Vergelijking bekostiging vmbo en mbo. Onderzoek Berenschot in opdracht van de roc s in de vier grote steden in samenwerking met de MBO Raad

Transcriptie

1 Vergelijking bekostiging vmbo en mbo Onderzoek Berenschot in opdracht van de roc s in de vier grote steden in samenwerking met de MBO Raad

2 1. Inleiding Berenschot heeft in opdracht van de roc s in de vier grote steden (G4) in 2009 een onderzoek afgerond waarin geconcludeerd werd dat de deelnemerpopulatie die in armoedeprobleemcumulatie-gebieden (APCG) woont een grotere kans heeft op uitval en dat er daardoor voor deze deelnemers gemiddeld genomen meer inspanning moet worden verricht door de school om ze op te leiden tot een diploma. Deze conclusie kon zowel getrokken worden op basis van de gegevens van de deelnemerpopulatie van de G4 roc s zelf, als op basis van cijfermateriaal van de MBO Raad over de mboinstellingen in den brede. De APCG liggen met name in de G4. Dit beeld, namelijk dat APCG deelnemers vaker uitvallen en dat deze gebieden met name in de grote steden liggen, wordt bevestigd door de rapporten Vertrouwen in de school van de WRR en Gestruikeld voor de start van het SCP. Het gevolg hiervan is dat de G4 roc s relatief gezien meer inspanningen moeten (en ook graag zouden willen) plegen om hun deelnemers minimaal tot een startkwalificatie te brengen, waardoor zij relatief gezien ook meer kosten zullen moeten maken. In vervolg op de eerste presentatie van de bevindingen van Berenschot in mei 2008 is er bij de participerende organisaties de behoefte ontstaan aan een vervolgonderzoek naar de mogelijke consequenties van deze analyse voor de bekostiging van de roc s. 2. Opdrachtformulering In het Voortgezet Onderwijs wordt in de wijze van bekostiging via het Leerplusarrangement rekening gehouden met studenten die wonen in een APCG. Voorgaande conclusie riep de vraag op of de bekostiging van het mbo op soortgelijke wijze afgestemd zou moeten worden op de intensievere onderwijs- en zorgtaken als dat bij de bekostiging van het vo gebeurt. Om deze vraag te beantwoorden is door Berenschot de bekostiging van het vo en mbo met elkaar vergeleken. 3. Aanpak vergelijking bekostiging De volgende stappen zijn doorlopen om te komen tot een vergelijking: 1. Vergelijking van de variabelen van de (norm)bekostiging bve en de normbekostiging vo vanuit macro perspectief (= landelijk niveau). 2. Vergelijking van de bekostiging van bve en vo vanuit de OCW begroting (macro niveau): a Vergelijking van de normbekostiging van bve en vo. b Vergelijking overige uitgaven/bekostiging uit de begroting van OCW. 3. Vergelijking bve en vo bekostiging op leerling-niveau (micro niveau): 2

3 a Vergelijking van de normbekostiging, uitgesplitst naar soort/niveau. b Vergelijking overige inkomsten/bekostiging op leerling-niveau. c Opgetelde vergelijking van de bekostiging op leerling-niveau. 4. Toepassing van het Leerplusarrangement vo op roc s. 5. Eindconclusies. De vergelijking is tot stand gekomen met ondersteuning van een werkgroep bestaande uit experts van de roc s en de MBO Raad. 4. Conclusies In de eerste plaats werd geconcludeerd dat, gezien het profiel van de studenten, een vergelijking van vmbo en mbo zuiverder is dan een vergelijking van vo en mbo; het vo bestaat immers naast het vmbo ook nog uit havo en vwo. De verschillen in basisbekostiging zijn klein tussen havo/vwo en vmbo. Die tussen vmbo en mbo zijn echter groot. Het valt daarnaast op dat het mbo meer dan het vo incidentele inkomsten kent, zie het schema hieronder: Waaruit bestaan de overige uitgaven in de begroting OCW? VO Duurzaam? TGV?* BVE Duurzaam? TGV?* Investeringen in energiebesparing en een incidenteel Dir Bekostiging KBB s structureel Ind beter binnenmilieu Actieprogramma Onderwijs bewijs (FES) incidenteel Dir School-ex programma incidenteel Dir Onderwijsverzorging structureel Dir Competentiegerichte kwalificatiestructuur incidenteel Dir Projecten incidenteel Dir Taal en rekenen incidenteel Dir Belangenbehartiging dienstverlening ICT (po, vo, bve) structureel Dir Innovatiearrangement incidenteel Ind Kwaliteitsprojecten VO-raad incidenteel Ind Innovatiebox regulier incidenteel Dir Kwaliteitsbeleid voortgezet onderwijs incidenteel Dir Innovatiebox FES incidenteel Dir Experimenten VMBO-MBO2 incidenteel Dir Regeling stagebox incidenteel Dir Maatschappelijke stages incidenteel Dir Educatie incidenteel Ind Uitvoeringsorganisatie DUO incidenteel Ind Aanvalsplan Laaggeletterdheid incidenteel Ind Leven Lang Leren en EVC structureel Ind Schoolmaatschappelijk werk structureel Ind * Direct of indirect ten gunste van instelling RMC s/ GSB incidenteel Ind Convenanten met RMC-regio s structureel Ind Programmagelden regio s structureel Ind Aanvullende vergoeding experimenten VMBO-MBO incidenteel Dir Verbetering melding verzuim structureel Dir Plusvoorziening overbelaste jongeren incidenteel Dir Uitvoeringsorganisatie DUO incidenteel Ind 8 3

4 De conclusie van de vergelijking tussen vmbo en mbo is dat er belangrijke verschillen zijn in de structurele bekostiging vanuit OCW naar v(mb)o en mbo-instellingen: 1. De reguliere bekostiging per leerling in het mbo is lager dan in het vmbo; dit geldt met name voor studenten met een indicatie PRO(Praktijkonderwijs)/LWOO. 2. Het Leerplusarrangement in het v(mb)o heeft geen equivalent in het mbo. 3. De systematiek van de diplomabekostiging in het mbo, die met name voor de instellingen met meer studenten uit de APCG gebieden grotere risico s inhoudt. Met behulp van de figuur hieronder onderbouwen we de eerste conclusie, namelijk dat de bekostiging per leerling in het mbo, met name voor studenten met een indicatie PRO(Praktijkonderwijs)/LWOO, lager is dan in het vmbo Jaarlijkse normvergoeding per leerling VOA Diplomawaarde Deelnemersbudget PRO/LWOO Materieel Personeel 0 4

5 Als we rekening houden met de doorstroomcijfers van LWOO/ PRO naar mbo gaat het om een val in bekostiging van circa 130 mln. op jaarbasis, zoals de volgende tabel laat zien. Aantal Val van deelnemers in Totale jaarlijkse bekostiging mbo die val in structurele per Doorstroom vanuit PRO/LWOO indicatie bekostiging deelnemer naar niveau 1-2 & 3-4 mbo: hadden in vo LWOO naar mbo niveau PRO naar mbo niveau LWOO naar mbo niveau PRO naar mbo niveau VSO-WEC/LWOO/PRO naar n.b. mbo niveau Totaal De tweede conclusie is dat in de bve-bekostiging geen equivalent bestaat van het Leerplusarrangement (gebaseerd op APCG gebieden). In de figuur op de volgende pagina laten we zien wat het verschil in bekostiging per leerling is als we rekening houden met het Leerplusarrangement. Jaarlijkse normvergoeding per leerling VOA Diplomawaarde Deelnemersbudget LPA PRO/LWOO Materieel 0 Personeel 5

6 Ook als we rekening houden met het verschil in urennorm tussen mbo (850 uur) en vo (1.000 uur) zijn er nog verschillen in bekostiging per deelnemer. De volgende figuur laat dit zien Jaarlijkse normvergoeding per leerling Gecorrigeerd voor urennorm 850 MBO vs 1000 VO VOA Diplomawaarde Deelnemersbudget LPA PRO/LWOO Materieel Personeel 0 Vanuit de begroting OCW, waarin in het vo geen onderscheid gemaakt wordt tussen vwo, havo en vmbo, zijn deze berekeningen overigens niet gemakkelijk te maken; anders gezegd: voor het omrekenen van macro cijfers (=bekostiging op landelijk niveau) naar micro cijfers (=bekostiging op leerling niveau) is in de OCW begroting te weinig informatie beschikbaar. Het Leerplusarrangement in het vo wordt uitgekeerd op basis van een minimum aantal studenten die in APCG gebieden wonen; voor VMBO leerlingen is deze drempel 30% per vestiging. Er zijn verschillende scenario s denkbaar om (het equivalent van) het Leerplusarrangement in de mbo sector te introduceren. Voor het mbo is de in het vo geïntroduceerde vestigingssystematiek niet relevant, immers de opleidingen zijn veelal geconcentreerd rond afstudeerrichtingen (1 vestiging techniek in de regio, 1 vestiging horeca etc., dit om de investeringen in de infrastructuur te beperken). Het is daarom zuiverder om uit te gaan van een bedrag van 892 per deelnemer afkomstig uit een APCG (vergelijkbaar met vo). Het gaat hierbij dan om een totaalbedrag van 80 mln. Ten derde speelt de systematiek van de diplomabekostiging, die met name voor de instellingen met meer studenten uit de APCG gebieden grotere risico s inhoudt. Indien bijvoorbeeld de 30% APCG norm per mbo-instelling gehanteerd zou worden betekent 6

7 dit, dat alleen de roc s van de grote steden hierin vertegenwoordigd zijn (naast de mbo afdelingen van twee hogescholen). De bekostigingssystematiek voor een deel gebaseerd op diploma s maakt de roc s in de grote steden dus kwetsbaarder omdat hier over het algemeen sprake is van meer onderwijsachterstand (samenhangend met meer studenten uit APCG-gebieden) die ingehaald dient te worden. Niet alleen de geringere bekostiging maar ook de diplomabekostiging werkt dus in het nadeel van de roc s (vooral in de grote steden). In de volgende tabel worden de verschillen in de bekostiging duidelijk: Vergelijking BVE en VO (normbekostiging) Categorie VO BVE/ MBO Normbekostiging onderwijs : Extra structurele bekostiging Personele bekostiging o Formatie Directie + OP + OOP in 1 per x aantal leerlingen. Met correctie voor leeftijd en schooltype. Materiële bekostiging o Bedrag per school o Bedrag per leerling (schoonmaak, onderhoud en exploitatie) Deelnemerswaarde o Bedrag per leerling met correctie voor voltijd/deeltijd en gewicht opleiding Diplomawaarde o Bedrag per leerling Praktijkonderwijs en LWOO VOA-gelden o Bedrag per leerling niv. 1-2 De verdeelsystematiek is verschillend: BVE: Verdeling o.b.v. van marktaandeel VO: Verdeling o.b.v. van personeel/materieel en aanvullingen per leerling >>> PRO/LWOO geïndiceerd per leerling, VOA-budget verdeeld onder deelnemers niveau

8 5. Tot slot We hebben in dit onderzoek de verschillen laten zien tussen de bekostigingssystematieken van vmbo en mbo. Het verschil in bekostiging tussen vmbo en mbo is op leerling-niveau aanzienlijk; dit geldt met name voor studenten die extra bekostiging krijgen in het kader van LWOO/ PRO en het Leerplusarrangement. Als voor een leerling met extra LWOO/ PRO bekostiging, eventueel aangevuld met het Leerplusarrangement, na de overstap naar het mbo substantieel minder bekostiging beschikbaar wordt gesteld, ligt aan de huidige bekostigingssystematiek van OCW kennelijk de hypothese ten grondslag dat de omstandigheden op basis waarvan extra geld werd uitgekeerd op het vmbo, na of door de overstap naar het mbo zijn verdwenen. De praktijk en andere onderzoeken laten zien dat de gemiddelde problematiek van de studenten op het mbo niet anders is dan op het vmbo. Het verdient aanbeveling om de bekostigingssystematiek van het mbo en vmbo op deze aspecten kritisch te bezien. De door de politiek vaak gewenste doorlopende lijnen VM2/Vakcolleges en wat dies meer zij, hebben tot op heden nog geen uitsluitsel gegeven over de zeer grote verschillen in de hoogte en systematiek van de bekostiging vmbo/mbo, hierover zal helder gecommuniceerd moeten worden: welke bekostigingssystematiek gaat voor de laatste jaren van deze nieuwe constructen werken en ten laste van welk budget komen de eventuele extra kosten? Is het geen tijd voor een doorlopend budget? 8