Mantelzorgondersteuning Lingewaal. Verkenning en advies

Transcriptie

1 Mantelzorgondersteuning Lingewaal Verkenning en advies J. van Schoonhoven April 2010 R D JacSc-DayBu

2

3 Inhoud 1. Inleiding Achtergrond Doel van de nota Hoe kwam deze notitie tot stand? Leeswijzer Mantelzorgondersteuning Mantelzorgers en hun ondersteuningsbehoefte Mantelzorgondersteuning Steunpunt Mantelzorg Combinatie met de functie ouderenadviseur (Elburg) Zorgcentrum (Heumen) Vraagwijzer (Wijchen) Steunpunt per dorp (Rijnwaarden) Servicepunt voor mantelzorg en vrijwilligerswerk (Hattem) Stichting Welzijn Ouderen (Neerijnen) Regionale samenwerking (Winterswijk) Tijdsinvestering mantelzorgconsulent Conclusies Verkenning Lingewaal Situatie in Lingewaal Aanbod in Lingewaal Verbeterpunten aanbod Lokaal Steunpunt Mantelzorg Conclusies Verkenning Lokaal Steunpunt Mantelzorg Verkenning van de organisaties Kenmerken van de organisatie Bereikbaarheid Werkgeverschap Investering Overzicht plussen en minnen Conclusies Plan van aanpak Actiepunten Een laagdrempelig steunpunt voor mantelzorgers Realiseren van afstemming en samenwerking Organisatie van voorlichtingscampagne Het bundelen van informatie Organiseren van themabijeenkomsten Dag van de Mantelzorg lokaal organiseren Lokaal aanbod uitbreiden en vernieuwen Planning en indicatie kosten...24

4 Bijlagen 1. Leden werkgroep Mantelzorgondersteuning in Lingewaal Literatuurlijst... 37

5 1. Inleiding 1.1 Achtergrond Op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is de gemeente verantwoordelijk voor mantelzorgondersteuning. Op 19 februari 2009 heeft de gemeente Lingewaal daarom een bijeenkomst georganiseerd om inzicht te krijgen in de vragen en behoeften van mantelzorgers en de mogelijkheden om hen ondersteuning te bieden. Uit de bijeenkomst zijn verschillende speerpunten naar voren gekomen. Een conclusie was dat er behoefte is om de ondersteuning voor mantelzorgers lokaal invulling te geven. In het verleden was mantelzorgondersteuning een taak van het regionaal steunpunt. De resultaten uit de bijeenkomst zijn vastgelegd in de startnotitie Mantelzorgers in Lingewaal. 1.2 Doel van de nota De gemeente Lingewaal wil lokale invulling geven aan mantelzorgondersteuning. Aan Spectrum is daarom gevraagd om een onderzoek uit te voeren naar de beste en meest haalbare organisatievorm voor mantelzorgondersteuning in de gemeente. Voor deze verkenning is een werkgroep opgericht (zie bijlage 1). Met de werkgroepleden zijn diverse mogelijkheden geïnventariseerd en besproken. De nota beschrijft de resultaten van de verkenning en een plan van aanpak over hoe de ondersteuning geborgd kan worden. 1.3 Hoe kwam deze notitie tot stand? De werkgroep is drie keer bijeen geweest en met de deelnemers zijn verschillende vragen besproken, zoals: Waar moeten we rekening mee houden in Lingewaal als we het aanbod lokaal organiseren? Het gaat om een verkenning van de omgevingsfactoren, dus wat zijn kenmerken van de gemeente Lingewaal, plussen en minnen, de mentaliteit van inwoners en de lokale cultuur. Wat weten we van de behoefte van de mantelzorgers? Wat is het huidige ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers? Waar liggen verbeterpunten en wat kan dan lokaal worden opgepakt? Aan welke eisen moet een Steunpunt Mantelzorg voldoen? Welke organisaties komen in aanmerking om deze taak uit te voeren? Wat zijn voordelen en knelpunten van de organisaties en bij welke kan de functie (Steunpunt Mantelzorg) het best worden ondergebracht? Daarnaast is voor dit rapport gebruik gemaakt van landelijke onderzoeken en ervaringen uit andere gemeenten. Met contactpersonen van verschillende (lokale) Steunpunten Mantelzorg in Gelderland zijn gesprekken gevoerd. Al deze informatie is gebruikt voor dit advies en het bijbehorende plan van aanpak. Spectrum, CMO Gelderland Mantelzorgondersteuning Lingewaal 1

6 1.4 Leeswijzer Hoofdstuk 2: Mantelzorgondersteuning Informatie over mantelzorgondersteuning en voorbeelden uit andere gemeenten. Hoofdstuk 3: Verkenning Lingewaal Hoe is de situatie in Lingewaal en waar moeten we rekening mee houden bij het organiseren van mantelzorgondersteuning? Hoofdstuk 4: Verkenning organisaties en het organiseren van het Steunpunt Mantelzorg Hier worden de mogelijkheden van vier organisaties aan de hand van voor- en nadelen in kaart gebracht op basis van enkele criteria. Hoofdstuk 5: Plan van aanpak Het laatste hoofdstuk is een plan van aanpak voor invulling van de lokale mantelzorgondersteuning. 2 Mantelzorgondersteuning Lingewaal Spectrum, CMO Gelderland

7 2. Mantelzorgondersteuning Dit hoofdstuk gaat over mantelzorgondersteuning. Op welke manier kunnen we mantelzorgers ondersteunen en wat kunnen we leren van ervaringen van andere gemeenten? De informatie is verkregen uit de literatuur en via gesprekken met contactpersonen van Steunpunten Mantelzorg in verschillende gemeenten. 2.1 Mantelzorgers en hun ondersteuningsbehoefte Mantelzorgers zorgen langdurig en onbetaald voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner, ouder, kind of ander familielid, vriend of kennis. De mantelzorger is geen professionele zorgverlener, maar verleent zorg omdat hij of zij een persoonlijke band heeft met de hulpbehoevende. Het is meestal geen bewuste keuze, men rolt erin en heeft vooraf vaak geen idee hoe lang de zorg gaat duren. Zorgen voor een ander kan voldoening geven en een deel van de mantelzorgers ervaart geen problemen. Maar soms wordt de zorg te zwaar of is het een zware belasting voor het privéleven van de mantelzorger. Uit onderzoek van het SCP (2009) komt naar voren dat ongeveer 28% van de mantelzorgers een matige belasting ervaart door informele hulpverlening. Bij 17% van de mantelzorgers is sprake van ernstige belasting of overbelasting. Zij voelen zich vaak in de greep gehouden door het eigen plichtsgevoel en hebben moeite met het combineren van hulpverlening en taken in werk en gezin. Problemen die veel mantelzorgers ervaren zijn: Tijdsbesteding (te weinig tijd) en onvoldoende mogelijkheden om de zorg tijdelijk over te dragen. Combineren van mantelzorgtaken met een betaalde baan. Extra kosten, zoals extra kosten voor vervoer, wassen en voeding. Psychische belasting, zoals druk vanuit de hulpvrager, schuldgevoel, verantwoordelijkheid, schaamte of morele verplichting. Uit deze gegevens blijkt dat een deel van de mantelzorgers overbelast is of dreigt te raken, met alle gevolgen van dien. Voor de zorgvrager, maar zeker ook voor de mantelzorger en zijn omgeving. Ondersteuning van mantelzorgers is daarom belangrijk. 2.2 Mantelzorgondersteuning Mantelzorgondersteuning is een verzamelnaam voor diverse voorzieningen, die als doel hebben de draagkracht van degene die hulp of zorg biedt te vergroten of de draaglast te verkleinen. Bij mantelzorgondersteuning wordt onderscheid gemaakt tussen directe en indirecte ondersteuning. Directe ondersteuning bestaat uit producten of diensten die ondersteuning bieden aan de mantelzorger zelf, zoals gesprekken met andere mantelzorgers (lotgenotencontact), een tijdelijke overname van de zorg of een financiële tegemoetkoming. Indirecte ondersteuning is ondersteuning voor de hulpvrager. Ook deze ondersteuning kan de taken van de mantelzorger verlichten. Voorbeelden zijn: iemand die kleine klusjes doet of helpt bij de administratie, een tillift, maaltijdvoorziening, alarmering en een parkeervergunning. Spectrum, CMO Gelderland Mantelzorgondersteuning Lingewaal 3

8 Daarnaast geven mantelzorgers aan dat er veel tijd gaat zitten in het zoeken naar informatie over zorg en ondersteuningsmogelijkheden en het regelen van de ondersteuning. Duidelijke informatie over het aanbod in een gemeente en een eenvoudige aanvraagprocedure van de gewenste voorziening kan de mantelzorger veel tijdswinst opleveren. Door de landelijke overheid zijn acht basisfuncties geformuleerd om de lokale mantelzorgondersteuning invulling te geven namelijk: 1. Informatie 2. Advies en begeleiding 3. Emotionele steun 4. Educatie 5. Praktische hulp 6. Respijtzorg 7. Materiële hulp 8. Financiële tegemoetkoming De eerste drie functies worden in veel gevallen ondergebracht bij een Steunpunt Mantelzorg. Dit is één loket speciaal voor mantelzorgers. De mantelzorgconsulent van het loket biedt een luisterend oor en kan vragen van de mantelzorger beantwoorden. Deze kan ook adviseren bij het aanvragen van hulp of begeleiden naar ondersteuning, zoals Wmo-voorzieningen, respijtzorg of financiële tegemoetkoming. Soms organiseert een steunpunt ook zelf lotgenotencontact, groepsbijeenkomsten en cursussen. 2.3 Steunpunt Mantelzorg Tot de komst van de Wmo was er voornamelijk een infrastructuur van regionaal werkende organisaties. Na 2007 hebben veel gemeenten de werkzaamheden van het regionale steunpunt geëvalueerd. Een deel heeft er voor gekozen om een lokaal steunpunt in te richten. Bij de ene gemeente is dit steunpunt mantelzorg onderdeel van een zorg- of welzijnsinstelling, bij de andere gemeente is het onderdeel van het Wmoloket. De keuze hangt onder andere af van de aanwezigheid van geschikte organisaties binnen een gemeente, het gemeentelijk beleid, de financiële middelen en/of de voorkeur van burgers of mantelzorgers. Hieronder staan zeven voorbeelden uit verschillende gemeenten beschreven. Bij de keuze van de voorbeelden is zoveel mogelijk gekeken naar gemeenten met een vergelijkbaar inwonersaantal als de gemeente Lingewaal Combinatie met de functie ouderenadviseur (Elburg) De gemeente Elburg heeft circa inwoners en bestaat uit vier kernen. Voor de Wmo was mantelzorgondersteuning een taak van de Stichting Welzijn Ouderen in Elburg. Dit is nu een brede welzijnsorganisatie (Stichting WIEL). De functie mantelzorgondersteuning wordt gecombineerd met de functie ouderenadviseur. Naast informatie, advies en ondersteuning worden ook veel activiteiten georganiseerd voor mantelzorgers, zoals: groepsbijeenkomsten, dag van de mantelzorg en cursussen. 4 Mantelzorgondersteuning Lingewaal Spectrum, CMO Gelderland

9 Ervaring en tips: Samenwerking en afstemming zijn noodzakelijk. Het is nodig om problemen van de mantelzorger snel te kunnen signaleren en te zorgen dat er een goed aanbod is. In Elburg zitten de verschillende organisaties in het Wmo-loket. Dit bevordert de samenwerking en afstemming en zorgt dat zaken vaak snel geregeld kunnen worden. Investeer in publiciteit. Het onder de aandacht brengen van het steunpunt bij mantelzorgers is heel belangrijk, maar kost tijd. Dit vraagt om veel pr-activiteiten, contacten met organisaties en bijeenkomsten voor mantelzorgers. Ga naar de mantelzorger toe (huisbezoek). De mantelzorger komt vaak niet spontaan zelf langs. Verdeel de taak over meerdere personen. Dit maakt de functie minder kwetsbaar Zorgcentrum (Heumen) De gemeente Heumen heeft circa inwoners en bestaat uit vier dorpen. Het Steunpunt Mantelzorg is gevestigd in Malderburch, Centrum voor Welzijn, Wonen en Zorg. In 2005 is de gemeente gestart met een onderzoek naar de ondersteuning van mantelzorgers. Hiervoor is toen ook een speciale werkgroep in het leven geroepen (vertegenwoordigers van verschillende organisaties). De werkgroep heeft vervolgens een plan over mantelzorgondersteuning geschreven. In 2007 is een mantelzorgconsulent aangesteld bij de Malderburch op de afdeling Welzijn Ouderen. Ook ouderenadviseurs zijn in dienst bij de Malderburch. In de gemeente is geen andere welzijnsorganisatie. De mantelzorgconsulent heeft een parttime functie (17 uur per week). De uren zijn verdeeld over twee tot drie dagen per week. Ervaring en tips: Eigen initiatief en zelfstandig kunnen werken is erg belangrijk (geen directe collega s op hetzelfde thema). Zorg voor een goede functiebeschrijving en een werkplan, dus maak bijvoorbeeld jaarlijks een werkplan en bespreek dit met andere organisaties. Investeer in bekendheid via intermediairs. Mantelzorgers komen niet vanzelf aankloppen, dit kost veel publiciteit. Doe dit vooral via organisaties/professionals en vrijwilligers, bijvoorbeeld Wmo-loket, praktijkondersteuners, huisartsen, thuiszorg, Zonnebloem et cetera. Dus investeer niet in een mooie folder om uit te delen, maar besteed tijd aan het voorlichten van professionals en vrijwilligers. Neem zelf contact op met de mantelzorgers voor een afspraak (aan huis). De beste methode om mantelzorgers te bereiken, is als professionals en vrijwilligers de contactgegevens van de mantelzorger doorgeven aan de mantelzorgconsulent, dit met toestemming van de mantelzorger. Zorg voor goede samenwerking met het Wmo-loket (Vraagwijzer) of zorg dat de consulent hier ook (regelmatig) fysiek aanwezig is Vraagwijzer (Wijchen) De gemeente Wijchen telt circa inwoners en bestaat uit acht dorpen. Tot de invoering van de Wmo was er een regionaal Steunpunt Mantelzorg in Nijmegen. In Wijchen is gekozen om deze functie onder te brengen bij Vraagwijzer (Wmo-loket), het gemeentelijk informatieloket voor burgers (dus ook voor mantelzorgers). Bij Vraagwijzer zijn er nu twee consulenten deskundig op het gebied van mantelzorgondersteuning. Deze consulenten hebben naast de reguliere taken binnen Spectrum, CMO Gelderland Mantelzorgondersteuning Lingewaal 5

10 Vraagwijzer extra tijd voor de mantelzorger. Gemiddeld gaat het om acht tot tien uur extra per week. Daarnaast hebben diverse organisaties in Wijchen een aanbod voor mantelzorgers onder andere de welzijnsorganisatie (MEER Welzijn Wijchen), MEE, GGZ en Thuiszorg. Enkele specifieke cursussen worden nog uitbesteed aan het regionale steunpunt Nijmegen. Ervaring en tips: Zorg dat alle consulenten van het Wmo-loket aandacht hebben voor de situatie (vragen van) mantelzorgers, ook bij aanvragen van de Wmo-voorziening. Zorg voor een goede sociale kaart. Investeer in deskundigheid. De mantelzorgconsulent moet van vele markten thuis zijn (aanbod en voorzieningen op het gebied van wonen, zorg, welzijn en werk). Selecteer ook op affiniteit en vaardigheden. De mantelzorgconsulent moet gesprekken voeren, maar ook veel regelen. Dus selecteer op eigenschappen als goed kunnen luisteren, inlevingsvermogen, kunnen samenwerken en oplossingsen actiegerichtheid Steunpunt per dorp (Rijnwaarden) De gemeente telt circa inwoners en bestaat uit veel verschillende dorpen. Elk dorp heeft een eigen steunpunt met een spreekuur. De steunpunten zijn onderdeel van Stichting Welzijn Rijnwaarden. Zij werken met vrijwilligers om al deze steunpunten te bemensen. De inschatting is dat er ongeveer 25 tot 30 vragen per maand komen. Ervaring en tips: Organiseer een overlegstructuur tussen verschillende organisaties. De ervaring is dat het overleg met zorginstellingen en huisartsen vaak moeizaam verloopt Servicepunt voor mantelzorg en vrijwilligerswerk (Hattem) De gemeente heeft circa inwoners en binnen de gemeentegrenzen liggen geen andere kernen. Het servicepunt is onderdeel van de welzijnsorganisatie in Hattem. Het servicepunt voor mantelzorgondersteuning en vrijwilligerswerk was een brugfunctie toen de organisatie fuseerde tot een brede welzijnsorganisatie (21 uur). De aanpak van deze twee functies bleek echter heel verschillend en de functies zijn nu verdeeld over twee consulenten. Mantelzorgondersteuning is nu een functie voor 14 uur per week. Ervaring en tips: Reserveer in het eerste jaar extra tijd voor pr en voor bijeenkomsten. Zoek elk jaar naar nieuwe mogelijkheden. De ervaring is dat vooral de eerste bijeenkomsten druk bezocht worden. Je moet daarom steeds op zoek gaan naar goede manieren om mantelzorgers te bereiken en te kunnen ondersteunen (bijvoorbeeld elk jaar expliciet aandacht besteden aan een knelpunt, voorziening of doelgroep). Besteed veel aandacht aan publiciteit. De mantelzorgers komen niet vanzelf. De relatie met de gemeente is belangrijk. Het blijkt ook niet altijd duidelijk wat het Wmo-loket doet en wat het Steunpunt Mantelzorg doet. Goede afstemming is nodig, want anders loopt de doorverwijzing niet goed. Het is een zeer zelfstandige functie (je moet er helemaal voor gaan, zelf de motor zijn). 6 Mantelzorgondersteuning Lingewaal Spectrum, CMO Gelderland

11 2.3.6 Stichting Welzijn Ouderen (Neerijnen) Het inwonersaantal van Neerijnen is circa personen. Naast het dorp Neerijnen bestaat de gemeente uit verschillende kernen. In Neerijnen is momenteel nog geen Steunpunt Mantelzorg. De gemeente is in gesprek met de Stichting Welzijn ouderen (SWON) Regionale samenwerking (Winterswijk) De gemeente Winterswijk heeft circa inwoners. De gemeente maakt gebruik van de diensten van VIT Oost-Gelderland (Vrijwillige Intensieve Thuiszorg). VIT Oost- Gelderland heeft een regionaal aanbod, maar verzorgt ook de lokale Steunpunten Mantelzorg (mantelzorgconsulent). Het lokale Steunpunt Mantelzorg is ondergebracht bij het Zorgloket van de gemeente. Mantelzorgers kunnen hier terecht voor informatiemateriaal (folderrek) en zij kunnen een afspraak maken met de mantelzorgconsulent. 2.4 Tijdsinvestering consulent Het aantal uren voor het Steunpunt Mantelzorg hangt sterk af van de omvang van de gemeente, het afgesproken takenpakket en of de functie gecombineerd wordt met andere werkzaamheden. Vaak is het een parttime functie voor uur per week. Bij een aantal activiteiten hangt de benodigde tijdsinvestering niet direct af van het aantal mantelzorgers binnen de gemeente. Bijvoorbeeld bij publiciteit over mantelzorg, overleggen met andere organisaties of het ontwikkelen van een sociale kaart of folder. Hierdoor is het verschil in aantal uren voor mantelzorgondersteuning tussen kleine en grote gemeenten vaak minder groot dan men zou verwachten op basis van het inwonersaantal. 2.5 Conclusies Uit landelijke onderzoeken komt naar voren dat veel mantelzorgers behoefte hebben aan één plek waar zij terecht kunnen met vragen, voor advies en ondersteuning: een steunpunt voor mantelzorgers. Voor de komst van de Wmo waren dit voornamelijk regionaal werkende organisaties. Veel gemeenten kiezen er nu voor om dit lokaal te organiseren. Verschillende organisatievormen blijken succesvol, indien aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. De volgende punten kwamen uit de contacten met de coördinatoren van de steunpunten naar voren: Investeer voldoende tijd om het steunpunt bekend te maken, zowel bij de mantelzorgers zelf als bij professionals en vrijwilligers. Zorg voor samenwerking en afstemming met andere organisaties. Zij kunnen de mantelzorger doorverwijzen en ook een deel van de ondersteuning van mantelzorgers invullen, bijvoorbeeld via een netwerk informele en formele zorg. Maak goede afspraken met het Wmo-loket over taakverdeling en de doorverwijzing naar de mantelzorgconsulent. Maak een duidelijk functieprofiel/taakomschrijving voor de mantelzorgconsulent. Let bij selectie op eigenschappen als: zelfstandigheid, inlevingsvermogen, goed kunnen luisteren, initiatiefrijk en probleemoplossend. Spectrum, CMO Gelderland Mantelzorgondersteuning Lingewaal 7

12 Ga naar de mantelzorger toe: bied de mogelijkheid tot een (huis)bezoek aan. Zorg voor een goede registratie (contactgegevens, vragen en afspraken). Zo is er zicht op de vragen van mantelzorgers en een registratie kan ook helpen als iemand de taken (tijdelijk) moet overnemen. Regel een goede bereikbaarheid van de organisatie, bijvoorbeeld registratie van vragen bij een secretariaat of een collega of via een voic op een (mobiele) telefoon. 8 Mantelzorgondersteuning Lingewaal Spectrum, CMO Gelderland

13 3. Verkenning Lingewaal Dit hoofdstuk geeft een beeld van de situatie in Lingewaal, zoals de kenmerken van het dorp, het huidige ondersteuningsaanbod en de verwachtingen van een steunpunt. De informatie is afkomstig uit de werkgroep. 3.1 Situatie in Lingewaal In de werkgroep zijn punten genoemd waar we rekening mee moeten houden bij het organiseren van de mantelzorgondersteuning in Lingewaal. Het gaat dan bijvoorbeeld om kenmerken van het gebied, de mentaliteit van de mensen, wat bekend is over de mantelzorgers en het bestaande aanbod. Geografisch Lingewaal bestaat uit vijf verschillende dorpen en stadjes en elke kern heeft zijn eigen cultuur. Veel mensen zijn ook op hun eigen dorp gericht. Het is een landelijk gebied, de dorpen liggen fysiek een eind uit elkaar en de dorpen Herwijnen en Vuren worden ook door de A15 gescheiden met Heukelum, Asperen en Spijk. Voor mensen zonder eigen vervoer is het lastig om met het openbaar vervoer tussen de dorpen te reizen. De regiotaxi rijdt wel noord-zuid. Lingewaal ligt in Gelderland tegen de grens met Zuid-Holland. Dit zie je terug in de dorpen (Zuid-Hollandse en Gelderse mentaliteit). Lingewaal heeft te maken met regels en subsidies van Gelderland, terwijl veel voorzieningen vanuit Zuid-Holland worden geboden (Gorinchem en Leerdam). Dit merk je onder andere bij het inschakelen van instanties, subsidies en schoolvakanties. Mentaliteit De sociale contacten en de sociale controle zijn goed in Lingewaal. Mensen zorgen voor elkaar (dat doe je gewoon). Er wonen nog veel familie-relaties bij elkaar. Veel inwoners van Lingewaal zullen dan ook problemen in eigen kring proberen op te lossen. Dit is positief. Aan de andere kant is de drempel om hulp te vragen hoog. Ondersteuning vragen, ook als het te zwaar wordt, is niet vanzelfsprekend. Hierdoor komt de hulpvraag vaak te laat. Veel mantelzorgers zijn zich niet bewust van (dreigende) zware- of overbelasting. Ook voelen ze zich niet aangesproken als het gaat om ondersteunende voorzieningen of activiteiten voor de mantelzorger (dat is toch niet voor mij). Aantal mantelzorgers Op basis van landelijke onderzoeken zijn er naar schatting circa inwoners (18 jaar en ouder) van Lingewaal die mantelzorgtaken verlenen (13% van de bevolking). Hiervan zouden circa 65 mantelzorgers langdurige en intensieve zorg bieden. Dit is de groep die het meeste risico loopt om overbelast te raken. Daarnaast is het geschat aantal jonge mantelzorgers 288 (geen onderscheid naar duur of intensiviteit). De meeste deelnemers van de werkgroep (hun organisaties) hebben wel contact met mantelzorgers, maar er wordt niet gericht actie ondernomen om mantelzorgers te informeren of te ondersteunen. Spectrum, CMO Gelderland Mantelzorgondersteuning Lingewaal 9

14 Bekendheid ondersteuningsmogelijkheden Uit landelijk onderzoek is bekend dat een deel van de mantelzorgers behoefte heeft aan informatie en ondersteuning, maar hier geen gebruik van maakt omdat onduidelijk is welke hulp en ondersteuning mogelijk is en welke weg je moet bewandelen om er voor in aanmerking te komen. In Lingewaal is het ondersteuningaanbod versnipperd en de verwachting is dan ook dat een deel van de mantelzorgers niet weet welke ondersteuningsmogelijkheden er zijn. Ook zijn professionals en vrijwilligers, die contact hebben met mantelzorgers niet altijd (goed) op de hoogte van elkaars dienstenaanbod. Veel informatie voor mantelzorgers is wel via internet verkrijgbaar. Dit is handig, want zo kunnen mantelzorgers informatie over zorg en ondersteunende diensten eenvoudig (vanuit huis) vinden. De gemeente heeft een digitaal Wmo-loket met een overzicht van diensten en voorzieningen in Lingewaal en omgeving (onder andere op trefwoord, organisatienaam of adres). Daarnaast hebben verschillende organisaties hun aanbod van zorg en ondersteuning op de website vermeld. In Lingewaal is momenteel nog weinig afstemming tussen de verschillende sites. 3.2 Aanbod in Lingewaal In Lingewaal zijn diverse organisaties die mantelzorgers direct of indirect kunnen ondersteunen. Het lokale aanbod is met de werkgroepleden in kaart gebracht en uitgebreid met landelijke ondersteuningsmogelijkheden, zoals websites en hulplijnen. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de mogelijkheden. In bijlage 2 is het aanbod verder uitgewerkt en wordt een toelichting gegeven op de vormen van informatievoorziening, aanbieders en enkele voorzieningen die in de tabel worden genoemd. 10 Mantelzorgondersteuning Lingewaal Spectrum, CMO Gelderland

15 Overzicht aanbod in Lingewaal Basisfunctie 1 Informatie Waar kan de mantelzorger met vragen terecht? Waar vindt de mantelzorger informatie? Huidige situatie Persoonlijk en telefonisch Wmo-loket Lingewaal Zorg- en hulpverleners (SWOL, MEE, Maatschappelijk Werk, Avondlicht) Alzheimertelefoon, psychische gezondheidslijn, mantelzorglijn Mezzo en mantelzorglijn NPV, vrijwillige ouderenadviseurs Schriftelijk Seniorengids Lingewaal, gemeentegids Lingewaal, divers foldermateriaal bij lokale instellingen, RSD Gorinchem, landelijke informatie onder andere van MEZZO Digitaal Digitaal Wmo-loket Diverse websites van zorg- en welzijnsinstellingen, patiëntenvereniging, website MEZZO en website werk en mantelzorg 2 Advies en begeleiding Wie kan de mantelzorgers adviseren en begeleiden naar hulp? 3 Emotionele steun Wie biedt een luisterend oor? Wmo consulenten, ouderenwerker SWOL, vrijwillige ouderenadviseurs, zorgen hulpverleners, zoals: huisartsen, maatschappelijk werkers, MEEconsulenten, GGZ-consulenten, medewerkers thuiszorg en Avondlicht Alzheimertelefoon, psychische gezondheidslijn, mantelzorglijn Mezzo en mantelzorglijn NPV Individueel Zorg- en hulpverleners, zoals: huisarts, MEE-consulenten, ouderenwerker SWOL, maatschappelijk werkers, GGZ-consulenten, medewerkers thuiszorg, Zonnebloem en vrijwillige ouderenadviseurs Telefonisch Alzheimertelefoon, psychische gezondheidslijn, Sensoor, Mantelzorglijn Mezzo, mantelzorglijn NPV, SWO Lingewaal, vrijwillige ouderenadviseurs Groepsbijeenkomsten Bijeenkomsten van patiëntenverenigingen (divers) Bijeenkomsten voor ouderen (Avondlicht/SWOL en ouderenbonden) 4 Educatie Leren omgaan met de ziekte van een ander. 5 Praktische hulp Wie kan de taken van een mantelzorger verlichten? Voorlichting en trainingen van patiëntenverenigingen (vaak gericht op zorgen voor een ander en omgaan met de ziekte). Thuiszorginstructie over het gebruik van hulpmiddelen en praktische trainingen (bijvoorbeeld tillen). Bijeenkomsten voor ouderen (Avondlicht/SWOL) SWOL (doelgroep senioren) voorzieningen als: Tafeltje Dekje, Open Eettafel, Klussendienst, digitaal belastingformulier invullen (ouderen) Avondlicht: gebruik maaltijden NPV-begeleiding polibezoek Burenhulp Asperen Hulp bij het huishouden (dit kan de mantelzorger ontlasten) Spectrum, CMO Gelderland Mantelzorgondersteuning Lingewaal 11

16 Basisfunctie 6 Respijtzorg Even vrijaf voor de mantelzorger. 7 Financiële tegemoetkoming Welke financiële regelingen zijn er mogelijk? 8 Materiële hulp Welke hulpmiddelen en aanpassingen zijn mogelijk? Huidige situatie Dagopvang (ABWZ) bij Avondlicht in Herwijnen en Lingesteijn in Leerdam (dagopvang in verband met revalidatie of indicatie opname verpleeghuis) Dagactiviteiten SWOL en Avondlicht (doelgroep ouderen), Zonnebloem Burenhulp Asperen Handen aan huis Aangepaste vakanties, onder andere Rode Kruis, RCR zorgvakanties, Zonnebloem en SMS reizen. Informele netwerkondersteuning MEE (ontlasten van gezin) Stichting Hospice/VTZ Gorinchem en omstreken Zonnebloem huisbezoek Regeling waardering mantelzorgers (mantelzorgcompliment), die wordt uitgevoerd door de SVB. Belastingaftrek (informatie Belastingtelefoon en MEZZO) Bijzondere bijstand, Gemeentelijk Sociaal Fonds en minimabeleid Wmo-voorzieningen Hulpmiddelen (Zorgverzekeraar) Regiotaxi met reductie bij medische indicatie Gehandicaptenparkeerkaart Woningaanpassingen 3.3 Verbeterpunten aanbod In de werkgroep zijn enkele actiepunten benoemd om het huidige (lokale) ondersteuningaanbod te verbeteren. Om de beschikbare middelen voor mantelzorg zo goed mogelijk in te zetten, is in de werkgroep een prioritering aangegeven. De zes punten die de meeste aandacht verdienen op korte termijn zijn: 1. Folder ontwikkelen met (lokaal) aanbod. 2. Themabijeenkomsten voor mantelzorgers organiseren (lotgenotencontact). 3. Ook lokaal invulling geven aan de Dag van de mantelzorg, zoals het organiseren van lokale activiteiten of het uitdelen van een attentie. 4. Bestaand aanbod van praktische ondersteuning beschikbaar maken voor grote doelgroep, bijvoorbeeld diensten voor ouderen ook aanbieden aan jongere zorgvragers en mantelzorgers of diensten van MEE ook aanbieden aan ouderen. 5. Uitbreiden van bestaand aanbod. Hierbij op zoek gaan naar nieuwe vormen van ondersteuning. 6. Organiseren van andere vormen van dagopvang en respijtmogelijkheden (niet geïndiceerde zorg). Deze punten zijn in hoofdstuk 5 verder uitgewerkt. 12 Mantelzorgondersteuning Lingewaal Spectrum, CMO Gelderland

17 3.4 Lokaal Steunpunt Mantelzorg Binnen de werkgroep zijn de doelgroep en de werkzaamheden van het lokaal steunpunt in Lingewaal benoemd. Doelgroep Het steunpunt is er voor iedereen die zorgt voor een naaste. Taken Bij het lokale Steunpunt Mantelzorg kan de mantelzorger terecht voor informatie en advies over de zorgtaken, het voorzieningenaanbod en de mogelijkheden om ondersteuning te krijgen. Daarnaast zorgt het Steunpunt voor de coördinatie van ondersteuningsaanbod. Individuele ondersteuning, zoals: informatie geven over voorzieningen, vraagverheldering, situatie in kaart brengen, bieden van emotionele ondersteuning, en bemiddelen van vraag en aanbod en organiseren van ondersteuning. Coördineren van het ondersteuningsaanbod en kwaliteitsbewaking. Volgen van het verloop van het ondersteuningstraject en nazorg. Organiseren van groepsbijeenkomsten, zoals: voorlichtingsbijeenkomsten, trainingen of lotgenotencontact. Deskundigheidsbevordering en scholing aan intermediairs, zoals: het (organiseren van) voorlichting en scholing aan vrijwilligers en professionals op het gebied van mantelzorg(ondersteuning). Stimuleren van samenwerking en afstemming als het gaat om mantelzorgondersteuning. Publiciteit verzorgen: Het gaat om bekendheid van het Steunpunt Mantelzorg en het ondersteuningsaanbod. Voorlichting en bekendheid geven aan het thema mantelzorg: zorgen dat mantelzorgers (en hun omgeving) zich bewust zijn van het risico op overbelasting en weten dat zij ondersteuning kunnen vragen. Registeren van aard van/het aantal mantelzorgcontacten en van het aantal/soort verwijzingen en activiteiten (periodiek rapporteren). Tijdsinvestering Het gaat om een nieuwe functie en het is daarom lastig om het exacte aantal benodigde uren te bepalen. Uitgaande van de ervaringen bij andere gemeenten, is het advies om een functionaris aan te stellen voor circa twaalf tot veertien uur per week. Randvoorwaarden Voor het uitvoeren van de werkzaamheden zijn de volgende zaken van belang: Auto en rijbewijs Scholing en deskundigheid Werkplek met computer en telefoon (mobiele telefoon) Sociale kaart Samenwerking met andere organisaties (netwerk) Spectrum, CMO Gelderland Mantelzorgondersteuning Lingewaal 13

18 3.5 Conclusies In de werkgroep is het ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers besproken. Dit heeft geresulteerd in een aantal actiepunten om het aanbod te verbeteren. Deze worden uitgewerkt in hoofdstuk 5. Daarnaast zijn een aantal aandachtspunten genoemd voor mantelzorgondersteuning in Lingewaal, namelijk: Houd rekening met geografische (on) mogelijkheden Organiseer de activiteiten voor mantelzorgers bij voorkeur in zoveel mogelijk verschillende dorpen. Dit vergroot het bereik en het scheelt de mantelzorgers veel tijd. Ga naar de mantelzorger toe Om het voor de mantelzorger zo eenvoudig mogelijk te maken, is het advies dat de mantelzorgconsulent naar de mantelzorger toe gaat, bijvoorbeeld via huisbezoeken en/of speekuren binnen de verschillende kernen (organiseren in dorpshuizen of mobiel centrum inrichten). Houd rekening met de omvang van de groep Bij het organiseren van diensten zal rekening gehouden moeten worden met het aantal mantelzorgers in Lingewaal. Sommige activiteiten zullen altijd regionaal opgepakt moeten worden. Maak de mantelzorger bewust van het risico op overbelasting. Aandacht voor het begrip mantelzorger en de ondersteuningsmogelijkheden is belangrijk. Er is actie nodig om de beeldvorming te veranderen, bijvoorbeeld door artikelen in huis-aan-huisbladen, publiekscampagnes en het organiseren van de Dag van de mantelzorg. De voorlichting en pr moet zich ook richten op medewerkers van zorg- en welzijnsinstellingen en vrijwilligers. Zij spelen een belangrijke rol in het bereiken van mantelzorgers en het signaleren van problemen. Zorg dat informatie eenvoudig te verkrijgen is Zoeken naar informatie kan heel tijdrovend zijn. Tijd is juist vaak een knelpunt voor mantelzorgers. Het is belangrijk dat informatie eenvoudig te krijgen is. Ook (vrijwel) anoniem en buiten kantooruren. Dit kan bijvoorbeeld via internet. Veel informatie voor mantelzorgers is al via internet te verkrijgbaar. Momenteel is er echter nog weinig afstemming tussen de verschillende sites. Ook maakt niet iedereen gebruik van internet. Het is daarom belangrijk dat de informatie ook telefonisch te verkrijgen is. Zorg voor afstemming en samenwerking In Lingewaal hebben verschillende (vrijwilligers)organisaties een aanbod waarmee zij mantelzorgers kunnen ondersteunen. Daarnaast zijn er landelijke ondersteuningsmogelijkheden. Professionals en vrijwilligers die contact hebben met mantelzorgers zijn niet altijd (goed) op de hoogte van elkaars dienstenaanbod. Meer uitwisselen, afstemming en samenwerking tussen organisaties op het gebied van mantelzorgondersteuning is daarom wenselijk. 14 Mantelzorgondersteuning Lingewaal Spectrum, CMO Gelderland

19 4. Verkenning Lokaal Steunpunt Mantelzorg Hoe kunnen we de functie van Steunpunt Mantelzorg in Lingewaal inrichten? Deze vraag staat in dit hoofdstuk centraal. Met de werkgroep zijn de mogelijkheden en onmogelijkheden van vier organisaties in beeld gebracht namelijk: Wmo-loket van de gemeente Zorgcentrum Avondlicht Stichting Welzijn Ouderen Lingewaal Vrijwilligerssteunpunt Een tweede optie is om de mantelzorgondersteuning met andere gemeenten te organiseren. In de regio bestaat zo n samenwerkingsverband. De gemeenten Tiel, Culemborg en Geldermalsen hebben gekozen voor een regionale mantelzorgondersteuner. In deze verkenning zijn echter de mogelijkheden in kaart gebracht om de ondersteuning voor mantelzorgers lokaal invulling te geven. 4.1 Verkenning van de organisaties Om de vier organisaties met elkaar te vergelijken, beschrijven we deze aan de hand van een aantal criteria. De criteria zijn gekozen op basis van de bevindingen uit de hoofdstukken 2 en 3. De criteria staan niet in volgorde van belangrijkheid. Afhankelijk van de invalshoek van waaruit er naar de mantelzorgondersteuning gekeken wordt, zal het belang van de afzonderlijke criteria verschillen. Criteria zijn: 1. Kenmerken van de organisatie (kwaliteit) 2. Bereikbaarheid 3. Werkgeverschap 4. Investering (financieel) Kenmerken van de organisatie Het gaat om de kenmerken van de organisatie, zoals: type werkzaamheden, de doelgroep en de deskundigheid. In tabel 1 zijn de vier organisaties met elkaar vergeleken. Ook is weergegeven of de organisatie zelf ondersteunende diensten aan mantelzorgers aanbiedt. Spectrum, CMO Gelderland Mantelzorgondersteuning Lingewaal 15

20 Gemeentelijk Wmo-loket Deskundigheid/type werk Doelgroep Aanbod mantelzorgers Toekennen van Wmovoorzieningen, voorlichting en ondersteuning op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Alle burgers, vooral gericht op doelgroep Wmo. Informatie en voorlichting Doorverwijzen Wmo-voorzieningen. Zorgcentrum Avondlicht Diensten op het gebied wonen, zorg en welzijn. Zorginformatiepunt. Ouderen Dagopvang Dagverzorging Activiteiten zoals: geheugentraining, bewegen voor ouderen. Stichting Welzijn Ouderen Lingewaal Welzijnsorganisatie voor ouderen. Geven van informatie, ondersteuning en advies; aanbod van diverse diensten voor ouderen. Ouderen en mantelzorgers. Diverse diensten om de oudere en mantelzorgers te ondersteunen, zoals: maaltijd- voorziening, open eettafel, klussendienst, diverse bewegingsactiviteiten, et cetera. Maar ook een luisterend oor en telefonisch contact. Vrijwilligers Steunpunt Lingewaal Onderdeel van Freework. Vrijwilligerswerk, maken van match tussen vraag en aanbod. Alle doelgroepen Mensen die vrijwilligerswerk (willen) doen of juist een vrijwilliger nodig hebben. Vacaturebank. Vrijwilligerswerk. Match maken tussen vraag van de mantelzorgers (bijvoorbeeld respijtzorg) en aanbod (vrijwilliger die komt oppassen). Tabel 1: Kenmerken van de organisaties Bereikbaarheid Fysieke afstand Lingewaal bestaat uit verschillende dorpen. In de volgende tabel staat een overzicht van de gemiddelde reisafstanden in kilometers en tijd (per auto) vanuit de verschillende dorpskernen naar de vier locaties. Tevens is het aantal inwoners per kern weergegeven. 16 Mantelzorgondersteuning Lingewaal Spectrum, CMO Gelderland

21 Asperen Herwijnen Heukelum Spijk Vuren Gemeentelijk Wmo-loket X 6,5 km 9 min 3 km 4 min 8,5 km 10 min 9,5 km 9 min Zorgcentrum Avondlicht 6,5 km 9 min X 9 km 9 min 12,5 km 10 min 6,5 km 6 min Stichting Welzijn Ouderen Lingewaal 3,0 km 4 min 9 km 9 min X 6 km 8 min 9 km 8 min Vrijwilligers Steunpunt Lingewaal 4 km 5 min 10,5 km 10 min 3,5 km 4 min 9 km 10 min 10,5 kim 8 min Tabel 2: Gemiddelde Reisafstand vanuit de dorpskernen naar de vier organisaties (Bron: Routenet) Bereikbaarheid organisatie De functie mantelzorgconsulent is een parttime functie en de bereikbaarheid van de consulent zal in alle gevallen beperkt zijn (twee dagen in de week). Daarom is hier gekeken naar de bereikbaarheid van de organisatie, dus ook op momenten dat de mantelzorgconsulent niet aanwezig is. Alle organisaties zijn per mail te bereiken. De bereikbaarheid van de organisatie per telefoon verschilt. Dit geldt ook voor de fysieke bereikbaarheid (openingstijden). In tabel 3 staan de bereikbaarheid van de organisaties weergegeven. Openingstijden (inloop) Telefonische contact mogelijk Gemeentelijk Wmo-loket Dagelijks van 9.00 tot uur Maandag t/m donderdag: tot uur Vrijdag: tot uur Zorgcentrum Avondlicht 24 uur bereikbaar 24 uur bereikbaar Stichting Welzijn Ouderen Lingewaal Vrijwilligers Steunpunt Lingewaal Spreekuur is woensdag van tot uur Dagelijks van 9.00 tot uur Maandag t/m vrijdag van 9 uur tot 13 uur. Bij afwezigheid is er een antwoordapparaat, wat dagelijks wordt beluisterd en de beller wordt teruggebeld. Maandag t/m vrijdag bereikbaar van 8.30 tot uur en zaterdag van 8.30 tot uur Tabel 3: Inloopmogelijkheid en telefonische bereikbaarheid van de organisaties Spectrum, CMO Gelderland Mantelzorgondersteuning Lingewaal 17

22 4.1.3 Werkgeverschap Bij dit punt gaat het om de mogelijkheden van de organisatie om invulling te geven aan de functie mantelzorgconsulent. In kaart is gebracht of de functie bij de organisaties kan worden ingevuld door de taken met een andere functie te combineren. Ook is gekeken naar de werksituatie (werkplek, computer, telefoon) en de mogelijkheden om bij ziekte, vakantie en afwezigheid de taken van de mantelzorgconsulent waar te nemen. In de onderstaande tabel zijn deze mogelijkheden bij de verschillende organisaties weergegeven. Gemeentelijk Wmo-loket Combineren van taken Uitbreiding taken Wmo-consulten Vervangingen Werkruimte Computer/ telefoon Andere Wmoconsulenten Ja Ja Zorgcentrum Avondlicht Nee, nieuwe functie 1 Eventueel door collega s binnen Avondlicht Ja Ja Stichting Welzijn Ouderen Lingewaal Nee, nieuwe Collega of bestuur Ja Extra computer functie 2 aanschaffen Vrijwilligers steunpunt Vrijwilligers Uitbreiding uren medewerker Steunpunt Vrijwilligerswerk Beperkt Ja Ja Tabel 4: Overzicht huidige situatie wat betreft het werkgeverschap van de verschillende organisaties Investering Aan de vier organisaties is gevraagd om een inschatting te maken van de benodigde investering. De bedragen zijn niet goed met elkaar te vergelijken (onder andere door verschil in berekening loonkosten en overhead). Daarom zijn de bedragen niet in deze verkenning opgenomen. Naar schatting is de investering voor het realiseren van het lokaal Steunpunt Mantelzorg (14 uur per week) tussen de ,- tot ,- per jaar. Uitgaande van het budget in 2010 is er nog circa ,- tot ,- voor andere activiteiten (kosten bijeenkomst, mantelzorg gids, et cetera) beschikbaar. 4.2 Overzicht van plussen en minnen In de werkgroep zijn de voor- en nadelen van verschillende organisaties besproken. De volgende tabel geeft een overzicht van de plussen en minnen van de vier organisaties. 1 Mogelijk wel een kandidaat. 2 Mocht er een nieuwe functie ouderenadviseur komen, dan is dit mogelijk te combineren. 18 Mantelzorgondersteuning Lingewaal Spectrum, CMO Gelderland

23 Gemeentelijk Wmo-loket (Asperen) Zorgcentrum Avondlicht (Herwijnen) Stichting Welzijn Ouderen Lingewaal (Heukelum) Vrijwilligers Steunpunt Lingewaal (Leerdam) Logisch voor alle typen mantelzorger + Nu nog vooral Wmo-doelgroep. Bekendheid/imago + Goed bekend bij veel burgers. Laagdrempelig -/+ Gemeentehuis is niet voor iedereen laagdrempelig. +/- Vooral ouderen. - Wel voor een brede doelgroep, maar ligt buiten gemeentegrenzen. +/- Vooral bij mensen die vrijwilligerswerk doen. +/- Combinatie vrijwilligerswerk en mantelzorg kan ook verwarrend zijn. +/- Goed, maar vooral ouderen. +/- Mogelijk hoge drempel voor andere mantelzorgers. +/- Vooral ouderen. +/- Vooral bij ouderen. +/- Mogelijk hoge drempel voor andere mantelzorgers. Bereikbaarheid organisatie uur Kennis/deskundigheid ++ Veel kennis aanwezig over aanbod voorzieningen (Wmo, welzijn, zorg). Overige plus- en minpunten + Directe koppeling met zorgvrager (informatie aanwezig). - Niet geheel onafhankelijk (Wmo-indicatie). + Veel informatie aanwezig. Vooral gericht op ouderen. + Kan inspelen op vragen, omdat ze zelf veel mogelijkheden voor opvang hebben. +/- + + Veel informatie aanwezig. Vooral gericht op ouderen. + Heeft vrijwilligers die kunnen worden ingezet. +/- Beschikt over databank vrijwilligerswerk. + Vraag en aanbod kunnen elkaar goed versterken qua vraag en aanbod. - Ligt buiten de gemeente. Tabel 5: Overzicht van plussen en minnen van de organisaties Spectrum, CMO Gelderland Mantelzorgondersteuning Lingewaal 19

24 4.3 Conclusies Bij de meerderheid van de werkgroepleden bestaat de voorkeur om de functie van het Steunpunt onder te brengen bij het Wmo-loket van de gemeente. De overwegingen hiervoor zijn de bekendheid van het loket, de brede doelgroep en de deskundigheid op het gebied van zorg en welzijn. Een ander voordeel is dat door uitbreiding van formatie van een Wmo-consulent de functie snel kan worden ingevuld. Aan de andere kant vinden enkele werkgroepleden juist dat het Steunpunt Mantelzorg helemaal niet thuishoort bij het gemeentelijk loket. De belangrijkste argumenten zijn: Het Wmo-loket werpt een hoge drempel op. De drempel om ondersteuning te vragen, moet juist zo laag mogelijk zijn, want mantelzorgers vragen niet snel om hulp. De Wmo-consulenten verzorgen ook de Wmo-indicatie en zijn hierdoor mogelijk niet altijd onafhankelijk (soms tegenstrijdige belangen). Deze tegenargumenten pleiten er juist voor het Steunpunt Mantelzorg onder te brengen bij een organisatie voor welzijn of zorg. Als we dan de drie organisaties met elkaar vergelijken lijkt het Zorgcentrum Avondlicht momenteel de meeste mogelijkheden te hebben om een mantelzorgconsulent aan te stellen en het werkgeverschap goed in te vullen. Een nadeel is wel dat een zorgcentrum mogelijk de jongere doelgroep mantelzorgers minder zal aanspreken. Dit knelpunt geldt tevens voor de Stichting Welzijn Ouderen Lingewaal. Ook deze organisatie richt zich op de doelgroep ouderen. De gemeente Lingewaal verkent de mogelijkheden om te komen tot een brede welzijnsorganisatie, die zich op verschillende doelgroepen richt. Dit maakt de welzijnsorganisatie ook minder kwetsbaar en verbetert de bereikbaarheid. De functie van Steunpunt Mantelzorg zou hier in de toekomst onderdeel van kunnen zijn. Het Steunpunt Vrijwilligerswerk wordt het minst geschikt gevonden vanwege zijn ligging buiten de gemeentegrenzen. 20 Mantelzorgondersteuning Lingewaal Spectrum, CMO Gelderland

25 5. Plan van aanpak Het laatste hoofdstuk beschrijft de actiepunten om te komen tot een verdere invulling van mantelzorgondersteuning in Lingewaal. De punten zijn samen met de werkgroep geformuleerd. 5.1 Actiepunten Een laagdrempelig steunpunt voor mantelzorgers Doel: Mantelzorgers kunnen bij een steunpunt terecht met vragen of voor advies en ondersteuning. De mantelzorgondersteuning wordt gecoördineerd. Actie Als duidelijk is waar het steunpunt zal worden ondergebracht, is verdere invulling nodig. Enkele aandachtspunten voor het vormgeven van het lokale steunpunt zijn: Goede functiebeschrijving voor de mantelzorgconsulent. Goede bereikbaarheid: fysiek, telefonisch en via de mail. Deskundige medewerker: voldoende kennis over de achtergronden van de beperkingen, problematiek en positie van de mantelzorger en vaardigheden (luisteren en meedenken). Aanwezigheid van een actuele sociale kaart. Eenvoudig registratiesysteem om zicht te krijgen op vragen en behoeften van mantelzorgers. Samenwerking met organisaties, die ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers kunnen aanbieden Realiseren van afstemming en samenwerking Doel: Een duidelijk zichtbaar en overzichtelijk aanbod voor mantelzorgers en snellere ondersteuning dan nu het geval is. Actie Het opzetten van een lokaal netwerk mantelzorgondersteuning (of informele zorg). De mantelzorgconsulent is coördinator van het netwerk. Taken van het netwerk kunnen zijn: Uitwisselen van kennis en ervaring en afstemming van het aanbod informele zorg (wie doet wat). Actueel houden van de sociale kaart en informatie over het aanbod voor mantelzorgers bundelen. Nieuwe projecten en activiteiten initiëren. Samenwerking van diverse lokale aanbieders vormgeven. Advies geven aan de gemeente over nieuwe ontwikkelingen. Spectrum, CMO Gelderland Mantelzorgondersteuning Lingewaal 21

26 5.1.3 Organisatie van voorlichtingscampagne Doel: Zorgen dat mantelzorgers zich bewust worden van het risico op overbelasting en zorgen dat signalen van overbelasting tijdig worden herkend. Actie Het onderwerp mantelzorg onder de aandacht brengen via artikelen en voorlichtingsbijeenkomsten De informatie is gericht op de mantelzorger zelf en op de omgeving Het bundelen van informatie Doel: Het ondersteuningsaanbod is bekend bij mantelzorgers, professionals en vrijwilligers. Actie Een gids met het aanbod. De gids bevat praktische informatie voor de mantelzorger en geeft een overzicht van de ondersteuningsmogelijkheden. Zo worden mantelzorgers, professionals en vrijwilligers geïnformeerd over het ondersteuningsaanbod Organiseren van themabijeenkomsten Doel: Emotionele steun bieden aan mantelzorgers en voorkomen van overbelasting. Actie Creëren van mogelijkheden waar lotgenoten elkaar in informele sfeer ontmoeten. De bijeenkomsten kunnen een informatief karakter hebben, maar hebben tevens als doel ervaringen te delen en het bieden van emotionele steun. Afhankelijk van actuele ontwikkelingen en behoeften van mantelzorgers zullen de thema s worden gekozen. Om zoveel mogelijk mantelzorgers te bereiken, heeft het de voorkeur dat de bijeenkomsten in verschillende dorpen worden georganiseerd. 22 Mantelzorgondersteuning Lingewaal Spectrum, CMO Gelderland

27 5.1.6 Dag van de Mantelzorg lokaal organiseren Doel: Mantelzorgers in Lingewaal voelen zich gewaardeerd voor hun inzet. Actie Jaarlijks is de Dag van de Mantelzorg. Op deze dag staat inzet van mantelzorgers centraal. In Lingewaal kan hier ook lokaal aandacht aan worden besteed. Ideeën zijn extra aandacht in de media, een leuke bijeenkomst of een persoonlijke attentie Lokaal aanbod uitbreiden en vernieuwen (onder andere praktische ondersteuning en respijtzorg) Doel: Een beter ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers en voorkomen dat zij overbelast raken. Het aanbod is afgestemd op de behoefte van mantelzorgers. Actie In Lingewaal zijn al veel voorzieningen, die mantelzorgers direct of indirect kunnen ondersteunen bij hun taken. Sommige voorzieningen zijn echter nu alleen bestemd voor een bepaalde doelgroep, bijvoorbeeld het aanbod van de SWOL en MEE. Ook is de verwachting dat er nog kansen liggen om mantelzorgers beter te ondersteunen, bijvoorbeeld een bezoek- en oppasdienst om de mantelzorger tijdelijk te ontlasten, het versterken van het informele netwerk van de zorgvrager en mantelzorger of door het aanbieden van niet-geïndiceerde dagopvang. Door individuele gesprekken en groepsbijeenkomsten de vraag naar (aanvullende) diensten beter in beeld laten komen. Spectrum, CMO Gelderland Mantelzorgondersteuning Lingewaal 23

28 5.2 Planning en indicatie kosten Schema met de acties voor het jaar Actie Resultaat Termijn Inschatting van de kosten Steunpunt Mantelzorg In Lingewaal is een plek waar Zo spoedig Circa 20.00,- tot (mantelzorgconsulent) mantelzorgers terecht kunnen voor mogelijk ,- per jaar. vragen, advies en ondersteuning. (circa 14 uur per week) Mantelzorgers worden ondersteund. Eenmalige kosten voor opleiding, werkplek. Registreren van Zicht op het aantal Zo spoedig Geen extra kosten. contactgegevens. mantelzorgcontacten en het aantal of mogelijk. soort verwijzingen en de aangeboden activiteiten. Gerichte PR om bekendheid Het Steunpunt Mantelzorg is bekend Direct na opening Geen extra kosten. van het Steunpunt te gemaakt. Steeds meer mantelzorgers Steunpunt. vergroten. worden bereikt. Het voeren van actief PR- Het begrip mantelzorg, het Steunpunt Tweede helft ,- beleid. Mantelzorg en andere vormen van en verder. ondersteuning zijn breder bekend gemaakt (artikelen, voorlichting intermediairs). Brochure over mantelzorg Mantelzorg(ondersteuning) en Tweede helft , vormgeving en en het eventuele activiteiten zijn onder de drukkosten. ondersteuningsaanbod in aandacht gebracht van organisaties, 1000,- verspreiding. Lingewaal (met netwerk mantelzorgers en burgers. mantelzorg). Netwerk Mantelzorg Er vindt afstemming plaats onder de Direct na (informele zorg) (vrijwilligers)organisaties, signalen vaststellen van het vanuit de maatschappij of de plan. organisaties zelf worden opgepakt, nieuws en ontwikkelingen worden uitgewisseld. Ontwikkelen en organiseren Voor mantelzorgers is er de Vanaf tweede helft Eventuele kosten voor van themabijeenkomsten mogelijkheid om elkaar te ontmoeten, huur, vergoeding voor mantelzorgers. ervaringen uit te wisselen en informatie sprekers en materiaal te krijgen. circa 1000,- (drie bijeenkomsten). 24 Mantelzorgondersteuning Lingewaal Spectrum, CMO Gelderland