Zwangerschap & geweld

Transcriptie

1 Zwangerschap & geweld Dra. An-Sofie Van Parys Dra. Ines Keygnaert & Prof. dr. Marleen Temmerman Lunchgesprek Casa Rosa Vredeshuis, 27 november 2012

2 Gezondheid & welzijn: moeders, kind(eren), vaders

3 Wie zijn we? An-Sofie Van Parys Vroedvrouw, sociaal agoge, seksuologe Bijzondere Jeugdzorg U(Z)Gent/ ICRH sinds 2007: Doctoraatsonderzoek (FWO): MOM-studie BIDENS (EU) Aanpak IFG in ziekenhuiscontext (FOD)

4 Wie zijn we? ICRH: International Centre for Reproductive Health Onderzoeksgroep aan UGent: Fac Geneeskunde & Gezondheidswetenschappen Vakgroep Uro-gynaecologie opgericht in 1993 door Prof M. Temmerman Gelokaliseerd in en nauw verbonden met UZ Gent Erkend WHO collaborating centre sinds 2004

5 Wat is geweld en hoe ga je er mee om (als vroedvrouw)? Overzicht lezing A: Wat is geweld? 1. Definities en context 2. Prevalentie geweld tijdens de zwangerschap 3.Gevolgen B: Hoe ga je er mee om (als vroedvrouw)? 1. Screenen 2.Herkennen signalen en symptomen 3.Hoe reageren

6 Wat is geweld en hoe ga je er mee (om als vroedvrouw)? Overzicht lezing A: Wat is geweld? 1. Definities en context 2. Prevalentie geweld tijdens de zwangerschap 3.Gevolgen B: Hoe ga je er mee om (als vroedvrouw)? 1. Screenen 2. Herkennen signalen en symptomen 3.Hoe reageren

7 Definitie geweld is afhankelijk van gebruikt perspectief Je hebt 3 partijen bij/perspectieven op geweld: 1. Slachtoffer-> feiten: ondergaan geweldsuitingen 2. Pleger -> motief & relatie tot slachtoffer 3. Maatschappij -> context, interpretatie, reactie

8 1 Feitelijke geweldsuitingen Fysiek geweld: Slaan, trekken, duwen, schoppen Wurging Vastbinden Van de trap of uit het raam duwen Meeslepen Bedreigen of verminking met een wapen Brandwonden toebrengen Folteren Poging tot moord en moord Handel van organen, lichaamsdelen etc. Fysieke slavernij...

9 1 Feitelijke geweldsuitingen Emotioneel-psychisch geweld: Verbaal geweld Vernedering Bedreigen Opsluiting Toegang familie / vrienden...

10 1 Feitelijke geweldsuitingen Seksueel geweld: Seksuele intimidatie (geen fysiek contact) Seksueel misbruik (fysiek contact-geen penetratie) Poging tot verkrachting (fysiek contact- poging penetratie) Verkrachting (fysiek contact-penetratie) Seksuele uitbuiting Seksueel geweld als oorlogswapen

11 1 Feitelijke geweldsuitingen Socio-economisch geweld: Op basis van gender, seksuele oriëntatie, origine, levensovertuiging, geloof,... Discriminatie en/of ontzegging van mogelijkheden en diensten Weigering van bijstand/diensten Sociale uitsluiting Weigering van wettelijke bijstand of bescherming

12 2.Geweldsvormen: relatie slachtoffer-pleger & motief (Intra)familiaal geweld Eergerelateerd geweld Huiselijk geweld Schadelijke culturele pr. (Intiem) partnergeweld Kindermishandeling Oudermis(be)handeling Gendergerelateerd geweld Geweld tijdens de zwangerschap

13 Geweld tijdens de zwangerschap Perinatale periode? Breed: één jaar vóór de zwangerschap tijdens de zwangerschap één jaar na de bevalling Risicofactoren brede periode aanwezig Extra kwetsbaar: foetus en moeder

14 3 Geweld=misdrijf?: afhankelijk contextuele interpretatie maatschappij Op basis van interpretatie van geweldsuitingen, motieven en relatie slachtoffer/pleger, alsook de context wordt de reactie bepaald: Misdrijf of niet Strafmaat Behandeling Bemiddeling/reïntegratie

15 Geweld is een volksgezondheidsprobleem op wereldvlak 1/3 vrouwen wereldwijd, 1/5 in Europa 1/5 mannen Onafhankelijk van leeftijd, culturele, religieuze & sociale grenzen Kwetsbaarheid stijgt in afhankelijkheidspositie en crisissituaties Zien & horen van geweld is potentieel even schadelijk als zelf slachtoffer zijn

16 Geweld komt het vaakst voor in familiale sfeer Grootste kans op fysieke, emotioneel-psychische en seksuele bedreiging en geweld: binnen familie (Lawick, 2005) Huwelijksplichten (B. wet) :Verkrachting binnen huwelijk strafbaar Intimate terrorism vs. mutual violence (Johnson, 2005) Daders & slachtoffers Mannen & vrouwen

17

18 Wat is geweld en hoe ga je er mee om (als vroedvrouw)? Overzicht lezing A: Wat is geweld? 1. Definities en context 2. Prevalentie geweld tijdens de zwangerschap 3.Gevolgen B: Hoe ga je er mee om (als vroedvrouw)? 1. Screenen 2. Herkennen signalen en symptomen 3.Hoe reageren

19 Prevalentie partnergeweld & zwangerschap Wereldwijd: 10 tot 69% lifetime partnergeweld Meestal +/- 30% lifetime partnergeweld Vlaanderen: 10% fysiek en/of seksueel partnergeweld (IGVM, 2010) Geweld tijdens de zwangerschap: 3%-8%

20 Prevalentie Geweld tijdens zwangerschap in Vlaanderen UZGent: 537 zwangere vrouwen (Roelens et al, 2008: 27 % fysiek en/of seksueel geweld, lifetime 3 % tijdens zwangerschap fysiek en/of seksueel geweld 2 % partnergeweld tijdens zwangerschap waarvan helft startte vóór zwangerschap 2,4% één jaar voor zwangerschap

21 Prevalentie Geweld tijdens zwangerschap in Vlaanderen Preliminaire data Van Parys et al., 2011 Longitudinale cohort studie in BIDENS België vragenlijst zwangere vrouwen in Jan Yperman (Ieper), O.L.V. van Lourdes (Waregem) en UZ Gent

22 Prevalentie Geweld tijdens zwangerschap in Vlaanderen vervolg Recent emotioneel geweld: 10% fysiek geweld: 4.5% seksueel geweld: 0.6% geweld in gezondheidszorg: 6.4% MOM-studie: 12,7% fysiek/psychisch/seksueel partnergeweld tijdens zwangerschap & bereid deelname interview

23 Wat is geweld en hoe ga je er mee om (als vroedvrouw)? Overzicht lezing A: Wat is geweld? 1. Definities en context 2. Prevalentie geweld tijdens de zwangerschap 3.Gevolgen B: Hoe ga je er mee om (als vroedvrouw)? 1. Screenen 2. Herkennen signalen en symptomen 3.Hoe reageren

24 Belangrijkste risicofactoren gerelateerd aan: Slachtoffer Pleger Zwangerschapsperiode

25 Slachtoffer is vaak jong en heeft weinig slagkracht Jong (< 20 jaar) Single, niet gehuwd, gescheiden, uit elkaar Werkloze partner < 12 jaar opleiding Laag inkomen Alcohol, drugs (medicatie), roken

26 Pleger is vaak controlerend en heeft weinig sociaal kapitaal Getuige partnergeweld als kind Traditionele rolverdeling en controlerend gedrag Financiële druk toegang geld controleren Alcoholgebruik, druggebruik Jaloezie, sociale isolatie Sociale steun als preventie Netwerk die geweld tolereert Gebrek aan empathie

27 Risicofactoren zwangerschap Late eerste prenatale consultatie Onregelmatige opvolging zwangerschap Meerbarende vrouwen Ongewenste en ongeplande zwangerschappen Toegang anticonceptie Abortus

28 Is zwangerschap geen periode van rozengeur? Zwangerschap is een belangrijk transitiemoment: een persisterende problematiek bescherming stijgend risico op geweld

29 Zwangerschap is vaak een stressvolle periode = persisterend geweld Stress patroon, vb. meer of minder op de buik gericht Vóór zwangerschap geweld = risicofactor doorgaan Ondanks inconsistente evidentie, meest frequent geciteerde patroon

30 Zwangerschap als bescherming Aandacht gericht op kind, toekomst, voortzetting naam, geslacht en familiaal erfgoed, Gemeenschappelijk doel koppel heilige periode Grotere sociale controle Tijdelijke stop (dan vaak postnatale hervatting)

31 Zwangerschap is vaak een stressvolle periode = stijgend risico Stress en conflicten in zwangerschap: Jaloezie Ambivalente gevoelens tov zwangerschap Stijgende financiële druk Toegenomen afhankelijkheid t.o.v. de zwangere Verminderde seksuele beschikbaarheid

32 Gevolgen zijn negatief voor moeder & kind Meer risico op o.a. : Late start prenatale zorg Miskraam, abortus Infecties Pre-eclampsie Placentaloslating Mors in utero Laag geboortegewicht Premature bevalling Neonatale sterfte

33 Gevolgen zijn negatief voor moeder & kind Ontwikkelingsstoornissen Kindermishandeling Seksueel Overdraagbare Aandoeningen Depressie, angst Slaap- en eetstoornissen Posttraumatische stressstoornis Alcohol, drugs, roken

34 Zwangerschap & geweld

35 Wat is geweld en hoe ga je er mee om (als vroedvrouw)? Overzicht lezing A: Wat is geweld? 1. Definities en context 2. Prevalentie geweld tijdens de zwangerschap 3.Gevolgen B: Hoe ga je er mee om (als vroedvrouw)? 1. Screenen 2. Herkennen signalen en symptomen 3.Hoe reageren

36 Perinatale zorgverleners terughoudend om rond geweld te werken Onderschatten probleem (mediaan prevalentie 0,5%) 69,5% Vlaamse gyn. verwerpen routinematig screenen Bevragen enkel i.g.v. letsel Angst om patiënten te beledigen Taal en culturele barrières Aanwezigheid partner Tijdsgebrek Ongemakkelijk bij vragen stellen Onvoldoende opgeleid Gebrekkige kennis i.v.m. verwijsmogelijkheden (Roelens et al, 2006 Jeanjot et al, 2008)

37 Ondanks barrieres, belangrijke rol te spelen Vrouwen geen bezwaar Geweldscyclus: toename in de tijd en progressief erger en frequenter Consensus perinatale periode= window of opportunities Stijgende evidentie dat: routinematig screenen effectief en veilig is vraag stellen meest effectieve interventie ACOG 2012 raadt aan min 1 x / trimester screenen! Bestaan specifieke instrumenten voor

38 Wat is geweld en hoe ga je er mee om (als vroedvrouw)? Overzicht lezing A: Wat is geweld? 1. Definities en context 2. Prevalentie geweld tijdens de zwangerschap 3. Risicofactoren en gevolgen B: Hoe ga je er mee om (als vroedvrouw)? 1. Screenen 2. Herkennen signalen en symptomen 3.Hoe reageren

39 DVD zicht op huiselijk geweld

40 Herkennen van geweld: vaak geen (duidelijke ) symptomen bij slachtoffer Voorzichtig met lijstjes: Sociale vaardigheid / gevoel iets aan de hand Verwondingen Kwetsuren in verschillende stadia van genezing Letsels die niet overeenkomen met verhaal Verschillende consultaties voor mineure traumata Somatische klachten zonder diagnose Hoofdpijn Moeheid Seksuele, gynaecologische en gastro-intestinale problemen SOA Vaginisme, seksuele problemen

41 Herkennen van geweld: vaak geen (duidelijke) symptomen bij slachtoffer Psychische problemen Depressie Angst- en/of paniekaanvallen Zwangerschapscomplicaties Extreme ongerustheid baby Late of inadequate prenatale zorg Tienerzwangerschap Vraag naar abortus Gedragsmatige symptomen Defensief gedrag Vermijden oogcontact Weerstand spreken in aanwezigheid partner Veranderingen in levensstijl Zich isoleren voor familie/vrienden

42 Herkennen van geweld: Vaak geen (duidelijke) symptomen bij pleger Zeer aanwezig extreem jaloers hulpvragen uiten in woede / agressie relatieproblemen vermelden een laag zelfvertrouwen idee alles onder controle te moeten hebben aangeven hun gedrag te moeten veranderen van hun vrouw middelen misbruiken als kind getuige of slachtoffer van geweld geweest,... Charmant, attent, grappig

43 Wat is geweld en hoe ga je er mee om (als vroedvrouw)? Overzicht lezing A: Wat is geweld? 1. Definities en context 2. Prevalentie geweld tijdens de zwangerschap 3. Risicofactoren en gevolgen B: Hoe ga je er mee om (als vroedvrouw)? 1. Screenen 2. Herkennen signalen en symptomen 3.Hoe reageren

44 Herkennen Dynamieken: Stages of Change Model IFG: (Prochaska & Diclemente, 1992) PRECONTEMPLATIEFASE: Geweld wordt ontkend, geminimaliseerd of het slachtoffer is zich niet echt bewust van de ernst; Reactie zorgverlener: confrontatie, informatie en duiding; CONTEMPLATIEFASE: Geweld wordt door de betrokkene als een probleem erkend; Reactie zorgverlener: nadenken over manieren om de situatie te veranderen is zinvol, bespreken voor- en nadelen van huidige situatie;

45 Herkennen Dynamieken: Stages of Change Model PREPARATIEFASE: Geweld wordt bewust erkend en er is bereidheid om tot actie over te gaan; Reactie zorgverlener: planning van een concrete aanpak staat voorop, zoals hulp zoeken, een veiligheidsplan voorzien, weggaan van partner; ACTIEFASE: Uitvoering van de plannen; Reactie zorgverlener: follow-up afspraak om de veiligheid te evalueren en de patiënt te steunen in zijn/haar proces;

46 Herkennen Dynamieken: Stages of Change Model CONSOLIDATIEFASE: Behoud van de veranderingen als een deel van het dagelijkse leven; Reactie zorgverlener: follow-up. Niet altijd zelfde volgorde, eerdere fase terugval 7 à 8 keer terugkeren voordat iemand definitief breekt met mishandelende partner

47 Hoe reageren op niet onthullen IFG? Erkennen verschillende redenen Beslissing respecteren maar aangeven beschikbaar te zijn indien situatie verandert Verwijzingsinfo meegeven (voor iemand die je kent of voor jezelf) Opvolgen bij elk nieuw consult of «toevallig» contact Vermoeden bespreken met multidisciplinair team ifv inschatting risicobepaling en interventienood

48 Hoe reageren op onthullen IFG? Bevestigend en empathisch Geweld = onaanvaardbaar (niet dader zelf) Vertrouwelijk Niet problemen willen oplossen maar empoweren (igv volwassene) Veiligheid inschatten patiënt en andere familieleden Medische zorgen Psychosociale opvang en bespreken veiligheid/risico s Documenteren geweld Doorverwijzen Opvolgen Eigen grenzen respecteren

49

50 Doorverwijzen Politie / gerechtelijke macht Slachtofferhulp, justitiehuizen, advocaten Kinderen (minderjarigen) Vertrouwenscentrum, CBJ - jeugdrechtbank Psychosociale hulpverlening CAW, CGG, zelfstandige psychologen/seksuologen, zelfhulp, tele-onthaal, meldpunt oudermishandeling Huisarts Geneeskunde voor het volk, wijkgezondheidscentra

51 Geweld tijdens zwangerschap Rol vroedvrouw identificeren/herkennen begeleiden/opvangen doorverwijzen Een grootschalig probleem Veel negatieve gevolgen Miskend door gezondheidszorg Wat eraan doen? onderzoek,sensibilisering, opleiding, ondersteuning

52 Bedankt voor jullie aandacht! Vragen?