Kaffee Kliniek PRATEN OVER SEKS VOOR NIET-SEKSUOLOGEN LOTTE DE SCHRIJVER 13 DECEMBER 2016

Transcriptie

1 Kaffee Kliniek PRATEN OVER SEKS VOOR NIET-SEKSUOLOGEN LOTTE DE SCHRIJVER 13 DECEMBER 2016

2 Hoe heet je? Hoe noemden je ouders je? Hoe noemt je (ex)partner je?

3 Wie ben ik? Klinisch psycholoog-seksuoloog Master Wereldgodsdiensten, interreligieuze dialoog & religiestudie Oncopsycholoog & Gedragstherapeut io Huisartsenpraktijk Nieuwenhoven in Sint-Pieters-Leeuw: Multidisciplinaire eerstelijnszorg International Centre for Reproductive Health-Ugent Onderzoek: Seksuele & Reproductieve Gezondheid + Seksueel & Gender-gerelateerd geweld FGM-PREV SH-CAPAC Training SG & IFG Fedasil

4 Vragen Je houding als hulpverlener Ervaringen van cliënten/patiënten Verhouding seksuele problemen vs psychopathologie Seksueel geweld Seksualiteit, taboe & interculturaliteit Verhouding Psycholoog-seksuoloog.

5 Praten over seks: hoe begin je er aan?

6 Het thema op tafel leggen Aanmeldingsklacht =/= seksueel probleem Hopen op ontdekking door hulpverlener Taboe Bij cliënt Bij hulpverlener Wanneer je vraagt naar seksualiteit, dan blijken cliënten dit positief te ervaren Vaak eerste keer dat ze er over kunnen praten Erkenning van het probleem

7 Intake Noodzakelijk: Open en actieve houding tov seksualiteit Mogelijkheid dat er seksuele poblemen spelen in de gaten houden Initiatief nemen om er actief naar te vragen Stap 1: Eerst wat meer algemene vragen, niet direct expliciet over seksualiteit Eerst wat aan de situatie wennen

8 Duidelijke vraag rond seksualiteit Nagaan hoe het voelt om over seksualiteit te praten Hoe is het om hier en nu daarover te praten? Hoe is het om daarover met jou te praten? Speelt jouw geslacht/je leeftijd/culturele achtergrond/ hierin een rol? Is hij/zij het gewend om over seksualiteit te praten? Met vrienden? Met partner? Met ouders? Hoe verloopt dit dan? Welke woorden wil hij/zij gebruiken om over geslachtsdelen/seksuele handelingen te praten? Cf. Ijff M. Sexcounseling. (2010). Handleiding voor seksuologische hulpverlening. Assen: Van Gorcum.

9 Woordgebruik Probeer in de mate van het mogelijke het woordgebruik van de cliënt over te nemen Niet te medisch => creëert afstand! MAAR: bewaak hierin ook je eigen grenzen!! Gebruik geen taal waar je je zelf niet comfortabel bij voelt Bevraag ook de betekenissen van de gebruikte woorden Concretiseer! Let op voor invullen Bevraag de gevoelswaarde van woorden Oefening baart kunst!

10 Grenzen van de cliënt Bespreek dat je bepaalde intieme vragen zal moeten stellen om een duidelijk zicht te krijgen op het probleem Maar: de cliënt kan aangeven wanneer deze een vraag niet wil beantwoorden Exploreer wat de drempels zijn Handvat: Geef aan wat de reden van je vraag is!

11 Grenzen van de cliënt Door open vragen te stellen, geef je de cliënt de mogelijkheid ook zijn eigen grenzen te bewaken Gesloten vragen gebruik je om: te concretiseren persoonlijke invullingen te vermijden Eerder verlegen cliënten een beetje te helpen

12 Grenzen van de hulpverlener Bewaak steeds ook hoe jij je zelf voelt bij praten over seksualiteit! Wees hier transparant in Indien je je hier echt niet comfortabel bij voelt, wees hier dan eerlijk in en verwijs door! Cliënten vragen ook wel eens naar jouw seksualiteit! Afgrenzen MAAR: ook nagaan waarom de cliënt deze vragen stelt Normalisatie!

13 Belangrijk seksualiteit te bespreken?

14 Seksuele disfuncties Veel onzekerheden => normalisatie! Relationele problemen Rol van medicatie Deel van ziekteproces: Oncologie Psychologische problemen: Depressie Angst Onderscheid primair vs secundair!

15 Seksuele disfuncties Exploreer het probleem Exploreer of de cliënt hier iets rond wil doen Exploreer of hij/zij dit in koppelbegeleiding wil doen Exploreer primair vs secundaire oorzaak Bepaal of jij de juiste hulpverlener bent om dit op te volgen Indien geen seksuologische opleiding => verwijs door!

16 Seksueel Geweld Seksueel geweld (SG) omvat: Elke daad, poging tot en bedreiging met een daad van seksuele aard die leidt, of mogelijks zal leiden tot fysieke, psychische en/of emotionele schade en waarvoor geen toestemming is gegeven, of waarvoor het slachtoffer geen toestemming kon geven (omwille van intoxicatie, beperking, leeftijd, ziekte, dwang, intimidatie ) (WHO, 2003) Keygnaert I, De Schrijver L, Dhont M & Van Parys AS Fedasil Opleiding: (H)erkennen van seksueel en gender-gerelateerd geweld.

17 Bij spreken over geweld: drievuldig perspectief in acht nemen Slachtoffers ondergaan feitelijke geweldsuitingen Plegers handelen vanuit bepaalde relaties & motieven De maatschappij interpreteert de context & bepaalt reactie In realiteit vaak niet duidelijk wie in welk kamp hoort, sterke interactie Het is niet aan de zorgverlener om te oordelen Als zorgverlener de definities van feitelijke geweldsuitingen gebruiken en zo attesteren! Keygnaert I, De Schrijver L, Dhont M & Van Parys AS Fedasil Opleiding: (H)erkennen van seksueel en gender-gerelateerd geweld.

18 Mythes en feiten 1. Intrafamiliaal geweld komt vooral voor in gezinnen van lagere sociale klasse, met of van allochtone afkomst 2. In 90% van de gevallen van partnergeweld zijn het de vrouwen die slachtoffer zijn en de mannen die dader zijn 3. Als een kind verkracht wordt, is het beter dat het zich niet fysiek verzet 4. Het is de taak van de zorgverlener om een zwangere vrouw aan te moedigen de mishandelende partner te verlaten Keygnaert I, De Schrijver L, Dhont M & Van Parys AS Fedasil Opleiding: (H)erkennen van seksueel en gender-gerelateerd geweld.

19 Prevalentie Partnergeweld: ¼ koppels in België Seksueel geweld: Studie bij jongvolwassenen (Krahé et al 2015) 10 EU landen: 27.1% mannen & 32.2% vrouwen minstens 1 incident van seksueel geweld sinds de leeftijd van wettelijke toestemming met sex -> voor België : 10.1% mannen & 20.4% vrouwen 25.4% vrouwen en meisjes door partner (WHO 2013) 5.2% vrouwen door niet-partner (WHO 2013) Data federale politie 2014: gemiddeld 8 aangiftes per dag Keygnaert I, De Schrijver L, Dhont M & Van Parys AS Fedasil Opleiding: (H)erkennen van seksueel en gender-gerelateerd geweld.

20 Prevalentie Zowel meisjes als jongens kwetsbaar voor seksueel geweld, daalt naarmate men ouder wordt tenzij je vluchteling, asielzoeker of zonder wettig verblijf bent: groter risico op meervoudig geweld (Ines Keygnaert, 2014) 3 belangrijke bevindingen in aard & prevalentie SG: 1. Hoge prevalentie SG in allebei de genders (tot 57%), in combinatie met andere geweldsvormen 2. Meervoudige en groepsverkrachtingen 3. Professionals belangrijk deel van daders -> meervoudige & langdurige gevolgen maar beperkte toegang tot gezondheidszorg Keygnaert I, De Schrijver L, Dhont M & Van Parys AS Fedasil Opleiding: (H)erkennen van seksueel en gender-gerelateerd geweld.

21 Symptomen SG Vrij onmiddellijke psychische en gedragsmatige symptomen: Matige tot ernstige depressie Hopeloosheid Angst Agressie Vijandigheid Zelf-opgelegd isolement Keygnaert I, De Schrijver L, Dhont M & Van Parys AS Fedasil Opleiding: (H)erkennen van seksueel en gender-gerelateerd geweld.

22 Symptomen SG vertraagde psychische en gedragsmatige symptomen: Chronische pijnen Vermoeidheid, slaapstoornissen Angsten, sociale fobieën Affectieve stoornissen Eetstoornissen Ineffectieve en defensieve coping Laag zelfbeeld Keygnaert I, De Schrijver L, Dhont M & Van Parys AS Fedasil Opleiding: (H)erkennen van seksueel en gender-gerelateerd geweld.

23 Symptomen SG vertraagde psychische en gedragsmatige symptomen: Zelfverwaarlozing, misbruik en schade Seksueel risico- en grensoverschrijdend gedrag Alcohol en drugabusus Toxische stoffen inname Suicide en suicidale gedachten Keygnaert I, De Schrijver L, Dhont M & Van Parys AS Fedasil Opleiding: (H)erkennen van seksueel en gender-gerelateerd geweld.

24 Seksueel geweld Gezien de hoge prevalentiecijfers: Bevragen!!!! 60% vertelt het aan familie/vrienden Je ogen niet dicht doen Je ongerustheid proberen te benoemen: Vanuit zorg voor kinderen Vanuit zorg voor betrokken perso(o)n(en) Advies inwinnen/ hulp zoeken (vb 1712) Eventueel melden politie, vertrouwenscentrum, Doorverwijzen naar vb. Investeren in opvoeding/hechting/steun Geweld benoemen = start preventie! Keygnaert I, De Schrijver L, Dhont M & Van Parys AS Fedasil Opleiding: (H)erkennen van seksueel en gender-gerelateerd geweld.

25 Vermoeden van SGBV in heden of verleden Dynamiek/fase herkennen Afhankelijk van de fase => andere reactie Tempo van de cliënt volgen! Keygnaert I, De Schrijver L, Dhont M & Van Parys AS Fedasil Opleiding: (H)erkennen van seksueel en gender-gerelateerd geweld. Prochaska & Diclemente, 1992

26 Hoe reageren op onthullen van SGBV? Bevestigend en empathisch Geweld = onaanvaardbaar (niet dader zelf) Vertrouwelijk Niet problemen willen oplossen maar empoweren (igv volwassene) Veiligheid inschatten patiënt en andere familieleden Medische zorgen Psychosociale opvang en bespreken veiligheid/risico s Documenteren geweld: medisch dossier Doorverwijzen & ontslag: risicoplan Opvolgen Eigen grenzen respecteren Keygnaert I, De Schrijver L, Dhont M & Van Parys AS Fedasil Opleiding: (H)erkennen van seksueel en gender-gerelateerd geweld.

27 Hoe reageren op niet-onthullen van SGBV? Erkennen verschillende redenen Beslissing respecteren maar aangeven beschikbaar te zijn indien situatie verandert -> indien er kinderen zijn, benadrukken gevolgen voor hen, indien zij in gevaar zijn, moet je handelen! Verwijsinfo meegeven Opvolgen bij elk nieuw consult of «toevallig» contact Vermoeden bespreken met multidisciplinair team ifv inschatting risicobepaling en interventienood Keygnaert I, De Schrijver L, Dhont M & Van Parys AS Fedasil Opleiding: (H)erkennen van seksueel en gender-gerelateerd geweld.

28 Interculturaliteit Seksualiteit is intracultureel al een gevoel onderwerp Verwachting: in andere culturen nog meer taboe Bemoeilijkt interculturele communicatie over seksualiteit! Echter: Binnen de Joodse en de Moslim cultuur is seksualiteit véél minder taboe dan in (oorspronkelijk) Christelijke culturen Bvb: Moslim vrouwen kunnen scheiden omwille van seksuele ontevredenheid

29 Interculturele communicatie We zijn ons niet altijd bewust van onze Westerse bril GOUDEN REGEL: Stel actieve verwonderende vragen! Een houding van NIET-WETEN Wees aandachtig voor non-verbale communicatie Bvb: oogcontact, hand geven, Bevraag culturele praktijken en zijn/haar visie hierop

30 Interculturele communicatie Vertrouwensrelatie: Soms nodig meer van zichzelf bloot te geven Wees je bewust van (wederzijdse) stereotypen & ervaringen van discriminatie Presentatie van symptomen: Vaak medisch onverklaarbare lichamelijke klachten Andere ziektebeelden Animistische verklaringen

31 Hulpmiddeltjes Zanzu: Seksualiteit in 13 talen

32 Doorverwijzing Verwijsgids Vlaamse Vereniging Voor Seksuologie vzw: Seksuologen in Vlaanderen Vanaf juli 2017: Pilotering Referentiecentra Seksueel geweld (UZ Gent, ST-Pieter Brussel, Luik) Meer info: Sensoa De Verdwaalde Ooievaar Fertiliteit

33 Literatuur Frans E, Keygnaert I. Make it Work! Prevention of SGBV in the European Reception and Asylum Sector. Ghent: Academia Press; Available from: Schachter CL, Stalker CA, Teram E, Lasiuk GC, Danilkewich A. (2009). Handbook on sensitive practice for health care practitioner: Lessons from adult survivors of childhood sexual abuse. Ottawa: Public Health Agency of Canada. Ijff M. Sexcounseling. (2010). Handleiding voor seksuologische hulpverlening. Assen: Van Gorcum.

34 Bedankt!