PENSIOENBULLETIN. Pensioeninformatie voor werkgevers en pensioenfondsen. PPI - Premiepensioeninstelling

Transcriptie

1 SEPTEMBER 2008 NUMMER 5 PENSIOENBULLETIN Pensioeninformatie voor werkgevers en pensioenfondsen PPI - Premiepensioeninstelling Fase I van het API-drieluik We hebben in het novembernummer van ons PensioenBulletin een artikel gewijd aan de Algemene Pensioen Instelling. Dit onder de titel: API: Aantrekkelijke Pensioen Instelling?. Sindsdien is er het nodige gezegd en geschreven over de API. Tijd om u een update te geven. We doen dit aan de hand van een tweetal belangrijke notities. De eerste notitie is de hoofdlijnennotitie over de algemene pensioeninstelling (API) zoals de ministeries van Financiën en Sociale Zaken en Werkgelegenheid die op 21 december 2007 naar de Tweede Kamer gestuurd hebben. De tweede notitie is de consultatieversie van de eerste fase van het wetsvoorstel API. Deze consultatieversie is op 15 mei 2008 door de ministeries van Financiën en Sociale Zaken en Werkgelegenheid gepubliceerd. API: EEN HERNIEUWDE KENNISMAKING De API geeft een Nederlandse invulling aan de Europese richtlijn 2003/41/EG. Deze richtlijn gaat over de werkzaamheden van en het toezicht op instellingen voor bedrijfspensioenvoorziening. De richtlijn is een eerste stap op de weg naar een op Europese schaal georganiseerde interne markt voor bedrijfspensioenvoorziening. Met de API kan de concurrentie met buitenlandse pensioenuitvoerders worden aangegaan. Ook moet de API de mogelijkheid bieden om samenwerkingsverbanden aan te gaan voor de uitvoering van pensioenregelingen van meerdere, niet in een groep verbonden, ondernemingen. Kenmerkend voor de API als een nieuw type pensioenuitvoerder is dat een API: niet gebonden is aan een bepaalde bedrijfstak of werkgever; verschillende pensioenregelingen mag uitvoeren, zonder de eis van één financieel geheel; ook aan de tweede pensioenpeiler gerelateerde verzekeringsproducten mag aanbieden (bijvoorbeeld levensloop en WGA-producten); INHOUD: PPI - PREMIEPENSIOENINSTELLING BEHEERSTE EN INTEGERE BEDRIJFSVOERING, WAARONDER GEDRAGSCODE

2 met een Europees paspoort grensoverschrijdende activiteiten mag uitvoeren; in principe door iedereen mag worden opgericht (door marktpartijen maar ook door sociale partners); geen bijzondere voorwaarden heeft met betrekking tot de samenstelling van het bestuur; zelf verantwoordelijk is voor het beheerde pensioenvermogen. In het eerder verschenen artikel over de API (PensioenBulletin, november 2007) concludeerden we dat voor de introductie van een API nog de nodige wet- en regelgeving moest worden opgesteld. We noemden hierin onder andere het fiscale regime en het financieel toezichtregime dat voor een API gaat gelden. In de hoofdlijnennotitie van 21 december 2007 is nog niet ingegaan op het fiscale regime (vennootschapsbelasting). Het financieel toezichtsregime wordt hierin wel behandeld. Andere onderwerpen die in de hoofdlijnennotitie aan de orde komen zijn de rechtsvorm en de invulling van het bestuur, medezeggenschap van deelnemers en gepensioneerden en PFG (Pension Fund Governance). Samengevat zijn de volgende uitgangspunten geformuleerd: De API moet kunnen inspelen op de wensen van de diverse partijen. De vormgeving van de API wordt daarom zoveel mogelijk vrijgelaten. Ofwel het Financieel Toezichtskader (FTK) ofwel de Wet op het financieel toezicht (Wft) is van toepassing, als volgt: - Indien een API voor de uitvoering van een pensioenregeling over dezelfde sturingsinstrumenten kan beschikken als waarover het pensioenfonds in beginsel beschikt, kan voor die regeling het FTK worden toegepast. Deze sturingsinstrumenten dienen wel contractueel te worden vastgelegd. - In alle andere gevallen is de Wft van toepassing (waaronder rekenrente 3% en aanvullende buffereisen) en in de toekomst de Europese richtlijnen van Solvency II voor verzekeraars (met naar verwachting marktwaardering en een zekerheidsmaat van 99,5%). Hoe groter de zelfstandige beslissingsbevoegdheid van het bestuur, hoe belangrijker de wijze van verantwoording afleggen (via medezeggenschap en PFG). Andersom geldt ook dat hoe meer spelregels vooraf vastliggen, hoe minder medezeggenschap en PFG vereist is. HET API-DRIELUIK FASE 1: DE PPI Op 15 mei 2008 is door de ministeries van Financiën en Sociale Zaken en Werkgelegenheid het vervolg op de hoofdlijnennotitie van 21 december 2007 gepubliceerd. Een concept wetswijziging voor de introductie van de Premiepensioeninstelling (PPI) is ter consultatie gepubliceerd. Dit consultatiedocument is de eerste fase van het door de ministeries gekozen drieluik om het API-dossier te beslechten. Fase 1, de introductie van de PPI, wordt door de overheid gezien als quick-win. Een nieuw vehikel om DC-regelingen uit te voeren en daarmee de kansen van Nederland in het, aantrekkelijk geachte, internationale DC-speelveld te vergroten. De meer complexe vraagstukken zijn door de ministeries doorgeschoven naar de tweede en derde fase in het API-drieluik. In de tweede fase wordt bekeken hoe door aanpassingen van de Pensioenwet (PW) samenwerking tussen ondernemingspensioenfondsen verder mogelijk gemaakt kan worden. De laatste fase in het drieluik omvat een onderzoek naar de mogelijkheid om een API, die ook geschikt is om DB-regelingen uit te voeren, in de PW op te nemen. 2

3 DE CONTOUREN VAN DE PPI Bij de introductie van de PPI zijn de woorden keuzevrijheid, flexibiliteit en integriteit als sleutelbegrippen aangemerkt. Dit komt onder andere terug in de mogelijke rechtsvormen van een PPI: NV, BV, Stichting of Europese NV. Tegelijkertijd zijn bij de introductie van de PPI enkele keuzes gemaakt waardoor de sleutelbegrippen keuzevrijheid en flexibiliteit in het gedrang komen. De essentie van de PPI is dat deze uitsluitend zuivere premieregelingen mag uitvoeren, waarbij de PPI geen biometrische risico s (denk aan overlijdens- en arbeidsongeschiktheidsrisico) en beleggingsrisico s mag lopen. De ministeries beargumenteren hun keuze als volgt: Ten eerste hoeft door het verzekeren van risico s uit te sluiten, aan een groot aantal vereisten (die zouden gelden als de PPI wél risico s loopt) niet voldaan te worden. Zo hoeven er geen technische voorzieningen aangehouden te worden, gelden er geen solvabiliteitseisen, herstelplannen, etc. In de tweede plaats is het noodzakelijk de PPI duidelijk van andere bestaande instellingen af te bakenen. Een instelling die zich uitsluitend op zuivere premieregelingen kan toeleggen onderscheidt zich duidelijk van een verzekeraar en een pensioenfonds. Omdat de PPI geen biometrische risico s en beleggingsrisico s mag lopen wordt inderdaad een aantal lastige vraagstukken omzeild. Tegelijkertijd kan men de vraag stellen of met deze keuzes niet direct de eventuele toegevoegde waarde van de PPI om zeep geholpen wordt. De PPI mag nu alleen werkzaamheden verrichten tijdens de opbouwfase. Immers, aan het verstrekken van periodieke uitkeringen zijn feitelijk risico s verbonden. Dit betekent dat de PPI premies mag innen en beleggen. De werkgever zal gedurende de pensioenopbouw de biometrische risico s bij een andere pensioenuitvoerder moeten verzekeren. Ten minste als die risico s moeten worden gedekt. Bij de PPI is er eigenlijk sprake van banksparen in de pensioensfeer, wat nu al kan in de lijfrentesfeer. De PPI moet het pensioenvermogen (de beleggingen en de verplichtingen) onderbrengen bij een externe pensioenbewaarder. Daarvoor is gekozen om het faillissementsrisico te beperken. Een vreemde benadering omdat een pensioenfonds ook een (weliswaar gering) faillissementsrisico loopt. Het grootste faillissementsrisico zit toch bij de werkgever, de sponsor. Door het inschakelen van verschillende pensioenbewaarders voor de verschillende pensioenregelingen ontstaat er ringfencing (per regeling juridische afgescheiden vermogen). Het tweede argument van de ministeries betreft de noodzaak om de PPI duidelijk van andere bestaande instellingen af te bakenen. Hieromtrent vragen wij ons af of we in Nederland echt op een dergelijke instelling zitten te wachten. Dit product is ook te realiseren via bestaande mogelijkheden, denk bijvoorbeeld aan banksparen in de lijfrentesfeer. Los daarvan vragen wij ons af of er een Nederlandse markt is voor de PPI. Pensioenregelingen zonder risicodekkingen in de opbouwfase worden, zeker in Nederland, vooralsnog niet als een volwaardig (tweede pijler) pensioen beschouwd. Bovendien is in het buitenland bij DC-regelingen de eis van opbrengstgarantie geen onbekend fenomeen. Opbrengstgarantie mag de PPI niet afgeven. Wil de werkgever een volwaardig tweede pijler pensioen aanbieden, dus met een vorm van risicodekking, dan wordt hij geconfronteerd met meerdere uitvoerders. Daar zitten werkgevers niet op te wachten. 3

4 API/PPI: HOE NU VERDER? Zoals gezegd is de wetswijziging PPI met toelichting ter consultatie voorgelegd aan marktpartijen, zijnde pensioenkoepels inclusief het Verbond van Verzekeraars, de Stichting van de Arbeid en de toezichthouders. Tot 13 juni 2008 was er de tijd om op het voorstel te reageren, waarbij speciale aandacht werd gevraagd voor een drietal openstaande punten, te weten: de bepalingen inzake ringfencing; de precieze invulling van de relatie pensioenbeheer-pensioenbewaarder en de mogelijke consequenties van deze relatie; de vraag of een aantal specifieke elementen uit sociale wetgeving en arbeidswetgeving zoals die voortvloeit uit de Pensioenwet ook van toepassing zou moeten zijn op de uitvoering van buitenlandse regelingen. Inmiddels hebben diverse partijen gereageerd. Zonder een al te somber beeld te willen geven, zijn de reacties over de PPI in het algemeen niet positief. De haalbaarheid en potentie van de eerder in dit artikel genoemde quick-win wordt betwijfeld. Dit wordt veroorzaakt door enerzijds de ingezette beperkte marktblik en anderzijds door de complexiteit van de gekozen opzet met bijvoorbeeld een pensioenbewaarder. Vanuit alle hoeken klinkt ook de oproep aan de overheid om de tweede en derde fase van het API-drieluik zo snel mogelijk in te vullen. De alternatieve mogelijkheden tot schaalvergroting (DB-API) en de mogelijkheid tot samenwerking tussen ondernemingspensioenfondsen kan wel voorzien in een (dringende en breed erkende) marktvraag. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Frank van Houdt, telefoonnummer of uw consultant bij Aon Consulting. Seminar Pensioenuitvoering in de toekomst Met de PPI heeft de overheid invulling gegeven aan het eerste deel van het API-drieluik. Tussen de regels door heeft u kunnen lezen dat de PPI naar onze mening niet de boventoon zal voeren in de toekomst. Maar wat dan wel: de API of zal een veranderende maatschappij vragen om toch een andere invulling? Op 1 oktober 2008 organiseren wij een seminar voor pensioenfondsbestuurders. Gelet op de ontwikkelingen in pensioenland kijken we naar de PPI en de API. Ook de voor- en nadelen van het ondernemingenpensioenfonds zullen besproken worden. We beperken ons tijdens dit seminar echter niet alleen tot toekomstmuziek. We geven u ook een beeld van onze verwachtingen rondom de andere pensioengerelateerde onderwerpen. En uiteraard verliezen wij, zoals u van ons gewend bent, ook de praktische kant van dit alles niet uit het oog. Als afsluiting geeft Paul Ostendorf een presentatie. Deze futuroloog weet ontwikkelingen te vertalen naar toekomstige veranderingen in de maatschappij. Een aanrader dus! Reserveert u nu alvast in uw agenda: 1 oktober 2008 Slot Zeist Vanaf 12:00 uur, ontvangst met een broodje Zie ook voor meer informatie of aanmelden. 4

5 Beheerste en integere bedrijfsvoering, waaronder gedragscode Pensioenfondsen moeten een beheerste en integere bedrijfsvoering waarborgen. Hoe doe je dat?alleen het opstellen en het naleven van een gedragscode volstaat niet. Pensioenfondsen moeten de risico s in kaart brengen die de beheerste en integere bedrijfsvoering loopt. Vervolgens moeten pensioenfondsen beleid vormen, procedures opstellen en maatregelen nemen om deze risico's te beheersen. De Pensioenwet (PW) en de Wet op het financiële toezicht (Wft) schrijven een pensioenfonds voor de organisatie zodanig in te richten dat deze een beheerste en integere bedrijfsvoering waarborgt. In lagere regelgeving geeft de wetgever een nadere uitwerking van het relatief vage begrip beheerste en integere bedrijfsvoering. PENSIOENWET De PW-regelgeving werkt de beheerste en integere bedrijfsvoering uit. Bij niet-naleving kan de Nederlandsche Bank (DNB) een pensioenfonds een bestuurlijke boete opleggen. Deze varieert, afhankelijk van het balanstotaal van het pensioenfonds, van minimaal EUR tot maximaal EUR Beheerste bedrijfsvoering De beheerste bedrijfsvoering ziet toe op een effectieve en efficiënte organisatie-inrichting en op de beheersing van risico s waaraan het fonds bloot staat. Het fonds stelt beleid, procedures en maatregelen vast die van toepassing zijn op de dagelijkse werkzaamheden van de medewerkers. De procedures en maatregelen dienen te worden afgestemd op de aard, omvang en complexiteit van het fonds. Het fonds draagt er zorg voor dat de organisatieinrichting en de procedures en maatregelen zodanig worden bijgesteld dat gesignaleerde tekortkomingen en gebreken worden opgeheven. Het fonds moet een duidelijke visie hebben op de risico s die het aangaat. De beleidsuitgangspunten dienen nadere invulling te geven aan deze visie door aan te duiden op welke wijze het fonds risico s aangaat. Integriteitrisico Integriteitrisico ontstaat wanneer er, als gevolg van ontoereikende naleving van wettelijke voorschriften, sprake is van: gevaar voor aantasting van de reputatie; of bedreiging van vermogen of resultaat van het pensioenfonds. Het is van belang dat fondsen het integriteitrisico zoveel mogelijk beperken. Dit is een continu proces. Daartoe moet het fonds op systematische wijze een analyse maken van de risico s waarna het beleid wordt vastgesteld. Uit de analyse moet blijken dat: a. het fonds zodanig is georganiseerd dat de integriteitrisico s zoveel mogelijk beperkt zijn; b. het fonds adequaat kan optreden bij eventuele incidenten. Het fonds dient ten minste beleid, procedures en maatregelen te hebben ten aanzien van integriteitgevoelige functies en incidenten. 5

6 Belangenverstrengeling Het beleid van een pensioenfonds ten aanzien van belangenverstrengeling moet duidelijkheid geven over hoe er bijvoorbeeld dient te worden omgegaan met: persoonlijke, professionele en financiële belangen in relatie tot het omgaan met werkgevers en andere relaties; (vertrouwelijke) informatie; het verrichten van transacties in de privé-sfeer; het vervullen van nevenactiviteiten. Eén van de verplichtingen is het opstellen van een gedragscode. De gedragscode is van toepassing op leden van het bestuur, verantwoordingsorgaan, eventueel intern toezicht en medewerkers van het pensioenfonds. De gedragscode is ook van toepassing op personen die niet in dienst zijn van het pensioenfonds maar wel in opdracht van het fonds werkzaamheden verrichten. Soliditeit van het fonds Deze bepaling verplicht een pensioenfonds in kaart te brengen wat de mogelijke financiële en niet-financiële risico's zijn. Vervolgens moet het pensioenfonds beleid maken om deze risico's duurzaam te beheersen. Tot slot mag dit beleid niet in de kast blijven liggen, maar moet het uitgevoerd worden. Continuïteitsanalyse Door middel van een continuïteitsanalyse wordt bezien of het fonds aan haar verplichtingen op de lange termijn kan voldoen. Een pensioenfonds moet een dergelijke analyse ten minste eens in de drie jaar uitvoeren. DE WET OP HET FINANCIËLE TOEZICHT Ook de Wft-regelgeving werkt de beheerste en integere bedrijfsvoering uit. Ook hier kan DNB bij niet-naleving een pensioenfonds een bestuurlijke boete opleggen die varieert, afhankelijk van het balanstotaal van het pensioenfonds, van minimaal EUR tot maximaal EUR Belangenconflicten Belangenconflicten met betrekking tot financiële instrumenten kunnen zich voordoen als een pensioenfonds verschillende activiteiten combineert die te maken hebben met financiële instrumenten. Een pensioenfonds dient maatregelen te nemen om eventuele belangenconflicten te beheersen. Een voorbeeld voor een pensioenfonds is niet makkelijk te bedenken. Deze bepaling is materieel gezien niet van belang voor de meeste pensioenfondsen. Koersgevoelige informatie De Wft-regelgeving schrijft pensioenfondsen voor zorgvuldig om te gaan met koersgevoelige informatie. Zij treffen daartoe maatregelen die uitgebreider zijn naarmate zij vaker met koersgevoelige informatie te maken krijgen. Personen die bekend zijn met koersgevoelige informatie dienen zich te onthouden van privé-transacties in financiële instrumenten waarop die informatie betrekking heeft. Pensioenfondsen die louter beleggen in open-end fondsen beschikken niet snel over koersgevoelige informatie. Koop of verkoop heeft bij open-end fondsen geen invloed op de 6

7 koers van het beleggingsfonds. Een open-end beleggingsfonds heeft de verplichting op zich genomen aandelen of participaties in het eigen fonds altijd tegen de intrinsieke waarde te kopen en te verkopen. Compliance officer Het bestuur van een pensioenfonds wijst een persoon aan die belast is met het interne toezicht op de naleving van de voorschriften die de Wft stelt bij optreden op financiële markten. Ook moet het bestuur regels opstellen ten aanzien van de uitoefening van dit toezicht door de compliance officer. Administratie Een pensioenfonds houdt van de door haar voor eigen rekening verrichte transacties in financiële instrumenten een administratie bij die ten minste een aantal specifieke gegevens bevat. Gedragscode voor privé-transacties Een pensioenfonds moet beschikken over een gedragscode voor privé-transacties voor aan het pensioenfonds verbonden personen. De gedragscode bepaalt dat deze personen iedere vermenging van zakelijke en privé-belangen die te maken hebben met transacties in financiële instrumenten vermijden. Het begrip verbonden(heid) moet ruim worden opgevat. Een arbeidscontract is daarvoor geen vereiste. Het kan gaan om een dienstbetrekking, maar ook om personen die op uitzendbasis of op grond van een managementovereenkomst werkzaam zijn voor het pensioenfonds. Bovendien moet een pensioenfonds beschikken over een gedragscode met aanvullende regels voor insiders. De aanvullende regels bepalen dat de insider de door hem verrichte privétransacties meldt aan de compliance officer. Het is de verantwoordelijkheid van het pensioenfonds zelf personen die regelmatig over voorwetenschap beschikken of kunnen beschikken aan te wijzen als insider. Niet de functie van de persoon is daarbij doorslaggevend, maar de mate waarin deze in aanraking komt of kan komen met voorwetenschap. Wel zijn, bij wijze van weerlegbaar vermoeden, enkele categorieën personen genoemd die doorgaans als insider moeten worden aangewezen. Een pensioenfonds kan daar op grond van afzien als de betrokken persoon of personen in de praktijk niet regelmatig over voorwetenschap beschikken. De personen die de schijn tegen hebben zijn: personen die het dagelijks beleid van het pensioenfonds bepalen of mede bepalen; personen die beroepshalve betrokken zijn bij transacties in financiële instrumenten of werken op het gebied van vermogensbeheer; personen die regelmatig over voorwetenschap beschikken of kunnen beschikken. Pensioenfondsen waarvan de transacties in financiële instrumenten gedurende het afgelopen kalenderjaar minder dan EUR 20 miljoen hebben bedragen hoeven geen gedragscode voor privé-transacties te hebben. 7

8 Voor het vaststellen of de grens van EUR 20 miljoen is bereikt blijven de volgende transacties buiten beschouwing: a. transacties in obligaties uitgegeven door de Staat der Nederlanden, andere overheden en overheidslichamen, internationale verdragsorganisaties en supranationale publiekrechtelijke lichamen; b. transacties in financiële instrumenten waarvan het beheer is overgedragen aan een derde, op zodanige voorwaarden dat het pensioenfonds geen invloed heeft op de fondsselectie of op afzonderlijke transacties; c. transacties in indexfondsen of in rechten van deelneming in beleggingsinstellingen die alleen openstaan voor professionele marktpartijen. CONCLUSIE Pensioenfondsen moeten een beheerste en integere bedrijfsvoering waarborgen. Alleen een gedragscode volstaat niet. Pensioenfondsen moeten alle risico's voor een integere en beheerste bedrijfsvoering in kaart brengen. Vervolgens moeten pensioenfondsen beleid vormen, procedures opstellen en maatregelen nemen om deze risico's te beheersen. De implementatie van dit alles vereist ons inziens een gedegen voorbereiding en een multidisciplinaire aanpak. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met mr Roelant Smit, telefoonnummer of uw consultant bij Aon Consulting. REDACTIE Ron van Harten Gitta Junius (secretariaat) Allard van der Meer (eindredactie) Bart Mol Ton Roebroek Roelant Smit CONTACT Gitta Junius PB-PC@aon.nl AUTEURS Frank van Houdt Roelant Smit Dit bulletin is met grote zorg samengesteld door Aon Consulting Nederland C.V. Niettemin kunnen zich incidenteel onvolkomenheden voordoen. De inhoud van dit bulletin is slechts bedoeld als informatie en dient dan ook niet gezien te worden als advies. Aon Consulting Nederland C.V. aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade die direct of indirect voortvloeit uit het gebruik van deze informatie. Vermenigvuldiging van deze publicatie of overname van de inhoud kan onder bronvermelding vrijelijk plaatsvinden