Nota van B&W. Plan van Aanpak Voorzieningenmodel

Transcriptie

1 gemeente Haarlemmermeer Nota van B&W Onderwerp Portefeuillehouder dr. T.C.M. Horn Collegevergadering 12 irvic( 1: 2'3.39 Inlichtingen Marion Wesfer ( ) Registratienummer Samenvatting Deze nota beschrijft op welke manier de gemeente uitgangspunten voor het voorzieningenbeleid gaat ontwikkelen. Hiermee wordt het mogelijk om voorzieningen vanuit integraliteit te gaan beoordelen. Aan de hand van een voorzieningenmodel kan de gemeente straks toekomstgerichte afwegingen maken bij de planning van voorzieningen in nieuw te ontwikkelen gebiedenlwijken en in de bestaande leefomgeving. Het te ontwikkelen voorzieningenmodel is overkoepelend voor tal van beleidsterreinen. Het is vooral bedoeld als instrument bij het nemen van besluiten voor bestaande en nieuwe initiatieven of als uitgangspunt voor het maken van een voorzieningenprogramma. Deze besluiten kunnen zo beter afgewogen voorgelegd worden aan het bestuur. Inleiding Het gemeentelijk voorzieningenbeleid op de terreinen onderwijs, sport, kunst, cultuur, welzijn, groen en economische voorzieningen ( winkelcentra e.d.) kan een impuls krijgen door een meer integraal afwegingskader. Aanpassingen in het voorzieningenniveau in de bestaande omgeving of ontwikkelingen in het nieuwe gebied worden vaak afzonderlijk onderzocht en beoordeeld. Hierbij is de oplossing afhankelijk van de mogelijkheden op dat moment. Voorzieningen zijn dan vaak het sluitstuk van de opgave. In ons collegeprogramma staat: "Voorzieningen zoals jongerencentra en dorpshuizen kunnen doelmatiger worden ingezet. De komende raadsperiode worden plannen ontwikkeld om de noodzakelijke professionalisering vorm te geven. De eigendomssituatie vormt hierbij een specifiek punt van aandacht". Het gebied waarbinnen een aantoonbare behoefte aan meer inzicht en planning voor voorzieningen bestaat is echter veel breder, zoals uit de hierna beschreven context blij kt. Context In het kader van het Wmo- beleidsplan hebben we benoemd welke functies voorzieningen op het basisniveau zouden moeten vervullen en we hebben ons de vraag gesteld welk voorzieningenniveau per kern of wijk wenselijk zou zijn. Er werd een model voorzieningeninfrastructuur in het vooruitzicht gesteld dat in de jaren na 2009 tot een vertaling en concrete toepassing zal leiden. Deze nota beschrijft op welke manier de gemeente dit voorzieningenmodel gaat ontwikkelen. Inmiddels zijn we ook bezig met de Structuurvisie In dit kader is een gemeentelijke visie op voorzieningen ook essentieel. De eerste fase van de structuurvisie mondt uit in een contourennota. Voor deze

2 Volgvei 2 contourennota zijn de eerste uitgangspunten voor het voorzieningenmodel van belang, evenals de in het Wmo-beleidsplan benoemde functies van voorzieningen (ontwikkeling, ontplooiing en ontspanning, ontmoeting, informatie en advies, mobiliteit). Naarmate de producten voor de structuurvisie concreter worden (in de volgende fasen), wordt het belang van een voorzieningenmodel groter. In het kader van de gebiedsontwikkeling in de Westflank van Haarlemmermeer wordt aan de gemeente onder meer gevraagd hoeveel vierkante meters nodig zullen zijn voor de bouw van fysieke voorzieningen voor nieuwe inwoners. De maatschappelijke opgave die achter deze vraag schuil gaat is echter veel groter. Om een goed antwoord op de gestelde vragen te kunnen geven, zijn nieuwe vragen en antwoorden nodig over de toekomstige bewoners en de huidige bewoners, over de rol van voorzieningen bij ontmoeten, verbinden en participatie, over (sociale) duurzaamheid, flexibilisering van voorzieningen, initiatieven van bewoners, clustering van functies, bereikbaarheid en toegankelijkheid. Bij binnenstedelijke vernieuwing -nu nog nauwelijks aan de orde, in de toekomst steeds belangrijker - ziet de gemeente zich voor vergelijkbare vragen gesteld. Het bestaande voorzieningenniveau moet dan opnieuw worden bezien: wat moet erbij, kan weg of zou van functie kunnen veranderen? Waar is meerwaarde te behalen door functies te clusteren of beter aan elkaar te koppelen? Ook hier zullen nieuwe vragen gesteld moeten worden om een kwalitatieve en kwantitatieve afweging te kunnen maken. Probleemstelling Hoe kan de gemeente in de toekomst antwoord geven op vragen, zoals die nu bij de ontwikkeling van de Westflank bijvoorbeeld aan de orde komen? Een voorzieningenmodel dat handvatten biedt voor zowel kwalitatieve als kwantitatieve afwegingen zou uitkomst kunnen bieden. We kiezen daarbij voor een brede definitie van voorzieningen. Het gaat zowel om de fysieke accommodatie als om de functie van de voorziening. Het laatste omvat ook de inhoudelijke invulling van de voorziening en de bijdrage die deze daarmee levert aan de (maatschappelijke) ambities van de gemeente. Het model beperkt zich eveneens niet alleen tot maatschappelijke voorzieningen. Voor het bieden van een kwalitatief goede woonen leefomgeving aan onze inwoners zijn immers ook andere voorzieningen van belang. Dat geldt in ieder geval voor de functies cultuur en ontspanning, sport, recreatie en groen. Maar ook horeca en detailhandel kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de leefomgeving. Een bioscoop of discotheek kunnen voor jonge inwoners soms belangrijker zijn dan een jongerencentrum. Doelstelling Het voorzieningenmodel geeft richtlijnen waarmee rekening wordt gehouden bij de inrichting van een nieuw leefgebied en bij herstructurering of aanpassingen in bestaand leefgebied. Met het te ontwikkelen voorzieningenmodel heeft de gemeente straks de beschikking over een kwalitatief en een kwantitatief afwegingskader en tevens een proceshandleiding waarin verschillende stappen worden beschreven. Het model moet geen keurslijf worden maar een flexibel instrument, dat meebeweegt met relevante ontwikkelingen in de maatschappij. Onze gemeente streeft naar het vinden van een balans tussen vraag en aanbod, zodat onze inwoners optimaal gebruik kunnen maken van de voorzieningen die onze gemeente biedt of elders geboden worden.

3 Volgvei 3 Projectdefinitie Het voorzieningenmodel biedt zowel een kwalitatief als een kwantitatief afwegingskader: a. Kwalitatief afwegingskader Dit kader biedt een visie op voorzieningen in nieuw te ontwikkelen gebiedenlwijkenlkernen en in de bestaande leefomgeving. Het biedt handvatten voor het betrekken van voorzieningen in het beginstadium van ontwikkeling van een gebiedlkernlwijk, rekeninghoudend met sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen op de langere termijn. De sociale opgave van de gemeente kan zo al in een vroeg stadium met de ruimtelijke opgave gecombineerd worden. Het afwegingskader gaat daarom ook in op de rol van voorzieningen bij ontmoeten, verbinden en participatie, (sociale) duurzaamheid, flexibiliteit, initiatieven van bewoners, clustering van functies, bereikbaarheid en toegankelijkheid. Het betrekt de rol die de gemeente heeft bij het realiseren van voorzieningen en de rol die onze maatschappelijke partners hebben. Ook de samenwerking met andere gemeenten komt daarbij aan de orde. b. Kwantitatief afwegingskader Dit afwegingskader geeft inzicht in de ruimtebehoefte voor (sociaal-maatschappelijke) voorzieningen en ook in de mogelijkheden voor clustering van functies. Daarbij wordt gebruik gemaakt van landelijke normen voor verschillende schaalniveaus en verschillende, demografische prognoses, specifieke lokale eigenschappen van het gebied, kern of wijk (zoals leefstijlen bijvoorbeeld). De recent uitgebrachte Staat van Haarlemmermeer en de Analyse atypische stedelijkheid in Haarlemmermeer van het Team Onderzoek bieden inzichten en gegevens die daarvoor gebruikt kunnen worden. Het kwalitatieve en het kwantitatieve afwegingskader kunnen niet los van elkaar gezien worden. De kwalitatieve kaders kunnen met behulp van het kwantitatieve afwegingskader verder uitgewerkt worden. Het model kan ingezet worden bij nieuw te ontwikkelen of te herontwikkelen gebiedenlwijkenlkernen en in de bestaande leefomgeving. In de bestaande leefomgeving kan het model ook gebruikt worden als instrument om het bestaande voorzieningenniveau aan te toetsen: wat moet erbij, kan weg of zou van functie kunnen veranderen? Waar is meerwaarde te behalen door functies te clusteren of beter aan elkaar te koppelen? Projectresultaat Het resultaat is een voorzieningenmodel dat meer is dan een Excel-bestand waarin kerngegevens ingevoerd kunnen worden. Het model biedt een stappenplan (procesbeschrijving), kwalitatieve uitgangspunten en vragen die moeten worden beantwoord (visie) en een manier om kwantitatieve uitgangspunten af te wegen (een soort rekenmodel). Bij toekomstige grote projecten, zoals de Westflank, hoeft daardoor niet iedere keer opnieuw het wiel te worden uitgevonden. Uitgangspunten en normen zijn dan bekend. 'Dubbel werk'. wordt daarmee voorkomen. Waar mogelijk maken we natuurlijk gebruik van de ervaringen van andere gemeenten. De gemeente Amsterdam werkt bijvoorbeeld met een rekenmodel, maar daar lijkt het zeer geïsoleerd te worden gebruikt. Verder zijn er verschillende gemeenten die een integrale visie op voorzieningen hebben gemaakt, niet zelden in het kader van een structuurvisie. De VNG

4 Volgvei 4 heeft een "spoorboekje voor maatschappelijke voorzieningen" gemaakt: een handreiking voor de ontwikkeling, planning en uitvoering van een voorzieningenprogramma. Gebiedsbeschrijving en gebiedsgrenzen Voor het uitwerken van het model bepalen we ons niet alleen tot onze gemeentegrens, maar worden voor de toonaangevende voorzieningen ook de regionale patronen en demografische gegevens betrokken. In de praktijk beperkt de actieradius van onze inwoners zich niet tot onze gemeentegrenzen en vice versa. Dit laatste geldt in het bijzonder voor inwoners uit de randkernen die ook gebruik maken van voorzieningen aan de overkant van de Ringvaart. Afbakening van de definitie van voorzieningen Bij de aanvang van dit project wordt een keuze gemaakt voor een definitie van voorzieningen: a. Accommodaties of functies? Doelen we met het begrip 'voorzieningen' op accommodaties, de gebouwde voorzieningen, of hebben we het over de functies die zij vervullen? In de ruimtelijke planvorming is wellicht meer interesse in de gebouwde voorzieningen en de vierkante meters die daarvoor nodig zijn. De laatste definitie biedt echter meer ruimte voor de voorzieningen die niet als accommodaties aan te merken zijn (een parkje of een JOP bijvoorbeeld), maar belangrijker nog: het biedt ruimte aan de inhoudelijke invulling van de voorziening en de bijdrage die de voorziening daarmee levert aan de (maatschappelijke) ambities van de gemeente. b. Fysiek of niet fysiek? Deze vraag is hiervoor in een andere vorm al aan de orde gekomen. Gaat het model over gebouwde voorzieningen of ook over niet-gebouwde voorzieningen, zoals speelplekken en groenvoorzieningen? De niet-gebouwde voorzieningen vormen een belangrijk deel van de openbare ruimte, waar de gemeente deels verantwoordelijk voor is. De kritiek op het wonen in Haarlemmermeer richt zich vooral op die openbare ruimte'. Daarom is het raadzaam om ook voor dit aspect de definitie van voorzieningen breder te benaderen. c. Maatschappelijk of breder? Heeft het model alleen betrekking op voorzieningen met een maatschappelijke functie of ook op voorzieningen die niet onder deze categorie vallen? in de Standaard Vergelijkbare Bestemmingsplannen SVBP 2008 wordt bijvoorbeeld een onderscheid gemaakt tussen de bestemmingen maatschappelijk, cultuur en ontspanning, sport, recreatie, groen, horeca, detailhandel etc. Onder maatschappelijke bestemmingen vallen: asielzoekerscentrum, begraafplaats, bibliotheek, crematorium, dierenasiel, dierenpension, drugsopvang, gezondheidszorg, jeugdopvang, justitiële inrichting, kazerne, militair oefenterrein, militaire zaken, naschoolse opvang, onderwijs, openbare dienstverlening, praktijkruimte, religie, uitvaartcentrum, verenigingsleven, welzijnsinstelling, zorgboerderij en zorginstelling. Vanuit deze definitie zou een beperking tot maatschappelijke voorzieningen een te beperkte invalshoek zijn. Voor het bieden van een kwalitatief goede woon- en leefomgeving aan onze inwoners zijn immers ook andere voorzieningen van belang. Dat geldt in ieder geval voor de functies cultuur en ontspanning, sport, recreatie en groen. Maar ook horeca en detailhandel kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de leefomgeving. Een aparte categorie vormen 1 Staat van Haarlemmermeer 1, Trendrapport 2008, Gemeente Haarlemmermeer, 2009.

5 Volgvei 5 de voorzieningen die gericht zijn op veiligheid in Haarlemmermeer, zoals politieposten, ambulancediensten en brandweerkazernes. De eerste twee typen voorzieningen vallen niet onder verantwoordelijkheid van de gemeente, de laatste (nog) wel. Voor de brandweer en ambulancediensten zijn spreidings- en dekkingsplannen vanuit de veiligheidsregio opgesteld. De politie heeft een belangrijke functie bij sociale veiligheid en preventie, maar de gemeente bepaalt niet waar politieposten worden geplaatst. Bezien wordt hoe deze voorzieningen op het terrein van veiligheid een plaats kunnen krijgen binnen het voorzieningenmodel. d. Commercieel, semi-publiek of publiek? Daarmee komen we bij de vraag of het model zich alleen over publieke voorzieningen uitspreekt of mogelijk ook over commerciéle voorzieningen. Het laatste type voorzieningen wordt weliswaar niet gefinancierd door de gemeente, maar de aanwezigheid van bepaalde type commerciële voorzieningen kan wel zeer gewenst zijn vanuit de vraag van de inwoners. Te denken valt aan de functie van een winkelcentrum in een nieuw te bouwen wijk of aan bovenwijkse voorzieningen als een bioscoop of discotheek die voor jongeren soms belangrijker zijn dan een jongerencentrum. Een andere variant is de maatschappelijke of culturele functie die door een commerciële of semi-publieke instelling wordt ingevuld. De vraag is hier welke rol de gemeente vervult? Algemene ontwikkelingen en trends Sociaal-economische, culturele en technologische ontwikkelingen zijn van invloed op de vraag naar en het gebruik van voorzieningen, nu en in de toekomst. Te denken valt onder meer aan sociale duurzaamheid, veranderingen in tijdsordening en gezinsritme, flexibele werktijden, mobiliteit, zorg op maat, digitalisering, mobiele telefonie etc. In het model worden deze ontwikkelingen en trends zeer nadrukkelijk betrokken. Demografische ontwikkelingen en leefstijlen van de inwoners van Haarlemmermeer zijn ook van belang. Hierbij vooral aandacht voor de huidige en toekomstige bevolkingsgroei in Haarlemmermeer en daarbuiten (randgemeenten) en de opbouw in leeftijd, gezinssamenstelling, sociaal-economische positie etc. Hierbij kunnen conclusies worden getrokken ten aanzien van ontwikkelingen en huidige en toekomstige behoefte per beleidsveld. Afstemming met andere beleidstrajecten Het voorzieningenmodel heeft verband met diverse lopende (gemeentelijke) beleidstrajecten. Sommige trajecten zijn al bijna voltooid. Hierna volgt een - niet uitputtend - overzicht: Wmo-beleidsplan en -uitvoeringsprogramma Structuurvisie 2030 Structuurvisie Hoofddorp Gebiedsontwikkeling Westflank Visie jongerenvoorzieningen Visie onderwijshuisvesting Nota over spelen, sporten en ontmoeten in de buitenruimte Brede scholennota Programma Gebiedsmanagement Onderzoek effectiviteit en efficiency sociaal-culturele accommodaties

6 Volgvei 6 Gebiedsontwikkeling Badhoevedorp: o.a. multifunctionele accommodatie BVR Sociaal maatschappelijk BVR Voorzieningen Prognoses buitensportaccommodaties Daarnaast zal het model zich uiteraard verhouden tot het staande beleid op verschillende terreinen, zoals de gezondheidsnota, de sportnota etc. Complexiteit van het project De complexiteit van het project betreft de volgende aspecten: - Het afbakenen van de definitie van voorzieningen. - Een voorzieningenmodel is een nieuw product voor onze gemeente, het vergt kennisverwerving en een helikopterview. - Het model is een 'sturingsinstrument' van de gemeente voor bestaande en nieuwe initiatieven. De gebruikers van de voorzieningen, de inwoners van Haarlemmermeer en omgevirlg, zijn natuurlijk niet terug te brengen tot een model. Die werkelijkheid moet altijd voor ogen worden gehouden. - Het instrument moet dynamisch van aard zijn en flexibel ingezet kunnen worden. Wat beoogt het project niet? Het project levert niet een voorzieningenprogramma op voor de komende 10 ZI 20 jaar. Een dergelijk programma, waarin op verschillende schaalniveaus wordt aangegeven welke investeringen nodig zijn in welke voorzieningen, zou - indien gewenst- in een volgende fase gemaakt kunnen worden met behulp van het voorzieningenmodel. Het project levert ook niet een inventarisatie van de huidige voorzieningen in kernen en wijken van Haarlemmermeer, het gebruik ervan en de behoefte. Een dergelijke inventarisatie van vraag en aanbod maakt onderdeel uit van een voorzieningenprogramma, zoals hierboven genoemd. Fasering en planning Fasen die in het project worden onderscheiden zijn: Bestuurliike opdracht - Plan van aanpak Ambteliike voorbereiding - Startbijeenkomst - Overleg met betrokken interne spelers - Opstellen eerste uitgangspunten model Participatie van externen - Toetsen en input van externe partijen Cjongeren) - Toetsen en input van externe partijen (instellingen) Bestuurliike tussenrapportaae - Tussenrapportage college - Tussenrapportage bespreken met raad Verdere uitwerking - Verwerken van input externen en verder uitwerken model Bestuurliike besluitvorminq - Model vaststellen college 12 mei eind mei begin juni medio juni juni eind juni augustus begin september septemberloktober college 3 november raad 3 december

7 Ondeiwerp Volgvei 7 Personeel en organisatie De personele inzet die nodig is voor de ontwikkeling van het voorzieningenmodel is beperkt in de werkplannen van 2009 opgenomen. Strategie is trekker van het project. Bij andere onderdelen binnen de organisatie is veel expertise aanwezig. Daarom zal een beperkt aantal interne sessies worden georganiseerd waarbij adviseurs uit verschillende geledingen van de organisatie (o.a. Beleid, Communicatie Marketing en Onderzoek, Planvorming en Gebiedsmanagement) worden betrokken. Daarnaast is gekozen voor de inhuur van een extern bureau om een aantal werkzaamheden te verrichten. Middelen De ontwikkeling van het voorzieningenmodel kost euro. Daarvan is euro bestemd voor de inhuur van een bureau en 5000 euro voor het participatietraject. Dit kan binnen de bestaande begroting worden gefinancierd vanuit het programma Welzijn. In- en externe communicatie In het plan van aanpak is ook een communicatie- en participatieparagraaf opgenomen. Ten behoeve van de interne communicatie wordt bij de start van het project een startbijeenkomst georganiseerd waarbij alle betrokkenen worden uitgenodigd, evenals de portefeuillehouder. De tussenrapportage wordt besproken met de raad. Externe communicatie vindt plaats in de vorm van participatie: (Maatschappelijke) instellingen in Haarlemmermeer worden geconsulteerd over onder meer hun mogelijke rol bij de inrichting van een nieuw leefgebied of aanpassingen in bestaand leefgebied. Deze instellingen hebben ook zicht op de verschillende doelgroepen, zoals senioren, kwetsbare groepen en jongeren. Daarnaast doet zich de kans voor om een specifieke doelgroep te betrekken: Voor de structuurvisie 2030 wordt met een focusgroep van jongeren gewerkt. Deze zelfde focusgroep kan ook benut worden om input te leveren voor het voorzieningenmodel. Jongeren zijn in de gemeente immers een relevante doelgroep voor voorzieningen. Bovendien zijn zij ook de inwoners van het toekomstige Haarlemmermeer. Tenslotte zullen waar nodig relevante experts worden geraadpleegd. Besluit Op grond van het voorgaande hebben wij besloten om: - een voorzieningenmodel te ontwikkelen conform de uitgangspunten in het plan van aanpak voorzieningenmodel; - deze nota ter informatie te zenden aan de raad. Burgemeester en wethouders van de gemeente Haarlemmermeer, namens dezen, de portefeuillehouder, / dr. T.C.M. Horn