DAG VAN DE INHOUD. ROTTERDAM. 29 SEPTEMBER, uur Engels Conference Center Stationsplein AK Rotterdam

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "DAG VAN DE INHOUD. ROTTERDAM. 29 SEPTEMBER, uur Engels Conference Center Stationsplein AK Rotterdam"

Sofie Lambrechts
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 DAG VAN DE INHOUD ROTTERDAM. 29 SEPTEMBER, uur Engels Conference Center Stationsplein AK Rotterdam

15.30-17.00 uur: Workshop gecombineerde behandeling verslaving (m.n. alcohol) en angst. II. Update. 29 09 2016 Dag van de inhoud.

2 uur: Workshop gecombineerde behandeling verslaving (m.n. alcohol) en angst. II. Update Dag van de inhoud. Ed Berretty en Colin van der Heiden, specialismeleiders Angst en dwang. Met dank aan Hein Sigling, specialismeleider Verslaving, en Bouwe Pieterse, adviseur specialismegroep A&D.

3 Oude en nieuwe wijsheid Na drie maanden geheelonthouding kan je een angststoornis gaan behandelen! Deze vuistregel uit de oude doos is rijp voor het grootvuil, zoals Bouwe Pieterse al in 2014 overtuigend betoogt!! (zie I) Hein Sigling zet recent onderzoek op een rij. (zie II) In deze workshop gaan we in groepjes een centrum gecombineerde behandeling oprichten. En jij gaat daar morgen op je werkplek gewoon mee door... (zie III)

Bouwe Pieterse, 10-10-2014, staat op internet: http://docplayer.

4 Bouwe Pieterse, , staat op internet: en de presentaties van vandaag komen op PG portaal te staan. Abonneer je op de beide nieuwsgroepen: Angst & dwang en Verslaving.

5 Inhoud Mate van comorbiditeit angst en alcohol Waarom angst en alcohol elkaar versterken Prognose behandeling angst bij verslaving Geheelonthouding? Hoe bereik je dat? Gecontroleerd drinken? Andere verslavingen CGt of medicatie bij angst? Gecombineerde behandeling Geïntegreerde behandeling

6 1. Comorbiditeit, uitgaande van de angststoornis 100% 16.2% 28.8% 42.3% 16.2% 100% 16.2% 100% 16.2% 80% 80% 80% 60% 60% 60% 40% 40% 40% 20% 20% 20% 0% algemene bevolking 0% alcohol bevolking 0% alcohol patienten

7 Comorbiditeit, uitgaande van alcoholafhankelijkheid: m.n. paniek en sociale angst. 100% 4.9% 8.8% 21.0% 16.2% 100% 16.2% 100% 16.2% 80% 80% 80% 60% 60% 60% 40% 40% 40% 20% 20% 20% 0% algemene bevolking 0% angst bevolking 0% angst patienten

8 2. Verhoogde error monitoring bij angst en alcoholverslaving Cocaïne en opiaatverslaafde pten verminderde error monitoring Alcoholverslaafde pten met een angststoornis verhoogde error monitoring. Zijn dus verhoogd perceptief op fouten die ze maken. Ze vertonen ook vaker vermijdend gedrag (net als patiënten met een angststoornis zonder alcoholverslaving.)

9 3. Promotie Annemiek Schadé: angst behandelen bij alcohol? Vraag 1: terugval onderzoek: Gaan alcoholisten met fobische angst sneller weer drinken na behandeling?

10 Proportion not relapsed Terugval - Resultaten Relapse 1,0,9,8,7,6,5,4,3,2,1 GROUP ANX- 0,0 ANX Months to relapse into regular heavy drinking

11 Terugval - Conclusie Nee, angst heeft geen invloed op de kans op terugval in alcohol gebruik na behandeling

12 Behandelstudie - Onderzoeksvragen Vraag 2: Vermindert behandeling van angstklachten de kans op terugval? Vraag 3: Kan je een angststoornis van een alcoholverslaafde behandelen?

13 Behandelstudie - Terugval 100% 80% 60% 40% 40% 45% ns Geen terugval Terugval 20% 0% Angstbeh. Geen angstbeh.

14 Behandelstudie Effect op angst? Afname vermijding (FQ): Angstbehandeling: Geen angstbehandeling: p < Angstbeh. Geen angstbeh. 10 Begin Follow-up

15 Conclusies A. Schadé Angst vergroot de kans op terugval in alcoholgebruik na behandeling niet Angst is goed te behandelen bij alcoholverslaafden met een angststoornis Een effectieve angstbehandeling is niet van invloed op de kans op terugval in alcohol gebruik Ook ernstige alcoholisten met een langdurige verslavingsgeschiedenis kunnen profiteren van behandeling van angst

16 Voor de angstspecialisten: hoe behandel je verslaving?

17 4. Het belang van geheelonthouding bij verslaving én angst! Bij mensen met de combinatie van middelengebruik en angststoornissen is het advies helemaal te stoppen omdat het gebruik de angststoornis in stand houdt.

18 5. Hoe bereik je geheelonthouding? Qua medicatie is het zo dat disulfiram (merknaam: antabus, refusal) wetenschappelijk gezien duidelijk het meest effectief is om geheelonthouding van alcohol te bereiken. Het is ongeveer twee keer zo effectief als andere geneesmiddelen of gesprekstherapie (m.n. motiverende CGT).

19 Farmacotherapie verslaving: Zie Richtlijnen Psychofarmaca Parnassiagroep, waarbij bij comorbiditeit meer belang moet worden gehecht aan abstinentie. Acamprosaat kan eventueel ingezet worden in de ontgiftingsfase, om vervolgens aangevuld te worden mét en later vervangen dóor disulfiram.

20 6. Gecontroleerd alcoholgebruik bij comorbide angst Als u niet helemaal wilt stoppen met drinken kunt u met behulp van cognitieve gedragstherapie of met naltrexon (wat het roeseffect van alcohol vermindert en ervoor zorgt dat men minder drinkt áls men drinkt) proberen de hoeveelheid te verminderen. De cognitieve gedragstherapie (CGT) kan vis-avis worden aangeboden. Bij CGT voor de angststoornis, CGT voor gecontroleerd drinken online aanbieden.

21 7. Hoe behandel je verslaving aan drugs, gokken, gamen én angst Als het gaat om verslaving aan drugs (behalve opiaten), gamen of gokken is er onvoldoende wetenschappelijk bewijs voor de werkzaamheid van medicatie. Dan CGT, er is geen wetenschappelijk bewijs dat iets anders ook effectief zou zijn. CGT in dat geval vis-a-vis of online (dit laatste als u al CGT voor angst aanbiedt.)

22 Voor verslavingsspecialisten: hoe behandel je angst?

23 8. Keuze voor CGT of medicatie bij angst Als het gaat om de behandeling van de angststoornis zijn cognitieve gedragstherapie en medicatie op de wat kortere termijn ongeveer even effectief. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt echter dat de terugval na het staken van medicatie aanzienlijk is en dat mensen die alleen kiezen voor medicatie die een aantal jaren moeten blijven slikken.

24 Farmacotherapie angststoornis: conform Multidisciplinaire Richtlijn Angst 2013 met twee uitzonderingen: nooit benzodiazepines, en bij type B alcoholafhankelijkheid (risicofactoren in de jeugd, belaste familieanamnese voor alcohol, vroeg begin en grotere ernst afhankelijkheid, comorbiditeit met andere verslavingen en/of psychiatrische stoornissen): geen SSRI s.

25 of, en? Er is niet veel wetenschappelijk bewijs dat meteen beginnen met medicatie én cognitieve gedragstherapie effectiever is dan beginnen met één van beiden. Het advies is te beginnen met cognitieve gedragstherapie en daar bij onvoldoende resultaat medicatie aan toe te voegen. U kunt er echter ook voor kiezen te beginnen met medicatie of te beginnen met de combinatie van medicatie en cognitieve gedragstherapie.

26 Verwijzingen Motiverende gespreksvoering, 3e Editie. S. Rollnick & W.R. Miller. Uitgeverij Ekklesia CGT voor verslaving: conform het Handboek cognitieve gedragstherapie bij middelengebruik en gokken onder redactie van Schippers, Smeerdijk en Merkx, Uitgeverij Boom CGT voor angst: conform Protocollaire behandelingen voor volwassenen met psychische klachten 1 & 2 onder redactie van Ger Keijsers, Agnes van Minnen en Kees Hoogduin, Uitgeverij Boom, 2011

27 Integratie i.p.v. combinatie?

28 09. Gecombineerde behandeling A & V Onderzoek, maar nog geen wetenschappelijk bewezen behandeling voor de integratie van behandeling voor een angststoornis én een verslaving. Als je het één behandelt verdwijnt het ander daardoor meestal niet vanzelf. Het werken aan beiden tegelijk is effectiever dan het eerst werken aan de één en als dat gelukt is werken aan de ander. Ze beïnvloeden en versterken elkaar en het is van belang om aandacht te besteden aan die samenhang.

29 of niet? U kunt ook kiezen voor één van beiden en accepteren dat de ander dan blijft. De totale behandeling duurt aanzienlijk langer als je ze na elkaar behandelt. Aan u is echter de keus om ze na elkaar of tegelijk te behandelen.

30 10) Beetje onderzoek naar geïntegreerde behandeling 1) Transdiagnostische CBT (Barlow) bij n=81. Uitkomstmaat: reductie alcohol. Effect: CBT>placebo. CBT vs venlafaxine en Ontspanningsoefeningen vs venlafaxine: NS. 2) Hybride CBT (Kushner), om interactie tussen angst en gebruik te verzwakken versus ontspanningsoefeningen bij n=344. Significant t.a.v. gebruik, NS t.a.v. angstreductie.

31 Verwijzingen Domenic A. Ciraulo, MDa, David H. Barlow, PhDb, Suzy Bird Gulliver, PhDc,d, Todd Farchione, PhDb, Sandra B. Morissette, PhDc,d, Barbara W. Kamholz, PhDa,e, Katherine Eisenmenger, MDb, Bonnie Brown, RNb, Eric Devine, PhDa, Timothy A. Brown, Psy.Db, and Clifford M. Knapp, PhDa. The Effects of Venlafaxine and Cognitive Behavioral Therapy Alone and Combined in the treatment of Co-Morbid Alcohol Use-Anxiety Disorders. Behav Res Ther November ; 51(11): doi: /j.brat

32 Matt G. Kushner, Eric W. Maurer, Paul Thuras, Chris Donahue, Brenda Frye, Kyle R. Menary, Jennifer Hobbs, Angela M. Haeny, and Joani Van Demark Hybrid Cognitive Behavioral Therapy Versus Relaxation Training for Co-Occurring Anxiety and Alcohol Disorder: A Randomized Clinical Trial J Consult Clin Psychol June ; 81(3): doi: /a

33 En nu aan de slag

Vergelijkbare documenten

Angst & Verslaving. Angst en verslaving 10 oktober 2014 Bouwe Pieterse, psychiater

Angst & Verslaving. Angst en verslaving 10 oktober 2014 Bouwe Pieterse, psychiater Angst & Verslaving Angst en verslaving 10 oktober 2014 Bouwe Pieterse, psychiater Inhoudsopgave Achtergrond Etiologie Epidemiologie Diagnostiek Behandeling Kushner ea Multidisciplinaire Richtlijn alcohol