Analyse van de tewerkstelling en van de knelpuntberoepen in het Brussels grootstedelijk gebied

Transcriptie

1 Analyse van de tewerkstelling en van de knelpuntberoepen in het Brussels grootstedelijk gebied Rapport van het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid december 2016 Inleiding De arbeidsmarkt in België heeft in elk gewest zijn eigen kenmerken en zijn eigen specificiteit. Dit werd nog versterkt door de verdere regionalisering van de arbeidsmarkt in het kader van de 6 e staatshervorming. Hierdoor zijn de gewestelijke arbeidsmarkten in ons land erg verschillend. Ondanks deze verschillen zijn er toch in elk van de gewesten een groot aantal vacatures die moeilijk ingevuld raken. Jaarlijks wordt door elk van de gewestelijke diensten voor arbeidsbemiddeling, met name de VDAB, de Forem en Actiris een lijst opgesteld van de moeilijk in te vullen werkaanbiedingen of de zogenaamde knelpuntberoepen voor respectievelijke het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De oorzaken van het knelpuntkarakter hebben niet noodzakelijk te maken met een kwantitatieve mismatch tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. De verklaringen van het knelpuntkarakter zijn vaak complex en geenszins eenduidig. Vaak spelen meerdere factoren op de arbeidsmarkt. Hoewel een tekort aan kandidaten voor bepaalde beroepen de aanwervingsmoeilijkheden verklaren, spelen ook elementen zoals een discrepantie tussen de vereisten van de werkgever en het profiel van de werkzoekenden een rol. Maar ook het negatieve imago van de sector of het beroep, de arbeidsomstandigheden, de verloning en het arbeidsstatuut kunnen een rol spelen. Aangezien de gewestelijke arbeidsmarkten met elkaar samenhangen, is het interessant om te proberen een gemeenschappelijke lijst van knelpuntberoepen op te stellen. Bovendien zijn de institutionele grenzen van het Brussels Gewest niet dezelfde als diens sociaal-economische grenzen. De invloed van de sociaaleconomische activiteit van het Brussels Gewest reikt namelijk verder dan het grondgebied van de 19 gemeenten van het Gewest. Volgens een studie van de UCL 1 zou de Brusselse agglomeratie afgebakend kunnen worden als een gebied van 31 gemeenten. Volgens het concept van het Brussels stadsgewest 2, deze omvat de agglomeratie en de Brusselse voorsteden, telt het gebied 62 gemeenten. Het is in deze analyse evenwel niet de bedoeling 1 Critères pour la détermination des frontières de Bruxelles, Thomas Isabelle en Tulkens Henry, UCL mei De Belgische stadsgewesten 2001 Luyten Sarah en Van Hecke Etienne, Instituut voor Sociale en Economische Geografie, K.U.Leuven, Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 1

2 een debat te lanceren omtrent de sociaal-economische grenzen van Brussel. Het Brussels grootstedelijk gebied (BGG) zoals het begrip in deze tekst wordt gebruikt, bestaat uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de provincie Vlaams-Brabant en de provincie Waals-Brabant. De uitgebreide stedelijke zone valt dus samen met de vroegere provincie Brabant. De indeling volgens provincies heeft als voordeel dat er meer cijfergegevens beschikbaar zijn. Voor het opstellen van een gemeenschappelijke lijst van knelpuntberoepen wordt uitgegaan van de 3 gewestelijke lijsten van knelpuntberoepen, opgesteld door VDAB, Forem en Actiris. De gemeenschappelijke lijst van knelpuntberoepen wordt samengesteld op het niveau van de beroepsgroepen. Hiervoor zal voor elk gewest het volume van de werkaanbiedingen per beroepsgroep worden bepaald. Daarnaast zal ook het belang van deze werkaanbiedingen voor de provincies Vlaams-Brabant en Waals-Brabant worden weergegeven. Of met andere woorden het gewicht van de werkaanbiedingen in Vlaams-Brabant ten opzichte van de werkaanbiedingen in Vlaanderen en in Waals-Brabant ten opzichte van Wallonië. Hierdoor kunnen de meer specifieke noden aan arbeidskrachten in het Brussels grootstedelijk gebied worden bepaald. Alvorens over te gaan tot de knelpuntberoepen, worden in het eerste luik van deze analyse enkele socioeconomische kenmerken van het Brussels grootstedelijk gebied beschouwd. Zo wordt eerst de structuur en de evolutie van de bevolking in het Brussels Gewest en zijn periferie weergegeven. Het tweede deel geeft een overzicht van de werkgelegenheid volgens activiteitensector in het Brussels Gewest en in zijn periferie aan de hand van de gegevens van de RSZ. Dit laat toe om de sectoren te bepalen die oververtegenwoordigd zijn en dus tewerkstellingskansen bieden in het Brussels Gewest, Vlaams-Brabant en Waals-Brabant. In het derde deel wordt het pendelverkeer besproken, dat in Brussel een belangrijke en structurele invloed heeft. Namelijk 86% van alle interregionale verplaatsingen slaat op de pendelaars die naar Brussel gaan om er te gaan werken of Brussel verlaten om te gaan weken in één van de andere gewesten. Het vierde deel geeft een algemeen beeld van de werkloosheid en de voornaamste kenmerken van de werkzoekenden in het Brussels Gewest, Vlaams- Brabant en Waals-Brabant die zijn ingeschreven bij respectievelijk Actiris, VDAB en Forem. Hierop volgt het tweede luik waarin de knelpuntberoepen in het grootstedelijk gebied worden besproken. Deze analyse zal gebeuren vanuit het oogpunt van het Brussels Gewest en wil zo de opportuniteiten voor de Brusselse werkzoekenden weergeven. Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 2

3 A. Socio-economische kenmerken Samenstelling en evolutie van de bevolking Het Brussels Gewest wordt gekenmerkt door een zeer sterke bevolkingstoename. Gedurende de afgelopen 10 jaar is de totale bevolking in het Brussels Gewest toegenomen met 16,7%. Over dezelfde periode (van 2005 tot 2015) is de totale bevolking in Vlaanderen gestegen met 6,6% en in Wallonië met 5,7%. In de provincie Vlaams- Brabant is de bevolkingsgroei iets hoger dan de gemiddelde groei in Vlaanderen. Ook in Waals-Brabant ligt de bevolkingsgroei hoger dan het Waalse gemiddelde. Het Brussels Gewest heeft een specifieke evolutie van de bevolking ten opzichte van de twee andere gewesten. Het Brussel Gewest kent duidelijk een sterke toename van de jongerenbevolking en tegelijk een daling van de oudere bevolking. Het fenomeen van de vergrijzing van de bevolking in Vlaanderen en Wallonië en van de verjonging van de Brusselse bevolking wordt zichtbaar in onderstaande tabel. Vlaams-Brabant laat hierbij een gelijkaardige groei als in Vlaanderen optekenen, hoewel de groei van de jongste bevolkingsgroepen (namelijk de -25-jarigen) duidelijk meer uitgesproken is in de provincie Vlaams-Brabant. De bevolkingsgroei in Waals-Brabant kent eenzelfde tendens als in Wallonië, toch merken we enigszins een sterkere toename van de oudere (65 jaar en +) en de jongere leeftijdsklasse (15-24 jaar) op in Waals-Brabant. Tabel 1: Evolutie van de totale bevolking ( ) Evolutie ( ) per leeftijdsgroep Evolutie jaar jaar jaar jaar jaar en + BHG ,7% +25,4% +13,3% +19,3% +19,5% -0,1% Vlaams Gewest ,6% +4,8% +3,3% -3,3% +20,9% +16,0% Vlaams-Brabant ,4% +7,3% +10,0% -3,8% +20,8% +14,7% Waals Gewest ,7% +2,3% +4,4% -1,4% +19,5% +10,5% Waals-Brabant ,2% -0,2% +10,1% -0,9% +18,7% +25,2% Bron: FOD Economie Algemene Directie Statistiek, Berekeningen Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Grafiek 1 geeft de vervangingsratio van de actieven weer op de arbeidsmarkt. Deze ratio geeft de verhouding weer tussen de potentiële jongeren die de arbeidsmarkt betreden en de ouderen die de arbeidsmarkt zullen verlaten. Het geeft de verhouding weer tussen de bevolking van 15 tot 29 jarigen ten opzichte van de 50 tot 64 jarigen. Indien deze indicator hoger is dan 100 wil dit zeggen dat er meer jongeren de arbeidsmarkt zullen betreden dan er oudere de arbeidsmarkt verlaten. Begin van de jaren 90 merken we een vergelijkbare situatie voor de drie gewesten. Daarna stellen we een belangrijke daling vast van de vervangingsratio voor Vlaanderen en Wallonië. In 2015 bedraagt de vervangingsratio voor Brussel 130 terwijl deze ratio onder de 100 is in Vlaanderen (85) en Wallonië (93). De demografische vooruitzichten op lange termijn geven aan dat deze ratio ruim boven de 100 zal blijven voor het Brussels Gewest de komende 10 jaar, terwijl de verwachte vervangingsratio onder de 100 blijft voor Vlaanderen en Wallonië. Merk op dat de evolutie van deze ratio in Vlaams-Brabant en Waals-Brabant gedurende de afgelopen jaren sterk vergelijkbaar is met de ratio in respectievelijk Vlaanderen en Wallonië. Concreet betekent dit dat er tewerkstellingsperspectieven zullen zijn voor de Brusselaars in de periferie. De grafiek toont aan dat de bevolkingsstructuur in Vlaams- en Waals-Brabant de uittreders niet volledig zal kunnen vervangen door jonge intreders op de arbeidsmarkt. Bovendien zullen deze verschillende demografische Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 3

4 evoluties een invloed hebben op de inkomende pendelstroom in het Brussels Gewest. Een belangrijk aandeel van de inkomende pendelaars kommen immers uit de provincies Vlaams- en Waals-Brabant. Grafiek 1: Vervangingsratio van de actieven (15-29 jaar/ jaar) 150,0 140,0 Bevolkingsvooruitzichten 130,0 120,0 110,0 100,0 90,0 80,0 70, BHG Vlaanderen Vlaams-Brabant Wallonië Waals-Brabant Bron: : waarnemingen, FOD Economie Algemene Directie Statistiek; : Bevolkingsvooruitzichten, Federaal Planbureau en Algemene Directie Statistiek, Berekeningen Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Werkgelegenheid volgens activiteitensector In dit gedeelte analyseren we de bezoldigde werkgelegenheid in Brussel en in Vlaams- en Waals-Brabant. De structuur van de werkgelegenheid in de rand is verschillend ten opzichte van deze in het Brussels Gewest. Verder in dit gedeelte wordt ook gekeken naar de structuur van de bezoldigde werkgelegenheid op het niveau van de gemeenten rond Brussel, meer bepaald de gemeenten in het arrondissement Halle-Vilvoorde en Nijvel. Onderstaande tabel geeft een beeld van de algemene structuur van de werkgelegenheid en haar evolutie van de afgelopen 10 jaar. Tabel 2: Structuur en evolutie van de werkgelegenheid ( ) A.W. Var. Tewerkstelling in de privésector Tewerkstelling volgens arbeiders Tewerkstelling volgens bedrijfsgrootte (in %) Var. Var. < > 200 In % In % wn. wn. wn. Brussels Gewest ,7% 62,9 +4,2% 20,2 +4,1% 31,6 20,1 48,2 Vlaanderen ,4% 77,4 +11,9% 39,0 +2,4% 42,7 28,3 29,0 Vlaams-Brabant ,3% 79,8 +11,2% 29,3-0,3% 38,5 26,8 34,7 Wallonië ,2% 66,6 +15,1% 35,3 +5,7% 46,5 28,3 25,2 Waals-Brabant ,4% 75,7 +29,5% 29,5 +22,4% 46,4 27,7 26,0 BGG ,6% 69,9 +9,3% 24,3 +4,4% 35,6 23,1 41,3 België ,8% 72,2 +11,5% 35,0 +3,4% 41,9 27,0 31,1 Bron: RSZ, Berekeningen Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Van alle tewerkgestelde loontrekkenden in België is bijna een derde (namelijk 29%) tewerkgesteld in het Brussels grootstedelijk gebied. De afgelopen 10 jaar (tussen 2004 en 2004) is de bezoldigde werkgelegenheid in het BGG gestegen met +5,6%. In het BGG steeg de werkgelegenheid sterk in Waals-Brabant waar het aantal loontrekkenden, gedurende de bestudeerde periode, toenam met +23,4%. In Vlaams-Brabant steeg het aantal loontrekkenden met +9,3%, terwijl in het Brussels Gewest de toename eerder beperkt was met +0,7%. Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 4

5 Het aandeel van de arbeidsplaatsen in de privésector in Vlaams-Brabant (79,8%) en Waals-Brabant (75,7%) is vanzelfsprekend beduidend hoger dan in Brussel (62,9%) gezien de sterke concentratie van de openbare sector in de hoofdstad. In de 3 gewesten is de groei van het aantal loontrekkenden in de privésector telkens hoger dan de toename van de totale werkgelegenheid. Zo steeg de tewerkstelling in de privésector in het BGG gedurende de afgelopen 10 jaar met 9,3% tegenover een stijging van de totale werkgelegenheid met 5,6%. Vooral het Waalse Gewest en Waals-Brabant kenden de afgelopen 10 jaar een sterke groei van de werkgelegenheid in de privésector (namelijk respectievelijk +15,1 en +29,5%). Zowel in Vlaanderen als Wallonië zijn er proportioneel meer werknemers volgens het statuut van arbeider tewerkgesteld dan in Brussel. In Vlaams- en Waals-Brabant zijn ongeveer 29% van de werknemers tewerkgesteld als arbeider tegenover 20% van de werknemers in Brussel. De arbeidsplaatsen met het statuut van arbeider zijn over het algemeen vaker toegankelijk voor lager- en middengeschoolden. Gedurende de afgelopen 10 jaar is in Vlaams-Brabant het aantal arbeidsplaatsen voor arbeiders lichtjes gedaald. We vinden de arbeidsplaatsen voor arbeiders in Vlaams-Brabant vooral terug in de activiteitensectoren handel, industrie, transport en logistiek, schoonmaak van gebouwen en de horeca. Daarentegen laat Waals-Brabant een forse toename optekenen van het aantal arbeidsplaatsen voor arbeiders (namelijk +22,4%) gedurende de bestudeerde periode. Deze arbeidsplaatsen voor arbeiders zijn vooral terug te vinden in de sectoren industrie, schoonmaak van gebouwen, bouw en horeca. Ook het Brussels Gewest kent een positieve groei van het aantal arbeidsplaatsen voor arbeiders (+4,1%). Ruim een op de vijf loontrekkenden met het statuut van arbeider in het Brussels Gewest zijn tewerkgesteld in de sector schoonmaak, nauw gevolgd door de horecasector en vervolgens de sector transport en logistiek. Aangaande de tewerkstelling van de loontrekkenden volgens bedrijfsgrootte is een duidelijk verschil waarneembaar tussen Brussel en zijn periferie, in de eerste plaats met Waals-Brabant en daarna met Vlaams- Brabant. Bijna de helft (48,2%) van de bezoldigde arbeidsplaatsen in Brussel is terug te vinden in grote ondernemingen (meer dan 200 werknemers). Dit wordt verklaard door de aanwezigheid van de hoofdzetels in Brussel. In Waals-Brabant, en in minder mate in Vlaams-Brabant spelen de KMO s een belangrijkere rol wat betreft de werkgelegenheid. Respectievelijke 46,4% en 38,5% van de loontrekkenden is er tewerkgesteld in een kleine onderneming (minder dan 50 werknemers). Onderstaande tabel geeft de verdeling weer van de bezoldigde werkgelegenheid in Vlaams-Brabant, Waals- Brabant en het Brussels Gewest volgens de NACE-activiteitensectoren. Daarnaast geeft een specialisatiecoëfficiënt (SC) de sectorale specialisatie qua tewerkstelling in deze gebieden weer. Deze coëfficiënt geeft aan in welke activiteitensectoren de tewerkstelling relatief hoger of lager is dan het nationale gemiddelde, via een waarde die respectievelijk hoger of lager is dan 1. Dit maakt het dus mogelijk eventuele sectorale specialisaties in de periferie te bepalen. Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 5

6 Tabel 3: Sectorale structuur van de werkgelegenheid in Vlaams- en Waals-Brabant en het Brussels Gewest (2014) Vlaams-Brabant Waals-Brabant BHG Activiteitensectoren A.W % SC A.W % SC A.W % SC Industrie en winning van delfstoffen ,4 0, ,0 1, ,7 0,22 Bouw ,2 0, ,5 0, ,3 0,43 Handel ,3 1, ,7 1, ,5 0,74 Motorvoertuigen Groothandel Kleinhandel Vervoer en opslag ,4 1, ,6 0, ,6 0,83 Vervoer Luchtvaart en opslag Posterijen en koeriers Hotels en restaurants ,0 0, ,4 1, ,4 1,35 Informatie en communicatie ,6 1, ,8 1, ,0 1,99 Informatie en media Telecommunicatie Informatica Financiële activiteiten en verzekeringen ,4 0, ,1 0, ,3 2,81 Exploitatie van en handel in onroerend goed ,3 0, ,6 1, ,9 1,72 Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten ,1 1, ,7 1, ,0 1,54 Administratieve en ondersteunende diensten ,9 1, ,8 0, ,1 1,06 Verhuur en lease Terbeschikkingstelling van personeel Reisbureaus, reisorganisatoren, reserveringsbureaus en aanverwante Beveiligings- en opsporingsdiensten Diensten in verband met gebouwen; landschapsverzorging Administratieve en ondersteunende activiteiten Openbaar bestuur en defensie ,4 0, ,1 0, ,7 1,77 Onderwijs ,3 0, ,9 1, ,1 0,94 Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening ,1 0, ,2 0, ,5 0,70 Kunst, amusement en recreatie ,0 0, ,3 1, ,5 1,16 Overige diensten ,5 0, ,0 0, ,8 1,76 Andere ,1 0, ,2 0, ,7 0,96 TOTAAL ,0 1, ,0 1, ,0 1,00 SC = Specialisatiecoëfficiënt Bron: RSZ, 31 december 2014, berekeningen Brusselse Observatorium voor de Werkgelegenheid Eind 2014 telt de provincie Vlaams-Brabant bezoldigde arbeidsplaatsen. Deze arbeidsplaatsen vertegenwoordigen 16,6% van de totale bezoldigde werkgelegenheid in Vlaanderen. Uit bovenstaande tabel blijkt dat ongeveer 1 op de 5 bezoldigde arbeidsplaatsen in Vlaams-Brabant zich situeert in de sector handel. De tweede voornaamste activiteitensector is de gezondheidszorg die 13,1% van de arbeidsplaatsen vertegenwoordigt. Daarna volgt het onderwijs (10,3%), de administratieve en ondersteunde diensten (9,9%) en de sector vervoer en opslag (8,4%). Door middel van de specialisatiecoëfficiënt kunnen we tevens een aantal specialisaties voor Vlaams-Brabant onderscheiden. Zo is in Vlaams-Brabant naast de activiteitensector handel ook de sector vervoer en opslag en meer bepaald ook de subsector luchtvaart en opslag een relatief sterk ontwikkelde sector. De centrale ligging Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 6

7 en de nabijheid van de nationale luchthaven spelen hierbij uiteraard een belangrijke rol. Ook de activiteitensector informatie en communicatie, met vooral de IT-activiteiten, kent een hoge specialisatie in Vlaams-Brabant, hoewel deze slechts een beperkt aantal arbeidsplaatsen vertegenwoordigt. De sector met de vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten heeft in Vlaams-Brabant ook een hoge specialisatiecoëfficiënt. De vrije beroepen omvatten vooral financiële beroepen (o.a. accountants en bedrijfsrevisoren) en bedrijfsbeheerders. Onder de wetenschappelijke en technische activiteiten vinden we onder meer de verschillende campussen met onderzoeksinstellingen en de researchparken die vooral tewerkstellingskansen bieden aan hogeropgeleiden. Binnen de sector administratieve en ondersteunende diensten hebben vooral de subsectoren verhuur en lease en beveiligings- en opsporingsdiensten een hoge coëfficiënt. Het gaat hierbij voornamelijk om de verhuur en lease van personenwagens en de particuliere beveiligingsondernemingen. De provincie Waals-Brabant telt arbeidsplaatsen en vertegenwoordigt 12,2% van de arbeidsplaatsen in het Waalse Gewest in De voornaamste activiteitensector in termen van het volume van de bezoldigde arbeidsplaatsen in Waals-Brabant is de industrie (16,0%) met in hoofdzaak de farmaceutische industrie die een belangrijke sector is in Waals-Brabant wat betreft de tewerkstelling. Daarna volgt de sector handel (15,7%) en non-profit sectoren, met het onderwijs (11,9%), de gezondheidszorg (11,2%) en het openbaar bestuur (9,1%). In tegenstelling tot Vlaams-Brabant is de sectorale samenstelling van de werkgelegenheid in Waals-Brabant eerder gediversifieerd waardoor er minder specifieke sectorale specialisaties onderscheiden kunnen worden. In het Brussel Gewest is de sector openbaar bestuur de voornaamste activiteitensector wat betreft de tewerkstelling. In 2014 vertegenwoordigt deze sector 17,7% van de Brusselse bezoldigde arbeid. Daarna volgen de activiteitensectoren gezondheidszorg (10,5%), onderwijs (10,1%) en administratieve en ondersteunende diensten (10,1%). Verder merken we op dat de sector financiële activiteiten en verzekeringen een sterke specialisatiecoëfficiënt heeft in het Brussels Gewest. Ook de sector informatie en communicatie is sterk ontwikkeld in het Brussels Gewest. Vooral de subsectoren telecommunicatie en informatie en media zijn in Brussel sterk aanwezig. We merken overigens op dat de werkgelegenheid in de internationale instellingen (Europese Commissie, NATO, ) niet in de tabel werd opgenomen. De arbeidsplaatsen in deze instellingen maken immers geen deel uit van de RSZ-cijfers (bezoldigde arbeid). Het spreekt echter voor zich dat de concentratie van dergelijke arbeidsplaatsen op het Brussels grondgebied zeer groot is. In onderstaande tabel wordt ingezoomd op de sectorale structuur van de werkgelegenheid op het niveau van de gemeenten uit Vlaams-Brabant, meer bepaald van het arrondissement Halle-Vilvoorde. Omdat dit arrondissement het Brussels Gewest volledig omsluit is het interessant te kijken in welke sectoren de loontrekkenden tewerkgesteld zijn en zodoende te zien welke sectoren opportuniteiten kunnen bieden voor de Brusselaars. De tabel geeft de 10 voornaamste gemeenten qua tewerkstelling in het arrondissement Halle- Vilvoorde. Deze 10 gemeenten samen vertegenwoordigen 75% van alle bezoldigde arbeidsplaatsen in Halle- Vilvoorde. Daarnaast omvat de tabel ook 7 gemeenten uit het arrondissement Nijvel in Waals-Brabant. Deze 7 gemeenten van het arrondissement Nijvel vertegenwoordigen samen bijna 75% van alle arbeidsplaatsen in Waals-Brabant. Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 7

8 Tabel 4: Sectorale structuur van de bezoldigde werkgelegenheid in de gemeenten van de arrondissementen Halle-Vilvoorde en Nijvel (2014) Vlaams-Brabant ,4 22,2 8,4 24,3 30,9 1,9 100,0 Arr. HALLE- VILVOORDE ,3 27,6 11,4 26,7 20,5 1,5 In % Arr. LEUVEN ,4 14,5 4,0 20,8 45,7 2,5 100,0 Waals-Brabant = Arr. NIJVEL ,3 19,1 3,6 20,0 33,5 2,4 100,0 Bron: RSZ, 31 december 2014, berekeningen Brusselse Observatorium voor de Werkgelegenheid * Quartaire sector omvat de volgende sectoren: openbaar bestuur, onderwijs, gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, ontspanning, cultuur en sport. Bijna 1 op de 5 arbeidsplaatsen (ofwel 18,5%) in het arrondissement Halle-Vilvoorde situeert zich in de gemeente Zaventem. Op de tweede plaats vinden we de gemeente Machelen met 12% van de arbeidsplaatsen van het arrondissement. Voor beide gemeenten ligt het aandeel arbeidsplaatsen in de sector transport en logistiek proportioneel bijna dubbel zo hoog als het aandeel arbeidsplaatsen van deze sector in het gehele arrondissement Halle-Vilvoorde (respectievelijk 21,3% en 21,4% tegenover 11,4%). Ook in de gemeente Londerzeel merken we een hogere concentratie in de transport en logistiek ten opzichte van het gehele arrondissement. Opvallend is tegelijkertijd ook het proportioneel lage aantal arbeidsplaatsen in de quartaire sector in de gemeenten Zaventem en Machelen. Verder in Machelen en ook in de gemeente Vilvoorde vinden we 40% van de arbeidsplaatsen terug in de overige dienstensectoren van de tertiaire sector. Iets meer dan 4 op de 10 arbeidsplaatsen in Halle en Sint-Pieters-Leeuw situeert zich in de sector handel en horeca. Ook in de gemeenten Asse, Grimbergen en Beersel zijn bijna een derde van de arbeidsplaatsen terug te vinden in de handel en horecasector. Tevens zijn in de gemeente Beersel ongeveer 30% van de arbeidsplaatsen gesitueerd in de secundaire sector, meer bepaalde in de sector installatie van industriële machines en toestellen. Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 8

9 Hoewel in de tabel de gemeenten van het arrondissement Leuven niet zijn opgenomen vermelden we toch dat in het arrondissement Leuven het aantal arbeidsplaatsen in de sectoren handel en horeca en in de transport en logistiek proportioneel minder vertegenwoordigd zijn dan in het arrondissement Halle-Vilvoorde. Terwijl het aandeel arbeidsplaatsen in de quartaire sector beduidend sterker vertegenwoordigd zijn dan in het arrondissement Halle-Vilvoorde. Tevens merken we op dat ongeveer de helft van de arbeidsplaatsen van het arrondissement Leuven zich situeert in de gemeente Leuven. In het arrondissement Nijvel, situeert 17,4% van de arbeidsplaatsen zich in de gemeenten Waver en 15,1% in de gemeente Ottignies-Louvain-la-Neuve. Bijna een derde van de arbeidsplaatsen in de gemeente Waver en ruim de helft van de arbeidsplaatsen in Rixensart situeert zich in de secundaire sector, meer bepaalde de farmaceutische industrie. In de gemeente Ottignies-Louvain-la-Neuve situeert zich de helft van de arbeidsplaatsen in de quartaire sector. Terwijl in de gemeente Waterloo bijna 40% van de arbeidsplaatsen terug te vinden is in de sector handel en horeca. In de gemeente Tubeke zien we een sterkere concentratie van het aandeel arbeidsplaatsen in de transport en de logistiek ten opzichte van het arrondissement Nijvel (respectievelijk 11,2% tegenover 3,6%). Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 9

10 Mobiliteit De pendelstroom van werknemers naar Brussel is een typisch fenomeen voor Brussel in die zin dat het een belangrijke impact heeft op de tewerkstelling in het Brussels Gewest. Het woon-werkverkeer heeft in 2015 betrekking op werknemers, wat neerkomt op 10,5% van de arbeidsplaatsen in België werknemers komen naar het Brussels Gewest (71,6% van alle inter-gewestelijke stromen) en werknemers (14,5% van alle inter-gewestelijke stromen) vetrekken vanuit Brussel om te gaan werken in een van de andere twee gewesten. Het verkeer tussen Vlaanderen en Wallonië betreft (14,0% van alle intergewestelijke stromen). Hieruit kunnen we afleiden dat 86,0% van alle interregionale verplaatsingen slaat op pendelaars die naar Brussel gaan of Brussel verlaten. Tabel 5: Verdeling van de werknemers volgens woonplaats en plaats van tewerkstelling Woonplaats Brussels Gewest Plaats van tewerkstelling Vlaams Gewest Waals Gewest Buitenland Uitgaande pendel (tussen gewesten) Actieve beroepsbevolking Uitgaande pendelgraad Brussels Gewest ,8 Vlaams Gewest ,8 Waals Gewest ,2 Inkomende pendel Interne werkgelegenheid Inkomende pendelgraad 48,5 3,4 4,2 Bron: FOD Economie, ADSEI (EAK), berekeningen Brusselse Observatorium voor de Werkgelegenheid In 2015 telt het Brussels Gewest arbeidsplaatsen. Net iets minder dan de helft van deze arbeidsplaatsen wordt ingevuld door niet-brusselaars. De inkomende pendelgraad bedraagt namelijk 48,5%, bijgevolg wordt 51,5% van de arbeidsplaatsen in Brussel ingenomen door Brusselaars. Het is bovendien de eerste keer sinds midden de jaren 80 dat de inkomende pendelgraad zich onder de 50% bevindt. In het Vlaamse Gewest daarentegen wordt 96,6% van de arbeidsplaatsen door Vlamingen ingevuld en in het Waalse Gewest 95,8% door Walen. Het is interessant ook stil te staan bij de interregionale mobiliteitsgraad van de werknemers per gewest. Zoals blijkt uit bovenstaande tabel zijn de Brusselaars, met een uitgaande pendelgraad van 15,8% verhoudingsgewijs het meest mobiel. Daarna volgen de Walen met een uitgaande pendelgraad van 12,2% en tenslotte de Vlamingen met een uitgaande pendelgraad van 8,8%. Bij de interpretatie van deze gegevens moet uiteraard rekening worden gehouden met de beperkte oppervlakte van de Brusselse arbeidsmarkt, maar ook met het verschil in economische dynamiek tussen de drie gewesten. Onderstaande grafiek geeft de verdeling weer van de Brusselse actieve beroepsbevolking volgens werkplaats en studieniveau. Van de Brusselaars die tewerkgesteld zijn in het Brussels Gewest ( ) is 53,6% hooggeschoold, 26,1% is middengeschoold en 20,3% is laaggeschoold. Van de Brusselaars die in Vlaanderen werken is 40,8% hooggeschoold, terwijl 66,7% van de Brusselaars die in Wallonië gaat werken hooggeschoold is. Verhoudingsgewijs gaan dus meer hoger geschoolde Brusselaars in Wallonië werken. Omgekeerd merken we dat verhoudingsgewijs meer laaggeschoolde Brusselaars in Vlaanderen werken dan in Wallonië (respectievelijke 29,0% tegenover 16,7%). De arbeidsplaatsen in Vlaanderen bieden dus meer perspectieven voor lager gekwalificeerde kandidaten dan de arbeidsplaatsen die gesitueerd zijn in het Brussels Gewest of in Wallonië. Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 10

11 Grafiek 2: De Brusselse actieve beroepsbevolking volgens werkplaats en studieniveau (2015) 80,0 70,0 66,7 60,0 53,6 50,0 40,0 40,8 30,0 26,1 29,0 30,1 20,0 20,3 16,7 16,6 10,0 0,0 BHG Vlaanderen Wallonië Laag Midden Hoog Bron: FOD Economie, ADSEI (EAK), berekeningen Brusselse Observatorium voor de Werkgelegenheid De cijfers tonen aan dat bijna Brusselaars gaan werken in Vlaanderen, terwijl Brusselaars gaan werken in Wallonië. Zo is bijna tweede derde van de uitgaande Brusselse pendelaars is tewerkgesteld in Vlaanderen, het overige derde deel is tewerkgesteld in Wallonië. Tabel 6: Het uitgaande pendelverkeer vanuit het Brussels Gewest volgens provincie 2015 AW % Vlaams-Brabant ,1 Antwerpen ,1 Oost-Vlaanderen ,9 Limburg ,3 West-Vlaanderen 304 0,6 Totaal Vlaams Gewest ,0 Waals-Brabant ,5 Henegouwen ,1 Namen ,3 Luik ,4 Luxemburg 359 1,6 Totaal Waals Gewest ,0 Totaal pendel ,0 Bron: FOD Economie, ADSEI (EAK), berekeningen Brusselse Observatorium voor de Werkgelegenheid Uit deze gegevens van de Enquête naar Arbeidskrachten (EAK) van de FOD Economie voor het jaar 2015 blijkt dat de Brusselse werknemers die naar Vlaanderen pendelen hoofdzakelijk tewerkgesteld zijn in Vlaams-Brabant (namelijk 76,1% van de pendelaars naar Vlaanderen). 14,1% van de naar Vlaanderen pendelende Brusselaars is tewerkgesteld in de provincie Antwerpen. De Brusselaars gaan voor hun werk procentueel minder naar de andere Vlaamse provincies. De tewerkstelling van Brusselaars in Wallonië is daarentegen iets meer verspreid over de verschillende Waalse provincies. Wel werkt ruim de helft (hetzij 54,5%) van de tewerkgestelde Brusselaars in Wallonië in de provincie Waals-Brabant. 26,1% van de Brusselse pendelaars naar Wallonië werkt in Henegouwen. De gegevens van de FOD Economie laten ook toe te bepalen in welke activiteitensectoren de Brusselaars tewerkgesteld zijn in Vlaanderen en Wallonië. Zo blijkt uit tabel 7 dat 28,1% van de Brusselse pendelaars in Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 11

12 Vlaanderen tewerkgesteld is in de overige dienstensectoren. Vervolgens is 23,8% tewerkgesteld in de secundaire sector en 21,7% in de handel en de horeca. Gezien 76,1% van de Brusselse pedelaars naar Vlaanderen in Vlaams-Brabant werkt is de structuur van de tewerkstelling in Vlaams-Brabant vergelijkbaar met deze voor het Vlaamse-Gewest. Verhoudingsgewijs merken we daarbij een hogere concentratie van Brusselse pendelaars in Vlaams-Brabant ten opzichte van het Vlaamse Gewest in de sectoren transport en logistiek, handel en horeca en de overige dienstensectoren. Van de Brusselaars die naar Wallonië pendelen zijn 26,1% tewerkgesteld in de quartaire sector (voornamelijk in het onderwijs), 25,3% in de overige dienstensectoren en 23,5% in de secundaire sector. Verhoudingsgewijs is het aandeel tewerkgestelde Brusselaars in de provincie Waals-Brabant hoger in de secundaire sector, de handel en horeca en de overige dienstensectoren. Tabel 7: Tewerkgestelde Brusselse pendelaars volgens activiteitensector in het Vlaamse- en Waalse-Gewest en in Vlaamsen Waals-Brabant ,1 78,4 67,2 83,5 83,2 63,0 TOTAAL , ,0 76, , ,0 54,5 Bron: FOD Economie, ADSEI (EAK), berekeningen Brusselse Observatorium voor de Werkgelegenheid Op basis van de EAK bestaan meer gedetailleerde gegevens omtrent de activiteitensector. Deze gegevens zijn echter enkel beschikbaar op het niveau van de gewesten en niet op het niveau van de provincies. Wat betreft de tewerkstelling van de Brusselse pendelaars in het Vlaamse Gewest kunnen we zeggen dat de tewerkstelling in de secundaire sector vooral belangrijk is in de bouwsector, de voedingsindustrie en de chemische industrie. Bij de overige dienstensectoren zijn vooral de informaticadiensten en de diensten in verband met gebouwen (schoonmaak van gebouwen) belangrijk voor de tewerkstelling van Brusselaars. In het Waalse Gewest zijn in de quartaire sector, naast het onderwijs, ook in de gezondheidszorg en het openbaar bestuur een belangrijk aandeel Brusselse pendelaars tewerkgesteld. In de secundaire sector in Wallonië zijn de Brusselaars vooral in de farmaceutische industrie en de bouwsector tewerkgesteld. Binnen de overige dienstensectoren is voornamelijk de sector diensten in verband met gebouwen (schoonmaak van gebouwen) belangrijk voor de tewerkstelling van de Brusselse pendelaars. Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 12

13 Voor een meer gedetailleerde verdeling van de tewerkgestelde Brusselaars in de rand op het niveau van de gemeenten, heeft het Observatorium de gegevens van de RSZ 3 geanalyseerd. Deze gegevens laten toe een schatting te maken van het aantal Brusselaars die tewerkgesteld zijn per gemeente in de provincies Vlaamsen Waals-Brabant. Het resultaat wordt gevisualiseerd op onderstaande kaart. De gegevens van de RSZ laten ook toe te bepalen in welke activiteitensectoren de Brusselse pendelaars tewerkgesteld zijn. Ruim twee derde van alle Brusselaars die tewerkgesteld zijn in Vlaams-Brabant werken in de volgende 8 gemeenten van deze provincie (in dalende volgorde van het aantal tewerkgestelde Brusselaars): Zaventem, Machelen, Vilvoorde, Asse, Leuven, Grimbergen, Dilbeek en Halle. We onderscheiden hierbij de gemeenten rond de luchthaven (Zaventem, Vilvoorde, Machelen en Grimbergen) de randgemeenten ten westen van Brussel (Asse en Dilbeek) en de gemeenten die iets verder van Brussel gelegen zijn (Halle en Leuven). In deze gemeenten van Vlaams-Brabant zijn de Brusselaars voornamelijk tewerkgesteld in de administratieve en ondersteunende diensten (hoofdzakelijk schoonmaak, uitzendarbeid en beveiliging), de handel (zowel groot- als kleinhandel) en het transport en de opslag (vooral in de gemeenten Zaventem en Machelen). Figuur 1: Brusselse pendelaars tewerkgesteld in de gemeenten van Vlaams-Brabant en Waals-Brabant (2014) De voornaamste gemeenten in Waals-Brabant waar de Brusselaars zijn tewerkgesteld zijn (in dalende volgorde van het aantal tewerkgestelde Brusselaars): Ottignies-Louvain-La-Neuve, Waver, Eigenbrakel, Waterloo, Nijvel en Rixensart. In deze 6 gemeenten zijn drie vierde van alle Brusselaars in Waals-Brabant tewerkgesteld. De belangrijkste activiteitensectoren, waar de Brusselse pendelaars tewerkgesteld zijn, in deze gemeenten zijn de farmaceutische industrie, de administratieve en ondersteunende diensten (voornamelijk schoonmaak, uitzendarbeid en beveiliging), de handel (zowel groot- als kleinhandel) en het onderwijs voor Ottignies- Louvain-La-Neuve. 3 Rijksdienst voor Sociale Zekerheid - Gedecentraliseerde statistieken, zonder Provinciale en Plaatselijke Overheidsdiensten situatie arbeidsplaatsen op 31 december Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 13

14 Werkloosheid In 2015 waren er gemiddeld niet-werkende werkzoekenden (NWWZ) in het Brussels Gewest. Vlaams- Brabant telde in 2015 gemiddeld NNWZ en Waals-Brabant Het Brussels grootstedelijk gebied telde in 2015 in totaal NWWZ. Van deze NWWZ woonde 20,6% in de Vlaamse periferie en 12,5% in de Waalse periferie de overige 66,9% woonde in het Brussels Gewest. Deze gegevens dienen in perspectief geplaatst te worden in verhouding tot de verdeling van de loontrekkenden in het BGG. Namelijk, van de bezoldigde werkgelegenheid in het BGG situeert zich 55,9% in het Brussels Gewest, 33,0% in Vlaams-Brabant en 11,2% in Waals-Brabant. Verhoudingsgewijs betekent dit dat het aantal loontrekkenden ten opzichte van het aantal werkzoekenden veel hoger is in Vlaams-Brabant dan in het Brussels Gewest en dan in Waals-Brabant. Brabant volgens de voornaamste kenmerken (geslacht, leeftijdsklasse, studieniveau, inactiviteitsduur en nationaliteit). Tabel 8: Kenmerken van de niet-werkende werkzoekenden gemiddelde 2015 Totaal BHG Vlaanderen Tabel 8 geeft de verdeling weer van het aantal NWWZ in de 3 gewesten en ook in Vlaams-Brabant en Waals- Vlaams- Brabant Wallonië* Waals- Brabant ,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% Mannen 52,9% 53,8% 52,3% 52,2% 49,3% Vrouwen 47,1% 46,2% 47,7% 47,8% 50,7% <25 jaar 11,3% 19,8% 19,1% 20,3% 19,2% jaar 66,2% 52,7% 52,7% 54,3% 53,0% 50 jaar en > 22,4% 27,5% 28,2% 25,3% 27,8% Laaggeschoold 66,3% 45,6% 36,7% 47,6% 34,6% Middengeschoold 19,8% 35,7% 37,1% 38,3% 38,6% Hooggeschoold 13,9% 18,7% 26,2% 14,0% 26,9% Inactiviteit < 1 jaar 35,7% 53,7% 57,4% 42,7% 46,9% Inactiviteit 1 jaar en + 64,3% 46,3% 42,6% 57,3% 53,1% Belg 65,0% 80,9% 84,1% 85,8% 89,5% EU 15,7% 10,3% 8,4% 8,0% 6,9% NEU 19,3% 8,8% 7,5% 6,2% 3,6% * Exclusief cijfergegevens van de ADG (Duitstalige Gemeenschap) Bron: Actiris, VDAB (Arvastat), Forem, berekeningen Brusselse Observatorium voor de Werkgelegenheid In het Brussels Gewest en in Vlaams-Brabant is het aandeel mannelijke werkzoekenden iets hoger dan het aandeel vrouwelijke werkzoekenden, terwijl in Waals-Brabant de verhouding omgekeerd is. We merken op dat in Vlaams-Brabant en Waals-Brabant bijna een op vijf NWWZ jonger is dan 25 jaar. In het Brussels Gewest daarentegen is het aandeel jongeren (11,3%) in de totale werkloosheid veel beperkter. Deze vaststelling dient evenwel iets genuanceerd te worden in het licht van de jongerenwerkloosheidsgraad. De werkloosheidsgraad geeft het aandeel NWWZ in de beroepsbevolking weer. Zo bedraagt de jongerenwerkloosheidsgraad in 2015 in het Brussels Gewest 28,8%, terwijl deze 15,7% bedraagt in Vlaams- Brabant en 27,5% in Waals-Brabant. Het Brussels Gewest telt verhoudingsgewijs ook beduidend meer laaggeschoolde werkzoekenden (het gaat hier om personen die hoogstens in het bezit zijn van een diploma lager secundair onderwijs of die over een niet in België erkend buitenlands diploma beschikken). Tegelijkertijd is het aandeel hooggeschoolde Brusselse werkzoekenden ongeveer de helft lager dan in Vlaams-Brabant en Waals-Brabant. Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 14

15 Verder merken we op dat twee derde van de NWWZ in Brussel een inactiviteitsduur heeft van meer dan 1 jaar en, logischerwijs, heeft een derde een inactiviteitsduur van minder dan 1 jaar. In Vlaams-Brabant is deze verhouding eerder omgekeerd, namelijk 42,6% van de NWWZ heeft een inactiviteitsduur van meer dan 1 jaar. In Waals-Brabant is iets meer dan de helft (53,1%) langer dan 1 jaar werkloos. Tenslotte, kenmerkt het Brussels Gewest zich door het hoge aandeel werkzoekenden met een vreemde nationaliteit 35,0% tegenover 15,9% in Vlaams-Brabant en 10,5% in Waals-Brabant. Daarbij is 19,3% van de Brusselse NWWZ afkomstig uit een land buiten de EU tegenover 7,5% in Vlaams-Brabant en 3,6% in Waals- Brabant. In december 2015 bedroeg de administratieve werkloosheidsgraad in het Brussels Gewest 18,4%, in Vlaanderen bedroeg deze 7,7% en in Wallonië 15,2%. Een dergelijke vergelijking met de twee andere gewesten is weinig relevant gezien de specifieke sociaaleconomische kenmerken van het Brussels grootstedelijk gebied. De institutionele rol van Brussel, de beperkte omvang, het uitermate open karakter van de Brusselse arbeidsmarkt en de aantrekkingskracht die Brussel op de werknemers uitoefent, hebben als gevolg dat de werkgevers in Brussel vaak buiten de administratieve grenzen van dit gebied personen aanwerven. In de periferie van Brussel bedroeg de werkloosheidsgraad in december ,4% (6,2% in Vlaams-Brabant en 10,9% in Waals-Brabant). Dit enorme verschil duidt op een sterke sociaalruimtelijke polarisatie tussen Brussel en zijn periferie. De administratieve werkloosheidsgraad op het niveau van het Brussels grootstedelijke gebied bedraagt 12,4%. Grafiek 3 illustreert de spreiding van de werkloosheidsgraad in het Brussels Gewest en in het Brussels grootstedelijk gebied. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen de Vlaamse gemeenten en Waalse gemeenten van het grootstedelijk gebied. Grafiek 3: Spreiding van de werkloosheidsgraad in het Brussels Gewest en de periferie december ,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 27,3 17,2 13,7 10,4 10,4 9,0 5,7 8,5 3,7 Vlaams-Brabant BHG Waals-Brabant Bron: Actiris, VDAB, Forem, ADSEI (EAK), BNB, Steunpunt, Berekeningen Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid De werkloosheidsgraden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest schommelen tussen 9,0% in Sint-Pieters- Woluwe en 27,3% in Sint-Joost-ten-Node. In de Vlaamse steden die eveneens deel uitmaken van het Brussels grootstedelijk gebied bedraagt de gemiddelde werkloosheidsgraad 5,7%. In de gemeente Pepingen wordt de laagste werkloosheidsgraad opgetekend (namelijk 3,7%), terwijl de gemeente Vilvoorde met 10,4% de hoogste werkloosheidsgraad heeft van de Vlaamse gemeenten in het Brussels grootstedelijk gebied. In de Waalse gemeenten in de periferie die deel uitmaken van het Brussels grootstedelijk gebied bedraagt de gemiddelde werkloosheidsgraad 10,4%. De gemeenten Walhain en Lasne kennen de laagste werkloosheidsgraad met 8,5%, terwijl Tubeke met 13,7% de hoogste werkloosheidsgraad heeft van deze gemeenten, wat zich ver onder het Brussels gemiddelde situeert. Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 15

16 B. Knelpuntberoepen Ieder jaar stellen de gewestelijke diensten voor arbeidsbemiddeling, VDAB, Forem en Actiris, hun lijst op van de knelpuntberoepen. Deze lijst van knelpuntberoepen wordt door de gewestinstellingen samengesteld op het niveau van de gewesten op basis van statistische criteria toegepast op de ontvangen werkaanbiedingen en aangevuld door consultatie van arbeidsmarktspecialisten 4. In Vlaanderen telt de lijst van knelpuntberoepen, gepubliceerd in 2016 door de VDAB, 143 knelpuntberoepen die onderverdeeld kunnen worden in 62 beroepsgroepen. Deze 62 beroepsgroepen vertegenwoordigen vacatures, uit het Normaal Economisch Circuit zonder Uitzendopdrachten (NECzU) rechtstreeks aan VDAB gemeld. De lijst van knelpuntberoepen (buiten het onderwijs) voor Wallonië telt 73 beroepen en vertegenwoordigt vacatures (ontvangen posten) uit het Normaal Economisch Circuit, beheerd door de Forem 5. De lijst van knelpuntberoepen voor het Brussels Gewest telt 35 beroepsgroepen die 86 beroepen vertegenwoordigen. Deze beroepen vertegenwoordigen rechtstreeks door Actiris ontvangen werkaanbiedingen (exclusief de Interim en Eures werkaanbiedingen). Op basis van deze drie gewestelijke lijsten voor knelpuntberoepen heeft het Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid een gemeenschappelijke lijst samengesteld op het niveau van de beroepsgroepen. Voor het opstellen van deze lijst werden de beroepen in het onderwijs buiten beschouwing gelaten. Deze gemeenschappelijke lijst telt uiteindelijk 58 beroepsgroepen en geeft per beroepsgroep weer of deze een knelpunt zijn in het Brussels Gewest, in Vlaanderen of in Wallonië. Voor elk Gewest wordt het volume van de werkaanbiedingen per beroepsgroep weergegeven ten opzichte van het totale aantal werkaanbiedingen voor de knelpuntberoepen per Gewest. Het volume van de werkaanbiedingen per gewest wordt in de tabel aangeduid met een indicator van 1 tot 3. Het volume van de werkaanbiedingen stijgt met de waarde van de indicator. Deze indicator is verschillend samengesteld in de 3 gewesten 6. Verder geeft de tabel ook het gewicht weer van het aantal ontvangen werkaanbiedingen voor Vlaams-Brabant ten opzichte van het totaal aantal werkaanbiedingen voor Vlaanderen per beroepsgroep net als het gewicht van de ontvangen werkaanbiedingen voor Waals-Brabant ten opzichte van het totaal aantal werkaanbiedingen voor Wallonië 7. 4 Het is evenwel niet de bedoeling van deze nota om de gehanteerde definities van knelpuntberoepen onder de loep te nemen. Voor de volledige methodologie van de analyse van de knelpuntberoepen van elke gewestinstelling zie volgende publicaties: Knelpuntberoepen Kansenberoepen VDAB Studiedienst, Fonctions critiques et métiers en pénurie en Forem Focus Marché de l emploi juillet 2016, Analyse van de knelpuntberoepen in het Brussels Hoofdstedelijke Gewest in Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Actiris september Met uitzondering van de interimcontracten, PFI, vakantiejobs, de aanwervingen in de openbare sectoren en de werkaanbiedingen ontvangen in het kader van de interregionale mobiliteit. 6 Volume van de werkaanbiedingen per beroepsgroep ten opzichte van het totaal aantal werkaanbiedingen voor de knelpuntberoepen: VDAB: 1: < 250 WA; 2: tussen 250 en WA; 3: > WA; Forem: 1: < 100 WA; 2: tussen 100 en 500 WA; 3: > 500 WA; Actiris: 1: < 100 WA; 2: tussen 100 en 250 WA; 3: > 250 WA. 7 Gewicht van het aantal werkaanbiedingen gesitueerd in Vlaams-Brabant t.o.v. het totaal aantal werkaanbiedingen voor knelpuntberoepen in Vlaanderen: --: 0%-5,9%; -: 6,0%-11,9%; =: 12,0%-15,9%; +: 16,0%-19,9%; ++: > 20%. Gewicht van het aantal werkaanbiedingen gesitueerd in Waals-Brabant t.o.v. het totaal aantal werkaanbiedingen voor knelpuntberoepen in Wallonië: --: 0%-4,9%; -: 5,0%-8,9%; =: 9,0%-11,9%; +: 12,0%-17,9%; ++: > 18%. Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 16

17 Tabel 9: Lijst van knelpuntberoepen per beroepsgroep in het Brussels Gewest, Vlaanderen en Wallonië BHG Vlaams Gewest Waals Gewest Gewicht Gewicht Beroepsgroep Volume Volume Volume WA in WA in KB van de KB van de KB van de Vlaams- Waals- WA WA WA Brabant Brabant Architecten X 2 - Ingenieurs en technisch leidinggevenden X 3 X 3 + X 3 + Meetkundigen X 1 = X 1 - Medici X 1 - X 1 -- Apothekers X 1 X 1 - X 1 - Paramedici X 2 X 2 + X 2 = Verpleegkundigen en verzorgenden X 3 X 3 = X 2 + Lesgevend instructie-en opleidingspersoneel X 1 X 1 - Opvoeders X 2 ++ Beroepen sociale en culturele tussenkomst X 2 ++ Tekenaars X 1 X 2 - X 2 + Technici proces en productie X 1 X 2 + X 2 ++ Technici elektromechanica X 2 X 2 + X 2 - Technici HVAC X 1 X 2 - X 2 - Technici voertuigen en overige X 2 -- Boekhouders X 2 X 2 = Leidinggevende ICT-medewerkers X 1 X 2 ++ X 3 = Beherende ICT-medewerkers X 2 X 2 + X 2 -- Ontwikkelaars van ICT-toepassingen X 3 X 3 = X 2 - Vertalers X 1 Commercieel bedienden X 3 X 3 = X 3 = Overige gespecialiseerde administratief medewerkers X 3 X 2 + X 1 - Leidinggevenden van een afdeling of dienst X 2 X 2 - X 3 = Bedrijfsadviseurs X 2 ++ Experten O&O X 1 X 2 ++ Leidinggevend logistiek personeel X 2 X 2 ++ Administratief logistiek medewerkers X 1 X 2 = Bank- en verzekeringsexperten X 2 Verkopers X 3 X 3 + X 3 - Vertegenwoordigers X 3 X 3 ++ X 3 -- Drukkers (drukafwerkers) X 1 -- Bouwtechnici X 2 X 3 - X 3 = Bouwarbeiders (ruwbouw, afwerking) X 1 X 3 - X 3 - Installateurs (sanitaire en cv) en elektriciens bouw X 1 X 3 - X 3 = Kraanbedieners en -monteurs X 1 -- X 1 -- Houtbewerkers X 1 -- X 2 + Lassers X 1 -- X 2 - Bedieners van metaalbewerkingsmachines en bankwerkers X 2 - X 2 - Monteurs in metaalconstructie X 1 -- X 1 -- Onderhoudsmecaniciens X 1 X 2 = X 2 ++ Mecaniciens van voertuigen X 1 X 2 - X 2 = Plaatwerkers koetswerk X 1 - X 2 - Onderhoudselektriciens en monteurs installateurs elektrotechniek X 2 X 2 - Operatoren chemie en kunststoffen en gespecialiseerde operatoren X 2 -- X 1 -- Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 17

18 BHG Vlaams Gewest Waals Gewest Gewicht Gewicht Beroepsgroep Volume Volume Volume WA in WA in KB van de KB van de KB van de Vlaams- Waals- WA WA WA Brabant Brabant Meubelmakers X 1 - Textiel en confectiearbeiders X 1 -- Bestuurders in het wegtransport X 1 X 3 - Bestuurders en begeleiders van spoorvoertuigen X 1 -- Bakkers en banketbakkers X 1 X 1 = X 2 - Vlees- en visbewerkers X 1 X 2 ++ Overige werknemers in de voeding X 2 = X 2 - Hotelpersoneel X 2 - Keukenpersoneel X 2 X 3 - X 3 - Zaalpersoneel X 2 X 3 = X 3 = Veiligheidsagenten X 2 X 2 ++ Industrieel onderhoudspersoneel X 2 - Schoonmakers X 3 - Kappers en schoonheidsspecialisten X 2 X 2 = X 2 - Bron: VDAB - studiedienst, Forem, Actiris, Berekeningen Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid Vlaanderen telt meer knelpuntberoepen dan Wallonië en dan het Brussels Gewest, dit komt ook duidelijk naar voren in bovenstaande tabel. Van de 58 beroepsgroepen zijn er 25 beroepsgroepen die voorkomen in de 3 gewesten. Deze zijn onder meer: ingenieurs en technische leidinggevenden, apothekers, paramedische, verpleegkundigen en verzorgenden, commercieel bedienden, tekenaars, technici, informatici, verkopers, vertegenwoordigers, onderhoudsmecaniciens, bouwtechnici en bouwarbeiders, installateurs en elektriciens bouw, keuken- en zaalpersoneel, bakkers, kappers en schoonheidsspecialisten. Sommige beroepsgroepen worden enkel in een bepaald gewest als knelpuntberoep beschouwd. Zo worden de volgende knelpuntberoepen op het niveau van de beroepsgroepen enkel in Vlaanderen weerhouden 8 : bedrijfsadviseurs, opvoeders, technici voertuigen, hotelpersoneel, industrieel onderhoudspersoneel en schoonmakers. Er zijn twee beroepsgroepen die enkel in Wallonië een knelpunt zijn, namelijk: de architecten en de beroepen betreffende sociale en culturele interventie. Ten slotte, zijn de vertalers evenals de experten in banken en verzekeringen beroepsgroepen die enkel in Brussel een knelpunt zijn. Door een kruising te maken per beroepsgroep tussen het volume van de werkaanbiedingen en het gewicht dat deze werkaanbiedingen vertegenwoordigen in Vlaams-Brabant en Waals-Brabant ten opzichte van het totale aantal werkaanbiedingen in respectievelijk Vlaanderen en Wallonië is het mogelijk de beroepsgroepen te detecteren die mogelijk tewerkstellingsperspectieven kunnen bieden aan Brusselaars in de periferie. Tabellen 10 & 11 geven respectievelijk voor het Vlaams Gewest en het Waals Gewest de knelpuntberoepen weer op het niveau van de beroepsgroepen gekruist volgens de twee criteria: volume en gewicht. De ingekleurde zone omvat de beroepsgroepen die enerzijds een belangrijk volume werkaanbiedingen hebben in het bestudeerde gewest en die anderzijds sterker vertegenwoordigd zijn in Vlaams-Brabant/Waals-Brabant. We willen hierbij herinneren aan het feit dat het knelpuntkarakter niet enkel verklaard wordt door een kwantitatieve mismatch tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Vaak spelen meerdere factoren op de 8 Hierbij werden enkel de beroepsgroepen weerhouden waarbij het volume van de werkaanbiedingen minstens gelijk is aan 2. Brussels Observatorium voor de Werkgelegenheid 18