INTERACTIE ALS KERNASPECT VAN HET LEVEN: EEN UITDAGING IN ELKAAR ONTMOETEN
|
|
- Nele Paula Sasbrink
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Begeleidende tekst Ds. Visscherlezing & uitreiking Ds. Visscherprijs Utrecht, 29 maart 2012 Ine Hostyn Hostyn, I. (2011). Interactions between people with profound intellectual and multiple disabilities and their direct support staff. Unpublished doctoral dissertation, Katholieke Universiteit Leuven, België. INTERACTIE ALS KERNASPECT VAN HET LEVEN: EEN UITDAGING IN ELKAAR ONTMOETEN We kunnen ons niet goed inbeelden dat we moeilijk vat krijgen op wat er rondom ons heen gebeurt en dat we in grote mate gehinderd zijn in onze bewegingsmogelijkheden. We kunnen ons ook niet goed voorstellen dat we voor al onze behoeften afhankelijk zijn van anderen, dat we moeilijk kunnen zeggen wat we willen, denken en voelen, en dat we ons vaak onbegrepen voelen door onze omgeving. Voor mensen met ernstige meervoudige beperkingen is dit hun dagelijkse realiteit. We kunnen het ons eveneens niet goed inbeelden wat het is om in onze job steeds te moeten zoeken naar wie de mensen zijn waarmee we werken. Dat we hen moeilijk begrijpen en we hen bij de meest basale activiteiten moeten bijstaan terwijl we hen een zelfstandig leven willen gunnen. Dat we hen positief willen ondersteunen maar we op hindernissen stuiten vanuit de samenleving. Voor begeleiders van mensen met ernstige meervoudige beperkingen is dit hun dagelijkse professionele realiteit. Het opbouwen van kwaliteitsvolle interacties met mensen met ernstige meervoudige beperkingen vormt een echte uitdaging. Nochtans wordt de levenskwaliteit van deze mensen in grote mate bepaald door de kwaliteit van de interacties met hun begeleiders. Het centrale thema binnen het voorliggend doctoraatsproefschrift is dan ook een van de meest primaire processen waardoor mensen zich kunnen ontplooien als mens. Het gaat om de interactie waarbij mensen elkaar ontmoeten in heel hun wezen, met hun beperkingen en hun mogelijkheden. The fundamental law of human beings is inter-dependence. A person is a person through other persons. ~ Desmond Tutu INTERACTIES MET PERSONEN MET ERNSTIGE MEERVOUDIGE BEPERKINGEN BEGRIJPEN: BASIS VOOR INZICHT IN HET BASALE VAN MENSELIJKE INTERACTIE In dit doctoraatsproefschrift wordt gefocust op de interactie tussen mensen met ernstige meervoudige beperkingen en hun begeleiders, met het doel om beter te begrijpen wat er zich tussen hen afspeelt en wat daarvan de mogelijkheden zijn. Door te focussen op deze doelgroep van mensen met de meest complexe ondersteuningsnoden, werd middels dit onderzoek begrip verkregen van het meest basale en belangrijke in menselijke interacties: o.a. afstemming en dialoog, aandacht delen, en wederzijds gedeelde emoties. Door interacties met deze mensen beter te begrijpen, waar de uitdaging extra groot is maar waar we zicht krijgen op het meest basale in menselijke interactie, worden in elk geval handvaten aangereikt om interacties met personen met verstandelijke beperkingen in het algemeen te ondersteunen. Er wordt immers voornamelijk een pleidooi gevoerd om mensen doorheen kwaliteitsvolle interacties te benaderen als gelijken maar met aandacht en respect voor hun bijzondere noden (equal and exceptional 1 ). En geldt dat niet voor elke doelgroep, meer zelfs, voor elk individu? Centraal staat dat alle mensen met verstandelijke beperkingen, kinderen en volwassenen, en hun interactiepartners zichzelf verder kunnen ontplooien in al hun kwaliteiten doorheen positieve interacties met elkaar, en hun mogelijkheden en beperkingen daarbij gerespecteerd, erkend en ondersteund worden. 1 In reference to the title of the third European conference of the International Association for the Education of Deafblind People (IAEDB), Potsdam, Germany, July 31- August 5,
2 EEN VIJFDELIG ONDERZOEKSPROJECT OM DE INTERACTIE TE BEGRIJPEN, BESCHRIJVEN EN ONDERSTEUNEN In dit doctoraatsproefschrift wordt de interactie met personen met ernstige meervoudige beperkingen vanuit verschillende theoretische perspectieven en met verschillende observatiemethoden in kaart gebracht. EEN VERKENNENDE LITERATUUR REVIEW: BEGRIJPEN VAN DE INTERACTIE In een eerste studie wordt een beschrijvend interactiemodel ontwikkeld op basis van een review van de recente onderzoeksliteratuur. Hier worden diverse componenten van de interactie samengebracht samen met verschillende beïnvloedende kenmerken op het niveau van de cliënt, de begeleider en de context. Vanuit wetenschappelijk oogpunt, brengt deze studie een aantal onderzoeksresultaten op kernachtige manier samen en geeft het richting aan vervolgonderzoek. Vanuit praktijkgericht oogpunt, levert het ontwikkelde interactiemodel een eerste zicht op verschillende elementen die een rol spelen in het ondersteunen van kwaliteitsvolle interacties. DRIE OBSERVATIESTUDIES: METHODOLOGISCH SPEL ÉN PRAKTIJKRELEVANTE BESCHRIJVINGEN In de daaropvolgende studies worden diverse aspecten van de interactie tussen mensen met ernstige meervoudige beperkingen en hun begeleiders in kaart gebracht, zoals sensitieve responsiviteit, dialoog en aandacht. Drie instrumenten vanuit ouder-kind onderzoek werden aangepast en gebruikt voor beschrijvingen van interacties met personen met ernstige verstandelijke beperkingen: de Emotional Availability Scales (Biringen, Robinson, & Emde, 1998), de Maternal/Child Behavior Rating Scales (Mahoney, 1992; 1998), en de Revised Erickson Scales (Egeland, Erickson, Clemenhagen-Moon, Hiester, & Korfmacher, 1990). Deze observatieschalen leverden inzicht in diverse aspecten van het interactioneel gedrag van de begeleiders en cliënten, zoals sensitiviteit, responsiviteit, niet-intrusiviteit, en affect. Voor een volgende studie ontwikkelden we in samenwerking met de internationale opleiding Communication and Congenital Deafblindness van de Universiteit Groningen de observatieschaal voor dialogische betekenisgeving: de Scale for Dialogical Meaning Making (Hostyn, Janssen, Daelman, & Maes, 2009). Hierbij werd de dialogische theorie, een vernieuwende invalshoek binnen communicatieonderzoek en enorm relevant om te kijken naar interacties met mensen met beperkingen, voor het eerst vertaald in een concrete en bruikbare observatiemethode. Een laatste observatiestudie is gebaseerd op een methode om gedeelde aandacht in kaart te brengen, die we zelf ontwikkelden (Hostyn, Neerinckx, & Maes, 2011). Het feit dat hierbij werd gekeken naar zowel de aandachtsrichtende processen van de interactiepartners als het voorkomen van gedeelde aandacht in hun interactie, leverde een vernieuwend zicht op de verdeling van aandacht in de interactie. De verschillende observatieschalen uit dit proefschrift, bleken valide en betrouwbaar om interacties op een kwantitatieve manier te beschrijven maar in elk geval ook om zinvolle kwalitatieve beschrijvingen te genereren. Op die manier wordt een zicht verkregen op mogelijke groeipunten maar vooral op sterktes in de geobserveerde interacties. Illustratie: Bij de start neemt de begeleidster Eline op haar schoot en introduceert ze verschillende liedjes om haar aandacht te krijgen. Na een tijdje raken ze verwikkeld in een spelletje van ritmisch op elkaars lichaam tikken. Ze bouwen samen verschillende liedjes en vocalisaties ( whoo ) op. 2
3 Er is sprake van wederzijdse imitatie van uitingen waardoor je als het ware na verloop van tijd niet meer kan zeggen wie met iets gestart is. Vanuit wetenschappelijk oogpunt leveren deze studies een aantal zelf ontwikkelde observatieschalen die het mogelijk maken om interacties op een continuüm te zetten, van weinig naar meer aanwezigheid van een bepaald interactieaspect. Aanknopingspunten worden geboden om de interactie te beschrijven vanuit verschillende theoretische achtergronden maar ook met een verschillende gerichtheid: op de interactiepartners afzonderlijk of op de interactie/dialoog zelf. Daarnaast krijgen we inzicht in de rationale, de voor- en nadelen om voor bepaalde observatietechnieken te kiezen. Vanuit praktijkgericht oogpunt leveren deze observatiestudies inzichten om ondersteuningsprogramma s op te zetten en met mensen in het werkveld de interactie grijpbaar en bespreekbaar te maken, wat volledig geconcretiseerd en gerealiseerd werd in de afsluitende gevalsstudie van het proefschrift. In deze observatiestudies was een drijfveer en tegelijk ook een besluit voor ons dat het belangrijk is om interacties met mensen met ernstige verstandelijke beperkingen te begrijpen en te kunnen beschrijven alvorens over te gaan tot interventie. Het begrijpen en beschrijven van interactieprocessen wordt daarom in dit proefschrift dan ook voorgesteld als een noodzakelijke eerste stap om mensen in de praktijk te ondersteunen in hun ontwikkeling van kwaliteitsvolle interacties met personen met verstandelijke beperkingen. EEN GEVALSSTUDIE ALS KERS OP DE TAART: SAMENVOEGING VAN DE ONTWIKKELDE METHODES EN INZICHTEN, IN DIALOOG MET ERVARINGSKENNIS Dat de in dit doctoraatsproject ontwikkelde en gebruikte instrumenten ook relevante aanknopingspunten bieden om met professionele begeleiders uit het praktijkveld te praten en hen te inspireren in hun dagdagelijkse omgang met cliënten met verstandelijke beperkingen, werd aangetoond in een concluderende gevalsstudie. In deze studie werd het perspectief van een ervaren begeleider benut om de kwaliteiten en de uitdagingen in de interactie met personen met ernstige meervoudige beperkingen beter te begrijpen. Een op video opgenomen interactie van een begeleider-client dyade werd geanalyseerd aan de hand van een conceptueel kader met afwisselende focus op de client, de begeleider en hun dialoog. De interactie werd uitvoerig beschreven in verschillende gesprekssessies waarbij de onderzoeker en begeleider met elkaar in dialoog gingen over de verschillende interactiedimensies. Daarnaast werd de interactie beschreven aan de hand van de set observatieschalen uit de vorige studies. In de bespreking van de interactie werden video-observatie, ervaringskennis en onderzoeksexpertise rechtstreeks met elkaar samengebracht. De resultaten tonen aan dat mensen uit de praktijk tot nieuwe inzichten kunnen komen op basis van dialoog over de in dit proefschrift ontwikkelde interactiedimensies. Video-analyse aan de hand van de ontwikkelde kaders uit deze doctoraatsthesis blijkt daarbij voor praktijkwerkers een zinvolle manier om hun interacties kritisch te beschouwen maar vooral ook om bevestigd te zien wat reeds goed loopt. THEORETISCH BESLUIT: ZO GELIJK ALS MOGELIJK, ZO VERSCHILLEND ALS NODIG Op basis van de onderzoekservaringen binnen dit doctoraatsproject maar nog meer op basis van gesprekken met begeleiders en verantwoordelijken uit voorzieningen met mensen met ernstige verstandelijke beperkingen, werd ter afsluiting van dit proefschrift een kernachtig maar algemeen beschrijvend interactiemodel ontwikkeld. 3
4 EQUAL EXCEPTIONAL Dit model is waardevol om vervolgonderzoek vorm te geven maar ook om mensen uit het werkveld een kader te bieden, een gemeenschappelijke taal en een referentiepunt. Het is een pleidooi om in interactie met anderen, de ander zo gelijk als mogelijk te benaderen en zo verschillend als nodig om recht te doen aan diens individualiteit. CONTEXT (Semi)residential context PERSON WITH PIMD High support needs Presymbolic communication DIRECT SUPPORT STAFF MEMBER Professional Methodical approach (Dis)abilities Personality Setting Circumstances (Dis)abilities Personality INTERACTION Emotions Initiatives Responses Initiatives Responses Emotions DIALOGUE Mutual openness and respect Joint context Negotiation Hostyn, I. (2011). Interactions between people with profound intellectual and multiple disabilities and their direct support staff. Unpublished doctoral dissertation, Katholieke Universiteit Leuven, Leuven. WETENSCHAPPELIJK BESLUIT Vanuit wetenschappelijk oogpunt vormen niet alleen de empirische bevindingen van dit project maar ook de methodologische en theoretische reflecties een essentieel uitgangspunt voor vervolgonderzoek (o.a. het coderen in consensus tussen onderzoekers en/of praktijkwerkers). Maar nog meer dan dat, kan het integratief observatieprotocol onderzoekers in staat stellen beter verantwoorde methodologische keuzes te maken voor vervolgstudies. De selectie van het juiste instrument voor de juiste doeleinden is immers uiterst belangrijk. PRAKTIJKGERICHT BESLUIT We kunnen besluiten dat de theoretische achtergronden evenals de methodologische kaders die in dit doctoraatsproefschrift gebruikt werden, toepasbaar zijn in diverse contexten waarin met mensen met verstandelijke beperkingen wordt gewerkt en geleefd. 4
5 Het blijkt dat mensen in het werkveld de observatieschalen (vertaald in begrijpbare taal en illustraties) en de beschrijvingen die deze opleveren verhelderend vinden om hun handelen beter te kunnen duiden en expliciet te maken op verschillende vlakken: de uitdagingen ervan, de aspecten waar ze over twijfelen maar ook waarin ze zich sterk voelen, de gedragingen die ze bij hun cliënten in de interactie opmerken en de zaken waarin ze ondersteuning wensen. Het zich beluisterd voelen, het zich gerespecteerd voelen, het zich ondersteund voelen is daarbij minstens even belangrijk voor deze begeleiders die vaak vanuit de samenleving ondergewaardeerd worden. De bevindingen uit dit project leiden tot een mogelijke methodiek om samen met begeleiders te reflecteren over de interactie met mensen met meervoudige beperkingen. Het geïntegreerd theoretisch kader en de combinatie van methoden, samen met het gebruik van de ervaringskennis van professionele begeleiders, zoals in de laatste gevalsstudie uitgewerkt, kunnen beschouwd worden als een observatieprotocol dat bruikbaar is om verder onderzoek vorm te geven maar ook om praktijkwerkers te bevestigen en ondersteunen in hun werk vol uitdagingen en verborgen sterktes. De reflecties in dit doctoraatsproefschrift kunnen dan ook een aanzet en inspiratiebron zijn om inzicht te verwerven in interactiepatronen, om nieuwe perspectieven op de interactie te zien, en vooral om begeleiders en mensen met ernstige meervoudige beperkingen te bevestigen in hun sterktes en mogelijkheden. BLIK OP DE TOEKOMST Naar de toekomst toe, leidt dit doctoraatsproject tot het besluit dat het van belang is om niet noodzakelijk meer te starten van de idee om interacties met mensen met beperkingen te verbeteren (een idee waar ik destijds zelf van gestart ben), maar om in eerste instantie de aanwezige kwaliteiten te ondersteunen. De eerste stap in die ondersteuning is dan ook het zien, bevestigen en waarderen van wat goed loopt. Moge het observatieprotocol, het interactiemodel en de inzichten uit dit doctoraatsproefschrift vooral een aanleiding zijn om het mooie te zien in interacties tussen mensen met ernstige verstandelijke beperkingen en hun interactiepartners, en om er uit te leren voor alle andere menselijke interactieprocessen. Moge de verworven inzichten en de geboden handelingsstrategieën mensen inspireren om, eerder dan te wachten op toevalligheden of interactie bewust in te plannen, kansen tot optimale interactie te maximaliseren tijdens die momenten die zich dagelijks aandienen, zoals verzorging of eetmomenten. Moge dit mensen aanzetten om kwaliteitsvolle interacties te verwezenlijken in het volle besef van de drukte van de dagdagelijkse praktijk en de beperkte voor handen zijnde middelen maar met het engagement om tijd te (willen) maken voor plezierig en waarachtig samenzijn waarin personen met verstandelijke beperkingen honderd procent van hun aandacht krijgen. Moge dit alles in de toekomst ook verder besproken worden samen met ouders en andere familieleden van mensen met verstandelijke beperkingen. Moge dit alles een basis zijn om de kwetsbaarheid maar ook de veerkracht van mensen met verstandelijke beperkingen in het licht te brengen. Moge dit een aanleiding zijn om de andersheid maar vooral de gelijkheid van mensen met verstandelijke beperkingen te zien, opdat hun integratie in onze pluriforme samenleving bevorderd wordt. Kwaliteitsvolle interacties in een natuurlijke omgeving bieden personen met verstandelijke beperkingen immers de meeste kansen tot ontwikkeling van hun mogelijkheden, welbevinden en deelname aan het leven en verhinderen dat ze in een isolement terecht komen. Ik meen hiertoe zinvolle aanknopingspunten te hebben geboden in dit proefschrift. 5
6 MET DANK: INSPIRATIE DOORHEEN INTERACTIE Dit onderzoeksproject is niet wat het oorspronkelijk bedoeld was te worden; een grootschalig interventieonderzoek. Het is ook niet wat het zou worden als ik het opnieuw zou doen; nog meer in dialoog met de mensen uit het werkveld. Maar onder impuls van anderen is dit doctoraat gaandeweg geworden wat het is; een poging om te begrijpen, observeren, en beschrijven wat er zich in interactieprocessen tussen mensen afspeelt. De meeste inspiratie daarvoor deed ik op, in het verlengde van het thema van dit proefschrift, in interactie met anderen. Daarom wens ik expliciet deze mensen te bedanken: mijn promotor Prof. Dr. Bea Maes, mijn collega s van de onderzoeksgroep Gezins- en Orthopedagogiek (i.e., Kristien Hermans, Greet Lambrechts en Anneleen Penne), de International Master in Communication and Congenital Deafblindness van the DbI Communication Network, en de begeleiders, cliënten en hun ouders. Het samen-denken en samen-werken heeft me de voorbije jaren het meeste inzicht en voldoening gebracht! MET DANK: DS. VISSCHERFONDS Doorheen de voorbije jaren kon ik de resultaten van mijn onderzoek reeds op verschillende congressen of via meerdere wetenschappelijke artikels presenteren. Daarbij was er in de hoeveelheid aan slides of tekst slechts in de marge tijd en ruimte om de relevantie van mijn onderzoeksproject te duiden. Ik voelde dit telkens aan als een gebrek, iets waarvan ik er wel van overtuigd was dat het er in zat (zeker vanuit de gesprekken met de mensen uit het werkveld) maar waarop we geen uitgebreide beschouwing maakten. Daarom ook dat ik met plezier ben ingegaan op de oproep van het Ds. Visscherfonds om vanuit die invalshoek te reflecteren op mijn doctoraatsproefschrift in zijn geheel. Voor mij was dit dan ook de gelegenheid bij uitstek om mijn onderzoeksproject af te ronden op een manier dat ik erover nadacht vanuit de mensen waarvoor het onderzoek bedoeld was te zijn maar ook met een blik op de toekomst van onderzoek en het dagelijks handelen in het werkveld. Het nadenken over de relevantie van mijn proefschrift voor de brede groep van mensen met verstandelijke beperkingen is de mooiste conclusie die ik op mijn werk kon maken. Ik wil de organisatie dan ook heel erg bedanken om mij hierin uit te dagen en me vandaag ook de kans te geven hierover te spreken. Het is voor mij een mooi sluitstuk op het werk waar ik me vijf jaar met heel veel plezier en voldoening in geëngageerd heb. 6
7 Hostyn, I., & Maes, B. (2009). Interaction between persons with profound intellectual and multiple disabilities and their partners: A literature review. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 34(4), Hostyn, I., Daelman, M., Janssen, M. J., & Maes, B. (2010). Describing dialogue between persons with profound intellectual and multiple disabilities and direct support staff using the scale for dialogical meaning making. Journal of Intellectual Disability Research, 54, Hostyn, I., & Daelman, M. (2011). Kwaliteitsvolle interacties. In B. Maes, C. Vlaskamp & A. Penne (red.), Ondersteuning van mensen met ernstige meervoudige beperkingen. Handvatten voor een kwaliteitsvol leven (pp ). Leuven: Acco. Hostyn, I., Neerinckx, H., & Maes, B. (2011). Attentional processes in interactions between people with profound intellectual and multiple disabilities and direct support staff. Research in Developmental Disabilities, 32, Hostyn, I., Petry, K., Lambrechts, G., & Maes, B. (2011). Evaluating the quality of the interaction between persons with profound intellectual and multiple disabilities and direct support staff: A preliminary application of three observation scales from parent infant research. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 24, Hostyn, I., & Maes, B. (2012). Interaction with a person with profound intellectual and multiple disabilities: A case study in dialogue with an experienced staff member. Manuscript submitted for publication. 7
Juryrapport Ds. Visscherprijs 2012
Juryrapport Ds. Visscherprijs 2012 In dit rapport legt de jury van de Ds. Visscherprijs 2012 verantwoording af van haar werkzaamheden en geeft zij een toelichting op haar keuze voor de winnende publicatie.
Nadere informatieOnderzoekers: diverse onderzoekers, in binnen- en buitenland onder leiding van Prof. Dr. C. Vlaskamp, Dr. A. van der Putten & Drs. P.
Alle projecten richten zich op personen met (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen en staan onder leiding van Prof. Dr. C. Vlaskamp en/of Dr. A. van der Putten. Lopende projecten 1.
Nadere informatieGehechtheidsproblematiek bij jongvolwassenen met lvb
Gehechtheidsproblematiek bij jongvolwassenen met lvb Een interventieprogramma Monique Boon Ton van der Wiel Psychische en Gedragsproblemen Relatief vaak sprake van psychische en gedragsproblemen. onder
Nadere informatieMenslievende Professionalisering. Onderzoek naar de training Menslievende Professionalisering. Petri Embregts, Maaike Hermsen & Lisanne van Alphen
Menslievende Professionalisering Onderzoek naar de training Menslievende Professionalisering juni 2015 Petri Embregts, Maaike Hermsen & Lisanne van Alphen Achtergrond Zorgverleners werkzaam in het primaire
Nadere informatieEVB+ in beeld! Wat hebben mensen met een EVB+ nodig? Hoe kunnen we (toekomstige) professionals scholen? Hoe doen we inclusief onderzoek?
Wat hebben mensen met een EVB+ nodig? Kunnen we biofeedback gebruiken? Hoe kunnen we (toekomstige) professionals scholen? EVB+ in beeld! Wat is de invloed van spanning? Hoe doen we inclusief onderzoek?
Nadere informatieJe moet ze loslaten?!
Je moet ze loslaten?! Presymbolische communicatie: dyade --> triade KINDEREN Micheline Mets: spel om verbinding te maken met kinderen. Loris Malaguzzi: ruimte en materialen als derde pedagoog. OUDERS
Nadere informatieOnderlinge verbondenheid. begeleiding en zorg voor mensen met een verstandelijke en/of andere beperkingen
Onderlinge verbondenheid begeleiding en zorg voor mensen met een verstandelijke en/of andere beperkingen Onderlinge verbondenheid Alleen in verbondenheid met de ander kan je mens zijn. Door de ander ontdek
Nadere informatieGezondheidsraad (1999). Dagbesteding voor mensen met een ernstige meervoudige handicap. Den Haag: Gezondheidsraad.
DAGBESTEDING Dagbesteding voor personen met ernstige meervoudige beperkingen is steeds meer en beter uitgewerkt. Dit is een positieve evolutie, gezien het deelnemen aan activiteiten op meerdere manieren
Nadere informatieKennismaking VIB en methode CONTACT Hoe contact bevorderen tussen doofblinde personen en hun communicatiepartners?
Kennismaking VIB en methode CONTACT Hoe contact bevorderen tussen doofblinde personen en hun communicatiepartners? Ingrid Korenstra Bartiméus Expertisecentrum Doofblindheid 19-03-2015 Even voorstellen:
Nadere informatieUniversity of Groningen. Safe and Sound van den Bosch, Kirsten Anna-Marie
University of Groningen Safe and Sound van den Bosch, Kirsten Anna-Marie IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the
Nadere informatieOuders met een verstandelijke beperking. (Geert Van Hove, Prof.dr. UGent/VU Amsterdam)
Ouders met een verstandelijke beperking (Geert Van Hove, Prof.dr. UGent/VU Amsterdam) Deze lezing: manier van werken Standpunten opgebouwd in dialoog met Australische collega (= 30 jaar praktijk- en onderzoekservaring)
Nadere informatieVragen pas gepromoveerde
Vragen pas gepromoveerde dr. Maaike Vervoort Titel proefschrift: Kijk op de praktijk: rich media-cases in de lerarenopleiding Datum verdediging: 6 september 2013 Universiteit: Universiteit Twente * Kun
Nadere informatiePedagogisch beleid in Brede School de Waterlelie, Prinsenhof te Leidschendam
Pedagogisch beleid in Brede School de Waterlelie, Prinsenhof te Leidschendam Inleiding: ATB de Springplank, een algemeen toegankelijke basisschool en Vlietkinderen, maatwerk in kinderopvang, beiden gehuisvest
Nadere informatieQuality of life in persons with profound intellectual and multiple disabilities. Marga Nieuwenhuijse maart 2016
Quality of life in persons with profound intellectual and multiple disabilities Marga Nieuwenhuijse maart 2016 Beoogde resultaten Literatuuronderzoek naar de bestaande concepten van kwaliteit van leven
Nadere informatieSummary 124
Summary Summary 124 Summary Summary Corporate social responsibility and current legislation encourage the employment of people with disabilities in inclusive organizations. However, people with disabilities
Nadere informatieEen onderbouwd en inhoudelijk kijkkader
Een onderbouwd en inhoudelijk kijkkader Waarom, daarom! Om de verzamelde videobeelden op een gerichte en zinvolle manier te gebruiken binnen een videocoachingstraject, is een kijkkader nodig. Een bril
Nadere informatieHoofdstuk één is een inleidend hoofdstuk waarin de context van het onderzoek en de onderzoeksvragen worden beschreven.
Samenvatting In dit proefschrift wordt onderzoek beschreven dat tot doel heeft om in beeld te brengen op welke manier de informele sociale netwerken van mensen met (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige
Nadere informatieINFORMATIEVERSPREIDING EN -UITWISSELING
NIEUWSBRIEF MULTIPLUS november 2009 Is dit de eerste keer dat u onze nieuwsbrief ontvangt? Neem dan zeker onze vorige nieuwsbrieven eerst even door. Deze zijn terug te vinden op http://www.multiplus.be/nieuwsbrief.php.
Nadere informatieQuality Qube - Onderzoek Kwaliteitservaringen Langdurige Zorg. Factsheet
- Onderzoek Kwaliteitservaringen Langdurige Zorg Factsheet Deze typering van de methodiek is bedoeld als oriëntatie. Voor meer informatie: neem contact op met btc@buntinx.org T 0620798066 Naam methodiek
Nadere informatieHet Pedagogische Raamwerk en implicaties voor de opleiding van kinderbegeleiders
Vakgroep Sociale Agogiek UGent ECEGO KU Leuven Het Pedagogische Raamwerk en implicaties voor de opleiding van kinderbegeleiders Prof. dr. Ferre Laevers K.U. Leuven Meten en Monitoren van Kwaliteit in de
Nadere informatieDe invloed van affectieve betrokkenheid op moeilijk verstaanbaar gedrag
Date 14-10-2011 1 De invloed van affectieve betrokkenheid op moeilijk verstaanbaar gedrag Marga Martens Promovenda Rijksuniversiteit Groningen Consulent doofblindheid Koninklijke Kentalis Begeleiderscongres
Nadere informatie19 november 2015 Waar denk je aan?
19 november 2015 Waar denk je aan? Het herkennen van uitingen gebaseerd op een Bodily Emotional Trace Kitty Bloeming, orthopedagoog Koninklijke Visio Video Welke uiting zie je? Wat is de betekenis hiervan?
Nadere informatieUniversity of Groningen. Who cares? Kamstra, Aafke
University of Groningen Who cares? Kamstra, Aafke IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below.
Nadere informatieInhoud. Woord vooraf 11
Inhoud Woord vooraf 11 Inleiding 15 Deel 1 21 Hoofdstuk 1 Personen met een verstandelijke beperking en geestelijke gezondheidsproblemen 23 1. Inleiding 23 2. Definiëring 24 3. Prevalentie 26 4. Typering
Nadere informatiePedagogische reflectie bij het werken met jonge kinderen
VLOR Studiedag Aansluiting opvang en onderwijs aan jonge kinderen Vlaams Parlement 4 februari 2012 Pedagogische reflectie bij het werken met jonge kinderen Dr. Jan Peeters Universiteit Gent Literatuur
Nadere informatieIn gesprek over lesobservaties: mentorrollen en feedback strategieën
In gesprek over lesobservaties: mentorrollen en feedback strategieën Velon 17 maart 2017 Joris Beek & Itzél Zuiker g.j.beek@uu.nl / i.zuiker@uu.nl Het onderzoek Een sterk begin: Inductieprogramma Lesobservatie
Nadere informatieHet Geïntegreerd Breed Onthaal. Een beschrijvend en evaluerend onderzoek
Het Geïntegreerd Breed Onthaal Een beschrijvend en evaluerend onderzoek Wie-is-wie? Didier Boost (onderzoeker) Universiteit Antwerpen, OASeS, Master Sociaal Werk Sara Elloukmani (onderzoeker) Universiteit
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/33187 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33187 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hidding, Elske Title: Neurocognitive mechanisms and vulnerability to autism and
Nadere informatieOnderwijskundige Visie
Onderwijskundige Visie 1 Inleiding Missie Het kind Het kind staat voorop en dus centraal. Ieder kind is uniek en heeft talenten. Elk kind is bijzonder en elk kind mag er zijn. Kinderen zijn niet gelijk,
Nadere informatieOpdrachtsverklaring Missie - Visie
Opdrachtsverklaring Missie - Visie 1. Missie Sint-Lodewijk biedt aangepast onderwijs en/of begeleiding op maat aan kinderen, jongeren en volwassenen met een motorische beperking. Ook het gezin en breder
Nadere informatieWerken met sociale netwerken. Focus op onderzoek, dd
Werken met sociale netwerken. Focus op onderzoek, dd. 02-12-11 Ida van Asselt-Goverts (promovenda/kenniskringlid) Prof. dr. Petri Embregts (promotor/lector) Dr. Lex Hendriks (copromotor/associate lector)
Nadere informatieCapabilities Approach; Betekenis voor sociale inclusie. Janny Beernink Annica Brummel
Capabilities Approach; Betekenis voor sociale inclusie Janny Beernink Annica Brummel Agenda Deel I CA: kernconcepten Kritieken op CA CA: mensen met een beperking Toepassen van CA als kader Niches in CA
Nadere informatieMethoden van het Wetenschappelijk Onderzoek: Deel II Vertaling pagina 83 97
Wanneer gebruiken we kwalitatieve interviews? Kwalitatief interview = mogelijke methode om gegevens te verzamelen voor een reeks soorten van kwalitatief onderzoek Kwalitatief interview versus natuurlijk
Nadere informatieCommuniceren en Improviseren. Omgaan met dynamiek en complexiteit bij de ontwikkeling en implementatie van een gezondheidsinterventie W.M.A.
Communiceren en Improviseren. Omgaan met dynamiek en complexiteit bij de ontwikkeling en implementatie van een gezondheidsinterventie W.M.A. ter Haar Samenvatting In dit proefschrift is de aard en het
Nadere informatieHet Verband Tussen Persoonlijkheid, Stress en Coping. The Relation Between Personality, Stress and Coping
Het Verband Tussen Persoonlijkheid, Stress en Coping The Relation Between Personality, Stress and Coping J.R.M. de Vos Oktober 2009 1e begeleider: Mw. Dr. T. Houtmans 2e begeleider: Mw. Dr. K. Proost Faculteit
Nadere informatieINFORMATIEVERSPREIDING EN UITWISSELING
NIEUWSBRIEF MULTIPLUS mei 2011 Is dit de eerste keer dat u onze nieuwsbrief ontvangt? Neem dan zeker onze vorige nieuwsbrieven eerst even door. Deze zijn terug te vinden op http://www.multiplus.be/nieuwsbrief.php.
Nadere informatieMASTER ORTHOPEDAGOGIEK SCRIPTIE
FACULTEIT DER MAATSCHAPPIJ- EN GEDRAGSWETENSCHAPPEN Graduate School of Childhood Development and Education MASTER ORTHOPEDAGOGIEK SCRIPTIE 2016-2017 De beïnvloeding van tijdoriëntatie, timemanagement en
Nadere informatieWat vinden ouders ervan?
Wat vinden ouders ervan? Een samenvatting van het onderzoek naar de ervaringen van ouders/wettelijk vertegenwoordigers met betrekking tot de geboden zorg bij Nieuw Woelwijck. Jorien Luijkx, MSc. Annet
Nadere informatieBELEIDSPARTICIPATIE DOOR EEN KINDERRECHTENBRIL
BELEIDSPARTICIPATIE DOOR EEN KINDERRECHTENBRIL Een reflectie-instrument voor beleidsmakers Sara Lembrechts Kenniscentrum Kinderrechten vzw (KeKi) KeKi s dubbele opdracht - Brugfunctie: bijdragen tot een
Nadere informatievan Werknemers Well-being Drs. P.E. Gouw
De Invloed van Werk- en Persoonskenmerken op het Welbevinden van Werknemers The Influence of Job and Personality Characteristics on Employee Well-being Drs. P.E. Gouw Eerste begeleider: Dr. S. van Hooren
Nadere informatieIsabel DeClerq - 3 de licentie orthopedagogiek 1
WONEN Mensen met ernstige meervoudige beperkingen wonen meestal in traditionele residentiële voorzieningen. Niettemin pleit men ervoor ook deze mensen meer onder te brengen in kleinschalige settings, huizen
Nadere informatieGoede zorg voor mensen met EMB: de visie van Middin
Goede zorg voor mensen met EMB: de visie van Middin Doelgroep EMB Mensen met een (zeer) ernstige verstandelijke beperking (EMB) vormen een bijzondere groep binnen Middin. De doelgroep mensen met een ernstige
Nadere informatieOuders als partner in de professionele zorg. Dr. Suzanne Jansen
Ouders als partner in de professionele zorg Dr. Suzanne Jansen Vandaag Aanleiding onderzoek Resultaten Conclusies Stellingen Wat is samenwerking? Aanleiding onderzoek Rol ouders is veranderd Onwetend =>
Nadere informatieChild Safety Now. Towards Effective Case Management for Families in Child Protection and Youth Parole Services I. Busschers
Child Safety Now. Towards Effective Case Management for Families in Child Protection and Youth Parole Services I. Busschers Samenvatting Dit proefschrift gaat over casemanagement van gezinnen binnen jeugdbescherming
Nadere informatieDeel 1 Opvoedingsproject
Deel 1 Opvoedingsproject 1 Beste ouders, Welkom aan onze school. U kiest onze school voor het onderwijs en de opvoeding van uw kind. Wij zijn blij en dankbaar voor het vertrouwen in onze school. De directie
Nadere informatie18/09/2015 Handleiding Kwaliteit van leven in gezinnen. Gezondheid Financiën Gezinsrelaties
P4 18/09/2015 Handleiding Kwaliteit van leven in gezinnen Wat? Gesprekshulp Dit is een testversie Deze tool is in ontwikkeling door de onderzoeksgroep Gezins-en Orthopedagogiek van de KU Leuven. Hij maakt
Nadere informatieVroegtijdige interventies in de Belgische context: onderzoek en perspectieven
Vroegtijdige interventies in de Belgische context: onderzoek en perspectieven Herbert Roeyers Onderzoeksgroep Ontwikkelingsstoornissen HGR-CSS Brussel, 20 juni 2014 Vroegtijdige interventie bij kinderen
Nadere informatieDE KRACHT VAN HET COLLECTIEF ONDERWIJS VAN MORGEN
Op weg naar 2020 Dit is het verhaal van de NUOVO scholengroep. Verantwoordelijk voor voortgezet onderwijs aan ruim 5.000 leerlingen in de stad Utrecht. Tien openbare scholen bieden samen een breed aanbod:
Nadere informatiePWO Elke leerling telt : de
PWO Elke leerling telt : de leraar maakt het verschil Sofie Deprez, Katrien Melotte, Sara Vreys en Tanja Ceux Wie zijn wij? Lerarenopleiders binnen opleiding Bachelor in het onderwijs: secundair onderwijs,
Nadere informatieSociaal Medische Beoordeling van Arbeidvermogen (SMBA)
Sociaal Medische Beoordeling van Arbeidvermogen (SMBA) Naar een evidence-based participatiegerichte beoordelingsmethode Duo presentatie Yvette van Woerkom (UWV) en Femke Abma (KCVG-UMCG) Muntendam Symposium,
Nadere informatiefaculteit gedrags- en maatschappijwetenschappen Vroege ontwikkeling Motorische ontwikkelingspatronen bij jonge kinderen met ZEVMB
Datum 22-06-2015 1 Vroege ontwikkeling Motorische ontwikkelingspatronen bij jonge kinderen met ZEVMB Opzet en eerste resultaten Linda Visser Annette van der Putten Gertruud Schalen Bieuwe van der Meulen
Nadere informatiePraktische antwoorden op de complexiteit van het sociale werkveld. Bevlogenheid terug in het werk
Kring Andragologie Praktische antwoorden op de complexiteit van het sociale werkveld Bevlogenheid terug in het werk Vijf interactieve werkcolleges met Gerard Donkers maart - mei 2014 U bent : manager,
Nadere informatieThema s voor vanmiddag?
Participatief Actieonderzoek in Masteropleidingen: Bijdragen aan veranderen in de beroepspraktijk Dinsdag 26 maart 2019 Jaap Ikink Master Social Work Noord Nederland Thema s voor vanmiddag? Inventarisatie
Nadere informatieHET CO-CREATIEF PROCES
HET CO-CREATIEF PROCES Tijs Van Steenberghe, vakgroep sociaal werk, expertisecentrum Quality of Life Jessica De Maeyer, vakgroep orthopedagogiek, expertisecentrum Quality of Life Didier Reynaert, vakgroep
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22866 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Voorthuis, Alexandra Title: Future parents : childhood experiences, oxytocin and
Nadere informatieExpertopleiding Cultuur in de Spiegel
Expertopleiding Cultuur in de Spiegel 2019-2020 Muzische lessen, schoolvoorstellingen, mediaprojecten, erfgoeduitstappen, rondleidingen in musea, culturele reizen, kunstenaars in de klas, artistieke workshops,
Nadere informatieBevorderende factoren voor samenwerking door onderwijsprofessionals
Bevorderende factoren voor samenwerking door onderwijsprofessionals Citeren als: Bergh, Linda van den; Diemel, Karin & Zon, Anja van ). Bevorderende factoren voor samenwerking door onderwijsprofessionals.
Nadere informatiepedagogie van het jonge kind PJK: Opvoeding en Coaching
BACHELOR pedagogie van het jonge kind PJK: Opvoeding en Coaching DE GEDRAGSINDICATOREN VOOR AFSTUDEERSTAGE (WIE DOET WAT? WELKE INDICATOREN? WELKE VERWACHTINGEN?) DEEL 1: WIE DOET WAT? ROL VAN DE STUDENT:
Nadere informatieWonen Doe Je Thuis: inhoudelijk kader van Combinatie Jeugdzorg
Combinatie Jeugdzorg helpt kinderen en ouders vakkundig bij complexe vragen over opvoeden en opgroeien, zodat kinderen zich optimaal ontwikkelen en meedoen in de samenleving. Daarbij worden participatie
Nadere informatieAndragogisch handelen en bevlogenheid in het werk
Kring Andragologie Andragogisch handelen en bevlogenheid in het werk Versterking zelfregulerend vermogen van individu, groep en organisatie als antwoord op toegenomen complexiteit Zeven interactieve werkcolleges
Nadere informatieCovey. Introductie Covey. TRAINING: LEIDINGGEVEN IN DE 21ste EEUW
Covey Onze training persoonlijk leiderschap is gebaseerd op de bestseller van Stephen Covey The 7 habits of highly effective people. In het Nederlands is dit boek vertaald onder de titel De 7 eigenschappen
Nadere informatieBowling alone without public trust
Bowling alone without public trust Een bestuurskundig onderzoek naar de relatie tussen een ervaren sociaal isolement van Amsterdamse burgers en de mate van publiek vertrouwen dat deze burgers hebben in
Nadere informatieVlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs Guimardstraat 1, 1040 BRUSSEL. Deel 1 Opvoedingsproject
Vlaams Verbond van het Katholiek Basisonderwijs Guimardstraat 1, 1040 BRUSSEL Deel 1 Opvoedingsproject 1 ONS OPVOEDINGSPROJECT Wij verwachten van alle ouders dat ze loyaal achter de identiteit en het opvoedingsproject
Nadere informatieUniversity of Groningen. Who cares? Kamstra, Aafke
University of Groningen Who cares? Kamstra, Aafke IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below.
Nadere informatieEen ruime invulling van EBP als opportuniteit. Prof. dr. Koen Hermans Projectleider Armoede en Welzijn LUCAS / Onderzoeksgroep Sociaal Werk KU Leuven
Een ruime invulling van EBP als opportuniteit Prof. dr. Koen Hermans Projectleider Armoede en Welzijn LUCAS / Onderzoeksgroep Sociaal Werk KU Leuven Evidence-based practice EBP: één van de belangrijkste
Nadere informatieECTS-fiche. Graduaat Orthopedagogie Module Categoriaal Werken 5
ECTS-fiche Opzet van de ECTS-fiche is om een uitgebreid overzicht te krijgen van de invulling en opbouw van de module. Er bestaat slechts één ECTS-fiche voor elke module. 1. Identificatie Opleiding Graduaat
Nadere informatieINFORMATIEVERSPREIDING EN -UITWISSELING
NIEUWSBRIEF MULTIPLUS januari 2009 Is dit de eerste keer dat u onze nieuwsbrief ontvangt? Neem dan zeker onze vorige nieuwsbrieven eerst even door, ze zijn terug te vinden op http://www.multiplus.be/nieuwsbrief.php.
Nadere informatieWanneer is onderzoek goed: de kwaliteitscriteria
Management, finance en recht Wanneer is onderzoek goed: de kwaliteitscriteria De verwarring voorbij Naar hernieuwd zelfvertrouwen Congres Praktijkgericht onderzoek in het HBO Amersfoort, 11 december 2012
Nadere informatieNetwerkgericht werken binnen de jeugdhulp. Bie Melis en Mia Claes
Netwerkgericht werken binnen de jeugdhulp Bie Melis en Mia Claes Veel termen met meerdere invullingen Impliceert uiteenlopende doelstellingen Verschillende benaderingen = verschillende belangen. Het netwerk
Nadere informatieHet CCE biedt scholing voor zorgprofessionals
Scholing en training 2016 Het CCE biedt scholing voor zorgprofessionals die werken met cliënten met ernstig en aanhoudend probleemgedrag. De cliënten bij wie wij betrokken zijn, hebben een stoornis of
Nadere informatieBeïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten?
Beïnvloedt Gentle Teaching Vaardigheden van Begeleiders en Companionship en Angst bij Verstandelijk Beperkte Cliënten? Does Gentle Teaching have Effect on Skills of Caregivers and Companionship and Anxiety
Nadere informatieVERSTANDELIJKE BEPERKING STUDIEDAG ERGOTHERAPIE TEGEN DE ACHTERGROND VAN HET PERSPECTIEFPLAN 2020 27 NOVEMBER 2014
VRIJDAG 24 JUNI 2016 KWALITEIT VAN LEVEN BIJ MENSEN MET EEN VERSTANDELIJKE BEPERKING STUDIEDAG ERGOTHERAPIE FOCUS OP BETEKENISVOLLE ACTIVITEITEN TEGEN DE ACHTERGROND VAN HET PERSPECTIEFPLAN 2020 BIJ ROUW
Nadere informatieBijlage 2: De indicatoren van beleidsvoerend vermogen
Bijlage 2: De indicatoren van beleidsvoerend vermogen 1 2 3 4 1. Wat is beleidsvoerend vermogen? De scholen die een succesvol beleid voeren, gebruiken hun beleidsruimte maximaal zodat de onderwijskwaliteit
Nadere informatieExpertisecentrum E-QUAL. Inhuldiging E-QUAL leerstoelen
Expertisecentrum E-QUAL Inhuldiging E-QUAL leerstoelen 20 november 2014 Expertisecentrum E-QUAL URL: fmw.hogent.be/e-qual Coördinator: dr. Jessica De Maeyer Opgericht in de loop van het AJ 2011-2012 Is
Nadere informatieWerken in Teamverband Vragen voor een groepsgesprek
Werken in Teamverband Vragen voor een groepsgesprek Don Boscocollege Hechtel Hieronder vind je een tekst en bijbehorende vragen waarmee de gangmakers in Hechtel een gesprek op gang willen brengen in verschillende
Nadere informatieRehabilitatie in de forensische psychiatrie, een schijnbare tegenstrijdigheid een zicht op de visie van een forensischpsychiatrische
Rehabilitatie in de forensische psychiatrie, een schijnbare tegenstrijdigheid een zicht op de visie van een forensischpsychiatrische PVT Steven Degrauwe U.P.C. Sint- FRT, een visie gebaseerd op rehabilitatie
Nadere informatieWerken met sociale netwerken. Ida van Asselt-Goverts (onderzoeker) Marjorie Veneman (consulent MEE)
Werken met sociale netwerken Ida van Asselt-Goverts (onderzoeker) Marjorie Veneman (consulent MEE) Symposium Click icon to add chart Wetenschap en Praktijk: door co-creatie verbonden 11-04-13 Werken met
Nadere informatieSamenvatting. Welk type zorg is PDL?
Samenvatting In dit proefschrift is de zorgverlening volgens Passiviteiten Dagelijks Leven (PDL) beschreven. PDL wordt in toenemende mate toegepast in de Nederlandse en Vlaamse ouderenzorg en men ervaart
Nadere informatieOntmoetingsdag eerstejaarsstudenten & ervaringsdeskundigen
Ontmoetingsdag eerstejaarsstudenten & ervaringsdeskundigen Elena Cabiati, Onderzoeksgroep Relationeel Sociaal Werk, Departement Sociologie, Katholieke Universiteit van Milaan (Italië) 1. Wat? 2. Doel?
Nadere informatieMarlies Baeten Centrum voor Professionele Opleiding en Ontwikkeling en Levenslang Leren
STIMULEREN VAN LEREN IN STUDENTGERICHTE LEEROMGEVINGEN? Marlies Baeten Centrum voor Professionele Opleiding en Ontwikkeling en Levenslang Leren Probleemgestuurd leren Projectonderwijs Casusgebaseerd onderwijs
Nadere informatieUitbouw van een digitaal platform ter ontsluiting van onderzoek voor lerarenopleiders
Uitbouw van een digitaal platform ter ontsluiting van onderzoek voor lerarenopleiders Kristof Van De Keere, Stephanie Vervaet, Thomas Smets, Katrine Patteet, Renaat Frans en Job De Meyere Waarom Edurama?
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/23005 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Stoutjesdijk, Regina Title: Children with emotional and behavioral disorders in
Nadere informatiePRESENTATIE DE KRACHTLIJNEN VAN STERK SOCIAAL WERK VOOR DE TOEKOMST
PRESENTATIE DE KRACHTLIJNEN VAN STERK SOCIAAL WERK VOOR DE TOEKOMST De globale definitie van sociaal werk Sociaal werk is een praktijk-gebaseerd beroep en een academische discipline die sociale verandering
Nadere informatieWat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten?
De Modererende rol van Persoonlijkheid op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten 1 Wat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve
Nadere informatieInzetten van ervaring
Inzetten van ervaring 26 februari 2016 Bart Debyser Marijke Deman Bart Robbrecht Annelies Verkest 1 Perso presentatie Overzicht 1. Wat is ervaringsdeskundigheid? 2. Ons verhaal 3. Ervaringswerkers en inzetbaarheid
Nadere informatieISED Denk- & leervaardighedensymposium, februari 2011 Rijksuniversiteit Groningen 2
Samenvattende posters van leerkrachten over Britse L2L' projecten 10 februari 2011 Titel Poster 1 Exploring cooperative learning strategies and social interaction. De lollipop methode (elke week een andere
Nadere informatieSamenvatting (summary in Dutch)
Samenvatting (summary in Dutch) SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) In het overgrote deel van de scholen is de interactie tussen leerkrachten en leerlingen nog altijd voor het overgrote deel monologisch van
Nadere informatieSamenvatting. Introductie
200 Introductie Kinderparticipatie is een cruciaal aspect van kinderbescherming en jeugdhulpverlening. Sinds de jaren 90 is er vanuit het perspectief van de rechten van het kind meer aandacht voor het
Nadere informatieProfilering derde graad
Profilering derde graad De leerling heeft in de eerste en de tweede graad de gelegenheid gehad om zijn of haar interesses te ontdekken. Misschien heeft hij of zij al enig idee ontwikkeld over toekomstige
Nadere informatieIn het hart van complexiteit werkt eenvoud
In het hart van complexiteit werkt eenvoud De Sloep als een empowerende werkplaats in een superdiverse wereld Bea Van Robaeys Inleiding Een perspectief op complexiteit Superdiversiteit (Vertovec, 2007)
Nadere informatieKU LEUVEN FACULTEIT PSYCHOLOGIE EN PEDAGOGISCHE WETENSCHAPPEN. Onderzoekseenheid Gezins- en Orthopedagogiek
KU LEUVEN FACULTEIT PSYCHOLOGIE EN PEDAGOGISCHE WETENSCHAPPEN Onderzoekseenheid Gezins- en Orthopedagogiek DE VROEG-COMMUNICATIEVE VAARDIGHEDEN VAN JONGE KINDEREN MET EEN ERNSTIGE COGNITIEVE EN MOTORISCHE
Nadere informatieBeweging in veranderende organisaties
Beweging in veranderende organisaties Kilian Bennebroek Gravenhorst Werken met vragenlijsten voor versterking van veranderingsprocessen PROFESSIONEEL ADVISEREN 5 Inhoud Voorwoord 7 Opzet van het boek 9
Nadere informatiesa m e n v A t t i n G
sa m e n v A t t i n G In dit proefschrift staat de samenwerking tussen ouders, revalidatieprofessionals en onderwijsprofessionals in de zorg voor kinderen met een cerebrale parese (CP) centraal. Het belang
Nadere informatieInclusie via co-teaching?! Door Meggie Verstichele, Liesbet Decroos, Elke Van Nieuwenhuyze
Inclusie via co-teaching?! Door Meggie Verstichele, Liesbet Decroos, Elke Van Nieuwenhuyze Even situeren.. Resonantieraad (mei 14) Algemene vergadering directies (juni 14) Werkveld toont interesse in meer
Nadere informatieHet belang van gespreid leiderschap voor innovatief gedrag Een casus van Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek (PWO): Hoe pak je dit aan?
Het belang van gespreid leiderschap voor innovatief gedrag Een casus van Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek (PWO): Hoe pak je dit aan? Dr. Arnoud Evers Overzicht presentatie Wetenschap en praktijk
Nadere informatieSamenvatting Zoeken naar en leren begrijpen van speciale woorden Herkenning en de interpretatie van metaforen door schoolkinderen
Samenvatting Zoeken naar en leren begrijpen van speciale woorden Herkenning en de interpretatie van metaforen door schoolkinderen Onderzoek naar het gebruik van metaforen door kinderen werd populair in
Nadere informatieDe e-learning van Gastouderland
De e-learning van Gastouderland Ook voor gastouders is het belangrijk te blijven ontwikkelen. Daarom bieden wij diverse modules aan die speciaal ontwikkeld zijn voor de kinderopvang. Gastouderland werkt
Nadere informatieDe methode van Veronica Sherborne bevordert: - een sterk vertrouwen in het eigen lichaam
DE VERONICA SHERBORNE BEWEGINGSPEDAGOGIEK Through my experience of teaching and observing human movement, and of learning through trial and error, I have come to the conclusion that all children have two
Nadere informatieReflectie op besluitvorming en handelen
Reflectie op besluitvorming en handelen Methodiek Omschrijving: De kwaliteit van besluitvorming heeft een invloed op de kwaliteit van de hulpverlening en het gevoel van effectiviteit. Dit is een belangrijk
Nadere informatiewaarbij de kennisontwikkeling plaatsvindt vanuit een specifieke situatie en gericht is op een specifiek gemeenschappelijk doel. In dit proces is het v
Samenvatting Het oplossen van complexe vraagstukken gebeurt steeds vaker door experts die in multidisciplinaire teams virtueel, veelal langs elektronische weg, samenwerken zonder elkaar rechtstreeks te
Nadere informatie