ONTWIKKELING EN VALIDERING VAN DE VLAAMSE PATIENTEN PEILING

Transcriptie

1 KU Leuven Faculty of Medicine Department of Public Health & Primary Care ONTWIKKELING EN VALIDERING VAN DE VLAAMSE PATIENTEN PEILING In opdracht van het Vlaams Patiëntenplatform vzw Prof. Dr. W. Sermeus Prof. Dr. K. Vanhaecht L. Bruyneel E. Coeckelberghs Leuven, Februari 2015

2 Dit rapport heeft als doel een algemeen overzicht te bieden omtrent de ontwikkeling en de validering van de Vlaamse Patiënten Peiling. De Vlaamse Patiënten Peiling is eigendom van het Vlaams Patiëntenplatform. De KULeuven heeft enkel het onderzoek naar de ontwikkeling en validering uitgevoerd. De ontwikkeling zelf gebeurde door het Vlaams Patiëntenplatform. Naast dit rapport bereidt de onderzoeksgroep hierover een internationale wetenschappelijke publicatie voor die gepubliceerd zal worden in samenwerking met het Vlaams Patiëntenplatform. Naar dit onderzoeksrapport wordt gerefereerd als: Sermeus, W., Bruyneel, L., Coeckelberghs, E., Vanhaecht, K. Ontwikkeling en validering van de Vlaamse Patiënten Peiling (VPP). Onderzoeksrapport KULeuven in opdracht van het Vlaams Patiëntenplatform, Leuven, Het onderzoeksteam van de K.U.Leuven wil hierbij een bijzonder woord van dank richten aan Dr. E. Tambuyzer, Dr. S. Van Houdt en Mevr. I. Weeghmans voor hun significante bijdrage bij het uitvoeren van dit onderzoek en finaliseren van dit rapport. 2

3 Inhoudstafel Inleiding... 4 Fase 1: Methodologisch kader & ontwikkeling vragenlijst... 9 Stap 1: Organisatie van denkdagen Stap 2 : Literatuurstudie Stap 3: Feedbackmoment patiëntenvertegenwoordigers Stap 4: Feedbackmoment experten en vergelijking met internationaal gevestigde vragenlijsten Resultaat fase 1 : Preliminaire versie vragenlijst Fase 2: Validering vragenlijst en ontwikkeling VPP v1.0/ Stap 1: Preliminaire psychometrische evaluatie Stap 2: Aanpassen meetinstrument Fase 3: Validering VPP v1.0/ Fase 3: Validering Vlaamse Patiënten Peiling versies 1.0/ Fase 4: Diffusie en monitoring Addendum: Belangrijke vragen vanuit de sector Algemeen besluit Referenties

4 4 Inleiding

5 Voorgeschiedenis Door het meten van de tevredenheid van patiënten is men in staat na te gaan in welke mate de kwaliteit van de zorg tegemoet komt aan de eisen van de patiënt. Volgens het Institute of Medicine (IOM) is patient-centredness één van de zes pijlers die moeten nagestreefd worden om een hogere kwaliteit van zorg te bekomen. Door het meten van de ervaringen van patiënten kan men nagaan in welke mate het ziekenhuis de patiënt centraal stelt in het zorgproces. Het meten van ervaringen van patiënten is echter geen doel op zich, maar een middel om verbeteringen na te streven. Door middel van het bevragen van patiënten kan men nagaan over welke aspecten van de zorgverlening de patiënt minder tevreden is. Op die manier kan men doelgericht werken om deze te verbeteren. 1 Wetenschappelijk onderzoek heeft bovendien reeds aangetoond dat het meten van patiëntentevredenheid een positieve impact heeft op de kwaliteit van zorg. 2 Er is de laatste jaren een toegenomen interesse in het meten van patiëntentevredenheid binnen de zorgsector voor publieke rapportering. 3 De mogelijke voordelen van publieke rapportering op de kwaliteit van zorg in ziekenhuizen zijn reeds onderzocht. Een systematische review van Fung en collega s toonde aan dat door publieke rapportering de verbetering van kwaliteit op organisatieniveau gestimuleerd wordt. 4 In 2008 werden de eerste data omtrent de percepties van patiënten over de zorg in de Verenigde Staten (VS) gepubliceerd. Hiervoor maakten zij gebruik van de gevalideerde Hospital Consumer Assessment of Healthcare Providers and Systems (HCAHPS) vragenlijst. 5 De voornaamste bevindingen zijn een positief verband tussen de patiëntentevredenheid, de kwaliteit van zorg en een betere personeelsbezetting. Momenteel worden de resultaten van de HCAHPS vragenlijst publiek gerapporteerd en is deze niet meer weg te denken uit de evaluatie van het zorgsysteem in de VS. Ook in Europa is de HCAHPS toonaangevend voor het wetenschappelijk onderzoek omtrent de tevredenheid van patiënten in ziekenhuizen. In Nederland bijvoorbeeld, vormde het de basis voor de ontwikkeling van de Consumer Quality Index (CQI), dewelke momenteel de standaardmethode is voor het onderzoeken van patiëntentevredenheid op nationaal niveau. 6 Ook in België is de Vlaamse overheid op zoek naar een optimale manier om inzicht te verwerven in de kwaliteit van Vlaamse ziekenhuizen en om deze informatie publiek te rapporteren. Momenteel worden patiënten hoofdzakelijk geïnformeerd door hun (huis)artsen en patiëntenorganisaties als het gaat over ziekenhuizen of zorgverleners. Er is geen overkoepelend initiatief voor het meten van patiëntentevredenheid en mogelijke vragenlijsten werden onvoldoende of niet gevalideerd. Aangezien patiënten steeds meer op zoek gaan naar informatie hieromtrent, is er een hoge nood voor een overkoepelend, Vlaams initiatief dat zowel informatie over tevredenheid van patiënten als andere informatie over gezondheidszorg verzamelt en de vergelijking van Vlaamse zorginstellingen mogelijk maakt. Om aan deze behoefte te voldoen startte de Vlaamse overheid in 2011 met het Quality Indicators Database (QID)- project. In dit project worden specifieke kwaliteitsindicatoren ontwikkeld om inzicht te krijgen in de prestaties van de ziekenhuizen omtrent deze indicatoren en om gerichte strategieën op te stellen voor het verbeteren van de kwaliteit. Het meten van de patiëntentevredenheid is een belangrijk onderdeel van dit initiatief. Door het meten en evalueren van de tevredenheid beoogt men enerzijds de kwaliteit van de zorg in Vlaamse ziekenhuizen te verhogen, en anderzijds het zichtbaar/transparant maken van deze zorgkwaliteit. Het Vlaams Patiëntenplatform heeft het initiatief genomen om een vragenlijst te ontwikkelen om op een uniforme en gestandaardiseeerde wijze ervaringen en tevredenheid van patiënten met de kwaliteit van zorg te meten. Deze vragenlijst geeft bovendien de mogelijkheid om Vlaamse ziekenhuizenop valide wijze te vergelijken. In het verleden werden dergelijke vragenlijsten te vaak ontwikkeld door zorgaanbieders. 7 Dit heeft als nadeel dat niet-patiënten 5

6 bepalen wat er in de vragenlijst komt en wat er dus gemeten wordt. Aangezien men bij dergelijke bevragingen de patiënt en zijn/haar tevredenheid centraal wil stellen is het net van groot belang dat patiënten mee betrokken worden bij de ontwikkeling van het meetinstrument. Het Vlaams Patiëntenplatform (VPP) is in de unieke positie om een vragenlijst voor het meten van patiëntentevredenheid te ontwikkelen. Het is een onafhankelijk platform, dat ongeveer 100 patiëntenverenigingen overkoepelt en de belangen van de patiënt verdedigt. Methodologie: De ontwikkeling van de Vlaamse Patiënten Peiling (VPPeiling) werd gebaseerd op een aangepaste versie van het model van Apolone and Mosconi, 2005 (zie figuur 1). 8 In de eerste plaats werd er een preliminaire versie van de vragenlijst gemaakt, vertrekkende vanuit kwaliteitsaspecten die door patiëntenvertegenwoordigers als belangrijk beschouwd werden. Deze kwaliteitsaspecten werden in kaart gebracht door het Vlaams Patiëntenplatform tijdens denkdagen met patiëntenvertegenwoordigers. De preliminaire versie van de vragenlijst was daarnaast ook gebaseerd op reeds bestaande vragenlijsten en een grondige literatuurstudie. Nadien werd de vragenlijst verder verfijnd door middel van mondelinge en schriftelijke feedback van patiëntenvertegenwoordigers en experten. Op die manier ontstond een eerste versie van de vragenlijst die vervolgens getest kon worden op haar validiteit. De psychometrische evaluatie van de VPPeiling bestaat uit twee-level exploratieve factoranalyse (EFA) en confirmatieve factoranalyse (CFA). Voor de EFA heeft men van tevoren geen verwachtingen over welke vraag op welke factor laadt. Het is een techniek om na te gaan welke structuur er in de vragenlijst zit, welke items samen laden op één factor of dimensie. Van zodra er een factorstructuur in de vragenlijst zit, kan men overgaan naar een CFA. De interne consistentie wordt gemeten aan de hand van een goede model fit, hiervoor worden traditioneel de Tucker Luwis Index (TLI), Comparative Fit Index (CFI), Standardized Root Mean Square Residual (RMSR) en de Root Mean Square Error of Approximation (RMSEA) berekend. Zij veronderstellen een goede fit bij cut off values rond.95 of hoger voor de TLI en CFI, en waarden rond of lager dan.08 voor de RMSR en rond of lager dan.06 voor de RMSEA. Voor de ontwikkeling en wetenschappelijke validering van de VPPeiling kwam er een samenwerking tot stand tussen het Vlaams Patiëntenplatform (VPP) en het Centrum voor Ziekenhuis-en Verplegingswetenschap (CZV) van de KU Leuven. De ontwikkeling gebeurde voornamelijk door het VPP; de validatie werd door het CZV uitgevoerd. 6

7 KU Leuven & Vlaams Patiëntenplatform 2014 KU Leuven & VPP Vlaams Patiëntenplatform Figuur 1 : Model Apolone & Mosconi (2005) voor ontwikkeling en validering vragenlijst. 8 Validiteit is het resultaat van een lang proces waarbij verschillende hypothesen geformuleerd worden en vervolgens getest worden in een empirische setting. 7

8 Fase 1 van dit model (Apolone and Mosconi, 2005) bestaat uit het vormen van het conceptueel kader en meetmodel. Deze fase is opgebouwd uit 4 stappen: - Denkdagen georganiseerd door het Vlaams Patiëntenplatform - Literatuurstudie - Feedback van patiëntenvertegenwoordigers. - Feedbackmoment met experten en vergelijking van de bekomen preliminaire versie van de vragenlijst met internationaal gevestigde vragenlijsten. Deze fase werd door het Vlaams Patiëntenplatform opgestart met het organiseren van denkdagen met patiëntenvertegenwoordigers om belangrijke kwaliteitsapsecten te bepalen. Deze stap is belangrijk om bij de ontwikkeling van de vragenlijst te kunnen vertrekken vanuit patiëntenperspectief. De literatuurstudie en bestaande vragenlijsten leidden tot het identificeren van belangrijke items, gelieerd aan de thema s uit de denkdagen. Vervolgens werd mondelinge en schriftelijke feedback van patiëntenvertegenwoordiges gevraagd en werd een focusgroep met experten georganiseerd om de items te beperken tot de meest relevante en duidelijke items. Op basis van deze stappen ontstond een preliminaire versie van de vragenlijst. Deze fase werd uitgevoerd door het Vlaams Patiëntenplatform in Fase 2 bestaat uit een preliminaire psychometrische evaluatie en evaluatie van de meeteigenschappen van deze vragenlijst in een beperkte steekproef (n=1076). Aan de hand van deze preliminaire testen werd de vragenlijst herwerkt tot een volgende versie (VPPeiling v1.0). Deze fase werd uitgevoerd door het VPP in samenwerking met het Centrum voor Ziekenhuis-en Verplegingswetenschap (CZV) aan de KU Leuven in Fase 3 is de fase van de klinische evaluatie en vergelijking van het instrument. In deze fase werd de herwerkte versie (VPPeiling v1.0/1.1) onderworpen aan verdere validering in onafhankelijke en heterogene proefgroepen. Deze validering werd uitgevoerd om de psychometrische kenmerken te bevestigen en de toegevoegde waarde van deze vragenlijst ten opzichte van reeds bestaande instrumenten of traditionele indicatoren te benadrukken. In 2014 voerde het VPP samen met het CZV deze fase uit. Fase 4 is de fase van diffusie en monitoring. Hierbij wordt een gevalideerde vragenlijst verspreid en geïmplementeerd. Wetenschappelijke publicaties kunnen hierbij helpen. Deze fase werd gestart door het VPP en het CZV in Het doorlopen van deze opeenvolgende fasen is noodzakelijk voor het ontwikkelen van een valide vragenlijst. 8

9 Fase 1 Methodologisch kader & ontwikkeling vragenlijst Deze fase werd integraal uitgevoerd door het Vlaams Patiëntenplatform. Ze wordt hier beschreven door het CZV als onderdeel van het ontwikkelings- en validatieproces. Door de jaren heen werkten de volgende personen vanuit het VPP aan de ontwikkeling van deze vragenlijst: Roel Heijlen, Liesbeth Lemmens, Else Tambuyzer, Sabine Van Houdt en Ilse Weeghmans. 9

10 Stap 1: Organisatie van denkdagen Doel Tijdens denkdagen worden patiëntenvertegenwoordigers samengebracht om te suggereren welke dimensies een belangrijke rol spelen in het bereiken van patiëntgerichte zorg. Een patiëntgerichte zorg kan immers leiden tot een betere kwaliteit van zorg. Patiënten kunnen vanuit hun eigen ervaringen het beste uiten welke zorg patiëntgericht is. Het voordeel van de organisatie van dergelijke denkdagen is het directe contact met patiënten. Door dit rechtstreekse contact kan op een exploratieve wijze dieper ingegaan worden op specifieke onderwerpen. Dergelijke samenkomst heeft voornamelijk als doel beslissen welke dimensies zeker moeten geïncludeerd worden, en dewelke zeker niet. Patiënten krijgen ook de kans om aan te geven waarom bepaalde dimensies al dan niet een belangrijke rol spelen bij patiëntgerichte zorg. Methode Onder leiding van het Vlaams Patiëntenplatform werden er twee denkdagen georganiseerd. Deelname hieraan was volledig vrijblijvend. De patiënten werden één maand voor de denkdag per uitgenodigd via de contactpersoon van hun patiëntenvereniging. Twee weken later werd er per een herinnering gestuurd naar alle aangesloten patiëntenverenigingen. Deze denkdagen werden steeds voorgezeten of gecoördineerd door een medewerker van het VPP. In 2005 werd er een denkdag georganiseerd rond het thema patiënt en ziekenhuis om de knelpunten en verwachtingen na te gaan van de patiënten vanuit hun ervaringen na een verblijf in of bezoek aan een ziekenhuis. Een tweede denkdag in 2011 draaide rond kwaliteit van de zorg in het ziekenhuis. Tijdens deze denkdag verdiepte men zich in het recht op kwaliteitsvolle zorg, hierbij werd aan de deelnemers gevraagd wat dit voor hen inhield en hoe zij dit interpreteerden. Resultaat De bouwstenen voor kwaliteit volgens de deelnemers van de denkdagen waren de volgende: Inspraak van de patiënt en zijn naaste / particicpatie Expertise Privacy Bejegening en respect Communicatie Informatie Organisatie (continuïteit, timing, ontslagregeling) 10

11 Stap 2 : Literatuurstudie Doel Een volgende stap in de ontwikkeling van het meetinstrument is het opbouwen van een conceptueel kader en het raadplegen van reeds bestaande evidentie. Aan de hand van een literatuurstudie gaat men op zoek naar methoden om een eigen betrouwbaar en gevalideerd meetinstrument te ontwikkelen dat geschikt is om de kwaliteit van zorg te meten vanuit het perspectief van patiënten. Hiervoor wordt een zoekstrategie uitgewerkt, en worden verschillende bestaande databanken doorzocht. Naast deze literatuur review gaat men op zoek naar reeds bestaande, al dan niet gevalideerde meetinstrumenten die de kwaliteit van zorg meten vanuit patiëntenperspectief. Er bestaan veel instrumenten die patiëntentevredenheid en patiëntenervaringen meten. Een bijkomend probleem is het gebrek aan grondig gevalideerde meetinstrumenten. 9 Indien een meetinstrument niet gevalideerd is zijn de resultaten weinig bruikbaar om de kwaliteit en dienstverlening van zorg te objectiveren. Methode Uniek aan de ontwikkeling van de Vlaamse Patiënten Peiling is dat er vertrokken werd vanuit de ervaringen van patiënten. Dit gebeurde via denkdagen met patiëntenvertegenwoordigers. De literatuurstudie richtte zich op op het zoeken naar vragenlijsten en belangrijke kwaliteitsaspecten voor de ontwikkeling van een meetinstrument met betrekking tot het meten van kwaliteit van zorg vanuit het patiëntenperspectief. Voor deze uitgebreide literatuurstudie werden een aantal databanken doorzocht, op basis van vooraf bepaalde zoektermen. 10 Doorzochte databanken: Medline Embase Web of science Limo Cinahl Cochrane library De gebruikte zoektermen waren de volgende: patient reported outcome measures, PROM(S), patient satisfaction, patient experience, evaluation, survey, questionnaire, service quality. Deze worden op verschillende manieren gecombineerd met AND en OR. Om te garanderen dat enkel bestaande, gevalideerde meetinstrumenten en hun onderliggende dimensies, definiëring, items en scoremogelijkheden weerhouden werden gebruikte menvolgende zoektermen: patient survey, patient experience survey, measuring, measures en psychometric(s). 11

12 De eerste selectie van relevante artikels gebeurt op basis van de titel en abstract. De weerhouden literatuur wordt nadien aan de hand van het volledige artikel geëvalueerd en verder geselecteerd. Referenties uit de weerhouden artikels leveren een aantal nieuwe artikels op. Verder worden een aantal websites geconsulteerd die meer informatie kunnen bieden aangaande reeds bestaande meetinstrumenten. Naast het consulteren van databases en websites worden een aantal artikels aangereikt door drie deskundigen. Op basis van de denkdagen, aangevuld met informatie die verworven werd uit de literatuurstudie, ontstond er een eerste voorontwerp van de vragenlijst. De eerste selectie van de items gebeurde op basis van de volgende criteria: 1. Toepasbaarheid voor alle algemene ziekenhuizen. 2. Een niet-ziektespecifieke bevraging. 3. Een vergelijking tussen ziekenhuizen moet mogelijk zijn. 4. Eenvoudig, begrijpelijk en duidelijk geformuleerd voor patiënten. 5. Gelieerd met thema s die patiënten belangrijk vinden: informatie/communicatie, privacy, respect, bejegening, patiëntenrechten, empowerment. 6. Een voldoende indruksvaliditeit en inhoudsvaliditeit (items uit bestaande vragenlijsten). Voor de eerste mapping van het voorontwerp worden 6 bestaande vragenlijsten uit Vlaamse algemene ziekenhuizen geanalyseerd en vergeleken met het voorontwerp van het eigen meetinstrument. Er wordt een vergelijking gemaakt op basis van meetschalen, aantal vragen en aantal thema s. Zo kan er worden nagegaan in welke mate het eerste voorontwerp van het eigen meetinstrument overeenkomt met de operationele meetinstrumenten. In deze vergelijking gaat men na uit hoeveel vragen de meetinstrumenten van de algemene ziekenhuizen bestaan, hoeveel vragen overeenkomen met het eigen meetinstrument en welke vragen in andere meetinstrumenten gesteld worden die niet in het eigen instrument aan bod komen. Voor de tweede mapping worden de vragen van vier internationale meetinstrumenten vergeleken met de vragen van het eerste voorontwerp van het eigen meetinstrument. De vragenlijsten die voor de eerste en tweede mapping zijn gebruikt worden weergegeven in onderstaande tabel: Vlaanderen Internationaal 1. Vragenlijst AZ Damiaan te Oostende 1. Bristol 2. Vragenlijst Ziekenhuis Oost- Limburg 2. Consumer Quality Index (CQI) 3. Vragenlijst Oost-Limburg: patiënten enquête dagziekenhuis chirurgie 4. HCAHPS 4. Vragenlijst ZNA 5. Picker Hospital survey 5. Vragenlijst AZ Sint-Jan Brugge 6. Meetinstrument Delta 12

13 Resultaat van de literatuurstudie Uit de literatuur werden naast bruikbare meetinstrumenten en publicaties, eveneens drie modellen weerhouden die bestudeerd werden om inzicht te verwerven in de dimensies die gerelateerd zijn aan patiënt-gerichte zorg en de kwaliteit van zorg: Coulter and Cleary (2001) 11, Nederkroon and Delnoij (2008) 12 en Servqual (Parasuraman et al., 1985) 13. Dit zijn algemene modellen voor het meten van de kwaliteit van diensten. Deze modellen geven inspiratie om verder na te denken over de structuur van de vragenlijst en de dimensies die hierin moeten aanwezig zijn te definiëren. Op basis van deze modellen en een meeting met vertegenwoordigers van de zorgsector en het VPP werden acht dimensies weerhouden. De eerste draft van de vragenlijst bestond bijgevolg uit 19 vragen, gespreid over acht dimensies,: 1. Wachttijden of beschikbaarheid (2 vragen) 2. Informatie (6 vragen) 3. Communicatie (1 vraag) 4. Respect en behandeling (4 vragen) 5. Coördinatie (1 vraag) 6. Veiligheid (2 vragen) 7. Pijn (1 vraag) 8. Participatie (2 vragen) Bijkomend werden er vragen omtrent demografische variabelen (leeftijd en geslacht) en 2 vragen over het verblijf in het ziekenhuis aan toegevoegd. Tenslotte includeerde men nog 1 open vraag in verband met de algemene tevredenheid om de patiënten aan te moedigen om bijkomende feedback te geven. Er werd gekozen voor een antwoordschaal van 0 (zeer ontevreden) tot 10 (zeer tevreden). Een niet van toepassing antwoordmogelijkheid werd toegevoegd voor alle vragen. Wat betreft de opbouw werd geopteerd om de vragenlijst logisch te ordenen naargelang de verschillende stappen die doorlopen worden bij een hospitalisatie. De vragen werden dus niet gestructureerd volgens de acht dimensies. Er werd verondersteld dat dit voor patiënten de meest herkenbare of logische structuur was. 13

14 Stap 3: Feedback van patiëntenvertegenwoordigers Doel Het eigenlijke doel van focusgroepen met patiëntenvertegenwoordigers is het samenbrengen van deze personen om op een snelle manier veel informatie te vergaren. Het voordeel van dergelijke focusgroepen is dat men kan ingaan op individuele perspectieven en men door het werken in groepen discussie en controverse stimuleert. Spontaniteit staat centraal bij deze vorm van informatieverwerving. Focusgroepen geven aanleiding tot een gevarieerde vorm van communicatie: anekdotes, argumenten, commentaren, vragen ter verduidelijking etc. Maar een nadeel kan zijn dat het emotioneel provocatief is en vaak moeilijk te organiseren. Het eindresultaat hangt af van de groepssfeer, capaciteiten van de moderator, manier van vraagstelling, enzovoort. Bovendien bekomt men geen objectief gemeten parameters wat analyse achteraf moeilijk maakt. Voor de ontwikkeling van de VPPeiling werden er geen focusgroepen met patiënten in de strikte betekenis hiervan georganieerd aangezien dit reeds ruim aan bod kwam in de vooraf georganiseerde denkdagen. De resultaten die bekomen werden uit de denkdagen en literatuurstudie werden wel getoetst bij de patiënten aan de hand van een studiegroep (mondeling) en via (schriftelijk). Er werd aan de patiëntenvertegenwoordigers gevraagd een kristische blik te werpen op de eerste draftversie van de vragenlijst. 14

15 Stap 4: Feedbackmoment met experten en vergelijking met internationaal gevestigde vragenlijsten Doel Om de inbreng van deskundigen te realiseren wordt ook hier een focusgroep voor samengesteld. De leden van deze focusgroep worden geselecteerd op basis van praktijkkennis met patiëntenmetingen en/of op basis van wetenschappelijke kennis met betrekking tot het ontwikkelen van meetinstrumenten vanuit patiëntenperspectief. Er worden drie overlegmomenten georganiseerd. Methode Hierbij wordt aan de deskundigen gevraagd het meetinstrument zo ruim mogelijk te evalueren. Zij beoordelen de inhoud van het meetinstrument en verfijnen het. Men houdt hierbij rekening met de haalbaarheid, precisie en meetbaarheid vanuit het patiëntenperspectief. Om aan deze voorwaarden te voldoen suggereerden zij om de verwoording van een groot aantal vragen van het eerste voorontwerp te veranderen. De experten onderzochten in welke mate de preliminaire versie van de vragenlijst overeenstemt met internationaal gevestigde vragenlijsten zoals de Consumer Quality index 6,HCAHPS 14 en de Picker Hospital Survey (National Health Services, 2011) 15. In het eerste voorontwerp werd geen indeling gemaakt op basis van dimensies. In de tweede versie (na inbreng experten) werden de vragen dan weer onderverdeeld in zeven dimensies (informatie en communicatie; toegankelijkheid; respect, bejegening en privacy; participatie; coördinatie; veiligheid en pijnbestrijding). Samenstelling focusgroep experten De leden van deze groep hebben een uitzonderlijke kennis met betrekking tot het meten van patiëntenervaringen of de wetenschappelijke ontwikkeling van dergelijke meetinstrumenten. Input van Vlaamse ziekenhuizen en koepels, universiteiten en patiëntenvertegenwoordigers voor de ontwikkeling van de vragenlijst voor het meten van patiëntenervaringen. Internationale vergelijking Voor de internationale vergelijking gaat men enerzijds na of een internationaal aanvaard meetinstrument (in dit geval de HCAHPS) voldoet om de kwaliteit van zorg in Vlaanderen te meten. Anderzijds gaat men het eigen ontwikkelde meetinstrument bevragen in het kader van een validiteitsonderzoek. De individuele vragen en dimensies worden vergeleken met deze van internationale vragenlijsten, voornamelijk de HCAHPS. 15

16 Resultaat Er ontstaat een tweede draft (eerste definitieve versie) van de vragenlijst, met volgende wijzigingen: Duidelijkere lay-out en formuleringen Ordenen van de vragen in 8 dimensies i.p.v. volgorde van verblijf, zonder deze dimensies te benoemen in de vragenlijst Geen open vraag meer op het einde Meer vragen omtrent demografische variabelen 4-punt Likert schaal i.p.v. 10-punt schaal met volgende antwoordmogelijkheden: niet mee eens, min of meer mee eens, grotendeels mee eens en volledig mee eens. De vragenlijst HCAHPS werd geïncludeerd om de validatie te kunnen uitvoeren. 16

17 Resultaat fase 1 : Preliminaire versie vragenlijst Na het doorlopen van de verschillende stappen voor de opbouw van de vragenlijst ontstaat er een eerste, preliminaire versie van het meetinstrument. Daarnaast zijn er nog een beperkt aantal vragen omtrent demografische karakteristieken. Voor de vergelijking met een internationaal gevalideerd instrument voor het valideringsonderzoek van het eigen ontworpen meetinstrument koos de focusgroep van experten voor de HCAHPS. Bijgevolg moet deze vertaald worden naar het Nederlands. De preliminaire vragenlijst die getest wordt is een volledige testbatterij en bevat: 1. Demografische karakteristieken In het eerste voorontwerp van het meetinstrument waren de demografische gegevens beperkt gebleven tot geslacht en leeftijd van de patiënt. Op basis van de inbreng van experten werden deze gegevens uitgebreid met woonsituatie, woonplaats, algemene beoordeling van de eigen gezondheid, opleidingsniveau, nationaliteit, geboortetaal en taal die thuis meestal gesproken wordt. Deze aanpassing werd gedaan om in een latere fase de resultaten tussen bepaalde groepen met elkaar te kunnen vergelijken. Bovendien kan men zo ook rekening houden met groepen die systematisch hoger of lager scoren, zodat ziekenhuizen met een groter aantal van die groepen niet benadeeld of bevoordeeld worden in het vergelijken van resultaten met andere ziekenhuizen (Casemix adjustment). 2. Vragenlijst versie vragen, verdeeld over 8 dimensies: 1. Informatie en communicatie 2. Bereikbaarheid 3. Respect 4. Behandeling en privacy 5. Participatie 6. Coördinatie 7. Veiligheid 8. Pijn management + De 2 algemene vragen vanuit de HCAHPS omtrent algemene patiënten tevredenheid 17

18 De vragen worden gestructureerd volgens de acht dimensies. Deze lijst bevat geen vragen omtrent de betrokkenheid van de familie bij het nemen van beslissingen en geen open vraag op het einde. De twee vragen met betrekking tot de wachttijden die in de eerste versie (na de literatuurstudie) werden opgenomen, werden niet weerhouden in deze versie. Leden van de focusgroep geven aan dat wachttijden geen relevante indicator is voor patiëntgerichte zorg. Vanuit het expertpanel wordt aangegeven dat het meten van wachttijden immers geen betrouwbare gegevens biedt. Niettegenstaande includeren de vijf internationale meetinstrumenten één of meerdere vragen met betrekking tot wachttijden. De meetschaal in deze versie is een 4-puntenschaal waarbij één staat voor niet mee eens, twee voor min of meer mee eens, drie voor grotendeels mee eens en vier voor volledig mee eens. Daarnaast is er voor bepaalde vragen de mogelijkheid om niet van toepassing aan te duiden. De vragen zijn nu zodanig geformuleerd dat men eenvoudig met deze mogelijkheden kan antwoorden. 3. HCAHPS De HCAHPS is een internationaal aanvaard meetinstrument om de kwaliteit van zorg vanuit patiëntenperspectief te meten. De HCAHPS werd vertaald aan de hand van de backward-forward methode (vertaling naar gewenste taal en terug vertaling naar brontaal). In de forward-fase vertaalde één van de experten van de focusgroep de vragenlijst naar het Nederlands. Nadien vertaalden 2 onafhankelijke vertalers het instrument opnieuw naar het Engels. Eén van deze vertalers was tweetalig en niet tewerkgesteld in de zorgsector. De andere vertaler was een native speaker (Engels) en was werkzaam in een organisatie binnen de gezondheidssector in Engeland. Beide vertalers kenden de oorspronkelijke versie van de HCHAPS vooraf niet. Tenslotte werd aan 10 patiënten gevraagd om de vragenlijst te proeflezen, om de toepasbaarheid op de Vlaamse ziekenhuizen na te gaan. 18

19 Voorontwerp vragenlijst DEMOGRAFISCHE KARAKTERISTIEKEN 19

20 20

21 21

22 HCHAPS 22

23 23

24 Fase 2 Validering vragenlijst en ontwikkeling VPP v1.0/1.1 24

25 Stap 1: Preliminaire psychometrische evaluatie Doel In deze stap werd de validiteit van het meetinstrument onderzocht. Hierbij was het van belang een steekproef samen te stellen die voldoende groot is om statistische analyses op te doen. Bovendien moest alles op een gestandaardiseerde en gecontroleerde wijze verlopen. Testsituatie en steekproef Jaartal: patiënten in 17 Vlaamse ziekenhuizen (39 tot 103 vragenlijsten per ziekenhuis) Alle vragenlijsten worden afgenomen op papier Disciplines: cardiologie, abdominale heelkunde, kraamafdeling, orthopedie, acute geriatrie, neurochirurgie, pneumologie, urologie, Bevraagd net voor ontslag Ethische goedkeuring Statistische analyse Alle analyses werden uitgevoerd in Mplus Version 7 (Muthén & Muthén, ). De analyses en verkregen resultaten werden eveneens gerapporteerd in de niet-gepubliceerde masterthesis van mevr. Loren Bollen (KU Leuven, 2013). 16 A. De Vlaamse Patiënten Peiling Op de data van de VPPeiling werd een two-level Exploratieve factor analyse (EFA) uitgevoerd. Deze is belangrijk voor het begrijpen van de factorstructuur en om na te gaan welke items al dan niet laden op bepaalde factoren. Om exactere resultaten te bekomen werd er een two-level EFA uitgevoerd op niveau van het ziekenhuis en patiënten (Muthen & Sattora, 1995). De interne consistentie wordt gemeten aan de hand van de model fit. De evaluatie van deze fit tussen de hypothese en geobserveerde data zijn gebaseerd op de suggesties van Hu & Bentler (1999). B. HCAHPS De structuur en inhoud van de HCAPHS werd bevestigd aan de hand van een two-level confirmatieve factor analyse (CFA). Op basis van voorgaand onderzoek veronderstelden we het bestaan van 7 dimensies (hypothese): communicatie verplegend personeel (3 items); communicatie artsen (3 items); responsiviteit (2 items); fysieke 25

26 omgeving (2 items); pijn management (2 items); communicatie omtrent medicatie (2 items) en ontslaginformatie (2 items) (Keller et al, 2005). Bovendien werd er ook nagegaan of er een verband was tussen de 7 HCAHPS dimensies en de 2 algemene vragen (aanbeveling ziekenhuis en totaalscore ziekenhuis) door middel van een two-level structural equation model (SEM). Een two-level regressiemodel werd gebruikt voor het onderzoeken van de verbanden tussen de items van de VPPeiling en de 2 algemene vragen betreffende tevredenheid. Resultaten A. Exploratieve factor analyse op de eerste versie van de Vlaamse Patiënten Peiling In tabel 1 zien we dat er twee factoroplossingen zijn waarop de vragen laden. De eerste factor omvat zes items, zij handelen allen over informatieverstrekking. De tweede factor omvat de overige items en discrimineert onvoldoende tussen de verschillende dimensies die voorgesteld werden tijdens de ontwikkeling van de VPPeiling. Een zeer goede model fit wordt weergegeven door de CFI (.99) en TLI (.99); alsook door de RMSEA (.021) en SRMR (.058). Op niveau van de verschillende items werd gekeken naar de optimale schaal. Uit deze analyses bleek dat enkele items eerder dichotoom (ja/neen) dan ordinaal meten. Dit kan worden opgelost door de formulering en/of antwoordcategorieën van deze items beperkt aan te passen. B. Confirmatieve factor analyse HCAHPS De voorgestelde factorstructuur (7 dimensies) worden bevestigd door de CFA, met een zeer goede model fit voor de CFI (.98), TLI (.97), RMSEA (.021) en SRMR (.030). C. Verband tussen de dimensies van de HCAHPS en de 2 algemene vragen Wat betreft het verband tussen de twee algemene vragen (ziekenhuis-score en aanbeveling) en de zeven dimensies die voorgesteld worden door de HCAHPS, vertonen alle dimensies significante ladingen. Zij hebben dus allemaal een invloed op de beoordeling van de twee algemene vragen. De dimensie fysieke omgeving heeft de hoogste regressiecoëfficiënt en is dus de sterkst bepalende factor. D. Verband tussen de items van de VPP en de 2 algemene vragen Hier vertonen alle individuele items significante ladingen op de twee algemene vragen. Het item ik voelde mij bij de medewerkers van het ziekenhuis in veilige handen had de hoogste regressiecoëfficiënt en is dus het meest bepalende item voor beide algemene vragen. E. Missing values analyse Er werd nergens een problematisch hoog aantal ontbrekende waarden vastgesteld. Niettegenstaande waren er wel een aantal items met een iets hoger percentage ontbrekende waarden. Dit kan tegengegaan worden door 26

27 aanpassingen aan de lay-out of in het geval van bv. leeftijd door te werken met antwoordcategorieën in plaats van te vragen naar de precieze leeftijd van de patiënt. 27

28 TABEL 1: RESULTAAT EXPLORATIEVE FACTOR ANALYSE VPP 0.1: VPP 0.1 CFI: 0.943, TLI: 0.931, RMSEA: 0.078, SRMS: Ik kreeg vooraf nuttige en voldoende informatie over hoe ik mij moest voorbereiden op dit VPP 1.0/1.1 item # ziekenhuisverblijf. 1a) Deze informatie werd gegeven door mijn huisarts. 2 Missing Factor solution 1 2 Niet opgenomen wegens conditionele vragen (geplande opname of niet) 1b) Deze informatie werd gegeven door de zorgverleners van het ziekenhuis Ik begreep de voorafgaande informatie over de kosten van mijn verblijf Ik kreeg voldoende informatie over: 3a) de oorzaken van mijn aandoening; % b) de verschillende mogelijke behandelingswijzen voor mijn aandoening; % c) de gevolgen van mijn aandoening % De zorgverleners vertelden mij telkens vooraf: 4a) waarom een onderzoek, behandeling of ingreep nodig was; % b) wat een onderzoek, behandeling of ingreep precies inhield; % c) wat de eventuele bijwerkingen of gevolgen van het onderzoek, de behandeling of de ingreep konden zijn % De verpleegkundigen legden mij alles op een begrijpelijke manier uit % De artsen legden mij alles op een begrijpelijke manier uit % De medewerkers van het ziekenhuis spraken elkaar niet tegen % De verpleegkundigen waren vriendelijk en beleefd tegen mij % De artsen waren vriendelijk en beleefd tegen mij % Mijn privacy werd gerespecteerd tijdens: 10a) gesprekken met zorgverleners; % b) onderzoeken, behandeling en verzorging (bv. wassen) % Ik voelde mij bij de medewerkers van het ziekenhuis in veilige handen % Voordat een behandeling, onderzoek of ingreep begon, werd mijn identiteit steeds nagegaan door % te vragen naar mijn naam, voornaam en geboortedatum en werd mijn identificatiebandje (polsbandje) gecontroleerd. 13. De medewerkers van het ZH stelden zich steeds met naam en functie aan mij voor % De verschillende zorgverleners werkten goed samen % De zorgverleners vroegen voldoende naar mijn pijn % Mijn pijn werd goed onder controle gehouden % De zorgverleners stimuleerden mij om mee te beslissen over de keuzes van mijn onderzoek, behandeling en verzorging (bv. wassen) % Ik kon mee beslissen over het moment van ontslag % Ik voelde mij klaar om naar huis te gaan % Ik kreeg voldoende informatie over de verdere behandeling na mijn ontslag uit het ziekenhuis (bijvoorbeeld over regels voor levensstijl, rust en werken, het gebruik van medicijnen of hulpmiddelen, controle-afspraken, ) % 0.628

29 Stap 2: Aanpassen meetinstrument Op basis van de bevindingen van de eerste validering wordt het meetinstrument aangepast. Deze aanpassingen zorgen voor de ontwikkeling van een nieuwe versie van de VPPeiling die de naam Vlaamse Patiënten Peiling versie 1.0 kreeg. De wijzigingen die werden aangebracht gebeurden door het VPP in overleg met het CZV van de KU Leuven. Vervolgens werden ze voorgesteld en goedgekeurd op de ontwikkelingsgroep ziekenhuisbrede indicatoren. Er werden zowel inhoudelijke wijzigingen als veranderingen aan de layout doorgevoerd: Voor het aangeven van de leeftijd van de patiënt koos men in de VPPeiling 1.0 voor antwoordcategorieën (per 10 jaar) in plaats van het bevragen van de exacte leeftijd van de patiënt. Er werd geopteerd om de vragen zoveel mogelijk de laten starten met de medewerkers / de artsen / de verpleegkundigen De antwoordcategorieën werden geoptimaliseerd, zo werd o.a. de niet van toepassing -mogelijkheid weggelaten. Bovendien werden de vragen nu zodanig geformuleerd dat de antwoordmogelijkheden veranderd werden naar nooit-soms-meestal-altijd in plaats van niet mee eens-min of meer mee eensgrotendeels mee eens-volledig mee eens. De vragen werden op een meer logische wijze geordend. Bij de vraag omtrent de algemene beoordeling van de ziekenhuis (score op 10) wordt nu gevraagd het juiste cijfer aan te vinken in plaats van in te vullen. Na de eerste bevragingsronde (juni 2013) werd aan de ziekenhuizen gevraagd om de vragenlijst kort te evalueren. Op basis van de feedback die 10 van de 13 ziekenhuizen gaven over hun ervaringen met het meetprotocol, werden enkele kleine veranderingen doorgevoerd die leidden tot de Vlaamse Patiënten Peiling v1.1. (zomer 2013). Dit werd besproken in de ontwikkelingsgroep ziekenhuisbrede indicatoren op 28 augustus De demografische variabelen werden verplaatst van vooraan naar helemaal achteraan de vragenlijst. Dit gebeurde omdat sommige ziekenhuizen vonden dat dit patiënten afschrikt. Door de vragen achteraan te plaatsen, kunnen patiënten indien gewenst wél de vragenlijst maar niet de demografische variabelen invullen. Toevoeging antwoordcategorie leeftijd: -18. In principe is de vragenlijst niet geschikt voor minderjarigen, maar soms werd hij hier toch voor gebruikt. Door deze toevoeging kan deze situatie correct geregistreerd worden. Bij de vraag welke taal spreekt u meestal thuis? werden 3 keuze-opties toegevoegd in plaats van een open veld: Nederlands, Frans, Duits, Ander (met open veld). De vraag met dubbele negatie werd anders geformuleerd.

30 De lay-out van de vraag of de opname gepland was werd gewijzigd. In de uitleg over de medewerkers werd deze term cursief gemaakt. 30

31 CONCLUSIE EERSTE VALIDERINGSRONDE: Het meetinstrument dat de staf en de leden van het Vlaams Patiëntenplatform ontwikkeld hebben blijkt een degelijke eerste versie te zijn om patiëntenervaringen tijdens ziekenhuisverblijf te meten. Verschillende testen veronderstellen een goede model fit, al komen de theoretisch voorgestelde dimensies uit de ontwikkelingsfase niet uit de exploratieve factor analyse. Er zijn dus momenteel geen subschalen, de items staan op zich. Het is een bruikbaar instrument, gezien het relatief laag aantal ontbrekende waarden op de meeste items en goede model fit. Conclusie werkgroep ziekenhuisbrede indicatoren: instrument wordt goedgekeurd voor gebruik. Aangezien uit de exploratieve factor analyse geen duidelijke factoren naar voren komen kan men voor de rapportering nog geen gebruik maken van dimensies, maar wel feedback geven op de algemene vragen. De Vlaamse Patiënten Peiling versie 0.1 is mits een aantal aanpassingen in staat tevredenheid bij patiënten te meten op een betrouwbare en valide wijze in het kader van publieke rapportering. De aanpassing van de VPPeiling v0.1 naar v1.0 kan gebeuren aan de hand van de bestaande gegevens en analyses. 31

32 VLAAMSE PATIËNTEN PEILING V1.1 IN TE VULLEN DOOR EEN MEDEWERKER VAN HET ZIEKENHUIS Naam ziekenhuis: Type bed (kenletter): Code vragenlijst: C D Papieren versie Wijze van afname: G M Elektronische versie Sp Ziekenhuisafdeling: IN TE VULLEN DOOR DE PATIËNT In de onderstaande vragenlijst gaan een aantal vragen over de medewerkers. Hiermee worden alle medewerkers in het ziekenhuis bedoeld, zowel het medisch als verpleegkundig personeel, maar ook de kinesisten, maatschappelijk werkers, poetsdienst, secretariaat, etc. Was uw ziekenhuisverblijf gepland? (kruis één van de mogelijkheden aan) gepland niet gepland 1. Mijn opname in het ziekenhuis was ga naar vraag 2 ga naar vraag 5 Opname in het ziekenhuis (deze 3 vragen enkel invullen indien uw opname gepland was) 2. Ik kreeg van mijn verwijzende arts vooraf informatie over hoe ik mij moest voorbereiden op deze opname in het ziekenhuis. 3. Ik kreeg van de medewerkers van het ziekenhuis vooraf informatie over hoe ik mij moest voorbereiden op deze opname in het ziekenhuis. 4. Ik kreeg vooraf informatie over de kosten van mijn opname in het ziekenhuis. Nee Ja Verblijf in het ziekenhuis (vanaf hier in te vullen door alle patiënten) 5. De medewerkers informeerden mij over de oorzaken van mijn aandoening. 6. De medewerkers informeerden mij over de mogelijke behandelingswijzen voor mijn aandoening. 7. De medewerkers informeerden mij over de gevolgen van mijn aandoening. Nooit Soms Meestal Altijd 32

33 8. De medewerkers vertelden mij voor een onderzoek, behandeling of verzorging wat er precies zou gebeuren. 9. De medewerkers vertelden mij voor een onderzoek, behandeling of verzorging waarom iets nodig was. 10. De medewerkers vertelden mij voor een onderzoek, behandeling of verzorging wat de mogelijke gevolgen kunnen zijn. Nooit Soms Meestal Altijd 11. De verpleegkundigen gaven mij begrijpelijke uitleg. 12. De verpleegkundigen waren vriendelijk en beleefd tegen mij. 13. De artsen gaven mij begrijpelijke uitleg. 14. De artsen waren vriendelijk en beleefd tegen mij. 15. De medewerkers gaven gelijkaardige informatie. 16. De medewerkers werkten goed samen. 17. Bij de medewerkers voelde ik mij in veilige handen. 18. De medewerkers respecteerden mijn privacy tijdens gesprekken. 19. De medewerkers respecteerden mijn privacy tijdens onderzoeken, behandeling en verzorging. 20. De medewerkers stimuleerden mij om mee te beslissen over de keuzes van mijn onderzoeken, behandeling of verzorging. 21. De medewerkers stelden zich aan mij voor met naam en functie. 22. De medewerkers controleerden mijn naam, voornaam, geboortedatum en identificatiebandje bij onderzoeken, behandeling en verzorging. 23. De medewerkers vroegen voldoende naar mijn pijn. 24. Mijn pijn werd goed onder controle gehouden. Ontslag uit het ziekenhuis 25. Ik kon mee beslissen over het moment van mijn ontslag. 26. Ik voelde me klaar om naar huis te gaan. 27. Ik kreeg informatie over de verdere behandeling na mijn ontslag uit het ziekenhuis (bv. over regels voor levensstijl, rust en werken, het gebruik van medicijnen of hulpmiddelen, controle-afspraken, ) Nee Ja 33

34 Algemene beoordeling 28. Welk cijfer zou u dit ziekenhuis geven voor deze opname, als 0 gelijk is aan het slechtst mogelijke en 10 gelijk is aan het best mogelijke ziekenhuis? Zou u dit ziekenhuis aanbevelen aan uw vrienden en familie? Zeker niet Waarschijnlijk niet Waarschijnlijk wel Zeker wel Enkele vragen over uzelf Geslacht: Vrouw Woonsituatie: Alleen Man Samenwonend Leeftijd: -18 jaar Woonplaats: Oost-Vlaanderen Henegouwen jaar West-Vlaanderen Namen jaar Antwerpen Luik jaar Limburg Luxemburg jaar Vlaams-Brabant Waals-Brabant jaar jaar jaar 85+ jaar Brussels Hoofdstedelijk Gewest Buitenland Hoe zou u in het algemeen uw gezondheidstoestand beoordelen? Slecht Redelijk Goed Zeer goed Wat is het hoogste opleidingsniveau dat u voltooid hebt? (een opleiding afgerond met een diploma of getuigschrift) Lager onderwijs Secundair onderwijs Hoger, niet universitair onderwijs Universitair onderwijs Hebt u de Belgische nationaliteit? Bent u in België geboren? Ja Neen Zo niet, vul hier uw nationaliteit in: Zo niet, vul hier uw land van herkomst in: Welke taal spreekt u meestal thuis? Nederlands Frans Duits Ander, namelijk: 34

35 Fase 3 Validering VPP v1.0/1.1 35

36 Fase 3: Validering Vlaamse Patiënten Peiling versies 1.0/1.1 Testsituatie en steekproef De oorspronkelijke vragenlijst (versie 0.1) werd na een eerste valideringsronde herwerkt tot VPPeiling versie 1.0 en nadien tot de versie 1.1. De aanpassingen tussen deze laatste 2 versies (1.0 en 1.1) waren minimaal. De VPPeiling v1.0/1.1 werd uitgebreid gevalideerd in een steekproef van patiënten, verspreid over 3 meetmomenten: Juni 2013: 13 ziekenhuizen, 3206 patiënten (v1.0) Oktober 2013: 21 ziekenhuizen, 6146 patiënten (v1.1) Maart 2014: 25 ziekenhuizen, patiënten (v1.1) Na de meting van juni 2013 werd aan de ziekenhuizen gevraagd feedback te geven over het instrument en meetprotocol. Op basis van de feedback die 10 van de 13 ziekenhuizen gaven over hun ervaringen met het meetprotocol, gebeurden enkele kleine veranderingen die leidden tot de Vlaamse Patiënten Peiling v1.1. Deze veranderingen waren echter zeer beperkt. De vragenlijsten werden afgenomen op papier en/of elektronisch en de patiënten werden bevraagd zo dicht mogelijk bij het ontslagmoment. Statistische analyse Alle analyses werden uitgevoerd in Mplus Version 7 (Muthén & Muthén, ) Er werd een Exploratieve factor analyse (EFA) uitgevoerd. Deze is belangrijk voor het begrijpen van de factorstructuren en om na te gaan welke items er al dan niet laden op bepaalde factoren. Nadien werd structuur en inhoud van de VPPeiling bevestigd aan de hand van een confirmatieve factor analyse (CFA). De interne consistentie werd gemeten aan de hand van een goede model fit. De evaluatie van deze fit is gebaseerd op de suggesties van Hu & Bentler (1999) 17. Vervolgens werd er een enkelvoudige en meervoudige multilevel regressieanalyse uitgevoerd om na te gaan wat de specifieke samenhang is tussen verschillende variabelen of kenmerken en de zeven factoren. Tenslotte werd de relatie tussen de zeven factoren en de twee algemene vragen (aanbeveling ziekenhuis en totaalscore ziekenhuis) onderzocht. Resultaten : Algemeen zijn er een laag aantal missing data en komen er zeven duidelijke dimensies naar voor. 36

37 A. EXPLORATIEVE FACTOR ANALYSE VPP 1.0 en 1.1, Missing Factor solution CFI: 0.943, TLI: 0.931, RMSEA: 0.078, SRMS: Mijn opname in het ziekenhuis was gepland/niet gepland. 2. Ik kreeg van mijn verwijzende arts vooraf informatie over hoe ik mij moest voorbereiden op deze opname in het ziekenhuis. 3. Ik kreeg van de medewerkers van het ziekenhuis vooraf informatie over hoe ik mij moest voorbereiden op deze opname in het ziekenhuis. 4. Ik kreeg vooraf informatie over de kosten van mijn opname in het ziekenhuis. 5. De medewerkers informeerden mij over de oorzaken van mijn 8.51% aandoening. 6. De medewerkers informeerden mij over de mogelijke 8.43% behandelingswijzen voor mijn aandoening. 7. De medewerkers informeerden mij over de gevolgen van mijn 9.25% aandoening. 8. De medewerkers vertelden mij voor een onderzoek, behandeling of 4.94% verzorging wat er precies zou gebeuren. 9. De medewerkers vertelden mij voor een onderzoek, behandeling of 5.25% verzorging waarom iets nodig was. 10. De medewerkers vertelden mij voor een onderzoek, behandeling of 8.02% verzorging wat de mogelijke gevolgen kunnen zijn. 11. De verpleegkundigen gaven mij begrijpelijke uitleg. 3.74% De verpleegkundigen waren vriendelijk en beleefd tegen mij. 2.05% De artsen gaven mij begrijpelijke uitleg. 1.95% De artsen waren vriendelijk en beleefd tegen mij. 2.15% De medewerkers gaven gelijkaardige informatie. 6.44% De medewerkers werkten goed samen. 2.51% Bij de medewerkers voelde ik mij in veilige handen. 2.04% De medewerkers respecteerden mijn privacy tijdens gesprekken. 3.34% De medewerkers respecteerden mijn privacy tijdens onderzoeken, 3.27% behandeling en verzorging. 20. De medewerkers stimuleerden mij om mee te beslissen over de 10.42% keuzes van mijn onderzoeken, behandeling of verzorging. 21. De medewerkers stelden zich aan mij voor met naam en functie. 4.22% De medewerkers controleerden mijn naam, voornaam, 3.19% geboortedatum en identificatiebandje bij onderzoeken, behandeling en verzorging. 23. De medewerkers vroegen voldoende naar mijn pijn. 3.41% Mijn pijn werd goed onder controle gehouden. 5.17% Ik kon mee beslissen over het moment van mijn ontslag. 6.66% Ik voelde me klaar om naar huis te gaan. 5.50% Ik kreeg informatie over de verdere behandeling na mijn ontslag uit 7.09% het ziekenhuis (bv. over regels voor levensstijl, rust en werken, het gebruik van medicijnen of hulpmiddelen, controle-afspraken, ) 28. Welk cijfer zou u dit ziekenhuis geven voor deze opname, als 0 gelijk is aan het slechtst mogelijke en 10 gelijk is aan het best mogelijke ziekenhuis? 29. Zou u dit ziekenhuis aanbevelen aan uw vrienden en familie? Geslacht Woonsituatie Leeftijd Woonplaats Hoe zou u in het algemeen uw gezondheidstoestand beoordelen? Wat is het hoogste opleidingsniveau dat u voltooid hebt? Hebt u de Belgische nationaliteit? Bent u in België geboren? Welke taal spreekt u meestal thuis? 37

38 Identificatie van 7+1 dimensies 7 dimensies omtrent belangrijke aspecten van de zorg 8 e dimensie die enkel van toepassing is in geval van geplande ziekenhuisopname. VPP 1.0 en 1.1, Missing CFI: 0.943, TLI: 0.931, RMSEA: 0.078, SRMS: Mijn opname in het ziekenhuis was gepland/ongepland. 2. Ik kreeg van mijn verwijzende arts vooraf informatie over hoe ik mij moest voorbereiden op deze opname in het ziekenhuis. 3. Ik kreeg van de medewerkers van het ziekenhuis vooraf informatie over hoe ik mij moest voorbereiden op deze opname in het ziekenhuis. 4. Ik kreeg vooraf informatie over de kosten van mijn opname in het ziekenhuis. 5. De medewerkers informeerden mij over de oorzaken van 8.51% mijn aandoening. 6. De medewerkers informeerden mij over de mogelijke 8.43% behandelingswijzen voor mijn aandoening. 7. De medewerkers informeerden mij over de gevolgen van 9.25% mijn aandoening. 8. De medewerkers vertelden mij voor een onderzoek, 4.94% behandeling of verzorging wat er precies zou gebeuren. 9. De medewerkers vertelden mij voor een onderzoek, 5.25% behandeling of verzorging waarom iets nodig was. 10. De medewerkers vertelden mij voor een onderzoek, 8.02% behandeling of verzorging wat de mogelijke gevolgen kunnen zijn. 11. De verpleegkundigen gaven mij begrijpelijke uitleg. 3.74% De verpleegkundigen waren vriendelijk en beleefd tegen 2.05% mij. 13. De artsen gaven mij begrijpelijke uitleg. 1.95% De artsen waren vriendelijk en beleefd tegen mij. 2.15% De medewerkers gaven gelijkaardige informatie. 6.44% De medewerkers werkten goed samen. 2.51% Bij de medewerkers voelde ik mij in veilige handen. 2.04% Factor solution INFORMATIE Aandoening OPNAME INFORMATIE Onderzoek Behandeling Verzorging Omgang met patiënten en samenwerking zorgverleners 18. De medewerkers respecteerden mijn privacy tijdens gesprekken. 3.34% De medewerkers respecteerden mijn privacy tijdens 3.27% onderzoeken, behandeling en verzorging. PRIVACY 20. De medewerkers stimuleerden mij om mee te beslissen over de keuzes van mijn onderzoeken, behandeling of verzorging % De medewerkers stelden zich aan mij voor met naam en 4.22% functie. VEILIGE ZORG 22. De medewerkers controleerden mijn naam, voornaam, geboortedatum en identificatiebandje bij onderzoeken, 3.19% behandeling en verzorging. 23. De medewerkers vroegen voldoende naar mijn pijn. 3.41% PIJN Mijn pijn werd goed onder controle gehouden. 5.17% Ik kon mee beslissen over het moment van mijn ontslag. 6.66% Ik voelde me klaar om naar huis te gaan. 5.50% Ik kreeg informatie over de verdere behandeling na mijn 7.09% ONTSLAG ontslag uit het ziekenhuis (bv. over regels voor levensstijl, rust en werken, het gebruik van medicijnen of hulpmiddelen, controle-afspraken, )

39 B. MULTIPEL GROUP CONFIRMATIEVE FACTOR ANALYSE Meetinstrumenten die gebaseerd zijn op zelfrapportage worden vaak gebruikt om verschillen tussen (sub)groepen of deelnemers te detecteren en te verklaren. Een belangrijk methodologisch aandachtspunt is meetinvariantie. Dit gaat over de mate waarin de personen die een vragenlijst invullen, de inhoud ervan op eenzelfde manier ervaren en interpreteren. Indien er geen of onvoldoende meetinvariantie is, kunnen de verschillen tussen individuen of groepen niet correct geïnterpreteerd worden Er zijn verschillende modellen die meetinvariantie bestuderen, één ervan is multiple groep confirmatieve factor analyse (MGCFA). MGCFA omvat de gelijktijdige analyse van twee of meer meetmodellen. 21 De resultaten van de MGCFA die werden uitgevoerd op de VPPeiling zijn terug te vinden in onderstaande tabel: Scalar invariance RMSEA CFI TLI Persoonskenmerken Geslacht Leeftijd Gezondheidstoestand Opleiding Dienst Meetperiode Modus afname De meervoudige groep confirmatieve factor analyse (MGCFA) toont aan dat de onderliggende dimensies van patiëntenervaringen op eenzelfde manier worden geconceptualiseerd over de tijd (drie meetperiodes) en onafhankelijk van wijze van afname, dienst en persoonskenmerken. Dit betekent dat de samenhang van de schalen niet beïnvloed wordt door deze verschillende kenmerken. Laten we dit illustreren aan de hand van het geslacht. Uit de analyse hebben we kunnen vaststellen dat mannen en vrouwen op eenzelfde manier naar de verschillende vragen kijken. Dit betekent echter niet dat ze niet verschillend kunnen antwoorden op de vragen. Met andere woorden: mannen en vrouwen conceptualiseren de vragen op eenzelfde manier, maar hun beoordeling op de items kan daarentegen wel verschillend zijn. NB: Uit de resultaten van de TLI, CFI en RMSEA mogen we concluderen dat er een goede model fit is. 39

40 RESULTAAT VAN DE EXPLORATIEVE EN CONFIRMATIEVE FACTOR ANALYSE: Uit de resultaten van de EFA en de MGCFA kunnen we besluiten dat de vragenlijst valide is. Aan de hand van de EFA kunnen er zeven duidelijke dimensies of factoren geïdentificeerd worden, de achtste dimensie of factor is enkel van toepassing bij een geplande opname. Het VPP heeft deze dimensies benoemd als: 1. Informatieverstrekking over de aandoening 2. Informatieverstrekking over onderzoek, behandeling of verzorging 3. Wijze van omgang met de patiënten en samenwerking tussen de zorgverleners 4. Privacy 5. Veilige zorg 6. Pijn 7. Ontslag uit het ziekenhuis 8. Voorbereiding op ziekenhuisopname in geval van geplande opname. Patiënten die ongepland werden opgenomen kunnen deze vraag niet invullen, maar alle overige vragen wel. Uit de MGCFA blijkt dat de onderliggende dimensies van patiëntenervaringen door iedereen op eenzelfde manier geconceptualiseerd worden over de tijd (drie meetperiodes) en onafhankelijk van wijze van afname, dienst en persoonskenmerken. De MGCFA laat de gelijktijdige CFA van meer dan één groep toe. Dit is onder andere van toepassing op geslacht waarbij er twee groepen (mannen en vrouwen) moeten onderzocht worden op hun meetinvariantie en populatie heterogeniciteit. Aangezien iedereen (jong of oud, man of vrouw, laag of hoog opgeleid, ongeacht de dienst waarop ze verzorgd werden, enzovoort) de vragenlijst op eenzelfde manier conceptualiseert, kan deze aan iedereen worden voorgelegd. 40

41 C. MULTILEVEL REGRESSIEANALYSE In onderstaande tabellen worden de resultaten van de enkelvoudige en meervoudige multilevel regressie analyse weergegeven. De enkelvoudige verwijst naar de aanwezigheid van slechts één variabele, terwijl de meervoudige regressie analyse meerdere variabelen in rekening brengt. Enkelvoudige multilevel regressie Factor 1 Factor 2 Factor 3 Factor 4 Factor 5 Factor 6 Factor 7 Geslacht Man -0,03195* -0,03867* * * Opnametype Leeftijdsklasse Gezondheidstoestand Vrouw ,2409* -0,2403* * * * * * ,1910* -0,1782* * * ,09180* -0, * * , , * * * * ,07735* 0, * , ,08394* * * * ,2166* 0,1782* * * * Geplande -0, ,1263* * * * * * opname Ambulante opname Zeer goed 0,4519* 0,4861* * * * * * Goed 0,2253* 0,3032* * * * * * Redelijk 0, ,08591* * * * * * Slecht Afname Elektronisch -0,1123* -0, * Papier Opleiding Universitair 0,2524* 0,2056* * * * Lager Type bed Sp-dienst -0,1226* -0,2167* * * * * * Hoger, nietuniversitair 0,1328* 0,1487* * * * * Secundair 0,06409* 0,09273* * * * * Technologiestatus Opleidingscentrum Materniteit 0,5184* 0,2768* * * * * * Geriatrie -0,2244* -0,3442* * * * * Inwendige -0, ,09910* * * * * * Chirurgisch Ja -0, , , , , , ,00313 Nee Ja 0, , , , , , ,00746 Nee In de enkelvoudige multilevel regressie analyse wordt nagegaan welke invloed de verschillende kenmerken hebben op de factoren. Enkelvoudig betekent hier dat je rekening moet houden met het feit dat de andere variabelen kunnen variëren en bijgevolg de factor mee kunnen beïnvloeden. Er wordt ook altijd een vergelijking gemaakt met één andere 41

42 groep die als referentie wordt gebruikt. Zo worden voor geslacht de resultaten van de mannen vergeleken met deze van de vrouwen, gezondheidstoestand: zeer goed t.o.v. slecht; goed t.o.v. slecht; redelijk t.o.v. slecht. We nemen geslacht als voorbeeld. Hier zien we dat mannen factor 1 en 2 (beide informatieverstrekking) lager inschatten dan vrouwen. Vrouwen zijn dus algemeen meer tevreden over de informatie die zij kregen over hun aandoening, maar ook over hun behandeling, onderzoeken of verzorging. Mannen zijn dan weer meer tevreden dan vrouwen over de factor pijn. Zij vinden dat medewerkers voldoende vroegen naar hun pijn en dat deze ook beter onder controle gehouden werd ten opzichte van vrouwen. Een laatste factor waar een significant verschil is tussen mannen en vrouwen is factor 7 (ontslag uit het ziekenhuis). Vrouwen zijn algemeen meer tevreden over hun ontslag uit het ziekenhuis dan mannen. Zij vinden bv. vaker dat ze mee konden beslissen over het moment van ontslag en zij vinden vaker dat ze voldoende informatie kregen over de verdere behandeling na het ontslag uit het ziekenhuis. Wanneer we bijvoorbeeld kijken naar de gezondheidstoestand van een persoon, zien we dat iemand met een betere gezondheidstoestand de informatie die hij of zij krijgt (factor 1 en 2) een betere beoordeling zal geven dan iemand die zich slecht voelt. Dit geldt ook voor de andere factoren: iemand die zicht goed voelt gaat sneller tevreden zijn over pijnmanagement, privacy, veiligheid,... dan iemand die zich slecht voelt. Dit is zowel voor de enkelvoudige als meervoudige regressie het geval. 42

43 Bij de meervoudige multilevel regressie analyse gaan we na welke variabelen de verschillende factoren beïnvloeden, rekening houdend met alle andere kenmerken. Wanneer we de invloed van geslacht willen nagaan op de beoordeling van factor 1 wordt er rekening gehouden met andere kenmerken zoals leeftijd, opleiding, type bed, etc. Meervoudige multilevel regressie Factor 1 Factor 2 Factor 3 Factor 4 Factor 5 Factor 6 Factor 7 Geslacht Man * * * Vrouw Leeftijds-klasse * * * * * * * * * * * Opnametype Gezondheidstoestand * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Geplande * * * * * * * opname Ambulante opname Zeer goed * * * * * * * Goed * * * * * * * Redelijk * * * * * Slecht Afname Elektronisch * * Papier Opleiding Universitair * * * Hoger, nietuniversitair * * * * Secundair * * Lager * 0 Type bed Chirurgisch * * * * * Inwendige * * * Geriatrie * * Materniteit * * * * * * Sp-dienst Laten we het belang van meervoudige multilevel regressie analyse toelichten aan de hand van geslacht: De invloed van geslacht op factor 1: in de enkelvoudige multilevel regressie analyse gaan vrouwen factor 1 (informatievestrekking aandoening) significant hoger quoteren dan mannen. In de meervoudige analyse is dit omgekeerd: vrouwen quoteren deze factor hier lager dan mannen. In de meervoudige analyse worden alle andere elementen immers constant gehouden, wat in de enkelvoudige analyse niet gebeurt. Een mogelijke verklaring kan hier de invloed van het type bed en de leeftijd zijn: er liggen uitsluitend vrouwen op de afdeling materniteit, en deze zijn bovendien jonger. Deze twee kenmerken zullen de algemene beoordeling van vrouwen beïnvloeden (een hogere quotering). Maar als men deze invloeden (van bv. materniteit en leeftijd) neutraliseert, zijn vrouwen minder tevreden dan mannen over factor 1 (Informatieverstrekking). 43

44 We kijken opnieuw naar geslacht voor de meervoudige multilevel regressie analyse. Hier zien we ook dat mannen factor 4 en 5 (privacy en veilige zorg) beter beoordelen dan vrouwen. Vrouwen zijn dus over het algemeen kritischer als het op hun privacy neerkomt. Zij hechten er ook meer belang aan dat de medewerkers zich voorstellen en dat hun identiteit gecontroleerd wordt. Hieruit kan besloten worden dat mannen en vrouwen de subschalen of dimensies wel degelijk anders beoordelen en de demografische variabelen een belangrijke rol spelen in de analyses. Case-mix adjustments zijn dus noodzakelijk. 44

45 D. RELATIE TUSSEN DE FACTOREN EN DE 2 ALGEMENE VRAGEN AANBEVELING Onderstaande tabel geeft het verband weer tussen de zeven dimensies die bekomen werden uit de exploratieve factor analyse en de algemene vraag omtrent aanbeveling. ( Zou U dit ziekenhuis aanbevelen aan uw familie en vrienden? ) Solution for Fixed Effects Effect Estimate Standard Error DF t Value Pr > t Intercept <.0001 Factor 1 Informatieverstrekking over de aandoening E <.0001 Factor 2 Factor 3 Informatieverstrekking over onderzoek, behandeling of verzorging Wijze van omgang met patiënten en samenwerking tussen de zorgverleners E < E <.0001 Factor 4 Privacy E <.0001 Factor 5 Veilige zorg E <.0001 Factor 6 Pijn E <.0001 Factor 7 Ontslag uit het ziekenhuis E <.0001 Alle dimensies vertonen significante ladingen, dit betekent dat ze allemaal een rol spelen bij de aanbeveling van het ziekenhuis aan anderen. De regressiecoëfficiënt ( estimate ) geeft weer hoeveel een bepaalde factor de aanbeveling van de patiënten beïnvloedt. Factor 3 (omgang met patiënten en samenwerking tussen zorgverleners) bepaalt de aanbeveling het sterkst, rekening houdend met de andere factoren. Factor 2 (Informatieverstrekking over onderzoek, behandeling of verzorging) heeft daarentegen de laagste regressiecoëfficiënt en bijgevolg zal deze factor dus het minst belangrijk zijn voor de algemene aanbeveling, rekening houdend met de andere factoren. 45

46 RAPPORTCIJFER Onderstaande tabel geeft het verband weer tussen de zeven dimensies die bekomen werden uit de exploratieve factor analyse en de algemene vraag waarin gevraagd wordt het ziekenhuis een score te geven op 10. ( Welk cijfer zou u dit ziekenhuis geven voor deze opname, als 0 gelijk is aan het slechts mogelijke en 10 gelijk is aan het best mogelijke ziekenhuis? ) Solution for Fixed Effects Effect Estimate Standard Error DF t Value Pr > t Intercept <.0001 Factor 1 Informatieverstrekking over de aandoening E <.0001 Factor 2 Factor 3 Informatieverstrekking over onderzoek, behandeling of verzorging Wijze van omgang met patiënten en samenwerking tussen de zorgverleners E < E <.0001 Factor 4 Privacy E Factor 5 Veilige zorg E <.0001 Factor 6 Pijn E <.0001 Factor 7 Ontslag uit het ziekenhuis E <.0001 Ook hier vertonen alle dimensies significante ladingen, dit betekent dat ze allemaal een rol spelen bij de aanbeveling van het ziekenhuis aan anderen. Factor 3 (omgang met patiënten en samenwerking tussen de zorgverleners) heeft opnieuw de hoogste regressiecoëfficiënt en bepaalt het rapportcijfer bijgevolg het sterkst. Maar voor het scoren van het ziekenhuis blijkt het factor 4 (privacy) te zijn die de algemene beoordeling het minst beïnvloedt, rekening houdend met de andere factoren. Alle factoren spelen wel een rol voor de scoring van beide algemene vragen, dit zien we aan de significanties. Er is dus geen enkele vraag waar geen rekening mee gehouden wordt voor zowel het rapportcijfer als de aanbeveling. 46

47 Fase 4 Diffusie en monitoring 47

48 De VPPeiling versie 2.0 werd voorgesteld aan het brede publiek en zal in 2015 bevraagd worden binnen het VIP 2 initiatief van week 12 tot en met 15 en week 41 tot en met 44 in de deelnemende Vlaamse ziekenhuizen. De VPPeiling is een grondig gevalideerde vragenlijst. Het is aanbevolen deze verder te implementeren en als standaard vragenlijst te gebruiken voor het meten van de patiëntenervaringen en -tevredenheid. De VPPeiling is één en ondeelbaar. Bijkomende vragen, die individuele ziekenhuizen of ziekenhuisgroeperingen zouden willen toevoegen, dienen achteraan te komen. Het belang van de ontwikkeling van een model voor case-mix adjustment dient wel benadrukt te worden, zeker wanneer verschillende groepen of ziekenhuizen met elkaar vergeleken worden. Hiervoor suggereert het onderzoeksteam dat het VPP met de Vlaamse Overheid de nodige afspraken maakt. Daarnaast dient opgemerkt te worden dat de VPPeiling opgesteld werd door een intensieve samenwerking met patiëntvertegenwoordigers, wat uiteraard een sterke eigenschap is van dit instrument. Gezien de visie op gezondheidszorg en zorgkwaliteit evolueert, dient de inhoud van de VPPeiling op regelmatige basis geëvalueerd te worden door bevraging van acute en chronische patiënten. De VPPeiling is in staat een algemeen beeld te vormen omtrent de ervaringen en tevredenheid van patiënten in Vlaamse ziekenhuizen. Ze vormt de basis voor metingen die regelmatig moeten herhaald worden in het kader van het meten van de kwaliteit van de zorg, alsook een verbetering van deze zorgkwaliteit. Zelfs als patiënten over het algemeen tevreden zijn met de zorgkwaliteit is er ruimte voor verbetering (Jha, 2008). Het meten van patiëntenervaringen is een belangrijke pijler voor de algemene zorgkwaliteit maar kan niet los gezien worden van het meten van de andere dimensies van kwaliteit: veiligheid, tijdigheid, gelijkheid, efficiëntie en effectiviteit. 48

49 Addendum Belangrijke vragen vanuit de sector 49

50 1. De term medewerkers Over het algemeen laag aantal ontbrekende waarden Vragen die de term bevatten hebben duidelijke factorladingen Statistisch gezien zijn er weinig redenen om deze term te veranderen In overleg met het Vlaams Patiëntenplatform heeft de onderzoeksgroep (CZV) 15 patiënten individueel bevraagd en dit op 3 verschillende afdelingen om een zo heterogeen mogelijke groep te bekomen. (Traumatologie, Pneumologie en Orthopedie). Uit deze bevragingen bleek dat zij die de term fout interpreteerden, de verklaring van de term onvoldoende of niet lazen. Suggestie vanuit het CZV aan VPP om in de nieuwe versie (VPPeiling 2.0) de verklaring van de term medewerkers nog meer in het oog te laten springen. 2. Vraag 20 ( De medewerkers stimuleerden mij om mee te beslissen over de keuzes van mijn onderzoeken, behandeling of verzorging ) VPP 1.0 EN 1.1, Missing Factor solution CFI: 0.993, TLI: 0.985, RMSEA: 0.042, SRMS: De medewerkers stimuleerden mij om mee te beslissen over de keuzes van mijn onderzoeken, behandeling of verzorging % Vraag met het hoogste aantal ontbrekende waarden Onduidelijke factorladingen In overleg met het Vlaams Patiëntenplatform heeft de onderzoeksgroep (CZV) 15 patiënten individueel bevraagd en verschillende antwoordmogelijkheden aangeboden. 50

51 Er werden 3 antwoordmogelijkheden voorgelegd aan de patiënten: A. De medewerkers zorgden ervoor dat ik mee kon kiezen welke onderzoeken, behandeling of verzorging ik kreeg. (4 maal gekozen) B. De medewerkers stimuleerden mij om mee te beslissen welke onderzoeken, behandeling of verzorging ik kreeg. (2 maal gekozen) C. De medewerkers gaven mij inspraak in welke onderzoeken, behandeling of verzorging ik kreeg. (7 maal gekozen) D. Nog eens 2 patiënten gaven geen antwoord omdat ze niet begrepen wat er met de vraag bedoeld werd. Suggestie vanuit het CZV om deze vraag te herformuleren in VPPeiling Woonsituatie Woonsituatie (2 mogelijkheden: ALLEEN of SAMENWONEND) zou te verwarrend zijn, er heerst bv. verwarring met burgerlijke staat of voor mensen die in een rusthuis verblijven. In overleg met het Vlaams Patiëntenplatform heeft de onderzoeksgroep (CZV) ook deze vraag voorgelegd in 15 patiënten. Ook hieruit bleek dat er verwarring heerst omtrent deze term en de beperkte antwoordmogelijkheid. Kangoeroewonen, rusthuizen, tweewoonst, jongeren die nog bij ouders inwonen zijn verschillende situaties die regelmatig voorkomen. Deze groepen van mensen voelen zich noch alleen, noch samenwonend. Suggestie vanuit het CZV om deze vraag te wijzigen in VPPeiling Invloed van demografische variabelen Vraag vanuit de sector om de demografische variabelen te schrappen. Negatief advies want regressie analyse toont aan dat er sterke verschillen zijn in de beoordeling naargelang persoonskenmerken: Bijvoorbeeld: Mannen quoteren informatieverstrekking omtrent aandoening beter dan vrouwen. Vrouwen zijn kritischer wat betreft hun privacy en veilige zorg. Zij gaan dit over het algemeen lager scoren dan mannen. Hoger opgeleiden zijn minder tevreden over de veilige zorg, pijnbestrijding en het ontslag dan lager opgeleiden. 51

52 Case-mix adjustment is noodzakelijk. Om vergelijking tussen verschillende ziekenhuizen toe te laten, moet er aan case-mix adjustment gedaan worden. 22 Ten eerste kunnen sommige zorgprocessen variëren onder invloed van patiëntkarakteristieken. Zo kan bijvoorbeeld de communicatie met lager opgeleide patiënten of met patiënten die meer medicatie 22, 23 innemen moeilijker verlopen. Wanneer de verdeling van deze karakteristieken verschilt tussen ziekenhuizen kan dat de tevredenheid van de patiënten omtrent de kwaliteit van zorg beïnvloeden. Ten tweede kunnen de patiënt karakteristieken de antwoorden van patiënten op bepaalde vragen beïnvloeden. Case-mix adjustment is dus noodzakelijk voor de rapportering en het scoren van de zorg binnen en tussen ziekenhuizen. Hiervoor moet men ontegensprekelijk beroep kunnen doen op de demografische variabelen. Bovendien moet men vermijden dat ziekenhuizen voornamelijk patiënten zullen bevragen die mogelijks hogere scores geven en weinig of geen problemen rapporteren. Case-mix adjustment maakt gebruik van statistische modellen die voorspellen wat de score van een ziekenhuis zou geweest zijn voor een standaardpopulatie Controlevraag Toevoegen van een controlevraag kan de reeds gevestigde validiteit in het gedrang brengen Suggestie om lay-out te wijzigen Vragen clusteren per dimensie 4 antwoordcategorieën herhalen per dimensie/hoofding 52

53 6. Wijze en plaats van afname A. Wijze van afname De bestaande literatuur toont een hoge correlatie aan tussen de elektronische en papieren versie van een vragenlijst: meta analyse Gwaltney, De belangrijkste bevindingen van deze meta analyse zijn: - Op papier versus elektronisch: equivalente scores, hoge Intraclass Correlatie Coëfficient (ICC). - Elektronisch: hogere respons en minder data management. - Er is een minimale daling van de ICC met toename van leeftijd. Leeftijd heeft dus weinig effect op de manier van afname. - Voorgaande ervaring met een PC was onafhankelijk van de resultaten. 53

54 Momenteel zijn er ook te weinig data voorhanden uit de bevragingen van VPPeiling v1.1 om beide wijzes van afname te vergelijken. Slechts 3 ziekenhuizen bevragen zowel op papier als elektronisch. Papier Elektronisch Ziekenhuis Ziekenhuis Ziekenhuis Meer gedetailleerd: 1=papier / 2=elektronisch 54

55 B. Plaats van afname Dit wil zeggen: in het ziekenhuis of thuis. (hospital versus home-based) Voorlopig geen evidentie omtrent de invloed van de plaats van afname op de tevredenheid van patiënten in de literatuur, er werd wel een zeer kleine studie uitgevoerd omtrent het meten van angst bij kankerpatiënten: Barentsz et al, Belangrijkste bevindingen van deze studie: - Jongere patiënten en hoger opgeleiden verkiezen elektronische versie. - In het ziekenhuis is een tablet het ideale medium (laagst aantal ontbrekende waarden). - Thuis gaat de voorkeur naar de papieren versie. 7. Steekproefgrootte Hier kan men nagaan wat er bij een internationaal gevestigde vragenlijst gedaan wordt. Bij de HCAHPS wordt gevraagd om 300 vragenlijsten in te vullen, maar uit de data van Jha (2008) blijkt dat van de 2429 ziekenhuizen die de vragenlijst afnemen, meer dan 75% meer minstens 300 patiënten hadden die deelnamen aan de survey. Terwijl slechts 3% van de ziekenhuizen minder dan 100 respondenten hadden. Van deze 2429 ziekenhuizen die de HCAHPS data rapporteerden waren er 723 (29.8%) met 6-99 bedden, 1392 (57.3%) met bedden en 314 (12.9%) met meer dan 400 bedden. 5 Overigens is in de literatuur geen evidentie te vinden omtrent een minimum aantal respondenten. 8. Vergelijking A. Tussen ziekenhuizen De VPPeiling is een valide vragenlijst die vergelijking tussen ziekenhuizen zou toelaten. B. Internationaal 55