Stomapatiënt: met plezier tafelen. informatie voor patiënten

Transcriptie

1 Stomapatiënt: met plezier tafelen informatie voor patiënten

2 INLEIDING 3 ALGEMEEN VOEDINGSADVIES 4 Wat is een gezonde en gevarieerde voeding? Algemene aandachtspunten Wat eet u na de operatie? Hoeveel eet u na de operatie? VOEDINGSADVIES BIJ COLOSTOMIE 8 Algemeen Gasvorming Invloed van geneesmiddelen VOEDINGSADVIES BIJ ILEOSTOMIE 11 Algemeen Hoe kunt u voldoende zout opnemen? Symptomen van zouttekort Aandachtspunten Invloed van geneesmiddelen VOEDINGSADVIES BIJ UROSTOMIE 16 Algemeen Aandachtspunten 2

3 Kan een stomapatiënt met plezier tafelen? Het antwoord hierop is duidelijk: u hoeft geen dieet te volgen, tenzij anders voorgeschreven door uw arts. Een gezonde en gevarieerde voeding op regelmatige tijdstippen is een gouden regel voor iedereen, dus ook voor u. Inleiding Wat mag ik eten? Moet ik een dieet volgen? Mag ik alles drinken? U bent ongetwijfeld met deze vragen bezig tijdens uw verblijf in het ziekenhuis en de eerste periode thuis. Deze brochure geeft, naast informatie over een volwaardige en gezonde voeding, gericht voedingsadvies bij de verschillende soorten stoma s. Daarnaast geeft de brochure ook uitleg over de invloed van enkele geneesmiddelen. Hebt u na het lezen van deze brochure nog vragen over uw voeding? Tijdens uw verblijf in het ziekenhuis zal de diëtiste langskomen om deze vragen met u te overlopen en hier een antwoord op proberen te geven. Wij wensen u een spoedig herstel en een aangenaam verblijf in ons ziekenhuis. De afdeling klinische voeding Stomapatiënt: met plezier tafelen 3

4 DE ACTIEVE VOEDINGSDRIEHOEK om dagelijks evenwichtig te eten en voldoende de te bewegenege RESTGROEP MELKPRODUCTEN EN CALCIUMVERRIJKTE CIUMVERRIJKTE SOJAPRODUCTEN 3-4 glazen 1-2 sneden kaas GROENTEN 300 gram SMEER-EN BEREIDINGSVET matigen VLEES, VIS, EIEREN VERVANGPRODUCTEN gram FRUIT 2-3 stuks GRAANPRODUCTEN 5-12 sneden bruin brood AARDAPPELEN 3-5 stuks gekookt WATER 1,5 liter drinken LICHAAMSBEWEGING volwassenen: minstens 30 minuten kinderen en jongeren: minstens 60 minuten VIGeZ c ALGEMEEN VOEDINGSADVIES WAT IS EEN GEZONDE EN GEVARIEERDE VOEDING? De actieve voedingsdriehoek geeft enerzijds een idee van wat we dagelijks zouden moeten eten om voldoende voedingsstoffen op te nemen. Anderzijds zien we ook hoeveel lichaamsbeweging we dagelijks nodig hebben. Deze aanbevelingen zijn opgesteld voor de algemene bevolking. Elk voedingsmiddel op zich levert een aantal voedingsstoffen. Eén enkel voedingsmiddel levert echter nooit alle vereiste voedingsstoffen. 4

5 In dit model vindt u acht groepen die elk hun aandeel leveren voor een gezonde levensstijl. Enkel het topje van de driehoek, de restgroep (bijvoorbeeld frisdrank, alcohol, snoep enzovoort), is niet noodzakelijk om een evenwichtige voeding te realiseren. Naast een goede voeding is ook bewegen een belangrijk onderdeel van de actieve voedingsdriehoek. ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN Beweeg voldoende. Breng voldoende variatie in uw voeding. Neem rustig de tijd om te eten. Eet langzaam. Kauw voldoende. Drink niet tijdens de maaltijden. Sla geen maaltijd over. Breng regelmaat in uw levensstijl. Stomapatiënt: met plezier tafelen 5

6 WAT EET U NA DE OPERATIE? De eerste periode na de operatie is een aanpassingsperiode. Het kan enkele weken duren voor de darmen hun normale activiteit hernemen. De eerste dagen na de operatie krijgt u een aangepaste, lichte vezelarme voeding. Na een korte periode schakelt u over op een meer gevarieerde voeding om zo stilaan tot een normale voeding te komen. Net zoals iedereen kunt u hinder ondervinden van een bepaald voedingsmiddel. Dan kunt u dit voedingsmiddel beter tijdelijk of definitief niet eten. HOEVEEL EET U NA DE OPERATIE? U behoudt best een constant lichaamsgewicht, tenzij anders aanbevolen door uw arts. Zo voorkomt u problemen bij het aanbrengen van het stomamateriaal of moeilijkheden met de grootte van de stoma. Door een te sterke gewichtsdaling komen de ribben en de heupkam sterker naar voor, wat het kleven van het stomamateriaal soms bemoeilijkt. Bij een sterke gewichtstoename kunt u huidplooien krijgen, ook hierdoor kan het moeilijker worden om het stomamateriaal aan te brengen. Daarom houdt u best uw lichaamsgewicht op peil door een gezonde en gevarieerde voeding (zie tabel). Voor kinderen is het belangrijk om te streven naar een gunstige gewichtsevolutie. 6

7 Praktische dagelijkse voeding- en bewegingsaanbevelingen ingedeeld volgens leeftijdsgroep 3-6 jaar* 6-12 jaar jaar jaar 60+ Lichaamsbeweging 60 minuten (minimaal) minuten minuten minuten minuten Water 1 tot 1,5 liter 1,5 liter 1,5 liter 1,5 liter 1,5 liter Gekookte aardappelen 1 tot 4 stuks 3 tot 4 stuks Bruin brood 3 tot 5 sneden 5 tot 9 sneden Groenten (vers/ 100 tot 150 g 250 tot diepvries) 300 g Vers fruit 1 tot 2 stuks 2 tot 3 stuks Melkproducten 4 bekertjes (halfvol) en of 500 ml calciumverrijkte sojaproducten Kaas 1/2 tot 1 snede 1 tot 2 sneden Vlees, vis, 1/2 tot 1 snede 75 tot eieren, vervangproducten vleeswaren 100 g 65 tot 100 g vlees, (onbereid) vis of gevogelte OF 50 tot 75 g tofu of Ei (1 x per week) tempé of Quorn OF 3 eetlepels (droog gewogen) peulvruchten Smeervetten 5 g per snede dun brood smeren 3 glazen 3 tot 4 glazen 3,5 tot 5 stuks 3,5 tot 5 stuks 3 tot 4 stuks 7 tot 7 tot 5 tot 12 sneden 12 sneden 9 sneden 300 g 300 g 300 g 3 stuks 2 tot 2 tot 3 stuks 3 stuks 3 glazen 4 glazen 2 sneden 1 tot 1 tot 2 sneden 2 sneden 100 g 100 g 100 g dun dun smeren smeren Bereidingsvet 15 g 10 g 10 g 10 g 10 g Restgroep niet nodig, matigen niet nodig, matigen *Aanbevolen door Kind & Gezin Verstrekkingseenheden: 1 snede bruin brood (groot, vierkant brood) = 30 g 1 aardappel = 70 g 1 snede kaas = 20 g 1 stuk fruit = 125 g 1 groentelepel (grote opscheplepel)= 50 g 1 eetlepel groenten = 25 g Vetstof dun gesmeerd op 1 snede brood = 5 g 1 eetlepel bereidingsvet = 10 g 1 glas melk = 150 ml niet nodig, matigen niet nodig, matigen dun smeren niet nodig, matigen Stomapatiënt: met plezier tafelen 7

8 VOEDINGSADVIES BIJ COLOSTOMIE ALGEMEEN Eet gezond en zorg voor voldoende variatie. Zorg voor een vezelrijke voeding en eet bruin brood, groenten, fruit, volkorenproducten enzovoort. Eet regelmatig natuuryoghurt om een goede darmflora te bevorderen. Drink 1,5 tot 2 liter per dag (kinderen 1-1,5 liter per dag). Alle soorten drank zijn toegelaten, maar drink voldoende water. Gebruik alcoholische dranken zoals bier en wijn slechts met mate. Beperk de volgende voedingsmiddelen als u geconstipeerd bent: bananen, witte rijst, bosbessensap en appelsap. 8

9 GASVORMING Gasvorming is een normaal gevolg van de spijsvertering en is zeer persoonsgebonden. Gasvorming ontstaat voor 70 procent door zenuwachtigheid, stress, onbewust lucht slikken en de manier van ademhalen. De voedingsfactoren zijn voor 30 procent verantwoordelijk voor gasvorming. Vooral de eetwijze speelt een belangrijke rol. Voedingsmiddelen die gas- en geurvorming kunnen veroorzaken: ajuin, knoflook, koolsoorten, spruiten, prei, champignons, erwten, witte en bruine bonen, paprika, schorseneren en koolzuurhoudende dranken. Voedingsmiddelen die gasvorming tegenwerken: karnemelk en yoghurt. Tips om luchthappen te vermijden: Kauw met gesloten mond. Praat zo weinig mogelijk tijdens het eten. Zorg voor een goede mondhygiëne. Eet geen kauwgom. INVLOED VAN GENEESMIDDELEN Bespreek altijd eerst met uw arts welke geneesmiddelen aangewezen zijn. Als u zelf besluit een bepaald geneesmiddel in te nemen, kunnen de volgende richtlijnen u hierbij helpen. Antibiotica kunnen leiden tot diarree en geurverandering van de stoelgang. Stomapatiënt: met plezier tafelen 9

10 Maagzuurbestrijdende middelen neemt u beter in siroopvorm. Deze worden beter door de darm opgenomen. Maagzuurbestrijdende middelen op basis van aluminiumhoudende preparaten (bijvoorbeeld Regla PH) kunnen het risico op verstopping vergroten. De opname van pijnstillers kan verschillen, maar let op voor pijnstillers met morfinederivaten wegens risico op verstopping. Pijnstillers op basis van paracetamol zijn het veiligst. IJzerhoudende geneesmiddelen (bijvoorbeeld Ferrogradumet) kleuren de stoelgang zwart en kunnen leiden tot verstopping. Geneesmiddelen kunnen de kleur van de stoelgang veranderen. Dit komt bij iedereen voor, ook bij niet-stomapatiënten. Het is normaal dat een stomapatiënt zich sneller zorgen maakt omdat hij dagelijks de inhoud van het stomazakje ledigt. Onderstaande lijst is niet volledig, maar vermeldt enkele regelmatig ingenomen geneesmiddelen: zuurbindend middel: witachtige stoelgang ijzerpreparaten: zwarte stoelgang Indocid: groene stoelgang 10

11 VOEDINGSADVIES BIJ ILEOSTOMIE ALGEMEEN Eet gezond en zorg voor voldoende variatie. Ga na in welke mate uw voeding minder of meer vezelrijk kan zijn. Kijk de samenstelling en het frequentiepatroon van uw stoelgang na. Drink 2 tot 2,5 liter per dag (kinderen 1,5 tot 2 liter). Alle soorten drank zijn toegelaten, maar drink voldoende water. Gebruik alcoholische dranken zoals bier en wijn slechts met mate. Gebruik zetmeelrijke voedingsmiddelen die de stoelgang indikken, zoals bananen, droge koeken, beschuiten, rijst en deegwaren. Zorg dat u voldoende zout opneemt. Bij een ileostomie verliest u meer vocht en mineralen via de stoma zodat een aanvulling via de voeding noodzakelijk is. In de periode net na de operatie is het normaal dat u 1 tot 2 liter vocht verliest via de stoma. Na een aanpassingsperiode van zes tot acht weken verandert het vochtverlies tot 600 à 800 ml per dag. Stomapatiënt: met plezier tafelen 11

12 HOE KUNT U VOLDOENDE ZOUT OPNEMEN? Kies voor gerookte vleeswaren, bijvoorbeeld Ardeense ham, paardenfilet, andere filetsoorten enzovoort. Drink mineraalwater met een hoog zoutgehalte, bijvoorbeeld Appolinaris, Badoit, Top, Vichy. Sportdranken bevatten ook een hoger mineraalgehalte, bijvoorbeeld Extran, Aquarius. Drink gezouten bouillon en eet gezouten koekjes. Voeg extra zout toe aan uw warme maaltijden. Door het hogere zoutverbruik zult u automatisch meer drinken. SYMPTOMEN VAN ZOUTTEKORT Bij onderstaande symptomen moet u contact opnemen met uw arts. Dit kan wijzen op een ernstig zouttekort en een te groot vochtverlies. Vooral tijdens de zomermaanden moet u extra aandacht schenken aan: algemene vermoeidheid kortademigheid futloosheid aanhoudend dorstgevoel algemene spierzwakte hartkloppingen bij inspanningen overmatig zweten gewichtsverlies of geen gewichtstoename bij kinderen 12 Als u een zoutarm dieet moet volgen, bespreekt u uw voeding met uw arts.

13 AANDACHTSPUNTEN Moeilijke stoelgang en/of verstopping Moeilijke stoelgang en/of verstopping ontstaan door te veel vezelige voedingsmiddelen te gebruiken met te weinig vocht. Volgende voedingsmiddelen kunnen leiden tot verstopping: asperges, maïs, selder, rauwkost, ongepelde tomaten, erwten, witte en bruine bonen, ananas, citrusvruchten en noten. U mag geen champignons eten. Tips om verstopping en evacuatieproblemen te voorkomen: Schil het fruit en verwijder de pitten. Pers vezelachtig fruit, bijvoorbeeld een sinaasappel. Mix vezelachtige groenten, bijvoorbeeld spinazie. Stoof de groenten in plaats van ze als rauwkost te eten. Verhoogd stoelgangvolume Een ileostoma produceert continu vloeibare stoelgang. Een verhoogd stoelgangvolume kan een gevolg zijn van: te volumineuze maaltijden te vetrijke maaltijden te vezelrijke maaltijden, bijvoorbeeld volkorenproducten, rauw fruit en rauwe groenten de troebele bodem van zware bieren voedingsmiddelen die u niet verdraagt Stomapatiënt: met plezier tafelen 13

14 Tips om een verhoogde stoelgang te voorkomen: Let op de versheid van het voedsel. Vermijd het gebruik van schep- of softijs (vooral tijdens de zomer). Maak de stoelgang meer bindend door tijdens het drinken iets droog te eten zoals droge koeken en beschuiten. Het is ook belangrijk dat u de hoeveelheid drank verdeelt over de dag. Gebruik ook indikkingsmiddelen in de soep, bijvoorbeeld tapioca. Geurhinder De geur van de stoelgang is bij een ileostoma intenser door de aanwezigheid van spijsverteringssappen in de stoelgang. De geur kan variëren naargelang het gebruikte voedsel. 14

15 De volgende producten kunnen aanleiding geven tot een grotere geurhinder: koolsoorten, peulvruchten, ajuin, knoflook, prei, sterk gekruide gerechten, vette vis, gefrituurde of gebakken vis, eieren, vette kazen en schimmelkazen. INVLOED VAN GENEESMIDDELEN Bespreek altijd eerst met uw arts welke geneesmiddelen aangewezen zijn. Bij patiënten met een ileostoma worden bepaalde geneesmiddelen onvoldoende opgenomen. Onderstaand overzicht is niet volledig, maar geeft u een globaal beeld over de mogelijke veranderingen die bepaalde geneesmiddelen kunnen teweegbrengen: Laxeermiddelen: zijn af te raden, wegens het grote vochtverlies. Diarreebestrijdende geneesmiddelen: diarree gaat altijd gepaard met een groot vocht- en zoutverlies. U moet dit probleem altijd met uw arts bespreken. Als u toch een geneesmiddel moet innemen, bijvoorbeeld Imodium, kies dan beter voor een siroopvorm. Dit zorgt voor een betere opname van het geneesmiddel. De contraceptieve pil : biedt geen enkele betrouwbaarheid bij een patiënt met een ileostoma. U bespreekt samen met uw arts welk voorbehoedsmiddel voor u het best aangewezen is. Geneesmiddelen kunnen de kleur van de stoelgang veranderen. Dit komt bij iedereen voor, ook bij niet-stomapatiënten. Het is normaal dat een stomapatiënt zich sneller zorgen maakt omdat hij dagelijks de inhoud van het stomazakje ledigt. Stomapatiënt: met plezier tafelen 15

16 Onderstaande lijst is niet volledig, maar vermeldt enkele regelmatig ingenomen geneesmiddelen: zuurbindend middel: witachtige stoelgang ijzerpreparaten: zwarte stoelgang Indocid: groene stoelgang VOEDINGSADVIES BIJ UROSTOMIE ALGEMEEN Eet gezond voedsel en zorg voor voldoende variatie. Zorg voor een vezelrijke voeding en eet bruin brood, groenten, fruit, volkorenproducten enzovoort. Drink 2 tot 3 liter per dag. AANDACHTSPUNTEN Bepaalde voedingsmiddelen kunnen een sterk ruikende urine geven, maar dat betekent niet dat u ze van het menu moet schrappen. Deze voedingsmiddelen bevatten ook waardevolle voedingsstoffen, bijvoorbeeld asperges, vis en eieren. Ook antibiotica kan zorgen voor een sterk ruikende urine. Sommige voedingsmiddelen veranderen de kleur van de urine, bijvoorbeeld rode biet en rode kool. Sommige geneesmiddelen veranderen de kleur van de urine. U hoeft zich niet ongerust te maken, u kunt altijd advies vragen aan uw arts. 16

17 NOTITIES Stomapatiënt: met plezier tafelen 17

18 NOTITIES 18

19 Stomapatiënt: met plezier tafelen 19

20 oktober 2013 UZ Leuven Overname van deze tekst is enkel mogelijk na toestemming van de dienst communicatie UZ Leuven. Ontwerp en realisatie Deze tekst werd opgesteld door het medisch en verpleegkundig team en de diëtiste van de werkgroep stomazorg in samenwerking met de dienst communicatie. U vindt deze brochure ook op Opmerkingen of suggesties bij deze brochure kunt u bezorgen via communicatie@uzleuven.be. Verantwoordelijke uitgever UZ Leuven Herestraat Leuven tel _v102013_stomapatiënt_tafelen