school buiten de regio (Mulock Houwer en J.H. Donner, zie tabel 3.5). Het aantal leerlingen dat van buiten de regio naar de Pels gaat is met drie leerlingen heel klein. Tabel 3.5 Leerlingen op het SO cluster 4 ZMOK buiten RMC-regio 19 School M Houwer J.H. Donner overig Buiten RMCregio totaal Woon Utrecht stad Utrecht Zuidoost Utrecht West Utrecht Zuid Totaal Deze groep leerlingen kwam uit gesprekken niet naar voren als een groep die snel speciale aandacht behoeft in het kader van het passend onderwijs. Leerlingen die vanuit de subregio Zuidoost naar voorzieningen buiten de regio gaan doen dit vermoedelijk vanwege de reisafstand (G). De voorzieningen Mulock Houwer en J.H. Donner liggen beide ten oosten van de subregio Zuidwest. De Pels in Utrecht stad heeft twee locaties voor het SO-onderwijs. LZK-leerlingen Het aantal voorzieningen voor kinderen met een LZK-indicatie in de PO-leeftijd is in de RMC 19 regio substantieel groter dan voorzieningen voor ZMOK. In de subregio Utrecht stad betreft het de Fritz Redlschool, in de subregio Utrecht Zuidoost zijn dat de Berg en Boschschool, de C.P. van

23 24 Oberon Leersumschool en de Zonnehuisschool en in de subregio Utrecht Zuid betreft het een locatie van de Berg en Boschschool. Tabel 3.6 Leerlingen cluster 4 LZK, PO/SO School Utrecht stad Zuidoost Zuid Buiten Totaal (Fritz Redl) (BenB, (BenB) RMC-regio Woon CPvL, Zhuis) Utrecht stad Utrecht Zuidoost Utrecht West Utrecht Zuid Totaal RMC-regio Van buiten nvt 227 RMC-regio Totaal Het aantal LZK-indicaties in het SO is groot: 425 leerlingen in de RMC-regio. Daarbij springt vooral de regio Zuidoost eruit, met 168 indicaties. Cluster 4-scholen voor LZK zijn er in de subregio s Utrecht stad, Zuidoost en Zuid. Vrijwel alle LZKleerlingen gaan naar voorzieningen binnen de laatste twee twee subregio s. Ook van buiten de RMC 19 regio trekt met name de regio Zuidoost veel LZK-leerlingen. Opvallend is dat desondanks ook nog 12 leerlingen van de subregio Zuidoost naar een voorziening buiten de RMC 19 regio gaan. Dit blijkt om locaties van een voorziening te gaan die ook in de subregio Utrecht Zuidoost zelf te vinden is (C.P. van Leersumschool; 8 Soesterberg 8 ; 4 Veenendaal 9, zie tabel 3.7). Tabel 3.7 Leerlingen op het SO cluster 4 LZK buiten RMC-regio 19 School CPvLeersum overig Buiten RMC-regio totaal Woon Utrecht stad Utrecht Zuidoost Utrecht West Utrecht Zuid Totaal Alleen al vanwege de omvang van de groep en de daarmee samenhangende hoeveelheid aan leerlingenverplaatsingen kwam uit de gesprekken naar voren dat de huidige situatie niet de meest wenselijke situatie is (G, I). Het geringe aantal leerlingen dat buiten de RMC-regio 19 naar school gaat is een indicatie dat het aanbod binnen de regio voldoende is. Het aanbod is echter zeer geconcentreerd in de subregio Zuidoost en Zuid. Er bestaat zorg onder de cluster 4-vertegenwoordigers dat met het invoeren van de Wet Passend Onderwijs juist binnen deze groep het aantal thuiszitters zal toenemen (I). De leerlingengebonden financiering zoals die nu bestaat wordt afgeschaft, onzekerheid over de toekomst kan voor ouders een reden zijn om nu dit nog kan een indicatie voor het SO aan te vragen. In de gesprekken is aangegeven dat het de moeite waard is om te onderzoeken welke aanvullende mogelijkheden er zijn voor deze doelgroep om met alternatieve financiering in het PO te blijven (I). Ook is geopperd om meer leerlingen met een LZ- indicatie in het Sbao te plaatsen in plaats van het SO (E). Zo zijn er 8 9 Dit betreft onderwijs aan kleuters in dagbehandeling, lft 4-6. Dit betreft kleutergroepen en de groepen 3 tot en met 8 van het basisonderwijs, lft 4-12.

24 Voorzieningen en leerlingenstromen (V)SO RMC-regio 19 eindrapportage 25 bijvoorbeeld aan een aantal Sbao s Leonardoklassen verbonden voor hoogbegaafde leerlingen. Voor sommige leerlingen met aan autisme gerelateerde stoornissen zou dit mogelijk ook een geschikt alternatief zijn. Leerlingen met leerlingengebonden financiering Tenslotte staan in tabel 3.8 de leerlingen met een rugzak uitgesplitst naar basisonderwijs en speciaal basisonderwijs. Om het overzicht compleet te maken is er ook een kolom opgenomen met daarin alle cluster 4-leerlingen (ZMOK en LZK samen) die in het SO verblijven. Het is bij cluster 4-leerlingen met een leerlingengebonden financiering in tegenstelling tot cluster 3-leerlingen niet bekend om welke indicaties het gaat (ZMOK of LZK). Het merendeel van de cluster 4-leerlingen die met een leerlingengebonden financiering in het PO wordt begeleid zit op een reguliere basisschool. Een klein aantal leerlingen is met een rugzak op het speciaal basisonderwijs te vinden. Opvallend is dat er in de subregio Utrecht Zuid naar verhouding meer leerlingen met een rugzak op het speciaal basisonderwijs zitten dan in de overige subregio s. Ook valt op dat er grote verschillen zijn tussen de subregio s in het aandeel leerlingen dat van het totale aantal cluster 4-geïndiceerde leerlingen een leerlingengebonden financiering heeft. Tabel 3.8 LGF bao / sbao cluster 4 In SO LGF bao LGF sbao Totaal LGF Utrecht stad Utrecht Zuidoost Utrecht West Utrecht Zuid Totaal De leerlingaantallen en leerlingenstromen van cluster 4-leerlingen in PO/SO worden samengevat in figuur 3.2. ZMOK-leerlingen gaan relatief vaker buiten de eigen RMC-regio naar het speciaal onderwijs vergeleken met LZK-leerlingen. Deze laatste groep gaat vaker naar een andere subregio voor speciaal onderwijs. Omdat cluster 4-leerlingen met een LGF in het reguliere onderwijs niet worden geïndiceerd naar ZMOK of LZK zijn deze aantallen apart in het figuur opgenomen.